Geometri (Grekçe: γεωμετρία; geo- "dünya", -metron "ölçüm" kelimesinden gelmektedir.), mekansal ilişkilerle ilgilenen bilgi alanı olarak ortaya çıkmıştır. Geometri, modern öncesi matematiğin iki alanından biriydi, diğeri ise sayıların incelenmesi yani aritmetikti.
Klasik geometri, pusula ve düz kenarlı cetvelle çizimlere odaklandı. Geometri, matematiksel kesinliği ve bugün hala kullanılmakta olan aksiyomatik yöntemi tanıtan Öklid tarafından kökten değiştirildi. Elemanlar (İngilizce: The Elements) adlı kitabı, tüm zamanların en etkili ders kitabı olarak kabul edilmekte ve 20. yüzyılın ortalarına kadar Batı'daki tüm eğitimli insanlar tarafından bilinmektedir.
Modern zamanlarda, geometrik kavramlar yüksek bir soyutlama ve karmaşıklık düzeyine genelleştirildi ve kalkülüs ile soyut cebir yöntemlerine tabi tutuldu, böylece alanın birçok modern dalı, erken geometrinin torunları olarak zar zor fark edilebilir. (Bkz. Matematiğin dalları ve Cebirsel geometri)
Erken geometri
Geometrinin başlangıcına dair en erken kayıt, antik İndus Vadisi'nde (bkz. ) ve antik Babil'de (bkz. Babil matematiği) geniş açılı üçgenleri keşfeden ilk halklara kadar, MÖ 3000 civarına dayandırılabilir. , ölçüm, inşaat, astronomi ve çeşitli el sanatlarındaki bazı pratik ihtiyaçları karşılamak için geliştirilen, uzunluklar, açılar, alanlar ve hacimlerle ilgili deneysel olarak keşfedilmiş ilkelerin bir koleksiyonuydu. Bunların arasında şaşırtıcı derecede sofistike ilkeler de vardı ve modern bir matematikçinin hesap ve cebir kullanmadan bazılarını elde etmesi zor olabilir. Örneğin, hem Mısırlılar hem de Babilliler, Pisagor teoremini, Pisagor'dan yaklaşık 1500 yıl önce haberdardı ve MÖ 800 civarında Hint teoremin ilk ifadelerini içeriyordu; Mısırlılar, bir kare piramidin kesikli kısmının hacmi için doğru bir formüle sahipti.
Mısır geometrisi
Eski Mısırlılar bir çemberin alanını yaklaşık olarak şu şekilde hesaplayabileceklerini biliyorlardı:
- .
Ahmes papirüsünün 30 numaralı problemi, alanın dairenin çapının 'unun karesine eşit olduğu kuralına göre, bir dairenin alanını hesaplamak için bu yöntemleri kullanır. Bu, π'nin (veya 3,160493...) olduğunu var sayar ve hata oranı %0.63'ün biraz üzerindedir. π için bu değer, Babillilerin hesaplamalarından biraz daha az doğruydu ( = 3,125, hata payı %0,53 içinde), ancak π ile ilgili hesaplamalar, Arşimet'in yaklaşık 10.000'de 1'in biraz üzerinde bir hata oranına sahip olan = 3,14163 yaklaşımına kadar bu değerler aşılamadı.
Ahmes, π için modern bir yaklaşım olan 'yi biliyordu ve bir hekat'ı bölmek için hekat x 22/x x 7/22 = hekat'ı kullandı; ancak Ahmes, bir silindirde bulunan hekat hacmini hesaplamak için geleneksel π yaklaşımı olan değerini kullandı.
Problem 48, kenarları 9 birim olan bir kare kullanmayı içeriyordu. Bu kare 3x3'lük bir ızgara şeklinde kesildi. Köşedeki karelerinin köşegeni, 63 birimlik bir alana sahip düzensiz bir sekizgen yapmak için kullanıldı. Bu, π için ikinci bir değer olarak 3,111... değerini verdi.
İki problem birlikte, π için 3,11 ile 3,16 arasında bir değer aralığını gösterir.
Moskova Matematik Papirüsündeki 14. Problem, bir piramidin kesikli kısmının hacmini bulan ve doğru formülü açıklayan tek eski örneği verir:
Burada a ve b kesik piramidin taban ve üst kenar uzunlukları, h ise yüksekliğidir.
Babil geometrisi
Babilliler, alanları ve hacimleri ölçmek için genel kuralları biliyor olabilirler. Bir çemberin çevresini çapın üç katı ve alanı, çevrenin karesinin on ikide biri olarak ölçtüler ki bu hesap, π yaklaşık 3 olarak alınırsa doğru olur. Bir silindirin hacmi, tabanın ve yüksekliğin çarpımı olarak alındı, bununla birlikte, bir koninin veya kare piramidin kesik kısmının hacmi, yüksekliğin ve tabanların toplamının yarısının çarpımı olarak yanlış bir şekilde hesaplanmıştır. Pisagor teoremi, Babilliler tarafından da biliniyordu. Ayrıca, bir tablette π'nin 3 ve 1/8 olarak kullanıldığı yeni bir keşif yapıldı. Babilliler, günümüzde yaklaşık yedi mile eşit bir mesafe ölçüsü olan Babil miliyle de bilinirler. Mesafeler için yapılan bu ölçüm, sonunda Güneş'in seyahatini ölçmek için kullanılan bir zaman miline dönüştürüldü, dolayısıyla zamanı temsil etti. Eski Babillilerin astronomik geometriyi Avrupalılardan yaklaşık 1400 yıl önce keşfetmiş olabileceklerini gösteren yeni keşifler yapılmıştır.
Vedik Hindistan
Hint Vedik dönemi, çoğunlukla ayrıntılı sunakların yapımında anlatılan bir geometri geleneğine sahipti. Bu konudaki erken Hint dönemi metinleri (MÖ 1. binyıl) ve içerir.
Hayashi 2005, s. 363'e göre, Sulba Sutraları, "Eski Babilliler tarafından zaten bilinmesine rağmen, Pisagor Teoreminin dünyadaki en eski sözlü ifadesini" içerir.
İnce uzun (oblong) dikdörtgenin köşegen halatı (akṣṇayā-rajju), hem yan (pārśvamāni) hem de yatay (tiryaṇmānī) <ipleri> ayrı ayrı üretir."
Diophantine denklemlerinin özel durumları olan Pisagor üçlülerinin listelerini içerirler. Ayrıca, Daireyi kareyle çevreleme ve "Kareyi daireyle çevreleme" hakkında (geriye dönüp baktığımızda yaklaşık olduğunu bildiğimiz) ifadeleri de içerirler.
Sulba Sutralarının (MÖ 8. veya 7. yüzyıla tarihlenir) en bilinen ve en eskisi olan Baudhayana Sulba Sutrası, basit Pisagor üçlülerinin örneklerini, örneğin: , , , ve , ayrıca bir karenin kenarları için Pisagor teoreminin bir ifadesini: "Bir karenin köşegeni boyunca gerilen ip, orijinal karenin iki katı büyüklüğünde bir alan oluşturur." içerir. Ayrıca Pisagor teoreminin (bir dikdörtgenin kenarları için) genel ifadesini içerir: "Bir dikdörtgenin köşegeninin uzunluğu boyunca gerilen ip, dikey ve yatay kenarların birlikte oluşturduğu bir alanı oluşturur."
Matematikçi 'ye göre, yaklaşık MÖ 1850'de yazılan Babil çivi yazısı tableti Plimpton 322, "ilkel bir üçlü olan (13500, 12709, 18541) dahil olmak üzere, oldukça büyük girdilere sahip on beş Pisagor üçlüsü içerir, MÖ 1850'de Mezopotamya'da özellikle, bu konuda sofistike bir anlayış olduğunu gösterir." Bu tabletler Sulbasutras döneminden birkaç yüzyıl öncesine dayandığından, bazı üçlülerin bağlamsal görünümü dikkate alındığında, benzer bir anlayışın Hindistan'da da olmasını beklemek mantıklıdır. Dani şöyle devam ediyor:
“ | "Sulvasutras 'ın ana amacı sunakların yapılarını ve bunlarla ilgili geometrik prensipleri tanımlamak olduğu için, Pisagor üçlüleri konusu, iyi anlaşılmış olsa bile Sulvasutras 'ta hâlâ yer almamış olabilir. Sulvasutras'ta üçlülerin oluşumu, mimarlık veya başka bir benzer uygulamalı alan üzerine bir giriş kitabında karşılaşılabilecek matematikle karşılaştırılabilir ve konuyla ilgili o zamanki tüm genel bilgiye doğrudan denk gelmez. Ne yazık ki, başka hiçbir çağdaş kaynak bulunamadığından, bu konuyu tatmin edici bir şekilde çözmek asla mümkün olmayabilir." | „ |
Toplamda üç Sulba Sutra oluşturulmuştur. Günümüze ulaşan ikisi, Manava (750-650 dolayları) tarafından oluşturulan Manava Sulba Sutra 'sı ve (yaklaşık MÖ 600) tarafından oluşturulan ve Baudhayana Sulba Sutra 'sına benzer sonuçlar içeren Apastamba Sulba Sutra 'sıydı.
Yunan geometrisi
Klasik Yunan geometrisi
Antik Yunan matematikçileri için geometri, bilimlerinin baş mücevheriydi ve metodolojinin başka hiçbir dalının ulaşamadığı bir bütünlüğe ve mükemmelliğe ulaştı. Geometri menzilini birçok yeni şekil, eğri, yüzey ve katı türüne genişlettiler; metodolojisini deneme yanılma yönteminden mantıksal çıkarıma dönüştürdüler; geometrinin fiziksel nesnelerin yalnızca yaklaşık değerler olduğu "ebedi formlar" veya soyutlamalar üzerinde çalıştığını fark ettiler ve bugün hala kullanımda olan "aksiyomatik yöntem" fikrini geliştirdiler.
Thales ve Pisagor
Miletli Thales (MÖ 635-543) (şimdi güneybatı Türkiye'de), matematikte tümdengelimin atfedildiği ilk kişiydi. Tümdengelimli ispatlar yazdığı beş geometrik önerme vardır, ancak kanıtları günümüze ulaşamamıştır. İyonya'da ve daha sonra Yunanlar tarafından sömürgeleştirilen İtalya'daki Pisagor (MÖ 582-496), Thales'in öğrencisi olabilir ve Babil ile Mısır'a seyahat etmiş olabilir. Adını taşıyan teorem onun keşfi olmayabilir, ancak muhtemelen bunun tümdengelimli bir kanıtını veren ilklerden biriydi. Matematik, müzik ve felsefe çalışmaları için çevresinde bir grup öğrenci topladı ve birlikte, bugün lise öğrencilerinin geometri derslerinde öğrendiklerinin çoğunu keşfettiler. Ek olarak, ölçülemez uzunlukların ve irrasyonel sayıların özünü kavrayan keşfi yaptılar.
Platon
Platon (MÖ 427-347), Yunanlar tarafından çok saygı duyulan bir filozoftur. Ünlü okulunun girişinin üzerine, "Geometriden habersiz kimse buraya girmesin." yazdığına dair bir anekdot vardır. Ancak hikâyenin doğru olmadığı düşünülüyor. Kendisi bir matematikçi olmamasına rağmen, matematik hakkındaki görüşlerinin büyük etkisi oldu. Böylece matematikçiler, geometrinin pergel ve cetvelden başka alet kullanmaması gerektiğine olan inancını kabul ettiler - eşit aralıklarla işaretli bir cetvel veya bir iletki gibi aletlerle asla ölçmediler, çünkü onlara göre bunlar bir alime layık değildi, bir işçi aletiydi. Bu karar, olası pusula ve düz kenarlı cetvelle çizimlerin derinlemesine incelenmesine ve üç klasik çizim problemine yol açtı: bir açıyı üçe bölmek, belirli bir küpün hacminin iki katı bir küp oluşturmak ve verilen bir dairenin alanına eşit alanlı bir kare çizmek için bu araçların nasıl kullanılacağı. Nihayet 19. yüzyılda ulaşılan bu çizimlerin imkansızlığının ispatları, gerçek sayı sisteminin derin yapısına ilişkin önemli ilkelere yol açtı. Platon'un en büyük öğrencisi olan Aristoteles (MÖ 384-322), tümdengelimli ispatlarda (bkz. Mantık) kullanılan akıl yürütme yöntemleri üzerine 19. yüzyıla kadar önemli ölçüde iyileştirilmemiş ve devamlılığını sürdüren bir inceleme yazdı.
Helenistik geometri
Öklid
Muhtemelen Platon tarafından kurulan Akademi'de bir öğrenci olan İskenderiyeli Öklid (MÖ 325-265), Öklid geometrisi olarak bilinmeye başlayan geometriyi ideal bir aksiyomatik formda sunduğu Elemanlar İngilizce: The Elements of Geometry adlı 13 kitaplık (bölüm) bir inceleme yazdı. Bilimsel çalışma, sadece Helenistik matematikçilerin o zamanlar geometri hakkında bildikleri şeylerin bir özeti değildir; Öklid, geometri üzerine sekiz tane daha gelişmiş düzey kitap yazdı. Diğer referanslardan Öklid'in ilk temel geometri ders kitabı olmadığını biliyoruz, ancak o kadar üstündü ki diğerleri kullanılmaz hale geldi ve ortadan kaybolmasına neden oldu. Öklid, Mısır Kralı I. Ptolemaios tarafından İskenderiye'deki üniversiteye getirildi.
Elemanlar, terimlerin tanımları, temel geometrik ilkeler (aksiyomlar veya postülatlar olarak adlandırılır) ve geometrinin geri kalanının mantıksal olarak çıkarılabileceği genel nicel ilkeler (ortak kavramlar olarak adlandırılır) ile başladı. Aşağıda, daha kolay okunmasını sağlamak için başka kelimelerle anlatılan beş aksiyomu bulunmaktadır:
- Herhangi iki nokta düz bir çizgi ile birleştirilebilir.
- Herhangi bir sonlu düz çizgi, düz bir çizgide uzatılabilir.
- Herhangi bir merkez ve herhangi bir yarıçap ile bir daire çizilebilir.
- Tüm dik açılar birbirine eşittir.
- Bir düzlemdeki iki düz çizginin başka bir düz çizgi (transversal-iki veya daha fazla çizgiyle kesişen doğru- olarak adlandırılır) ile kesişmesi ve iki çizgi arasındaki iç açılar ile transversal çizginin bir tarafında uzanan transversal kenarın toplamı ikiden az dik açıya ulaşırsa, o zaman o tarafta enlemesine, uzatılan iki çizgi kesişir ( olarak da adlandırılır).
Artık cebir olarak anlaşılan kavramlar, olarak adlandırılan bir yöntem olan Öklid tarafından geometrik olarak ifade edildi.
Arşimet
Sisamlı Arşimet (MÖ 287-212), Sicilya bir Yunan şehir devleti iken, genellikle Yunan matematikçilerin en büyüğü olarak kabul edilir ve hatta bazen (Isaac Newton ve Carl Friedrich Gauss ile birlikte) tüm zamanların en büyük üç isminden biri olarak kabul edilir. Matematikçi olmasaydı, yine de büyük bir fizikçi, mühendis ve mucit olarak hatırlanacaktı. Matematiğinde, analitik geometrinin koordinat sistemine ve integral hesabın sınırlama sürecine çok benzer yöntemler geliştirdi. Bu alanların yaratılmasında eksik olan tek unsur, onun kavramlarını ifade etmek için etkili bir cebirsel notasyondu.
Arşimet'ten sonra
Arşimet'ten sonra Helenistik matematik gerilemeye başladı. Henüz birkaç küçük yıldız vardı, ancak geometrinin altın çağı sona ermişti. Öklid'in ilk kitabı üzerine yorum İngilizce: Commentary on the First Book of Euclid adlı eserin yazarı Proclus (410-485), Helenistik geometrinin son önemli oyuncularından biriydi. Yetenekli bir geometriciydi, ama daha da önemlisi, kendisinden önceki eserler hakkında mükemmel bir yorumcuydu. Bu eserinin çoğu modern zamanlara kadar hayatta kalmadı ve bizim tarafımızdan sadece yorumuyla biliniyor. Yunan şehir devletlerinin halefi olan ve onu işgal eden Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğu mükemmel mühendisler ortaya çıkardı, ancak hiçbir matematikçi çıkaramadı.
Büyük İskenderiye Kütüphanesi daha sonra yakıldı. Tarihçiler arasında İskenderiye Kütüphanesi'nin muhtemelen birkaç yıkıcı olaydan mustarip olduğu, ancak İskenderiye'nin 4. yüzyılın sonlarında pagan tapınaklarının yıkılmasının muhtemelen en şiddetli ve sonuncusu olduğu konusunda artan bir fikir birliği vardır. Bu yıkımın kanıtı kesin ve güvenilirdir. Sezar'ın işgali, limana bitişik bir depoda 40.000-70.000 parşömen tomarının kaybolmasına yol açmış olabilir (Luciano Canfora'nın iddia ettiği gibi, bunlar büyük olasılıkla Kütüphane tarafından ihraç edilmek üzere üretilmiş kopyalardı), ancak her ikisinin de daha sonra var olduğuna dair bol miktarda kanıt olduğu düşünüldüğünde Kütüphaneyi ya da Müzeyi etkilemiş olması pek olası değildir.
İç savaşlar, yeni parşömenlerin bakımı ve edinimine yapılan yatırımların azalmasına ve genel olarak dini olmayan arayışlara olan ilginin azalmasına, özellikle 4. yüzyılda Kütüphanede bulunan materyalin azalmasına katkıda bulundu. Serapeum, 391'de Theophilus tarafından kesin olarak yok edildi ve Müze ile Kütüphane aynı mücadelenin kurbanı olmuş olabilir.
Klasik Hint geometrisi
Bakhshali el yazmasında, düzensiz katıların hacimleriyle ilgili problemler de dahil bir avuç geometrik problem vardır. Bakhshali el yazması ayrıca "sıfır yerine bir nokta kullanan ondalık basamaklı bir değer sistemi kullanır."Aryabhata'nın Aryabhatiya 'sı (499) alanların ve hacimlerin hesaplanmasını içerir.
Brahmagupta astronomik çalışması Brāhma Sphuṭa Siddhānta 'yı 628'de yazdı. Bölüm 12, 66 Sanskritçe dize içeren iki bölüme ayrıldı: "temel işlemler" (küp kökleri, kesirleri, oran-orantıyı ve takası içerir) ve "pratik matematik" (karışımı, matematiksel serileri, düzlem şekilleri, tuğlaları yığmayı, kereste kesmeyi ve tahıl yığmayı içerir). İkinci bölümde, çemberle çevrelenmiş bir dörtgenin köşegenleri üzerine ünlü teoremini belirtti:
Brahmagupta teoremi: Çemberle çevrelenmiş bir dörtgenin birbirine dik köşegenleri varsa, köşegenlerin kesişme noktasından dörtgenin herhangi bir tarafına çizilen dikey çizgi her zaman karşı kenarı ikiye böler.
Bölüm 12, ayrıca çemberle çevrelenmiş bir dörtgenin alanı için bir formül (Heron formülü'nün bir genellemesi) ve 'leri (yani rasyonel kenarları olan üçgenler ve rasyonel alanlar) içerir.
Brahmagupta formülü: Sırasıyla kenar uzunlukları a, b, c, d olan çemberle çevrelenmiş bir dörtgenin alanı, A aşağıdaki şekilde hesaplanır;
Burada s yarıçaptır ve şeklinde hesaplanır.
Brahmagupta'nın rasyonel üçgenler teoremi: Rasyonel kenarları olan bir üçgenin rasyonel alanı bazı rasyonel ve sayıları için şu şekilde hesaplanır:
Çin geometrisi
Çin'de geometri üzerine ilk tanımlayıcı çalışma (veya en azından günümüze ulaşan en eski çalışma), ilk filozof Mozi'nin (MÖ 470-390) Mohist eseri Mo Jing idi. Takipçileri tarafından ölümünden yıllar sonra MÖ 330 yıllarında derlenmiştir. Mo Jing, Çin'de geometri üzerine var olan en eski kitap olmasına rağmen, daha eski yazılı materyallerin var olma olasılığı da vardır. Bununla birlikte, Qin Hanedanı hükümdarı Qin Shihuang'ın (MÖ 221-210) politik bir manevrasında kitapların kötü şöhretleri nedeniyle yakılması, onun zamanından önce yaratılmış çok sayıda yazılı edebiyat eserinin tasfiye edilmesiyel sonuçlandı. Ek olarak, Mo Jing, matematikte, üzerinde çalışmak için önceden bir geometrik temele veya matematik geçmişine sahip olamayacak kadar gelişmiş geometrik kavramlar sunar.
Mo Jing, fiziki bilimlerle ilgili birçok alanın çeşitli yönlerini tanımladı ve aynı zamanda matematik hakkında da küçük bir bilgi kaynağı sağladı. Geometrik noktanın "atomik" tanımını sağladı, bir doğrunun parçalara ayrıldığını ve kalan parçası olmayan nihai parçanın (yani daha küçük parçalara bölünemediğini) ve böylece bir çizginin en ucunu bir noktanın oluşturduğunu söyledi. Öklid'in birinci ve üçüncü tanımlarına ve Platon'un "bir çizginin başlangıcına" çok benzer şekilde, Mo Jing, "bir noktanın (bir çizginin) sonunda veya başlangıcında, doğumdaki bir baş prezantasyonunu gibi durabileceğini belirtti. (Görünmezliğine gelince) ona örnek olarak verilebilecek benzer bir şey yoktur."Demokritos'un atomistlerine benzer şekilde Mo Jing, bir noktanın en küçük birim olduğunu ve "hiçbir şey İngilizce: nothing" yarıya indirilemeyeceği için ikiye bölünemeyeceğini belirtti.Uzunlukların karşılaştırılması ve paralellikler için tanımlar sağlarken, uzay ve sınırlı uzay ilkeleri ile birlikte eşit uzunlukta iki çizginin her zaman aynı yerde biteceğini belirtmiştir. Aynı zamanda, kalınlık niteliği olmayan düzlemlerin karşılıklı olarak birbirine temas edemeyecekleri için üst üste yığılamayacağını da anlattı. Kitap, hacim tanımıyla birlikte çevre, çap ve yarıçap için tanımlar sağladı.
Çin'in Han Hanedanlığı (MÖ 202 - MS 220) dönemi, matematiğin yeni bir gelişmesine tanık oldu. Geometrik ilerlemeleri sunan en eski Çin matematik metinlerinden biri Batı Han döneminde MÖ 186 tarihli Suàn shù shū idi. Matematikçi, mucit ve astronom Zhang Heng (MS 78-139), matematiksel problemleri çözmek için geometrik formüller kullandı. π için kaba tahminler Zhou Li tarafından (MÖ 2. yüzyılda derlenmiştir) verilmiş olmasına rağmen, π için daha doğru bir formül oluşturmak için sıkı bir çaba gösteren ilk kişi Zhang Heng'di. Zhang Heng, π'yi 730/232 (veya yaklaşık 3,1466) olarak yakınsadı, ancak bunun yerine 10'un karekökünü (veya yaklaşık 3,162'yi) kullanarak kürenin hacmini bulmada başka bir π formülü kullandı. Zu Chongzhi (MS 429-500), π yaklaşımının doğruluğunu 3,1415926 ile 3,1415927 arasına geliştirdi; (密率, Milü, detaylı yaklaşım) ve (约率, Yuelü, kaba yaklaşım) diğer önemli yaklaşımlardır. Daha sonraki çalışmalarla karşılaştırıldığında, Fransız matematikçi Franciscus Vieta (1540-1603) tarafından verilen π formülü, Zu'nun tahminlerinin tam ortasında kaldı.
Matematik Sanatına İlişkin Dokuz Bölüm
Başlığı ilk olarak MS 179'da bronz bir yazıtta görünen Matematik Sanatına İlişkin Dokuz Bölüm (İngilizce: The Nine Chapters on the Mathematical Art) adlı eser, Cao Wei Krallığı'ndan 3. yüzyıl matematikçisi Liu Hui tarafından düzenlenmiş ve yorumlanmıştır. Bu kitap, geometrinin uygulandığı kareler ve daireler için yüzey alanları, çeşitli üç boyutlu şekillerdeki katıların hacimleri gibi birçok problemi ve Pisagor teoreminin kullanımını içeriyordu. Kitap, Pisagor teoremi için resimli kanıtlar sağladı, daha önceki Zhou Dükü ile Shang Gao arasında dik açı üçgeninin özellikleri ve Pisagor teoremi üzerine yazılı bir diyalog içeriyordu ve aynı zamanda astronomik güneş saati, daire ve kare ile yükseklik ve mesafe ölçümlerine de atıfta bulunur. Editör Liu Hui, π'yi 192 kenarlı bir çokgen kullanarak 3,141014 olarak kaydetti ve ardından 3072 kenarlı bir çokgen kullanarak π'yi 3,14159 olarak hesapladı. Bu, Liu Hui'nin Doğu Wu'dan bir matematikçi ve gök bilimci olan çağdaşı Wang Fan'ın 142⁄45 kullanarak π'yi 3,18555 olarak göstermesinden daha doğruydu. Liu Hui ayrıca derinlik, yükseklik, genişlik mesafe ölçümlerini yapmak ve yüzey alanı hesaplamak için matematiksel araştırmalar yazdı. Katı geometri açısından, dikdörtgen tabanlı ve her iki kenarı eğimli bir kamanın bir piramit ve bir dört yüzlü (tetrahedral) kama olarak parçalanabileceğini buldu. Ayrıca, yamuk tabanlı ve her iki kenarı eğimli bir kamanın, bir piramitle ayrılmış iki dört-yüzlü kama oluşturacak şekilde ayrılabileceğini buldu. Ayrıca Liu Hui, Cavalieri'nin hacim ilkesini ve Gauss eleme yöntemini tanımladı. Dokuz Bölümde, Eski Han Hanedanlığı döneminde (MÖ 202 - MS 9) bilinen aşağıdaki geometrik formülleri listeledi.
Alanlar:
|
Hacimler:
|
|
Antik Çin'in geometrik mirasını sürdürürken, daha sonra gelen pek çok önemli isim vardır, bunlar arasında ünlü astronom ve matematikçi Shen Kuo (1031-1095), Pascal üçgeni'ni bulan (1238-1298), Xu Guangqi (1562-1633) ve diğerleri sayılabilir.
İslam'ın Altın Çağı
9. yüzyılın başlarında, Bağdat'ta Bilgelik Evi (Beyt'ül Hikmet)'nin kurulması Orta Çağ İslam dünyasında ayrı bir bilim geleneğine işaret eden "İslam'ın Altın Çağı"nı gelişti ve sadece Hellenistik değil, aynı zamanda Hint kaynakları üzerine de inşa edildi.
İslami matematikçiler en çok cebir, sayı teorisi ve sayı sistemleri üzerine çalışmalarıyla ünlü olsalar da, geometri, trigonometri ve matematiksel astronomiye de önemli katkılarda bulundular ve cebirsel geometrinin gelişiminden sorumluydular.
Mâhânî (d. 820), Küpü iki katına çıkarma gibi geometrik problemleri cebirdeki problemlere indirgeme fikrini tasarladı. El-Kerecî (d. 953) cebiri geometrik işlemlerden tamamen kurtardı ve onları bugün cebirin merkezinde bulunan aritmetik işlem türleriyle değiştirdi.
Sabit bin Kurre (d. 836) matematikte bir dizi alana katkıda bulundu ve sayı kavramının (pozitif) reel sayılar'a genişletilmesi, integral hesap, küresel trigonometrideki teoremler, analitik geometri ve Öklid dışı geometri gibi önemli matematiksel keşiflerin yolunu hazırlamada önemli bir rol oynadı. Astronomide Sabit bin Kurre, Ptolemaik sisteminin ilk reformcularından biriydi ve mekanikte statiğin kurucusuydu. Sabit bin Kurre'in çalışmasının önemli bir geometrik yönü, birleşik oranlar hakkındaki kitabıydı. Bu kitapta Sabit bin Kurre, geometrik büyüklüklerin oranlarına uygulanan aritmetik işlemleri ele alır. Yunanlar geometrik niceliklerle ilgilenmişlerdi ama bunları, aritmetiğin olağan kurallarının uygulanabileceği sayılarla aynı şekilde düşünmemişlerdi. Sabit bin Kurre, daha önce geometrik ve sayısal olmayan olarak kabul edilen nicelikler üzerine aritmetik işlemler getirerek, sonunda sayı kavramının genelleştirilmesine yol açan bir eğilim başlattı.
Sabit bin Kurre, bazı açılardan, Platon ve Aristoteles'in özellikle hareketle ilgili fikirlerini eleştirir. Görünüşe göre burada fikirleri, kendi geometrik argümanlarında hareketle ilgili argümanları kullanmanın kabulüne dayanıyor. Sabit bin Kurre'nin geometriye yaptığı bir diğer önemli katkı, genel bir ispatla birlikte, özel dik üçgenlerden genel olarak tüm üçgenlere kadar genişlettiği Pisagor teoremini genelleştirmesiydi.
Arşimet'inkinden daha genel bir entegrasyon yöntemi sunan (d. 908) ve el-Kuhi (d. 940), İslam dünyasında Yunan yüksek geometrisinin yeniden canlanmasında ve devamında önde gelen isimlerdi. Bu matematikçiler ve özellikle İbn-i Heysem, optik çalıştı ve konik kesitlerden yapılmış aynaların optik özelliklerini araştırdı.
Astronomi, namaz vakitlerini belirleme ve coğrafya, geometrik ve trigonometrik araştırmalar için başka motivasyonlar sağladı. Örneğin, İbrahim bin Sinan ve dedesi Sabit bin Kurre, güneş saatlerinin yapımında gerekli olan eğrileri inceledi. Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî ve Ebu Nasr Mansur'un ikisi de küresel geometriyi astronomiye uyguladılar.
Science dergisindeki 2007 tarihli bir makale, girih karolarının Penrose döşemeleri gibi kendine benzer fraktal yarı kristalin döşemelerle tutarlı özelliklere sahip olduğunu öne sürdü.
Rönesans
Yunan Klasiklerinin 9. ve 10. yüzyıl Arap edebiyatı aracılığıyla Orta Çağ Avrupa'sına aktarılması "İslam'ın Altın Çağı" olan 10. yüzyılda başlamış ve 12. yüzyılın Latince tercümeleriyle doruk noktasına ulaşmıştır. Batlamyus'un Almagest 'inin bir kopyası (ö. 1162) tarafından İmparator'un Kral I. William'a (1154-1166) bir hediyesi olarak Sicilya'ya geri getirildi. Salerno'da ismi belli olmayan bir öğrenci Sicilya'ya gitti, Almagest 'i ve Öklid'in birkaç eserini Yunancadan Latinceye çevirdi. Sicilyalılar genellikle doğrudan Yunancadan çevirmiş olsalar da, Yunanca metinler bulunmadığında Arapçadan tercüme ediyorlardı. Palermo'lu Eugenius (ö. 1202), Batlamyus'un Optiklerini, gerekli üç dilin tümüyle ilgili bilgisinden yararlanarak Latinceye çevirdi. Öklid'in Elemanlar 'ında bulunan titiz tümdengelimli geometri yöntemleri yeniden öğrenildi ve hem Öklid (Öklid geometrisi) hem de Hayyam (cebirsel geometri) stillerinde geometrinin daha da geliştirilmesi devam etti, bu da pek çoğu çok derin ve zarif olan birçok yeni teorem ve kavramla sonuçlandı.
Perspektifin işlenmesindeki gelişmeler, antik çağda elde edilenin ötesine geçen 14. ve 15. yüzyıl Rönesans sanatında kaydedildi. Quattrocento'nun Rönesans mimarisinde, mimari düzen kavramları keşfedildi ve kurallar formüle edildi. Filippo Brunelleschi'nin (1377-1446) Floransa'daki Basilica di San Lorenzo'su bunun en önemli örneğidir.
Filippo Brunelleschi, yaklaşık 1413'te çeşitli Floransa binalarının ana hatlarını bir aynaya boyayarak günümüzde sanatçılar tarafından kullanılan geometrik perspektif yöntemini gösterdi. Kısa süre sonra, Floransa ve İtalya'daki hemen hemen her sanatçı, özellikle Masolino da Panicale ve Donatello olmak üzere, resimlerinde geometrik perspektif kullandı. Melozzo da Forlì, ilk önce yukarı doğru kısaltma tekniğini (Roma, Loreto, Forlì ve diğerlerinde) kullandı ve bununla ünlü oldu. Perspektif sadece derinliği göstermenin bir yolu değildi, aynı zamanda yeni bir resim oluşturma yöntemiydi. Resimler, birkaçının birleşimi yerine tek bir birleşik sahneyi göstermeye başladı.
Floransa'da doğru perspektif resimlerinin hızla çoğalmasının gösterdiği gibi, Brunelleschi muhtemelen arkadaşı matematikçi Toscanelli'nin yardımıyla perspektifin arkasındaki matematiği anladı ama yayınlamadı. On yıllar sonra, arkadaşı Leon Battista Alberti, Öklid geometrisine dayanan resimdeki mesafeyi göstermenin uygun yöntemleri üzerine bir inceleme olan De pictura’yı (1435/1436) yazdı. Alberti ayrıca Padua okulu aracılığıyla ve İbn-i Heysem'in Optiğini okuyan Biagio Pelacani da Parma'nın etkisi altında optik bilimi konusunda da eğitim aldı.
Piero della Francesca, 1470'lerde De Prospectiva Pingendi adlı eserinde Della Pittura’yı detaylandırdı. Alberti kendini yer düzlemindeki figürlerle sınırlamış ve perspektif için genel bir temel oluşturmuştu. Della Francesca, resim düzleminin herhangi bir alanındaki katıları açık bir şekilde kaplayarak, bunu açıkladı. Della Francesca ayrıca matematiksel kavramları açıklamak için resimli figürler kullanma konusunda artık yaygın bir uygulama başlattı, bu da onun tezini Alberti'ninkinden daha kolay anlaşılır hale getirdi. Della Francesca ayrıca Platonik katıları perspektifte göründükleri gibi doğru bir şekilde çizen ilk kişiydi.
Perspektif bir süre Floransa'nın tekelinde kaldı. Jan van Eyck, diğerlerinin yanı sıra, Londra'daki The Arnolfini Portrait adlı eserde olduğu gibi resimlerdeki yakınsayan çizgiler için tutarlı bir yapı oluşturamadı, çünkü o sırada İtalya'da meydana gelen teorik atılımın farkında değildi. Bununla birlikte, iç mekanlarında ölçek manipülasyonları ile çok ince etkiler elde etti. Yavaş yavaş ve kısmen sanat akademilerinin hareketiyle, İtalyan teknikleri Avrupa'daki ve daha sonra dünyanın diğer bölgelerindeki sanatçıların eğitiminin bir parçası haline geldi. Bu Rönesans geleneklerinin doruk noktası, nihai sentezini mimar, geometri uzmanı ve optisyen Girard Desargues'in perspektif, optik ve projektif geometri araştırmalarında bulur.
Leonardo da Vinci'nin Vitruvius Adamı (yaklaşık 1490), bir adamı üst üste bindirilmiş iki pozisyonda, kolları ve bacakları birbirinden ayrı ve bir daire ile kare şeklinde betimlenmiştir. Çizim, ideal insan oranlarının, antik Romalı mimar Vitruvius tarafından De Architectura adlı incelemesinin III. kitabında tanımlanan geometri ile olan ilişkilerine dayanmaktadır.
Modern geometri
17. yüzyıl
17. yüzyılın başlarında, geometride iki önemli gelişme vardı. Bunlardan ilki ve en önemlisi, René Descartes (1596-1650) ve Pierre de Fermat (1601-1665) tarafından analitik geometri veya koordinat ve denklemlerle geometrinin oluşturulmasıydı. Bu, kalkülüsün gelişmesi ve kesin bir nicel fizik biliminin gelişmesi için gerekli bir habercisiydi. Bu dönemin ikinci geometrik gelişimi, Girard Desargues (1591-1661) tarafından projektif geometrinin sistematik çalışmasıydı. Projektif geometri, ölçümsüz geometri çalışmasıdır, sadece noktaların birbiriyle nasıl hizalandığının incelenmesidir. Bu alanda Helenistik geometri uzmanları, özellikle Pappus (yaklaşık 340) tarafından bazı erken çalışmalar yapılmıştı. Tarladaki en büyük çiçeklenme ise Jean-Victor Poncelet (1788–1867) ile gerçekleşti.
17. yüzyılın sonlarında, matematik bağımsız olarak ve hemen hemen eş zamanlı olarak Isaac Newton (1642-1727) ve Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) tarafından geliştirildi. Bu, şimdi analiz adı verilen yeni bir matematik alanının başlangıcıydı. Kendi başına bir geometri dalı olmasa da, geometriye uygulanabilirdi ve uzun zamandır neredeyse çözülmesi zor olan iki problem ailesini çözdü: tek eğrilere teğet doğrular bulmak ve bu eğrilerin çevrelediği alanları bulmak. Analiz yöntemleri, bu problemleri çoğunlukla basit hesaplama konularına indirgedi.
18. ve 19. yüzyıllar
Öklid dışı geometri
Öklid'in 5. postülatı olan ""nın ilk dört postülatından ispatlanması konusundaki çok eski bir problem asla unutulmamıştı. Öklid'den kısa bir süre sonra başlayarak, pek çok kanıtlama teşebbüsünde bulunuldu, ancak daha sonra, ilk dört postüladan kendisi kanıtlanmamış bazı ilkelerin gerekçelendirilmesine izin verilmesi yoluyla hepsinin hatalı olduğu bulundu. Ömer Hayyám, paralellik postülatını kanıtlamakta başarısız olsa da, Öklid'in paralellik teorilerine yönelik eleştirileri ve Öklid dışı geometrilerdeki şekillerin özelliklerinin ispatı ile, Öklid dışı geometrinin nihai gelişimine katkıda bulundu. 1700'e gelindiğinde, ilk dörtten neyin ispat edilebileceği ve beşinciyi kanıtlama girişimindeki tuzakların ne olduğu konusunda çok şey keşfedildi. Saccheri, Lambert ve Legendre, 18. yüzyılda problem üzerinde mükemmel çalışmalar yaptılar, ancak yine de başarısız oldular. 19. yüzyılın başlarında, Gauss, ve Lobatchewsky, her biri bağımsız olarak farklı bir yaklaşım benimsedi. Paralellik postülatını kanıtlamanın imkansız olduğundan şüphelenmeye başlayarak, bu postulatın yanlış olduğu kendi kendine tutarlı bir geometri geliştirmeye başladılar. Bu konuda başarılı oldular, böylece ilk Öklid dışı geometriyi yarattılar. 1854'te, Gauss'un öğrencisi Bernhard Riemann, tüm pürüzsüz yüzeylerin içsel (kendi kendine yeten) geometrisinin çığır açan bir çalışmasında kalkülüs yöntemlerini uyguladı ve böylece farklı bir Öklid dışı geometri buldu. Riemann'ın bu çalışması daha sonra Einstein'ın görelilik teorisinin temelini oluşturdu.
Öklid dışı geometrinin, Öklid geometrisi kadar kendinden tutarlı olduğu matematiksel olarak kanıtlanmayı sürdürdü ve bu ilk olarak 1868'de tarafından gerçekleştirildi. Bununla, Öklid dışı geometri, Öklid geometrisiyle eşit bir matematiksel temel üzerine kurulmuş oldu.
Artık farklı geometrik teorilerin matematiksel olarak mümkün olduğu bilinirken, şu soru ortada kaldı: "Bu teorilerden hangisi fiziksel uzayımız için doğrudur?" Matematiksel çalışma, bu sorunun matematiksel akıl yürütmeyle değil, fiziksel deneylerle yanıtlanması gerektiğini ortaya çıkardı ve deneyin neden muazzam (yıldızlar arası, dünyaya bağlı değil) mesafeler içermesi gerektiğinin nedenini ortaya çıkardı. Fizikte görelilik teorisinin gelişmesiyle bu soru çok daha karmaşık hale geldi.
Matematiksel kesinliğe giriş
Paralellik postülatı ile ilgili tüm çalışmalar, bir geometrinin mantıksal muhakemesini, sezgisel fiziksel uzay anlayışından ayırmasının oldukça zor olduğunu ve dahası bunu yapmanın kritik önemini ortaya çıkardı. Dikkatli bir inceleme, Öklid'in muhakemesindeki bazı mantıksal yetersizlikleri ve Öklid'in bazen başvurduğu bazı belirtilmemiş geometrik ilkeleri de ortaya çıkarmıştı. Bu eleştiri, yakınsama ve süreklilik gibi sonsuz süreçlerin anlamı ile ilgili analiz ve analizde ortaya çıkan krize paraleldi. Geometride, tamamlanmış olacak ve hiçbir şekilde çizdiğimiz resimlere ya da uzay sezgimize dayanmayan yeni bir aksiyomlar setine açık bir ihtiyaç vardı. Şimdi olarak bilinen bu tür aksiyomlar, 1894 yılında David Hilbert tarafından "Geometrinin Temelleri" ("Almanca: Grundlagen der Geometrie", "İngilizce: Foundations of Geometry") adlı tezinde verildi. Diğer bazı aksiyom dizileri birkaç yıl önce verilmişti, ancak bunlar Hilbert'in tasarruf, zarafet ve Öklid'in aksiyomlarına benzerliği ile uyuşmuyordu.
Analiz yeri veya topoloji
18. yüzyılın ortalarında, benzer fikirler sayı doğrusunda, iki boyutta ve üç boyutta çalışıldığında, matematiksel muhakemenin belirli ilerlemelerinin tekrarladığı ortaya çıktı. Böylelikle, genel bir metrik uzay kavramı yaratıldı. Böylece muhakeme daha genel olarak yapılabilir ve ardından özel durumlara uygulanabilirdi. Hesap ve analizle ilgili kavramları incelemenin bu yöntemi, analiz durumu ve daha sonra topoloji olarak bilinmeye başlandı.
Bu alandaki önemli konular, Öklid ve Öklid dışı geometrinin odak noktası olan doğrusallık gibi özelliklerle uzunluk ve açı ölçümlerinin kesin eşitliği yerine bağlantılılık ve sınırlar gibi daha genel figürlerin özellikleriydi. Topoloji çok geçmeden, bir geometri veya analiz alt alanı olmaktan ziyade ayrı bir önemli çalışma alanı haline geldi.
20. yüzyıl
Cebirsel geometri alanındaki gelişmeler, André Weil, Alexander Grothendieck ve Jean-Pierre Serre gibi diğerlerinin çalışmalarının da gösterdiği üzere, gerçek veya karmaşık sayıların yanı sıra sonlu alanlar üzerinde eğrilerin ve yüzeylerin incelenmesini de içermektedir.
, tek başına yalnızca sonlu çok noktalı uzayların incelenmesi, kodlama teorisi ve kriptografi'de uygulamalar buldu. Bilgisayarın gelişiyle birlikte, hesaplamalı geometri veya gibi yeni disiplinler, geometrik algoritmalarla, geometrik verilerin ayrık temsilleriyle vb. ilgilenir.
Zaman çizelgesi
Ayrıca bakınız
Vikikaynak'ta Flatland ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
- Flatland, "A. Square" tarafından iki ve üç boyutlu uzay hakkında yazılmış bir kitap, dört boyut kavramını anlamak için
- Matematik tarihi
- Etkileşimli geometri yazılımları listesi
Notlar
- ^ Howard Eves, An Introduction to the History of Mathematics, Saunders: 1990 (), s. 141: "İncil dışında hiçbir eser daha yaygın olarak kullanılmadı ..."
- ^ Ray C. Jurgensen, Alfred J. Donnelly, and Mary P. Dolciani. Editorial Advisors Andrew M. Gleason, Albert E. Meder, Jr. Modern School Mathematics: Geometry (Student's Edition). Houghton Mifflin Company, Boston, 1972, s. 52. . Teachers Edition .
- ^ Gardner, Milo. Egyptian Fractions: Unit Fractions, Hekats, and Wages—An Update
- ^ Brezinski, C. (2012). History of continued fractions and Padé approximants (Vol. 12). Springer Science & Business Media
- ^ Eves, Chapter 2.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ A. Seidenberg, 1978. The origin of mathematics. Archive for the history of Exact Sciences, vol 18.
- ^ Staal 1999
- ^ Sulba Sutralarında ele alınan matematiksel problemlerin çoğu, "tek bir teolojik gereksinimden" yani farklı şekillere sahip ancak aynı alanı kaplayan ateş sunakları inşa etme ihtiyacından kaynaklanır. Sunakların her katmanının 200 tuğladan oluşması ve bitişik iki katmanın birbiriyle uyumlu tuğla düzenlemelerine sahip olmaması koşuluyla, beş kat yanmış tuğladan yapılması gerekiyordu. Hayashi 2003, s. 118
- ^ Hayashi 2005, s. 363
- ^ Pisagor üçlüleri , özelliğini sağlayan tam sayılardır. Bu üçlülere, , , vb. örnekler verilebilir.
- ^ Cooke 2005, s. 198: "Sulva Sutralarının aritmetik içeriği, (3, 4, 5), (5, 12, 13), (8, 15, 17) ve (12, 35, 37) Pisagor üçlülerini bulmak için kurallar içerir. Bu aritmetik kuralların ne kadar pratik kullanıma sahip olduğu kesin değildir. En iyi varsayım, dini ritüelin parçası olduklarıdır. Bir Hindu evinde üç farklı sunakta üç ateş yakılması gerekiyordu. Üç sunak farklı şekillerde olacaktı, ancak üçü de aynı alana sahip olacaktı. Bu koşullar, belirli bir durumu Pisagor üçlülerinin bir tam sayının karesini diğer ikisinin kareleri toplamına eşit hale getirecek şekilde oluşturulması olan belirli "Diyofant" problemlerine yol açtı."
- ^ Cooke 2005, ss. 199–200: "Eşit alanlarda ancak farklı şekillerde üç sunağın gerekliliği, alanların dönüştürülmesine olan ilgiyi açıklayacaktır. Diğer alan dönüşüm problemleri arasında Hintler, özellikle daireyi kareyle çevreleme problemini ele aldılar. Bodhayana Sutra, belirli bir kareye eşit alanlı bir çember çizmenin ters problemini belirtir. Aşağıdaki yaklaşık yapı, çözüm olarak verilmiştir ... bu sonuç sadece yaklaşıktır. Ancak yazarlar iki sonuç arasında hiçbir ayrım yapmadılar. Anlayabileceğimiz terimlere, bu yapı π için 18 (3 − 2√2), yaklaşık 3,088 olan bir değer verir."
- ^ a b c Joseph 2000, s. 229
- ^ . Mathematics Department, University of British Columbia. 17 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Üç pozitif tam sayı , ve 'nin en büyük ortak çarpanı 1 ise ilkel bir Pisagor üçlüsü oluşturur. Plimpton322 örneğinde, bu anlamına gelir ve üç sayının ortak çarpanı yoktur. Ancak bazı bilim adamları bu tabletin Pisagor yorumuna itiraz ettiler; ayrıntılar için Plimpton 322'ye bakınız.
- ^ a b Dani 2003
- ^ Cherowitzo, Bill. (PDF). www.math.ucdenver.edu/. 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
- ^ Jeff Powers (30 Mart 2020). (PDF). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ ; The Vanished Library; University of California Press, 1990. - books.google.com
- ^ Hayashi 2005, s. 371
- ^ a b Hayashi 2003, ss. 121–122
- ^ Stillwell 2004, s. 77
- ^ a b Needham, Volume 3, 91.
- ^ a b c Needham, Volume 3, 92.
- ^ Needham, Volume 3, 92-93.
- ^ Needham, Volume 3, 93.
- ^ Needham, Volume 3, 93-94.
- ^ Needham, Volume 3, 94.
- ^ Needham, Volume 3, 99.
- ^ Needham, Volume 3, 101.
- ^ Needham, Volume 3, 22.
- ^ Needham, Volume 3, 21.
- ^ Needham, Volume 3, 100.
- ^ a b c Needham, Volume 3, 98–99.
- ^ Needham, Volume 3, 98.
- ^ Sayili, Aydin (1960). "Thabit ibn Qurra's Generalization of the Pythagorean Theorem". Isis. 51 (1): 35-37. doi:10.1086/348837.
- ^ Peter J. Lu and Paul J. Steinhardt (2007), (PDF), Science, 315 (5815), ss. 1106-1110, Bibcode:2007Sci...315.1106L, doi:10.1126/science.1135491, (PMID) 17322056, 7 Ekim 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ (PDF). 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ d'Alverny, Marie-Thérèse. "Translations and Translators", in Robert L. Benson and Giles Constable, eds., Renaissance and Renewal in the Twelfth Century, 421–462. Cambridge: Harvard Univ. Pr., 1982, ss. 433–4.
- ^ M.-T. d'Alverny, "Translations and Translators," s. 435
- ^ Howard Saalman. Filippo Brunelleschi: The Buildings. (London: Zwemmer, 1993).
- ^ "... ve (Brunelleschi'nin perspektifine göre) bu eserler, daha sonra büyük bir gayretle kendilerini buna adayan diğer zanaatkarların zihinlerini uyandırmanın bir yoluydu."
Vasari'nin Sanatçıların Hayatı (Lives of the Artists) adlı eserinin Brunelleschi hakkındaki bölümü - ^ "Çalışmalarından dönen Messer Paolo dal Pozzo Toscanelli, Filippo'yu diğer arkadaşlarıyla bir bahçede yemek yemeye davet etti ve matematik konularına dönen konuşmada, Filippo onunla bir dostluk kurdu ve ondan geometri öğrendi."
Vasari'nin Sanatçıların Hayatı (Lives of the Artists) adlı eserinin Brunelleschi hakkındaki bölümü - ^ Richard Stemp, (2006), The Secret Language of the Renaissance: Decoding the Hidden Symbolism of Italian Art,
Geometri tarihindeki bazı önemli şahsiyetler
- Miletli Thales
(MÖ 624 - 547) - Pisagor
(MÖ 582 – 496) - Öklid
(MÖ 325 – 265) - Arşimet
(MÖ 287 - 212) - Pergeli Apollonius
(MÖ 262 - 190) - Aryabhata
(476 - 550) - Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî
(940 – 998) - İbn-i Heysem
(965 - 1039) - Ömer Hayyam
(1048 - 1131) - Nasîrüddin Tûsî
(1201 - 1274) - Leon Battista Alberti
(1404 - 1472) - Girard Desargues
(1591 - 1661) - Rene Descartes
(1596 - 1650) - Pierre de Fermat
(1601 - 1665) - Blaise Pascal
(1623 - 1662) -
(1692 - 1763) - Leonhard Euler
(1707 - 1783) - Johann Heinrich Lambert
(1728 - 1777) -
(1747 - 1817)) - John Playfair
(1748 - 1819) - Carl Friedrich Gauss
(1777 - 1855) - Jean-Victor Poncelet
(1788 - 1867) - Nikolay Ivanovich Lobachevsky
(1792 - 1856) - János Bolyai
(1802 - 1860) - Georg Friedrich Bernhard Riemann
(1826 - 1866) -
(1835 - 1900) - Felix Klein
(1849 - 1925) - Henri Poincaré
(1854 - 1912) - David Hilbert
(1862 - 1943) - Hermann Minkowski
(1864 - 1909) - Élie Cartan
(1869 – 1951) - Oswald Veblen
(1880 - 1960)
Kaynakça
- Cooke, Roger (2005), The History of Mathematics, New York: Wiley-Interscience, 632 pages, ISBN
- Dani, S. G. (25 Temmuz 2003), (PDF), , 85 (2), ss. 219-224, 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 16 Eylül 2020
- Hayashi, Takao (2003), "Indian Mathematics", Grattan-Guinness, Ivor (Ed.), Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences, 1, Baltimore, MD: The Johns Hopkins University Press, 976 pages, ss. 118-130, ISBN
- Hayashi, Takao (2005), "Indian Mathematics", Flood, Gavin (Ed.), The Blackwell Companion to Hinduism, Oxford: , 616 pages, ss. 360-375, ISBN
- Joseph, G. G. (2000), The Crest of the Peacock: The Non-European Roots of Mathematics, Princeton, NJ: Princeton University Press, 416 pages, ISBN
- Needham, Joseph (1986), Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth, Taipei: Caves Books Ltd
- (1999), "Greek and Vedic Geometry", Journal of Indian Philosophy, 27 (1–2), ss. 105-127, doi:10.1023/A:1004364417713
- Stillwell, John (2004), Berlin and New York: Mathematics and its History, 2, Springer, 568 pages, ISBN
Dış bağlantılar
- (İngilizce). 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.
- . Stanford Encyclopedia of Philosophy (İngilizce). 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- (İngilizce). 19 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- . 17 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Geometri Grekce gewmetria geo dunya metron olcum kelimesinden gelmektedir mekansal iliskilerle ilgilenen bilgi alani olarak ortaya cikmistir Geometri modern oncesi matematigin iki alanindan biriydi digeri ise sayilarin incelenmesi yani aritmetikti 1728 basimi Cyclopaediadan Tab Geometry Geometri Tablosu bolumu Klasik geometri pusula ve duz kenarli cetvelle cizimlere odaklandi Geometri matematiksel kesinligi ve bugun hala kullanilmakta olan aksiyomatik yontemi tanitan Oklid tarafindan kokten degistirildi Elemanlar Ingilizce The Elements adli kitabi tum zamanlarin en etkili ders kitabi olarak kabul edilmekte ve 20 yuzyilin ortalarina kadar Bati daki tum egitimli insanlar tarafindan bilinmektedir Modern zamanlarda geometrik kavramlar yuksek bir soyutlama ve karmasiklik duzeyine genellestirildi ve kalkulus ile soyut cebir yontemlerine tabi tutuldu boylece alanin bircok modern dali erken geometrinin torunlari olarak zar zor fark edilebilir Bkz Matematigin dallari ve Cebirsel geometri Erken geometriGeometrinin baslangicina dair en erken kayit antik Indus Vadisi nde bkz ve antik Babil de bkz Babil matematigi genis acili ucgenleri kesfeden ilk halklara kadar MO 3000 civarina dayandirilabilir olcum insaat astronomi ve cesitli el sanatlarindaki bazi pratik ihtiyaclari karsilamak icin gelistirilen uzunluklar acilar alanlar ve hacimlerle ilgili deneysel olarak kesfedilmis ilkelerin bir koleksiyonuydu Bunlarin arasinda sasirtici derecede sofistike ilkeler de vardi ve modern bir matematikcinin hesap ve cebir kullanmadan bazilarini elde etmesi zor olabilir Ornegin hem Misirlilar hem de Babilliler Pisagor teoremini Pisagor dan yaklasik 1500 yil once haberdardi ve MO 800 civarinda Hint teoremin ilk ifadelerini iceriyordu Misirlilar bir kare piramidin kesikli kisminin hacmi icin dogru bir formule sahipti Misir geometrisi Eski Misirlilar bir cemberin alanini yaklasik olarak su sekilde hesaplayabileceklerini biliyorlardi Cemberin Alani Cap 89 2 displaystyle text Cemberin Alani approx text Cap times frac 8 9 2 dd Ahmes papirusunun 30 numarali problemi alanin dairenin capinin 89 textstyle frac 8 9 unun karesine esit oldugu kuralina gore bir dairenin alanini hesaplamak icin bu yontemleri kullanir Bu p nin 4 89 2 textstyle 4 times frac 8 9 2 veya 3 160493 oldugunu var sayar ve hata orani 0 63 un biraz uzerindedir p icin bu deger Babillilerin hesaplamalarindan biraz daha az dogruydu 258 textstyle frac 25 8 3 125 hata payi 0 53 icinde ancak p ile ilgili hesaplamalar Arsimet in yaklasik 10 000 de 1 in biraz uzerinde bir hata oranina sahip olan 21187567441 textstyle frac 211875 67441 3 14163 yaklasimina kadar bu degerler asilamadi Ahmes p icin modern bir yaklasim olan 227 textstyle frac 22 7 yi biliyordu ve bir hekat i bolmek icin hekat x 22 x x 7 22 hekat i kullandi ancak Ahmes bir silindirde bulunan hekat hacmini hesaplamak icin geleneksel p yaklasimi olan 25681 textstyle frac 256 81 degerini kullandi Problem 48 kenarlari 9 birim olan bir kare kullanmayi iceriyordu Bu kare 3x3 luk bir izgara seklinde kesildi Kosedeki karelerinin kosegeni 63 birimlik bir alana sahip duzensiz bir sekizgen yapmak icin kullanildi Bu p icin ikinci bir deger olarak 3 111 degerini verdi Iki problem birlikte p icin 3 11 ile 3 16 arasinda bir deger araligini gosterir Moskova Matematik Papirusundeki 14 Problem bir piramidin kesikli kisminin hacmini bulan ve dogru formulu aciklayan tek eski ornegi verir V 13h a2 ab b2 displaystyle V frac 1 3 h a 2 ab b 2 Burada a ve b kesik piramidin taban ve ust kenar uzunluklari h ise yuksekligidir Babil geometrisi Babilliler alanlari ve hacimleri olcmek icin genel kurallari biliyor olabilirler Bir cemberin cevresini capin uc kati ve alani cevrenin karesinin on ikide biri olarak olctuler ki bu hesap p yaklasik 3 olarak alinirsa dogru olur Bir silindirin hacmi tabanin ve yuksekligin carpimi olarak alindi bununla birlikte bir koninin veya kare piramidin kesik kisminin hacmi yuksekligin ve tabanlarin toplaminin yarisinin carpimi olarak yanlis bir sekilde hesaplanmistir Pisagor teoremi Babilliler tarafindan da biliniyordu Ayrica bir tablette p nin 3 ve 1 8 olarak kullanildigi yeni bir kesif yapildi Babilliler gunumuzde yaklasik yedi mile esit bir mesafe olcusu olan Babil miliyle de bilinirler Mesafeler icin yapilan bu olcum sonunda Gunes in seyahatini olcmek icin kullanilan bir zaman miline donusturuldu dolayisiyla zamani temsil etti Eski Babillilerin astronomik geometriyi Avrupalilardan yaklasik 1400 yil once kesfetmis olabileceklerini gosteren yeni kesifler yapilmistir Vedik HindistanDevanagari de bulunan Rigveda el yazmasi Hint Vedik donemi cogunlukla ayrintili sunaklarin yapiminda anlatilan bir geometri gelenegine sahipti Bu konudaki erken Hint donemi metinleri MO 1 binyil ve icerir Hayashi 2005 s 363 e gore Sulba Sutralari Eski Babilliler tarafindan zaten bilinmesine ragmen Pisagor Teoreminin dunyadaki en eski sozlu ifadesini icerir Ince uzun oblong dikdortgenin kosegen halati akṣṇaya rajju hem yan parsvamani hem de yatay tiryaṇmani lt ipleri gt ayri ayri uretir Diophantine denklemlerinin ozel durumlari olan Pisagor uclulerinin listelerini icerirler Ayrica Daireyi kareyle cevreleme ve Kareyi daireyle cevreleme hakkinda geriye donup baktigimizda yaklasik oldugunu bildigimiz ifadeleri de icerirler Sulba Sutralarinin MO 8 veya 7 yuzyila tarihlenir en bilinen ve en eskisi olan Baudhayana Sulba Sutrasi basit Pisagor uclulerinin orneklerini ornegin 3 4 5 displaystyle 3 4 5 5 12 13 displaystyle 5 12 13 8 15 17 displaystyle 8 15 17 7 24 25 displaystyle 7 24 25 ve 12 35 37 displaystyle 12 35 37 ayrica bir karenin kenarlari icin Pisagor teoreminin bir ifadesini Bir karenin kosegeni boyunca gerilen ip orijinal karenin iki kati buyuklugunde bir alan olusturur icerir Ayrica Pisagor teoreminin bir dikdortgenin kenarlari icin genel ifadesini icerir Bir dikdortgenin kosegeninin uzunlugu boyunca gerilen ip dikey ve yatay kenarlarin birlikte olusturdugu bir alani olusturur Matematikci ye gore yaklasik MO 1850 de yazilan Babil civi yazisi tableti Plimpton 322 ilkel bir uclu olan 13500 12709 18541 dahil olmak uzere oldukca buyuk girdilere sahip on bes Pisagor uclusu icerir MO 1850 de Mezopotamya da ozellikle bu konuda sofistike bir anlayis oldugunu gosterir Bu tabletler Sulbasutras doneminden birkac yuzyil oncesine dayandigindan bazi uclulerin baglamsal gorunumu dikkate alindiginda benzer bir anlayisin Hindistan da da olmasini beklemek mantiklidir Dani soyle devam ediyor Sulvasutras in ana amaci sunaklarin yapilarini ve bunlarla ilgili geometrik prensipleri tanimlamak oldugu icin Pisagor ucluleri konusu iyi anlasilmis olsa bile Sulvasutras ta hala yer almamis olabilir Sulvasutras ta uclulerin olusumu mimarlik veya baska bir benzer uygulamali alan uzerine bir giris kitabinda karsilasilabilecek matematikle karsilastirilabilir ve konuyla ilgili o zamanki tum genel bilgiye dogrudan denk gelmez Ne yazik ki baska hicbir cagdas kaynak bulunamadigindan bu konuyu tatmin edici bir sekilde cozmek asla mumkun olmayabilir Toplamda uc Sulba Sutra olusturulmustur Gunumuze ulasan ikisi Manava 750 650 dolaylari tarafindan olusturulan Manava Sulba Sutra si ve yaklasik MO 600 tarafindan olusturulan ve Baudhayana Sulba Sutra sina benzer sonuclar iceren Apastamba Sulba Sutra siydi Yunan geometrisiKlasik Yunan geometrisi Antik Yunan matematikcileri icin geometri bilimlerinin bas mucevheriydi ve metodolojinin baska hicbir dalinin ulasamadigi bir butunluge ve mukemmellige ulasti Geometri menzilini bircok yeni sekil egri yuzey ve kati turune genislettiler metodolojisini deneme yanilma yonteminden mantiksal cikarima donusturduler geometrinin fiziksel nesnelerin yalnizca yaklasik degerler oldugu ebedi formlar veya soyutlamalar uzerinde calistigini fark ettiler ve bugun hala kullanimda olan aksiyomatik yontem fikrini gelistirdiler Thales ve Pisagor Pisagor teoremi a2 b2 c2 displaystyle a 2 b 2 c 2 Miletli Thales MO 635 543 simdi guneybati Turkiye de matematikte tumdengelimin atfedildigi ilk kisiydi Tumdengelimli ispatlar yazdigi bes geometrik onerme vardir ancak kanitlari gunumuze ulasamamistir Iyonya da ve daha sonra Yunanlar tarafindan somurgelestirilen Italya daki Pisagor MO 582 496 Thales in ogrencisi olabilir ve Babil ile Misir a seyahat etmis olabilir Adini tasiyan teorem onun kesfi olmayabilir ancak muhtemelen bunun tumdengelimli bir kanitini veren ilklerden biriydi Matematik muzik ve felsefe calismalari icin cevresinde bir grup ogrenci topladi ve birlikte bugun lise ogrencilerinin geometri derslerinde ogrendiklerinin cogunu kesfettiler Ek olarak olculemez uzunluklarin ve irrasyonel sayilarin ozunu kavrayan kesfi yaptilar Platon Platon MO 427 347 Yunanlar tarafindan cok saygi duyulan bir filozoftur Unlu okulunun girisinin uzerine Geometriden habersiz kimse buraya girmesin yazdigina dair bir anekdot vardir Ancak hikayenin dogru olmadigi dusunuluyor Kendisi bir matematikci olmamasina ragmen matematik hakkindaki goruslerinin buyuk etkisi oldu Boylece matematikciler geometrinin pergel ve cetvelden baska alet kullanmamasi gerektigine olan inancini kabul ettiler esit araliklarla isaretli bir cetvel veya bir iletki gibi aletlerle asla olcmediler cunku onlara gore bunlar bir alime layik degildi bir isci aletiydi Bu karar olasi pusula ve duz kenarli cetvelle cizimlerin derinlemesine incelenmesine ve uc klasik cizim problemine yol acti bir aciyi uce bolmek belirli bir kupun hacminin iki kati bir kup olusturmak ve verilen bir dairenin alanina esit alanli bir kare cizmek icin bu araclarin nasil kullanilacagi Nihayet 19 yuzyilda ulasilan bu cizimlerin imkansizliginin ispatlari gercek sayi sisteminin derin yapisina iliskin onemli ilkelere yol acti Platon un en buyuk ogrencisi olan Aristoteles MO 384 322 tumdengelimli ispatlarda bkz Mantik kullanilan akil yurutme yontemleri uzerine 19 yuzyila kadar onemli olcude iyilestirilmemis ve devamliligini surduren bir inceleme yazdi Helenistik geometri Oklid Oxford Universitesi Doga Tarihi Muzesi ndeki Oklid Heykeli Geometri ogreten kadin Oklid in Elemanlar adli eserinin ortacag cevirisinin yaklasik 1310 baslangicindaki illustrasyon Muhtemelen Platon tarafindan kurulan Akademi de bir ogrenci olan Iskenderiyeli Oklid MO 325 265 Oklid geometrisi olarak bilinmeye baslayan geometriyi ideal bir aksiyomatik formda sundugu Elemanlar Ingilizce The Elements of Geometry adli 13 kitaplik bolum bir inceleme yazdi Bilimsel calisma sadece Helenistik matematikcilerin o zamanlar geometri hakkinda bildikleri seylerin bir ozeti degildir Oklid geometri uzerine sekiz tane daha gelismis duzey kitap yazdi Diger referanslardan Oklid in ilk temel geometri ders kitabi olmadigini biliyoruz ancak o kadar ustundu ki digerleri kullanilmaz hale geldi ve ortadan kaybolmasina neden oldu Oklid Misir Krali I Ptolemaios tarafindan Iskenderiye deki universiteye getirildi Elemanlar terimlerin tanimlari temel geometrik ilkeler aksiyomlar veya postulatlar olarak adlandirilir ve geometrinin geri kalaninin mantiksal olarak cikarilabilecegi genel nicel ilkeler ortak kavramlar olarak adlandirilir ile basladi Asagida daha kolay okunmasini saglamak icin baska kelimelerle anlatilan bes aksiyomu bulunmaktadir Herhangi iki nokta duz bir cizgi ile birlestirilebilir Herhangi bir sonlu duz cizgi duz bir cizgide uzatilabilir Herhangi bir merkez ve herhangi bir yaricap ile bir daire cizilebilir Tum dik acilar birbirine esittir Bir duzlemdeki iki duz cizginin baska bir duz cizgi transversal iki veya daha fazla cizgiyle kesisen dogru olarak adlandirilir ile kesismesi ve iki cizgi arasindaki ic acilar ile transversal cizginin bir tarafinda uzanan transversal kenarin toplami ikiden az dik aciya ulasirsa o zaman o tarafta enlemesine uzatilan iki cizgi kesisir olarak da adlandirilir Artik cebir olarak anlasilan kavramlar olarak adlandirilan bir yontem olan Oklid tarafindan geometrik olarak ifade edildi Arsimet Sisamli Arsimet MO 287 212 Sicilya bir Yunan sehir devleti iken genellikle Yunan matematikcilerin en buyugu olarak kabul edilir ve hatta bazen Isaac Newton ve Carl Friedrich Gauss ile birlikte tum zamanlarin en buyuk uc isminden biri olarak kabul edilir Matematikci olmasaydi yine de buyuk bir fizikci muhendis ve mucit olarak hatirlanacakti Matematiginde analitik geometrinin koordinat sistemine ve integral hesabin sinirlama surecine cok benzer yontemler gelistirdi Bu alanlarin yaratilmasinda eksik olan tek unsur onun kavramlarini ifade etmek icin etkili bir cebirsel notasyondu Arsimet ten sonra Cogu ortacag bilim adami icin geometri ilahi seylerle baglantiliydi Bu 13 yuzyil el yazmasindaki pergel Tanri nin yaratma eyleminin bir semboludur Arsimet ten sonra Helenistik matematik gerilemeye basladi Henuz birkac kucuk yildiz vardi ancak geometrinin altin cagi sona ermisti Oklid in ilk kitabi uzerine yorum Ingilizce Commentary on the First Book of Euclid adli eserin yazari Proclus 410 485 Helenistik geometrinin son onemli oyuncularindan biriydi Yetenekli bir geometriciydi ama daha da onemlisi kendisinden onceki eserler hakkinda mukemmel bir yorumcuydu Bu eserinin cogu modern zamanlara kadar hayatta kalmadi ve bizim tarafimizdan sadece yorumuyla biliniyor Yunan sehir devletlerinin halefi olan ve onu isgal eden Roma Cumhuriyeti ve Imparatorlugu mukemmel muhendisler ortaya cikardi ancak hicbir matematikci cikaramadi Buyuk Iskenderiye Kutuphanesi daha sonra yakildi Tarihciler arasinda Iskenderiye Kutuphanesi nin muhtemelen birkac yikici olaydan mustarip oldugu ancak Iskenderiye nin 4 yuzyilin sonlarinda pagan tapinaklarinin yikilmasinin muhtemelen en siddetli ve sonuncusu oldugu konusunda artan bir fikir birligi vardir Bu yikimin kaniti kesin ve guvenilirdir Sezar in isgali limana bitisik bir depoda 40 000 70 000 parsomen tomarinin kaybolmasina yol acmis olabilir Luciano Canfora nin iddia ettigi gibi bunlar buyuk olasilikla Kutuphane tarafindan ihrac edilmek uzere uretilmis kopyalardi ancak her ikisinin de daha sonra var olduguna dair bol miktarda kanit oldugu dusunuldugunde Kutuphaneyi ya da Muzeyi etkilemis olmasi pek olasi degildir Ic savaslar yeni parsomenlerin bakimi ve edinimine yapilan yatirimlarin azalmasina ve genel olarak dini olmayan arayislara olan ilginin azalmasina ozellikle 4 yuzyilda Kutuphanede bulunan materyalin azalmasina katkida bulundu Serapeum 391 de Theophilus tarafindan kesin olarak yok edildi ve Muze ile Kutuphane ayni mucadelenin kurbani olmus olabilir Klasik Hint geometrisiBakhshali el yazmasinda duzensiz katilarin hacimleriyle ilgili problemler de dahil bir avuc geometrik problem vardir Bakhshali el yazmasi ayrica sifir yerine bir nokta kullanan ondalik basamakli bir deger sistemi kullanir Aryabhata nin Aryabhatiya si 499 alanlarin ve hacimlerin hesaplanmasini icerir Brahmagupta astronomik calismasi Brahma Sphuṭa Siddhanta yi 628 de yazdi Bolum 12 66 Sanskritce dize iceren iki bolume ayrildi temel islemler kup kokleri kesirleri oran orantiyi ve takasi icerir ve pratik matematik karisimi matematiksel serileri duzlem sekilleri tuglalari yigmayi kereste kesmeyi ve tahil yigmayi icerir Ikinci bolumde cemberle cevrelenmis bir dortgenin kosegenleri uzerine unlu teoremini belirtti Brahmagupta teoremi AF FD displaystyle AF FD oldugunu belirtir Brahmagupta teoremi Cemberle cevrelenmis bir dortgenin birbirine dik kosegenleri varsa kosegenlerin kesisme noktasindan dortgenin herhangi bir tarafina cizilen dikey cizgi her zaman karsi kenari ikiye boler Bolum 12 ayrica cemberle cevrelenmis bir dortgenin alani icin bir formul Heron formulu nun bir genellemesi ve leri yani rasyonel kenarlari olan ucgenler ve rasyonel alanlar icerir Brahmagupta formulu Sirasiyla kenar uzunluklari a b c d olan cemberle cevrelenmis bir dortgenin alani A asagidaki sekilde hesaplanir A s a s b s c s d displaystyle A sqrt s a s b s c s d Burada s yaricaptir ve s a b c d2 displaystyle s frac a b c d 2 seklinde hesaplanir Brahmagupta nin rasyonel ucgenler teoremi Rasyonel kenarlari a b c displaystyle a b c olan bir ucgenin rasyonel alani bazi rasyonel u v displaystyle u v ve w displaystyle w sayilari icin su sekilde hesaplanir a u2v v b u2w w c u2v u2w v w displaystyle a frac u 2 v v b frac u 2 w w c frac u 2 v frac u 2 w v w Cin geometrisiMatematik Sanatina Iliskin Dokuz Bolum Ingilizce The Nine Chapters on the Mathematical Art ilk defa MS 179 da derlendi 3 yuzyilda Liu Hui tarafindan ilave yorumlar eklendi Liu Hui 3 yuzyil Cin de geometri uzerine ilk tanimlayici calisma veya en azindan gunumuze ulasan en eski calisma ilk filozof Mozi nin MO 470 390 Mohist eseri Mo Jing idi Takipcileri tarafindan olumunden yillar sonra MO 330 yillarinda derlenmistir Mo Jing Cin de geometri uzerine var olan en eski kitap olmasina ragmen daha eski yazili materyallerin var olma olasiligi da vardir Bununla birlikte Qin Hanedani hukumdari Qin Shihuang in MO 221 210 politik bir manevrasinda kitaplarin kotu sohretleri nedeniyle yakilmasi onun zamanindan once yaratilmis cok sayida yazili edebiyat eserinin tasfiye edilmesiyel sonuclandi Ek olarak Mo Jing matematikte uzerinde calismak icin onceden bir geometrik temele veya matematik gecmisine sahip olamayacak kadar gelismis geometrik kavramlar sunar Mo Jing fiziki bilimlerle ilgili bircok alanin cesitli yonlerini tanimladi ve ayni zamanda matematik hakkinda da kucuk bir bilgi kaynagi sagladi Geometrik noktanin atomik tanimini sagladi bir dogrunun parcalara ayrildigini ve kalan parcasi olmayan nihai parcanin yani daha kucuk parcalara bolunemedigini ve boylece bir cizginin en ucunu bir noktanin olusturdugunu soyledi Oklid in birinci ve ucuncu tanimlarina ve Platon un bir cizginin baslangicina cok benzer sekilde Mo Jing bir noktanin bir cizginin sonunda veya baslangicinda dogumdaki bir bas prezantasyonunu gibi durabilecegini belirtti Gorunmezligine gelince ona ornek olarak verilebilecek benzer bir sey yoktur Demokritos un atomistlerine benzer sekilde Mo Jing bir noktanin en kucuk birim oldugunu ve hicbir sey Ingilizce nothing yariya indirilemeyecegi icin ikiye bolunemeyecegini belirtti Uzunluklarin karsilastirilmasi ve paralellikler icin tanimlar saglarken uzay ve sinirli uzay ilkeleri ile birlikte esit uzunlukta iki cizginin her zaman ayni yerde bitecegini belirtmistir Ayni zamanda kalinlik niteligi olmayan duzlemlerin karsilikli olarak birbirine temas edemeyecekleri icin ust uste yigilamayacagini da anlatti Kitap hacim tanimiyla birlikte cevre cap ve yaricap icin tanimlar sagladi Cin in Han Hanedanligi MO 202 MS 220 donemi matematigin yeni bir gelismesine tanik oldu Geometrik ilerlemeleri sunan en eski Cin matematik metinlerinden biri Bati Han doneminde MO 186 tarihli Suan shu shu idi Matematikci mucit ve astronom Zhang Heng MS 78 139 matematiksel problemleri cozmek icin geometrik formuller kullandi p icin kaba tahminler Zhou Li tarafindan MO 2 yuzyilda derlenmistir verilmis olmasina ragmen p icin daha dogru bir formul olusturmak icin siki bir caba gosteren ilk kisi Zhang Heng di Zhang Heng p yi 730 232 veya yaklasik 3 1466 olarak yakinsadi ancak bunun yerine 10 un karekokunu veya yaklasik 3 162 yi kullanarak kurenin hacmini bulmada baska bir p formulu kullandi Zu Chongzhi MS 429 500 p yaklasiminin dogrulugunu 3 1415926 ile 3 1415927 arasina gelistirdi 密率 Milu detayli yaklasim ve 约率 Yuelu kaba yaklasim diger onemli yaklasimlardir Daha sonraki calismalarla karsilastirildiginda Fransiz matematikci Franciscus Vieta 1540 1603 tarafindan verilen p formulu Zu nun tahminlerinin tam ortasinda kaldi Matematik Sanatina Iliskin Dokuz Bolum Basligi ilk olarak MS 179 da bronz bir yazitta gorunen Matematik Sanatina Iliskin Dokuz Bolum Ingilizce The Nine Chapters on the Mathematical Art adli eser Cao Wei Kralligi ndan 3 yuzyil matematikcisi Liu Hui tarafindan duzenlenmis ve yorumlanmistir Bu kitap geometrinin uygulandigi kareler ve daireler icin yuzey alanlari cesitli uc boyutlu sekillerdeki katilarin hacimleri gibi bircok problemi ve Pisagor teoreminin kullanimini iceriyordu Kitap Pisagor teoremi icin resimli kanitlar sagladi daha onceki Zhou Duku ile Shang Gao arasinda dik aci ucgeninin ozellikleri ve Pisagor teoremi uzerine yazili bir diyalog iceriyordu ve ayni zamanda astronomik gunes saati daire ve kare ile yukseklik ve mesafe olcumlerine de atifta bulunur Editor Liu Hui p yi 192 kenarli bir cokgen kullanarak 3 141014 olarak kaydetti ve ardindan 3072 kenarli bir cokgen kullanarak p yi 3 14159 olarak hesapladi Bu Liu Hui nin Dogu Wu dan bir matematikci ve gok bilimci olan cagdasi Wang Fan in 142 45 kullanarak p yi 3 18555 olarak gostermesinden daha dogruydu Liu Hui ayrica derinlik yukseklik genislik mesafe olcumlerini yapmak ve yuzey alani hesaplamak icin matematiksel arastirmalar yazdi Kati geometri acisindan dikdortgen tabanli ve her iki kenari egimli bir kamanin bir piramit ve bir dort yuzlu tetrahedral kama olarak parcalanabilecegini buldu Ayrica yamuk tabanli ve her iki kenari egimli bir kamanin bir piramitle ayrilmis iki dort yuzlu kama olusturacak sekilde ayrilabilecegini buldu Ayrica Liu Hui Cavalieri nin hacim ilkesini ve Gauss eleme yontemini tanimladi Dokuz Bolumde Eski Han Hanedanligi doneminde MO 202 MS 9 bilinen asagidaki geometrik formulleri listeledi Alanlar Kare Dikdortgen Daire Ikizkenar ucgen Eskenar dortgen Yamuk Cift yamuk Daire parcasi Halka iki esmerkezli daire arasindaki Hacimler Iki kare yuzeyli paralel yuzlu Kare yuzeysiz paralel yuzlu Piramit Kare tabanli kesik piramit Esit olmayan kenarlarli dikdortgen tabanli kesik piramit Kup Prizma Dikdortgen tabanli ve her iki tarafi egimli kama Yamuk tabanli ve her iki tarafi egimli kama Tetrahedral dort yuzlu kama Ikinci turden bir kesik kama muhendislik uygulamalarinda kullanilir Silindir Dairesel tabanli koni Kesik koni Kure Antik Cin in geometrik mirasini surdururken daha sonra gelen pek cok onemli isim vardir bunlar arasinda unlu astronom ve matematikci Shen Kuo 1031 1095 Pascal ucgeni ni bulan 1238 1298 Xu Guangqi 1562 1633 ve digerleri sayilabilir Islam in Altin CagiEbu Ca fer Muhammed bin Musa el Harizmi nin Cebir ve Denklem Hesabi Uzerine Ozet Kitap Arapca El Kitab ul Muhtasar fi Hisab il Cebri ve l Mukabele Ingilizce The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing adli eserinden bir sayfa 9 yuzyilin baslarinda Bagdat ta Bilgelik Evi Beyt ul Hikmet nin kurulmasi Orta Cag Islam dunyasinda ayri bir bilim gelenegine isaret eden Islam in Altin Cagi ni gelisti ve sadece Hellenistik degil ayni zamanda Hint kaynaklari uzerine de insa edildi Islami matematikciler en cok cebir sayi teorisi ve sayi sistemleri uzerine calismalariyla unlu olsalar da geometri trigonometri ve matematiksel astronomiye de onemli katkilarda bulundular ve cebirsel geometrinin gelisiminden sorumluydular Mahani d 820 Kupu iki katina cikarma gibi geometrik problemleri cebirdeki problemlere indirgeme fikrini tasarladi El Kereci d 953 cebiri geometrik islemlerden tamamen kurtardi ve onlari bugun cebirin merkezinde bulunan aritmetik islem turleriyle degistirdi Sabit bin Kurre d 836 matematikte bir dizi alana katkida bulundu ve sayi kavraminin pozitif reel sayilar a genisletilmesi integral hesap kuresel trigonometrideki teoremler analitik geometri ve Oklid disi geometri gibi onemli matematiksel kesiflerin yolunu hazirlamada onemli bir rol oynadi Astronomide Sabit bin Kurre Ptolemaik sisteminin ilk reformcularindan biriydi ve mekanikte statigin kurucusuydu Sabit bin Kurre in calismasinin onemli bir geometrik yonu birlesik oranlar hakkindaki kitabiydi Bu kitapta Sabit bin Kurre geometrik buyukluklerin oranlarina uygulanan aritmetik islemleri ele alir Yunanlar geometrik niceliklerle ilgilenmislerdi ama bunlari aritmetigin olagan kurallarinin uygulanabilecegi sayilarla ayni sekilde dusunmemislerdi Sabit bin Kurre daha once geometrik ve sayisal olmayan olarak kabul edilen nicelikler uzerine aritmetik islemler getirerek sonunda sayi kavraminin genellestirilmesine yol acan bir egilim baslatti Sabit bin Kurre bazi acilardan Platon ve Aristoteles in ozellikle hareketle ilgili fikirlerini elestirir Gorunuse gore burada fikirleri kendi geometrik argumanlarinda hareketle ilgili argumanlari kullanmanin kabulune dayaniyor Sabit bin Kurre nin geometriye yaptigi bir diger onemli katki genel bir ispatla birlikte ozel dik ucgenlerden genel olarak tum ucgenlere kadar genislettigi Pisagor teoremini genellestirmesiydi Arsimet inkinden daha genel bir entegrasyon yontemi sunan d 908 ve el Kuhi d 940 Islam dunyasinda Yunan yuksek geometrisinin yeniden canlanmasinda ve devaminda onde gelen isimlerdi Bu matematikciler ve ozellikle Ibn i Heysem optik calisti ve konik kesitlerden yapilmis aynalarin optik ozelliklerini arastirdi Astronomi namaz vakitlerini belirleme ve cografya geometrik ve trigonometrik arastirmalar icin baska motivasyonlar sagladi Ornegin Ibrahim bin Sinan ve dedesi Sabit bin Kurre gunes saatlerinin yapiminda gerekli olan egrileri inceledi Ebu l Vefa el Buzcani ve Ebu Nasr Mansur un ikisi de kuresel geometriyi astronomiye uyguladilar Science dergisindeki 2007 tarihli bir makale girih karolarinin Penrose dosemeleri gibi kendine benzer fraktal yari kristalin dosemelerle tutarli ozelliklere sahip oldugunu one surdu RonesansAlbrecht Durer tarafindan yapilmis Mashallah ibn Athari yi iceren bir gravur De Scientia motus orbis adli eserin gravurlu Latin versiyonu 1504 baslik sayfasindan Bircok ortacag orneginde oldugu gibi buradaki pusula yaratilisin mimari olarak Tanri ya atifta bulunularak bilim kadar dinin de bir simgesidir Yunan Klasiklerinin 9 ve 10 yuzyil Arap edebiyati araciligiyla Orta Cag Avrupa sina aktarilmasi Islam in Altin Cagi olan 10 yuzyilda baslamis ve 12 yuzyilin Latince tercumeleriyle doruk noktasina ulasmistir Batlamyus un Almagest inin bir kopyasi o 1162 tarafindan Imparator un Kral I William a 1154 1166 bir hediyesi olarak Sicilya ya geri getirildi Salerno da ismi belli olmayan bir ogrenci Sicilya ya gitti Almagest i ve Oklid in birkac eserini Yunancadan Latinceye cevirdi Sicilyalilar genellikle dogrudan Yunancadan cevirmis olsalar da Yunanca metinler bulunmadiginda Arapcadan tercume ediyorlardi Palermo lu Eugenius o 1202 Batlamyus un Optiklerini gerekli uc dilin tumuyle ilgili bilgisinden yararlanarak Latinceye cevirdi Oklid in Elemanlar inda bulunan titiz tumdengelimli geometri yontemleri yeniden ogrenildi ve hem Oklid Oklid geometrisi hem de Hayyam cebirsel geometri stillerinde geometrinin daha da gelistirilmesi devam etti bu da pek cogu cok derin ve zarif olan bircok yeni teorem ve kavramla sonuclandi Perspektifin islenmesindeki gelismeler antik cagda elde edilenin otesine gecen 14 ve 15 yuzyil Ronesans sanatinda kaydedildi Quattrocento nun Ronesans mimarisinde mimari duzen kavramlari kesfedildi ve kurallar formule edildi Filippo Brunelleschi nin 1377 1446 Floransa daki Basilica di San Lorenzo su bunun en onemli ornegidir Filippo Brunelleschi yaklasik 1413 te cesitli Floransa binalarinin ana hatlarini bir aynaya boyayarak gunumuzde sanatcilar tarafindan kullanilan geometrik perspektif yontemini gosterdi Kisa sure sonra Floransa ve Italya daki hemen hemen her sanatci ozellikle Masolino da Panicale ve Donatello olmak uzere resimlerinde geometrik perspektif kullandi Melozzo da Forli ilk once yukari dogru kisaltma teknigini Roma Loreto Forli ve digerlerinde kullandi ve bununla unlu oldu Perspektif sadece derinligi gostermenin bir yolu degildi ayni zamanda yeni bir resim olusturma yontemiydi Resimler birkacinin birlesimi yerine tek bir birlesik sahneyi gostermeye basladi Floransa da dogru perspektif resimlerinin hizla cogalmasinin gosterdigi gibi Brunelleschi muhtemelen arkadasi matematikci Toscanelli nin yardimiyla perspektifin arkasindaki matematigi anladi ama yayinlamadi On yillar sonra arkadasi Leon Battista Alberti Oklid geometrisine dayanan resimdeki mesafeyi gostermenin uygun yontemleri uzerine bir inceleme olan De pictura yi 1435 1436 yazdi Alberti ayrica Padua okulu araciligiyla ve Ibn i Heysem in Optigini okuyan Biagio Pelacani da Parma nin etkisi altinda optik bilimi konusunda da egitim aldi Piero della Francesca 1470 lerde De Prospectiva Pingendi adli eserinde Della Pittura yi detaylandirdi Alberti kendini yer duzlemindeki figurlerle sinirlamis ve perspektif icin genel bir temel olusturmustu Della Francesca resim duzleminin herhangi bir alanindaki katilari acik bir sekilde kaplayarak bunu acikladi Della Francesca ayrica matematiksel kavramlari aciklamak icin resimli figurler kullanma konusunda artik yaygin bir uygulama baslatti bu da onun tezini Alberti ninkinden daha kolay anlasilir hale getirdi Della Francesca ayrica Platonik katilari perspektifte gorundukleri gibi dogru bir sekilde cizen ilk kisiydi Perspektif bir sure Floransa nin tekelinde kaldi Jan van Eyck digerlerinin yani sira Londra daki The Arnolfini Portrait adli eserde oldugu gibi resimlerdeki yakinsayan cizgiler icin tutarli bir yapi olusturamadi cunku o sirada Italya da meydana gelen teorik atilimin farkinda degildi Bununla birlikte ic mekanlarinda olcek manipulasyonlari ile cok ince etkiler elde etti Yavas yavas ve kismen sanat akademilerinin hareketiyle Italyan teknikleri Avrupa daki ve daha sonra dunyanin diger bolgelerindeki sanatcilarin egitiminin bir parcasi haline geldi Bu Ronesans geleneklerinin doruk noktasi nihai sentezini mimar geometri uzmani ve optisyen Girard Desargues in perspektif optik ve projektif geometri arastirmalarinda bulur Leonardo da Vinci nin Vitruvius Adami yaklasik 1490 bir adami ust uste bindirilmis iki pozisyonda kollari ve bacaklari birbirinden ayri ve bir daire ile kare seklinde betimlenmistir Cizim ideal insan oranlarinin antik Romali mimar Vitruvius tarafindan De Architectura adli incelemesinin III kitabinda tanimlanan geometri ile olan iliskilerine dayanmaktadir Leonardo da Vinci Vitruvius AdamiModern geometri17 yuzyil 17 yuzyilin baslarinda geometride iki onemli gelisme vardi Bunlardan ilki ve en onemlisi Rene Descartes 1596 1650 ve Pierre de Fermat 1601 1665 tarafindan analitik geometri veya koordinat ve denklemlerle geometrinin olusturulmasiydi Bu kalkulusun gelismesi ve kesin bir nicel fizik biliminin gelismesi icin gerekli bir habercisiydi Bu donemin ikinci geometrik gelisimi Girard Desargues 1591 1661 tarafindan projektif geometrinin sistematik calismasiydi Projektif geometri olcumsuz geometri calismasidir sadece noktalarin birbiriyle nasil hizalandiginin incelenmesidir Bu alanda Helenistik geometri uzmanlari ozellikle Pappus yaklasik 340 tarafindan bazi erken calismalar yapilmisti Tarladaki en buyuk ciceklenme ise Jean Victor Poncelet 1788 1867 ile gerceklesti 17 yuzyilin sonlarinda matematik bagimsiz olarak ve hemen hemen es zamanli olarak Isaac Newton 1642 1727 ve Gottfried Wilhelm Leibniz 1646 1716 tarafindan gelistirildi Bu simdi analiz adi verilen yeni bir matematik alaninin baslangiciydi Kendi basina bir geometri dali olmasa da geometriye uygulanabilirdi ve uzun zamandir neredeyse cozulmesi zor olan iki problem ailesini cozdu tek egrilere teget dogrular bulmak ve bu egrilerin cevreledigi alanlari bulmak Analiz yontemleri bu problemleri cogunlukla basit hesaplama konularina indirgedi 18 ve 19 yuzyillar Oklid disi geometri Oklid in 5 postulati olan nin ilk dort postulatindan ispatlanmasi konusundaki cok eski bir problem asla unutulmamisti Oklid den kisa bir sure sonra baslayarak pek cok kanitlama tesebbusunde bulunuldu ancak daha sonra ilk dort postuladan kendisi kanitlanmamis bazi ilkelerin gerekcelendirilmesine izin verilmesi yoluyla hepsinin hatali oldugu bulundu Omer Hayyam paralellik postulatini kanitlamakta basarisiz olsa da Oklid in paralellik teorilerine yonelik elestirileri ve Oklid disi geometrilerdeki sekillerin ozelliklerinin ispati ile Oklid disi geometrinin nihai gelisimine katkida bulundu 1700 e gelindiginde ilk dortten neyin ispat edilebilecegi ve besinciyi kanitlama girisimindeki tuzaklarin ne oldugu konusunda cok sey kesfedildi Saccheri Lambert ve Legendre 18 yuzyilda problem uzerinde mukemmel calismalar yaptilar ancak yine de basarisiz oldular 19 yuzyilin baslarinda Gauss ve Lobatchewsky her biri bagimsiz olarak farkli bir yaklasim benimsedi Paralellik postulatini kanitlamanin imkansiz oldugundan suphelenmeye baslayarak bu postulatin yanlis oldugu kendi kendine tutarli bir geometri gelistirmeye basladilar Bu konuda basarili oldular boylece ilk Oklid disi geometriyi yarattilar 1854 te Gauss un ogrencisi Bernhard Riemann tum puruzsuz yuzeylerin icsel kendi kendine yeten geometrisinin cigir acan bir calismasinda kalkulus yontemlerini uyguladi ve boylece farkli bir Oklid disi geometri buldu Riemann in bu calismasi daha sonra Einstein in gorelilik teorisinin temelini olusturdu Mutlak geometrilerin karsilastirilmasi Oklid Riemann Lobatchewsky Oklid disi geometrinin Oklid geometrisi kadar kendinden tutarli oldugu matematiksel olarak kanitlanmayi surdurdu ve bu ilk olarak 1868 de tarafindan gerceklestirildi Bununla Oklid disi geometri Oklid geometrisiyle esit bir matematiksel temel uzerine kurulmus oldu Artik farkli geometrik teorilerin matematiksel olarak mumkun oldugu bilinirken su soru ortada kaldi Bu teorilerden hangisi fiziksel uzayimiz icin dogrudur Matematiksel calisma bu sorunun matematiksel akil yurutmeyle degil fiziksel deneylerle yanitlanmasi gerektigini ortaya cikardi ve deneyin neden muazzam yildizlar arasi dunyaya bagli degil mesafeler icermesi gerektiginin nedenini ortaya cikardi Fizikte gorelilik teorisinin gelismesiyle bu soru cok daha karmasik hale geldi Matematiksel kesinlige giris Paralellik postulati ile ilgili tum calismalar bir geometrinin mantiksal muhakemesini sezgisel fiziksel uzay anlayisindan ayirmasinin oldukca zor oldugunu ve dahasi bunu yapmanin kritik onemini ortaya cikardi Dikkatli bir inceleme Oklid in muhakemesindeki bazi mantiksal yetersizlikleri ve Oklid in bazen basvurdugu bazi belirtilmemis geometrik ilkeleri de ortaya cikarmisti Bu elestiri yakinsama ve sureklilik gibi sonsuz sureclerin anlami ile ilgili analiz ve analizde ortaya cikan krize paraleldi Geometride tamamlanmis olacak ve hicbir sekilde cizdigimiz resimlere ya da uzay sezgimize dayanmayan yeni bir aksiyomlar setine acik bir ihtiyac vardi Simdi olarak bilinen bu tur aksiyomlar 1894 yilinda David Hilbert tarafindan Geometrinin Temelleri Almanca Grundlagen der Geometrie Ingilizce Foundations of Geometry adli tezinde verildi Diger bazi aksiyom dizileri birkac yil once verilmisti ancak bunlar Hilbert in tasarruf zarafet ve Oklid in aksiyomlarina benzerligi ile uyusmuyordu Analiz yeri veya topoloji 18 yuzyilin ortalarinda benzer fikirler sayi dogrusunda iki boyutta ve uc boyutta calisildiginda matematiksel muhakemenin belirli ilerlemelerinin tekrarladigi ortaya cikti Boylelikle genel bir metrik uzay kavrami yaratildi Boylece muhakeme daha genel olarak yapilabilir ve ardindan ozel durumlara uygulanabilirdi Hesap ve analizle ilgili kavramlari incelemenin bu yontemi analiz durumu ve daha sonra topoloji olarak bilinmeye baslandi Bu alandaki onemli konular Oklid ve Oklid disi geometrinin odak noktasi olan dogrusallik gibi ozelliklerle uzunluk ve aci olcumlerinin kesin esitligi yerine baglantililik ve sinirlar gibi daha genel figurlerin ozellikleriydi Topoloji cok gecmeden bir geometri veya analiz alt alani olmaktan ziyade ayri bir onemli calisma alani haline geldi 20 yuzyil Cebirsel geometri alanindaki gelismeler Andre Weil Alexander Grothendieck ve Jean Pierre Serre gibi digerlerinin calismalarinin da gosterdigi uzere gercek veya karmasik sayilarin yani sira sonlu alanlar uzerinde egrilerin ve yuzeylerin incelenmesini de icermektedir tek basina yalnizca sonlu cok noktali uzaylarin incelenmesi kodlama teorisi ve kriptografi de uygulamalar buldu Bilgisayarin gelisiyle birlikte hesaplamali geometri veya gibi yeni disiplinler geometrik algoritmalarla geometrik verilerin ayrik temsilleriyle vb ilgilenir Zaman cizelgesiAyrica bakinizVikikaynak ta Flatland ile ilgili metin bulabilirsiniz Flatland A Square tarafindan iki ve uc boyutlu uzay hakkinda yazilmis bir kitap dort boyut kavramini anlamak icin Matematik tarihi Etkilesimli geometri yazilimlari listesiNotlar Howard Eves An Introduction to the History of Mathematics Saunders 1990 0 03 029558 0 s 141 Incil disinda hicbir eser daha yaygin olarak kullanilmadi Ray C Jurgensen Alfred J Donnelly and Mary P Dolciani Editorial Advisors Andrew M Gleason Albert E Meder Jr Modern School Mathematics Geometry Student s Edition Houghton Mifflin Company Boston 1972 s 52 0 395 13102 2 Teachers Edition 0 395 13103 0 Gardner Milo Egyptian Fractions Unit Fractions Hekats and Wages An Update Brezinski C 2012 History of continued fractions and Pade approximants Vol 12 Springer Science amp Business Media Eves Chapter 2 Arsivlenmis kopya 1 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2020 A Seidenberg 1978 The origin of mathematics Archive for the history of Exact Sciences vol 18 Staal 1999 Sulba Sutralarinda ele alinan matematiksel problemlerin cogu tek bir teolojik gereksinimden yani farkli sekillere sahip ancak ayni alani kaplayan ates sunaklari insa etme ihtiyacindan kaynaklanir Sunaklarin her katmaninin 200 tugladan olusmasi ve bitisik iki katmanin birbiriyle uyumlu tugla duzenlemelerine sahip olmamasi kosuluyla bes kat yanmis tugladan yapilmasi gerekiyordu Hayashi 2003 s 118 Hayashi 2005 s 363 Pisagor ucluleri a b c displaystyle a b c a2 b2 c2 displaystyle a 2 b 2 c 2 ozelligini saglayan tam sayilardir Bu uclulere 32 42 52 displaystyle 3 2 4 2 5 2 82 152 172 displaystyle 8 2 15 2 17 2 122 352 372 displaystyle 12 2 35 2 37 2 vb ornekler verilebilir Cooke 2005 s 198 Sulva Sutralarinin aritmetik icerigi 3 4 5 5 12 13 8 15 17 ve 12 35 37 Pisagor uclulerini bulmak icin kurallar icerir Bu aritmetik kurallarin ne kadar pratik kullanima sahip oldugu kesin degildir En iyi varsayim dini rituelin parcasi olduklaridir Bir Hindu evinde uc farkli sunakta uc ates yakilmasi gerekiyordu Uc sunak farkli sekillerde olacakti ancak ucu de ayni alana sahip olacakti Bu kosullar belirli bir durumu Pisagor uclulerinin bir tam sayinin karesini diger ikisinin kareleri toplamina esit hale getirecek sekilde olusturulmasi olan belirli Diyofant problemlerine yol acti Cooke 2005 ss 199 200 Esit alanlarda ancak farkli sekillerde uc sunagin gerekliligi alanlarin donusturulmesine olan ilgiyi aciklayacaktir Diger alan donusum problemleri arasinda Hintler ozellikle daireyi kareyle cevreleme problemini ele aldilar Bodhayana Sutra belirli bir kareye esit alanli bir cember cizmenin ters problemini belirtir Asagidaki yaklasik yapi cozum olarak verilmistir bu sonuc sadece yaklasiktir Ancak yazarlar iki sonuc arasinda hicbir ayrim yapmadilar Anlayabilecegimiz terimlere bu yapi p icin 18 3 2 2 yaklasik 3 088 olan bir deger verir a b c Joseph 2000 s 229 Mathematics Department University of British Columbia 17 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Uc pozitif tam sayi a b c displaystyle a b c c2 a2 b2 displaystyle c 2 a 2 b 2 ve a b c displaystyle a b c nin en buyuk ortak carpani 1 ise ilkel bir Pisagor uclusu olusturur Plimpton322 orneginde bu 135002 127092 185412 displaystyle 13500 2 12709 2 18541 2 anlamina gelir ve uc sayinin ortak carpani yoktur Ancak bazi bilim adamlari bu tabletin Pisagor yorumuna itiraz ettiler ayrintilar icin Plimpton 322 ye bakiniz a b Dani 2003 Cherowitzo Bill PDF www math ucdenver edu 12 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Nisan 2015 Jeff Powers 30 Mart 2020 PDF 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi The Vanished Library University of California Press 1990 books google com Hayashi 2005 s 371 a b Hayashi 2003 ss 121 122 Stillwell 2004 s 77 a b Needham Volume 3 91 a b c Needham Volume 3 92 Needham Volume 3 92 93 Needham Volume 3 93 Needham Volume 3 93 94 Needham Volume 3 94 Needham Volume 3 99 Needham Volume 3 101 Needham Volume 3 22 Needham Volume 3 21 Needham Volume 3 100 a b c Needham Volume 3 98 99 Needham Volume 3 98 Sayili Aydin 1960 Thabit ibn Qurra s Generalization of the Pythagorean Theorem Isis 51 1 35 37 doi 10 1086 348837 Peter J Lu and Paul J Steinhardt 2007 PDF Science 315 5815 ss 1106 1110 Bibcode 2007Sci 315 1106L doi 10 1126 science 1135491 PMID 17322056 7 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 16 Eylul 2020 PDF 26 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Eylul 2020 d Alverny Marie Therese Translations and Translators in Robert L Benson and Giles Constable eds Renaissance and Renewal in the Twelfth Century 421 462 Cambridge Harvard Univ Pr 1982 ss 433 4 M T d Alverny Translations and Translators s 435 Howard Saalman Filippo Brunelleschi The Buildings London Zwemmer 1993 ve Brunelleschi nin perspektifine gore bu eserler daha sonra buyuk bir gayretle kendilerini buna adayan diger zanaatkarlarin zihinlerini uyandirmanin bir yoluydu Vasari nin Sanatcilarin Hayati Lives of the Artists adli eserinin Brunelleschi hakkindaki bolumu Calismalarindan donen Messer Paolo dal Pozzo Toscanelli Filippo yu diger arkadaslariyla bir bahcede yemek yemeye davet etti ve matematik konularina donen konusmada Filippo onunla bir dostluk kurdu ve ondan geometri ogrendi Vasari nin Sanatcilarin Hayati Lives of the Artists adli eserinin Brunelleschi hakkindaki bolumu Richard Stemp 2006 The Secret Language of the Renaissance Decoding the Hidden Symbolism of Italian Art 978 1 8448 3322 1Geometri tarihindeki bazi onemli sahsiyetlerMiletli Thales MO 624 547 Pisagor MO 582 496 Oklid MO 325 265 Arsimet MO 287 212 Pergeli Apollonius MO 262 190 Aryabhata 476 550 Ebu l Vefa el Buzcani 940 998 Ibn i Heysem 965 1039 Omer Hayyam 1048 1131 Nasiruddin Tusi 1201 1274 Leon Battista Alberti 1404 1472 Girard Desargues 1591 1661 Rene Descartes 1596 1650 Pierre de Fermat 1601 1665 Blaise Pascal 1623 1662 1692 1763 Leonhard Euler 1707 1783 Johann Heinrich Lambert 1728 1777 1747 1817 John Playfair 1748 1819 Carl Friedrich Gauss 1777 1855 Jean Victor Poncelet 1788 1867 Nikolay Ivanovich Lobachevsky 1792 1856 Janos Bolyai 1802 1860 Georg Friedrich Bernhard Riemann 1826 1866 1835 1900 Felix Klein 1849 1925 Henri Poincare 1854 1912 David Hilbert 1862 1943 Hermann Minkowski 1864 1909 Elie Cartan 1869 1951 Oswald Veblen 1880 1960 KaynakcaCooke Roger 2005 The History of Mathematics New York Wiley Interscience 632 pages ISBN 978 0 471 44459 6 Dani S G 25 Temmuz 2003 PDF 85 2 ss 219 224 12 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 16 Eylul 2020 Hayashi Takao 2003 Indian Mathematics Grattan Guinness Ivor Ed Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences 1 Baltimore MD The Johns Hopkins University Press 976 pages ss 118 130 ISBN 978 0 8018 7396 6 Hayashi Takao 2005 Indian Mathematics Flood Gavin Ed The Blackwell Companion to Hinduism Oxford 616 pages ss 360 375 ISBN 978 1 4051 3251 0 Joseph G G 2000 The Crest of the Peacock The Non European Roots of Mathematics Princeton NJ Princeton University Press 416 pages ISBN 978 0 691 00659 8 Needham Joseph 1986 Science and Civilization in China Volume 3 Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth Taipei Caves Books Ltd 1999 Greek and Vedic Geometry Journal of Indian Philosophy 27 1 2 ss 105 127 doi 10 1023 A 1004364417713 Stillwell John 2004 Berlin and New York Mathematics and its History 2 Springer 568 pages ISBN 978 0 387 95336 6 Dis baglantilar Ingilizce 13 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2021 Stanford Encyclopedia of Philosophy Ingilizce 7 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ingilizce 19 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi 17 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi