Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi ya da kısaca Birinci Meclis, 23 Nisan 1920'de Ankara'da toplanmış, 1 Nisan 1923'te yeni seçim kararı alarak 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmıştır. Yeni Türk devletinin kurucu meclisi olarak kabul edilir. Meclisin açılış günü olan 23 Nisan, Türkiye'de millî bayram olarak kutlanmaktadır.
Meclisin açılış aşamasında Osmanlı Devleti hâlâ İstanbul'da hüküm sürmekteydi. Meclis, açılış gününde sultan ve halife VI. Mehmet'e bağlılık yemini etmiş, ancak uygulamada İstanbul'daki iktidardan tamamen bağımsız olmuş ve 1 Kasım 1922'de aldığı kararla Osmanlı Devleti'ne son vermiştir. Yeni devletin nihaî şekli olan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te İkinci Meclis tarafından ilan edilecektir. Bu iki tarih arasında TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek elde toplayan bir ihtilâl meclisi görünümü sergilemiştir.
Meclisin kuruluşu
4-11 Eylül 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi'nden sonra, Mustafa Kemal yönetimindeki Heyet-i Temsiliye, Anadolu'da idareyi fiilen ele almıştı. 30 Eylül'de Osmanlı hükûmeti, Heyet-i Temsiliye'nin talebi doğrultusunda, Mebusan Meclisi seçimlerini yapma kararı aldı. Heyet-i Temsiliye'de Mustafa Kemal Paşa'nın dahil olduğu çoğunluk, meclisin Anadolu'da toplanmasından yana idi. Ancak 28 Kasım 1919'da yapılan toplantıda Kâzım Karabekir'in ısrarı ve Rauf Orbay'ın desteğiyle meclisin İstanbul'da toplanması kararlaştırıldı. Seçilen mebuslar Anadolu'ya çağrılarak kendilerine Heyet-i Temsiliye'nin görüşleri tebliğ edildi.
Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920'de İstanbul'da toplandı. Ancak 140 küsur mebusun üçte biri kadarı çeşitli nedenlerle Meclise katılmadılar. Büyük çoğunluğu Millî Mücadele taraftarlarından oluşan meclis, Misak-ı Millî beyannamesini kabul etti. Mart ayında ana hatları belli olan Sevr Antlaşması'na karşı keskin bir muhalefet tavrını benimsedi. 16 Mart 1920'de bir İngiliz askerî birliği Meclisi basarak Rauf Orbay başta olmak üzere bâzı mebusları tutukladı. Bunun üzerine 18 Mart'ta toplanan mebuslar, yasama dokunulmazlığının ortadan kalktığı gerekçesiyle meclisi süresiz tatil etme ve Ankara'da toplanma kararı verdi.
İstanbul meclisinin bütün üyeleri otomatik olarak Ankara'daki meclise katılma hakkına sahipti. Bunlardan Ankara'ya gelmek istemeyen birkaçı istifa etmiş sayıldı. Sonuçta (gecikenlerle birlikte) Mebusan Meclisi üyelerinden 92'si yeni meclise katıldı.
19 Mart 1920'de Mustafa Kemal Paşa vilayetlere, müstakil livalara ve kolordu kumandanlarına gönderdiği bir tebliğ ile her livadan Meclise beş temsilci seçilmesini istedi. Seçim, liva merkezi ve kazalardaki ikinci seçmenler, vilayet idare meclisleri, belediye meclisleri ve Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti idâre heyeti üyelerinden oluşan bir heyet tarafından yapılacaktı. Vakit darlığından ötürü birinci seçmenlere müracaat edilmedi. Uygulamada tüm livalarda Müdafaa-yı Hukuk cemiyetlerinin önerdiği veya kabul ettiği adaylar seçildi. İstanbul Meclisi üyeleriyle birlikte 66 seçim bölgesinden toplam 436 temsilci Meclise katıldı. Bu sayıya 1922'de Malta Sürgünü dönüşü Meclise katılan 14 kişi dahildir.
Meclisin adı evvelâ Millet Meclisi iken İstanbul Meclisi üyelerine ek olarak seçilen temsilciler nedeniyle ("genişletilmiş meclis" anlamında) Büyük Millet Meclisi adı kabul edildi. 1921'de Türkiye kelimesi eklenerek Türkiye Büyük Millet Meclisi adı resmîleştirildi.
Önemli kararlar
TBMM I. Dönemi'nin özellikleri arasında olağanüstü şartlarda faaliyete geçmiş olması, ihtilâl meclisi olması, kuvvetler birliği esasına dayanması (yargı, yasama ve yürütmeyi şahsında toplaması), bakanları ayrı ayrı tayin etmesi ve azletmesi en başta sayılabilir. Meclis Başkanı (Mustafa Kemal Paşa) aynı zamanda yürütmenin başıdır.
Üstlendiği misyonun yanı sıra I. Dönem Meclisi, demokratik ve parlamenter hasletlerinin derinliği ile de dikkat çekmektedir. Öncesinde iki ayrı tarih kesitinde Meşrutiyet'e dayalı parlamenter sistem tecrübesi olduğu, hattâ Tanzimat'tan itibaren Danışma Meclisi tarzı yapılanmaların Osmanlı devlet kültürüne girdiği dikkate alınırsa 1920'lerde Türk insanının meclis yolu ile yönetme ve yönetilme birikiminin mevcut olduğu da burada belirtilmelidir.
İlk TBMM'nin çalışma esasları
- TBMM’nin üstünde bir kuvvet yoktur.
- Hükümet kurmak gereklidir.
- Geçici olmak kaydıyla bir başkan ve padişah vekili atamak uygun değildir (hükûmet devamlılığı).
- TBMM yasama ve yürütme yetkilerine sahiptir (güçler birliği ilkesi).
- Padişah ve halife bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra meclis tarafından belirlenecektir (saltanat ve halifeliğin kaldırılmasının yasal dayanağı).
TBMM'nin önemi ve özellikleri
- Bu önerge 20 Ocak 1921 anayasası kabul edilinceye kadar meclisin çalışma esaslarını belirlemiştir.
- TBMM "Kurucu Meclis" özelliğindedir. Olağanüstü yetkilere sahip bir ihtilal meclisidir.
- Meclis hükûmeti sistemi esas alınmıştır.
- Güçler birliği ilkesi esas alınmıştır.
- Mustafa Kemal Paşa meclisin, hükûmetin ve yeni devletin başkanıdır.
- TBMM üstünde güç yok denilerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.
- Meclis inkılapçı değildir. Yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıdır.
TBMM döneminde gerçekleştirilen başlıca faaliyetler
- Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edildi.
- İstiklâl Mahkemeleri kuruldu.
- İsyanlar bastırıldı.
- Batı Anadolu'da düzenli ordu kuruldu.
- Doğu, Batı ve Güney cephelerindeki zaferlerle Anadolu işgalden kurtuldu.
- 1921 Anayasası ile İstiklâl Marşı kabul edildi.
- Saltanat kaldırıldı.
- Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.
- Lozan görüşmelerine başlandı.
TBMM 1. dönem milletvekilleri
Günümüzde ilçe olan Biga, Ergani, Gelibolu, Genç ve Şebinkarahisar'ın (Şarkikarahisar) o dönemde seçim bölgesi merkezi oldukları unutulmamalıdır. Günümüzdeki Ağrı ilinin o dönemdeki merkezi ise Bayazıt'tı. Samsun ili Canik adı ile anılmakta ve Ordu ilini de kapsamaktaydı. Kırşehir günümüzdeki Nevşehir ilini kapsamaktaydı. İçel, yalnızca Silifke ve civarını kapsamaktaydı, Mersin ayrı bir bölgeydi.
1. dönem milletvekillerinin 288'i yükseköğrenim görmüş, 94'ü orta öğrenim mezunu kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı şu şekildeydi: 162 serbest meslek, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi, 2 Reji görevlisi. Toplam 436 milletvekilinin 162'si bir veya birden fazla yabancı dil biliyordu. Meclis üyeleri zamanla, kişisel ve fikri konumlarına göre, kabaca 3 temel gruba ayrılmıştır. Kalpaklılar, yeni bir devlet ve hükûmet kurma düşüncesi içinde olanlar; Sarıklılar, Şeriat hükümlerinin idareye hakim olması düşüncesi içinde olanlar; Fesliler, Osmanlı hukukunun korunması düşüncesi içinde olanlar bu gruplaşmalara verilen tanımlardır.
Seçim Bölgesi | Mebus |
---|---|
Adana | Abdullah Faik Çopuroğlu |
(Eşref Akman) | |
(Mehmet Hamdi İzgi) | |
(Damar Arıkoğlu) | |
Zekai Apaydın | |
(Amasya) | (Ali Rıza Topçu) |
(Ali Rıza Özdarende) | |
(Asım Sirel) | |
Bekir Sami Kunduh | |
(Ahmet Hamdi Apaydın) | |
(Mehmet Ragıp Topala) | |
(Ömer Lütfi Yasan) | |
Ankara | Mustafa Kemal Atatürk |
Ali Fuat Cebesoy | |
Taşpınarlı Hacı Atıf | |
Hacı Mustafa Beynamlı | |
Mustafa Hilmi Çayırlıoğlu | |
Ahmet Rüstem Bilinski | |
(Ömer Mümtaz Tambi) | |
(Şakir Kınacı) | |
(Şemsettin Bayramoğlu) | |
(Antalya) | (Ali Vefa Seyhanlı) |
(Halil İbrahim Özkaya) | |
Hamdullah Suphi Tanrıöver | |
(Hasan Tahsin Sürenkök) | |
(Mustafa Ebrişimoğlu) | |
(Rasih Kaplan) | |
Ardahan | Filibeli Hilmi |
(Osman Server Atabek) | |
Aydın | (Ahmet Şükrü Yavuzyılmaz) |
Cami Baykurt | |
(Mehmet Emin Erkut) | |
(Esat İleri) | |
(Mazhar Germen) | |
(Sadık Sultanoğlu) | |
(Hasan Tahsin San) | |
Ayıntab (Antep) | (Abdurrahman Lami Efendi) |
Ali Cenani | |
(Hafız Mehmet Şahin) | |
Ali Kılıç | |
(Ragıp Yoğun) | |
(Mehmet Yasin Sani Kutluğ) | |
Batum | (Ahmet Fevzi Erdem) |
(Hahutzade Ahmet Nuri Efendi) | |
(Ahmet Akif Suner) | |
(Ali Rıza Acara) | |
(Edip Dinç) | |
(Bayazıt (Doğubeyazıt)) | (Mehmet Atıf Bayazıt) |
(Hacı Mehmet Önay) | |
Refik Saydam | |
Süleyman Sudi Acarbay | |
(Biga) | (Ahmet Hamdi Dumrul) |
(Hamdi Hamit Karaosmanoğlu) | |
(Mehmet Dinç) | |
Bitlis | Arif Özdemir |
(Derviş Sevünç) | |
(Hüseyin Hüsnü Orakçıoğlu) | |
(Sofrasur Asizade Resul Bey) | |
(Sadullah Fevzi Eren) | |
(Vehbi Öztekin) | |
(Yusuf Ziya Koçoğlu) | |
(Bolu) | (Abdullah Sabri Aytaç) |
Cevat Abbas Gürer | |
Fuat Umay | |
(Hacı Abdülvahap Efendi) | |
(Nuri Aksu) | |
(Mehmet Şükrü Gülez) | |
Tunalı Hilmi | |
(Yusuf İzzet) | |
Bozok (Yozgat) | Ahmet Baydar |
(Yusuf Bahri Tatlıoğlu) | |
(Feyyaz Ali Üst) | |
İsmail Fazıl Paşa | |
(Mehmet Hulusi Akyol) | |
(Rıza Ersoy) | |
(Sırrı İçöz) | |
Burdur | (Ali Ulvi Bey) |
(Çilzade Fahreddin) | |
(Halil Hulusi Efendi) | |
(İsmail Suphi Soysallıoğlu) | |
Mehmet Âkif Ersoy | |
(Şevket Candaner) | |
Veli Saltıkgil | |
Bursa | Emin Erkul |
Hasan Fehmi Kolay | |
Muhittin Baha Pars | |
Mustafa Fehmi Gerçeker | |
(Necati Kurtuluş) | |
Osman Nuri Özpay | |
Abdullah Servet Akdağ | |
Canik (Samsun) | (Ahmet Nafiz Özalp) |
(Emin Gevelioğlu) | |
(Ahmet Hamdi Yalman) | |
(Hasan Fehmi Çoldurzade) | |
(Süleyman Boşank) | |
(Mehmet Şükrü Fırat) | |
(Cebel-i Bereket (Osmaniye)) | Faik Öztrak |
İhsan Eryavuz | |
(Rasim Celalettin Öztekin) | |
Çorum | |
Abdurrahman Dursun Yalvaç | |
(Hüseyin Ferit Törümküney) | |
(Fuat Tek) | |
(Haşim Apaydın) | |
(İsmet Eker) | |
(Sıddık Mumcu) | |
Denizli | Hakkı Behiç Bayiç |
Hasan Tokcan | |
Necip Buldanlıoğlu | |
(Yusuf Başkaya) | |
(Dersim (Tunceli)) | Abdülhak Tevfik Gençtürk |
(Diyap Yıldırım) | |
Hasan Hayri Kanko | |
(Mustafa Ağa) | |
(Mustafa Zeki Saltık) | |
(Ahmet Ramiz Tan) | |
Diyarbekir | (Pirinççizade Feyzi Bey) |
(Şükrü Aydındağ) | |
(Abdulhamit Çintan) | |
(Abdulkadir Kadri Kürkcü) | |
Mehmet Kadri Üçok | |
(Mustafa Akif Tütenk) | |
Zülfü Tigrel | |
Edirne | Cafer Tayyar Eğilmez |
Faik Kaltakkıran | |
İsmet İnönü | |
Kâzım Karabekir | |
(Şeref Aykut) | |
Elaziz (Elazığ) | |
Hüseyin Gökçelik | |
(Muhittin Çöteli) | |
(Mustafa Şükrü Bey) | |
(Mehmet Naci Karaali) | |
(Rasim Tekin) | |
(Hasan Tahsin Berk) | |
Ergani | |
(Kâzım Bey (Oral)) | |
Ahmet Nüzhet Saraçoğlu | |
(Rüştü Bulduk) | |
(Ali Sırrı Özata) | |
(Ertuğrul (Bilecik)) | |
(Halil Işık) | |
(Mustafa Kemal Güney) | |
(Necip Soydan) | |
(Hamdi Aksoy) | |
Erzincan | Mehmet Emin Lekili |
Hüseyin Aksu | |
(Osman Fevzi Topçu) | |
(Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi) | |
(Mehmet Tevfik Kütükbaşı) | |
(Erzurum) | (Asım Möhördaroğlu) |
Celalettin Arif | |
Hüseyin Avni Ulaş | |
(İsmail Naim Sanıvar) | |
(Mehmet Salih Yeşiloğlu) | |
(Durak Sakarya) | |
(Mehmet Nusret Sun) | |
(Süleyman Necati Güneri) | |
(Zihni Orhon) | |
(Ziyaeddin Gözübüyük) | |
Eskişehir | Abdullah Azmi Torun |
Emin Sazak | |
Eyüp Sabri Akgöl | |
Veliyullah Akbaşlı | |
(Halil İbrahim Sipahioğlu) | |
Hüsrev Sami Kızıldoğan | |
(Mehmet Niyazi Çamoğlu) | |
(Gelibolu) | (Celâl Nuri İleri) |
(Genç) | (Ali Haydar Bey) |
(Ali Vasıf Telli) | |
(Mehmet Celal Saraçoğlu) | |
(Fikri Faik Güngören) | |
(Gümüşhane) | Hasan Fehmi Ataç |
(Mehmet Şükrü Üçüncü) | |
(Veysel Rıza Zarbun) | |
(Ziya Tuğlu) | |
(Hakkâri) | (İbrahim Arvas) |
Mazhar Müfit Kansu | |
(Çölemerikli Ömer Efendi) | |
(Seyyid Taha Efendi) | |
(Isparta) | Cemal Mersinli |
(Mehmet Tahir Kucur) | |
Hafız İbrahim Demiralay | |
Hüseyin Hüsnü Özdamar | |
(İsmail Remzi Berkün) | |
(Mehmet Nadir Süldür) | |
İçel (Silifke) | Ali Rıza Ataışık |
Hacı Ali Efendi | |
(Haydar Arslan) | |
(Naim Ulusal) | |
(Mehmet Sami Arkan) | |
(Şevki Göklevent) | |
İstanbul | Abdülhak Adnan Adıvar |
Ahmet Ferit Tek | |
Ahmet Mazhar Akifoğlu | |
(Muhtar Mollaoğlu) | |
Ahmet Şükrü Oğuz | |
Fethi Okyar | |
Ali Rıza Bebek | |
Arif Marlalı | |
Hüseyin Hüsnü Işık | |
(Neşet Özercan) | |
(Numan Usta) | |
Selahattin Bey | |
İzmir | (Enver Tekând) |
(Hacı Süleyman Efendi) | |
Mahmut Esat Bozkurt | |
(Mustafa Bengisu) | |
Refet Bele | |
Reşit Bey | |
Hasan Tahsin Uzer | |
Yunus Nadi Abalıoğlu | |
(İzmit (Kocaeli)) | (Mehmed Fuad Carim) |
(Halil İbrahim Gürsoy) | |
(Hamdi Namık Gör) | |
(Hüseyin Sırrı Bellioğlu) | |
Tahir Barlas | |
(Kangırı (Çankırı)) | (Behçet Kutlu) |
(Neşet Akkor) | |
(Hacı Tevfik Efendi) | |
(Yusuf Ziya İsfendiyaroğlu) | |
Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar) | Ali Çetinkaya |
Halil Hilmi Bozca | |
Hulusi Kutluoğlu | |
İsmail Şükrü Çelikalay | |
Mehmet Şükrü Koç | |
Mustafa Hulusi Çalgüner | |
(Ahmet Nebil Yurter) | |
Ömer Lütfi Argeşo | |
(Karahisar-ı Şarki (Şebinkarahisar)) | (Ali Sururi Tönük) |
(Mehmet Vasfi Seçer) | |
(Memduh Necdet Erberk) | |
(Mesut Benli) | |
Mustafa Serdaroğlu | |
(Karesi (Balıkesir)) | (Abdülgafur Efendi (Iştın)) |
Hacim Çarıklı | |
Hasan Basri Çantay | |
(İbrahim Cevdet Yörük) | |
Kâzım Özalp | |
Mehmet Vehbi Bolak | |
(Kars) | Ali Rıza Ataman |
(Cavit Erdel) | |
(Fahrettin Erdoğan) | |
(Kastamonu) | Abdülkadir Kemali Öğütçü |
(Mehmet Besim Fazlıoğlu) | |
(Mehmet Hulusi Erdemir) | |
(Ahmet Rüştü Çolakoğlu) | |
(Suat Soyer) | |
Yusuf Kemal Tengirşenk | |
Kayseri | (Ahmet Hilmi Kalaç) |
(Mehmet Alim Çınar) | |
Atıf Tüzün | |
(Osman Uşşaklı) | |
(Ahmet Remzi Akgöztürk) | |
Ahmet Rifat Çalık | |
(Sabit Gözügeçgel) | |
(Kırşehir) | |
Ahmet Cemalettin Çelebi | |
(Ahmet Müfit Kurutluoğlu) | |
(Rıza Silsüpür) | |
Yahya Galip Kargı | |
(Konya) | Abdülhalim Çelebi |
(Arif Baysal) | |
(Hacı Bekir Sümer) | |
(Hulusi Göksu) | |
(Kazım Hüsnü Bey) | |
Mehmet Vehbi Çelik | |
Musa Kazım Onar | |
(Ömer Vehbi Büyükyalvaç) | |
Refik Koraltan | |
(Rıfat Saatçi) | |
(Kozan) | Fevzi Çakmak |
(Fikret Onuralp) | |
(Hüseyin Çelik) | |
Mustafa Cantekin | |
Reşit Paşa | |
(Kütahya) | Besim Atalay |
(Cemil Altay) | |
Cevdet Barlas | |
(Haydar Bey) | |
(Ragıp Soysal) | |
(Seyfi Aydın) | |
Lazistan (Rize) | Zeynel Abidin Atak |
(Esat Özoğuz) | |
(İbrahim Şevki Bey) | |
(Mehmet Necati Memişoğlu) | |
(Osman Nuri Özgen) | |
Ziya Hurşit | |
Malatya | |
Mustafa Fevzi Bilgili | |
(Bedir Fırat) | |
(Hacı Garip Taner) | |
Reşit Ağar | |
(Hüseyin Sıtkı Gür) | |
(Maraş) | (Arslan Toğuzata) |
(Hacı Mehmet Erten) | |
(Hasip Aksöyök) | |
(Yakup Bozdağ) | |
(Refet Seçkin) | |
(Mehmet Tahsin Hüdayioğlu) | |
Mardin | Derviş Ural |
(İbrahim Turhan) | |
(Mithat Milli) | |
(Mehmet Necip Güven) | |
(Menteşe (Muğla)) | |
(Ethem Fehmi Arslanlı) | |
(Hamza Hayati Öztürk) | |
(Mahmut Nedim Hendek) | |
Mehmet Rifat Börekçi | |
Tevfik Rüştü Aras | |
Mersin | |
Fahrettin Altay | |
(Hüseyin Hüsnü Konay) | |
İsmail Safa Özler | |
(Muhtar Fikri Güçüm) | |
(Selâhattin Köseoğlu) | |
(Yusuf Ziya Eraydın) | |
(Muş) | Abdülgani Ertan |
İlyas Sami Muş | |
(Osman Kadri Bingöl) | |
(Rıza Kotan) | |
(Niğde) | (Zeynel Abidin Bayhan) |
Ata Atalay | |
(Ahmet Hakkı Sütekin) | |
(Mustafa Soylu) | |
(Mustafa Hilmi Soydan) | |
(Vehbi Çorakçı) | |
Oltu | (Rüstem Hamşioğlu) |
(Yasin Haşimoğlu) | |
(Saruhan (Manisa)) | Hüseyin Avni Zaimler |
İbrahim Süreyya Yiğit | |
Mahmut Celâleddin Bey | |
Mustafa Necati | |
(Ömer Ünlü) | |
Refik Şevket İnce | |
Çerkes Reşit | |
Çerkes Reşit | |
Siirt | (Mustafa Sabri Baysan) |
(Halil Hulki Aydın) | |
(Salih Atalay) | |
(Sinop) | (Abdullah Karabina) |
(Hakkı Hami Ulukan) | |
Rıza Nur | |
(Rıza Vamık Uras) | |
(Şerif Bey) | |
Mehmet Şevket Peker | |
(Sivas) | Emir Marşan |
(Mustafa Hayri San) | |
Rauf Orbay | |
(Mustafa Taki Doğruyol) | |
(Rasim Başara) | |
(Mustafa Vasıf Karakol) | |
(Bacanakzade Ziya) | |
(Yusuf Ziya Başara) | |
(Siverek) | (Abdülgani Ensari) |
(Bekir Sıtkı Ocak) | |
İhsan Sağlam | |
(Mehmet Sırrı Tayanç) | |
(Mustafa Lütfi Azer) | |
(Tokat) | Mütevellizade Hamdi |
(Mustafa Vasfi Süsoy) | |
Nazım Resmor | |
(Mehmet Rifat Arkun) | |
(Mehmet Şükrü Keskin) | |
(Trabzon) | (Ali Şükrü) |
(Celalettin Aykar) | |
(Faik Aybay) | |
(Hafız Mehmet) | |
Hamit Kapancı | |
Hasan Saka | |
Hüsrev Gerede | |
(İzzet Eyyüboğlu) | |
Ahmet Hamdi Ülkümen | |
(Mehmet Recai Baykal) | |
(Sabri Nemlioğlu) | |
Urfa | Ali Saip Ursavaş |
Esat Bey | |
(Salih Hayali Yaşar) | |
(Bozan Bey) | |
(Van) | |
(Hakkı Ungan) | |
(Hasan Sıddık Haydari) | |
(Haydar Bey) | |
(Kâmil Miras) | |
(Tevfik Demiroğlu) |
Kaynakça
- TBMM Albümü4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Em.Tuğg.Yrd.Doç.Dr. Halil Şimsek, araştırma ve yazılar4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Milli Mücadelede Türk Basini ve Sivas İrade-i Milliye Gazetesi - Mevhibe Gül Keskin4 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Türkiye Büyük Millet Meclisi İnternet Sitesi24 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dipnotlar
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
- ^ MSB sitesindeki Fotoğraflarla Atatürk albümü 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 18 Mayıs 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Uluğ İğdemir, Heyet-i Temsiliye Tutanakları (16-28 Kasım 1919), TDK 1989. Ayrıca Rauf Orbay, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e (Hatıralar), III.294-299 ve IV.415-417.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Ankara'ya gelmeden istifa etti.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca Son Osmanlı Meclis-i Mebusan üyesidir.
- ^ a b 28 Aralık 1920 tarihinde müstafi sayıldı.
- ^ Mazbatasının tanziminden önce istifa etti.
- ^ Uzun süre meclise katılmaması üzerine müstafi sayıldı.
- ^ 20 Ocak 1921 tarihinde Milletvekilliğinden müstafi sayıldı.
- ^ Meclis'e gelirken öldürüldü.
- ^ Kırşehir'den seçilen Sadık Bey'in istifa ettiği varsayımıyla, 24 Nisan 1920'de Meclis'e kabul edildiği, ancak Sadık Bey'in kesin olarak istifa etmediğinin anlaşılması üzerine Sadık Bey'in mebusluğunun kabulü ve Bekir Efendi'nin mebusluğunun düşürülmesi 6 Aralık 1920'de Hey'et'i Umûmîye tarafından onandı.
- ^ Seçildikten kısa süre sonra öldü.
- ^ Kaymakamlığı tercih edip istifa etti.
- ^ Meclis'e gelmeden önce Hendek İsyanı'nı bastırırken Sakarya'nın Hendek ilçesi civarında öldürüldü.
- ^ 6 Temmuz 1920 tarihinde istifa etti.
- ^ 27 Ekim 1920 tarihinde mebusluğu düşürüldü.
- ^ Meclis-i Mebûsan'da Oltu Şura Hükümeti temsilcileri. 17 Mayıs 1920'de Oltu'nun anavatana katılmasıyla mebus kabul edildiler.
- ^ 6 Temmuz 1920 tarihinde meclise gelmeden istifa etti.
- ^ Seçildi, mazereti dolayısıyla meclise katılamadığından yerine Mustafa Vasfi seçildi.
- ^ Yeşil Ordu konusu meselesi nedeniyle Mayıs 1921'de milletvekilliği düşürüldü ve İstiklal Mahkemesince 15 yıl hapse mahkûm edildi.
- ^ Mebusluğu esnasında Topal Osman tarafından öldürüldü.
- ^ Meclis'e gelirken eşkıya tarafından öldürüldü.
- ^ a b Uzun süre Meclis'e gelmediğinden 9 Ekim 1920'de müstafi sayıldı.
- ^ a b Meclis'e gelmediğinden müstafi sayıldı.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar