Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Mustafa Kemal Atatürk ün askerî kariyeri istanbul daki Harp Okulundan 1905 te kurmay yüzbaşı olarak mezun olmasıy

Mustafa Kemal Atatürk'ün askerî kariyeri

Mustafa Kemal Atatürk'ün askerî kariyeri
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Mustafa Kemal Atatürk'ün askerî kariyeri, İstanbul'daki Harp Okulundan 1905'te kurmay yüzbaşı olarak mezun olmasıyla başladı. 8 Temmuz 1919'da Osmanlı ordusundan istifa eden Atatürk, Türk Kurtuluş Savaşı boyunca askerî bir lider olarak yaşamını sürdürdü.

Mustafa Kemal Atatürk
image
Mustafa Kemal Paşa (Kasım 1918)
Doğum1881
Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm10 Kasım 1938
Dolmabahçe Sarayı, İstanbul, Türkiye Cumhuriyeti
Bağlılığıimage Osmanlı İmparatorluğu
image Türkiye Cumhuriyeti
Hizmet yılları1893-8 Temmuz 1919,
5 Ağustos 1921 - 1927
Rütbesiİmparatorluk: Mirliva
Cumhuriyet: Mareşal
Çatışma/savaşları31 Mart Ayaklanması
Trablusgarp Savaşı
I. Dünya Savaşı
(Çanakkale Cephesi · Kafkasya Cephesi · Sina ve Filistin Cephesi)
Türk Kurtuluş Savaşı
(Batı Cephesi)
ÖdülleriÖdül Listesi
Sonraki işiTürkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

İlk yılları

Askerî eğitimi

Mustafa Kemal, 1893 yılında Selanik Askeri Rüştiyesi'ne girdi. 1895'te sınıf dördüncüsü olarak mezun oldu. Daha sonra Selânikli subay Hasan Bey'in Manastır'daki eğitimin daha iyi olduğu yönündeki tavsiyesine uyarak 1896'da Manastır Askerî İdadisine kaydoldu. Kasım 1898'de Manastır Askeri İdadisinden sınıf ikincisi olarak mezun oldu. 13 Mart 1899'da İstanbul'da Mekteb-i Harbiye-i Şahaneye girdi. Harbiye'ye girdikten iki ay sonra sınıf çavuşu oldu. Birinci sınıfı 27., ikinci sınıfı 11., üçüncü sınıfı 549 kişi arasından piyade sınıf sekizincisi (1317 - P.8 sicil) olarak okulu bitirdi ve 10 Şubat 1902'de piyade mülazım (Teğmen) rütbesiyle kurmay subayların yetiştirildiği Harp Akademisine girmeye hak kazandı.

image
image
Atatürk'ün Selanik Askeri Rüştiyesi 4. Sınıf Karnesi (Eski ve yeni harflerle)

Mekteb-i Harbiye-i Şahane'nin akabinde Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'ye (Harp Akademisi) devam etti ve kurmay subaylık eğitimi aldı. Mustafa Kemal’in Akademiye başladığı birinci sene sınıf mevcudu, topçu ve süvari okullarından gelenler ve değişik sebepler dolayısıyla bir üst sınıftan kalanlar ile birlikte 42’dir. 57'nci dönem Akademi mezunu toplam 37 kişidir. Bunların 13'ü kurmay, diğerleri de mümtaz olmuşlardır. Mevcut bilgi ve belgelere göre, Mustafa Kemal kurmay olarak Akademiyi bitiren 13 kişi arasında, 5'inci olmuştur. Dönemin birincisi Ali İhsan Sabis, ikincisi Asım Gündüz, üçüncüsü Ahmet Sedat Doğruer, dördüncüsü Ahmet Tevfik, altıncısı Mehmet Hayri Turhan, yedincisi Mustafa İzzet Yavuzer, sekizincisi Ali Seydi Uğur, dokuzuncusu Ali Fuat Cebesoy’dur. Diğer üç kurmay da sırasıyla şunlardır: Süleyman Şevket Demirhan, Kemal Ohri, M. Şevki (kurmaylığı geri alınmıştır).

Harp Akademisi'ndeyken arkadaşları ile birlikte hükûmetin yönetimi ve politikaları konusunda fark ettikleri eksiklik ve hataları açıklamak için elle yazılmış bir gazete çıkardılar. Okul yönetimi tarafından takip edilseler de ceza almadılar ve okul bitene kadar gazete çalışmalarına devam ettiler. Mustafa Kemal Erkan-ı Harbiye'deki ilk yılını 1922’de yayınlanan anılarında şöyle anlatmıştır:

“ Erkan-ı Harp sınıflarına geçtik. Mutad olan derslere çok iyi çalışıyordum. Bunların fevkinde olarak bende ve bazı arkadaşlarda yeni fikirler peyda oldu. Memleketin idaresinde ve siyasetinde fenalıklar olduğunu keşfetmeye başladık… ”

Beşinci Ordu'da Kurmay Yüzbaşı (1905-1907)

Mustafa Kemal 1905 yılında, Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'den kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu. Manastır'daki Üçüncü Ordu'da görev almak istemesine rağmen okuldaki siyasi faaliyetlerinden dolayı ceza olarak Şam merkezli Beşinci Ordu'ya bağlı 30. Süvari Alayı'na atandı. Bu bölgede devlet gelirlerinin toplanması da dahil olmak üzere çok sayıda ve çeşitli görevler yürüterek toplumun her kesiminden insanlarla temas kurdu. Daha çok Suriye'nin çeşitli bölgelerindeki isyanlarla ilgilenen Mustafa Kemal, gerilla savaşı üzerine de tecrübe kazandı. Havran ve Kuneytire bölgesindeki Dürzi isyanlarının kontrol altına alınmasına yardımcı oldu. Filistin'deki bir tüfek taburuna atandı. Burada Negev Çölü'nde eğitim verdi ve Mısır sınırında devriye gezdi. Ekim 1906'da "Vatan ve Hürriyet Cemiyeti" adlı reformist subaylardan oluşan gizli topluluğa katıldı ve II. Abdülhamid rejiminin aktif bir muhalifi oldu. 25 Aralık 1906 tarihinde Şam'daki üstün hizmetlerinden dolayı Beşinci Rütbeden Mecidiye Nişanı ile ödüllendirilmiştir. 1907'de gizli bir Şekilde Selanik'e gitti ve cemiyetin genişletilmesi faaliyetleri için uğraştı. Ardından tekrar Suriye'ye döndü.

Üçüncü Ordu'da Kolağası (1907-1910)

20 Haziran 1907'de Kolağası rütbesine terfi etti. 13 Ekim 1907'de Manastır'daki Üçüncü Ordu Karargâhına atandı. Şubat 1908'de İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne (İTT) katıldı. 22 Haziran 1908'de kendisine Şark Demiryolu Müfettişliği görevi de verildi. Bu görevleri sırasında Takımın Muharebe Talimi adlı kitabı basıldı.

13 Ocak 1909'da 3. Ordu Selanik 2. Redif Tümeni Kurmay Başkanlığına getirildi.

31 Mart Vakası ve Hareket Ordusu (1909)

Nisan 1909'da cemiyete muhalif gazeteci Hasan Fehmi Bey'in Galata Köprüsü üzerinde kimliği belirsiz bir kişi tarafından öldürülmesi üzerine çıkan olaylar, İTC iktidarına karşı "31 Mart Vakası" olarak bilinen ayaklanmaya yol açtı. Bu ayaklanma Selanik'ten gelen askerî birlikler tarafından bastırıldı. İsyanı bastırmak için toplanan bütün kuvvetlerin başına (tümeni) Kumandanı Hüsnü Paşa getirildi, Kurmay Başkanlığına da Kolağası Mustafa Kemal Bey atandı. Mustafa Kemal Bey, Selanik’ten İstanbul’a hareket eden orduya “Hareket Ordusu” adını verdi. Mustafa Kemal bu ismin koyulmasını şu şekilde açıklamıştır:

“ İrticai bastırmayı üzerine alacak askeri kuvvetimiz için bir isim düşünmüştüm. Öyle bir isim olmasını istedim ki, çarpışan tarafların duygularına dokunmasın... Herkes bu ismi benimseyebilsin... Fransızca "Mouvement" manasına gelen hareket kelimesi aklıma geldi. Zaten yürüyüş halindeydik. Kuvvetlerimizin adı 'Hareket Ordusu' oldu. ”

Hareket Ordusu, 14 Nisan akşamı trenle İstanbul’a hareket etti. İstanbul önlerine geldikten sonra 19 Nisan’da İstanbul halkına ordunun amacını açıklayan bir beyanname yayımladı. Hüseyin Hüsnü Paşa’nın imzasıyla yayımlanan beyannameyi Mustafa Kemal kaleme almıştı. Beyanname, telgrafla Erkan-ı Harbiye-yi Umumîye'ye iletildi ve sokaklarda halka dağıtıldı. Beyannamede Hareket Ordusu'nun amaçları şu şekilde açıklanmaktadır:

“ Millet Anayasanın ayaklar altına alınmak istendiğini gördü ve bu alçakça harekete sebep olanları cezalandırmak gereğini kavrayarak İstanbul üzerine yürümeye karar verdi... Hareket Ordusunun amaç ve ödevi, Anayasa'nın üstünde hiçbir kanun, hiçbir kuvvet olmadığını ve olamayacağını ispat eylemek... ve millet hainlerine son ve kesin bir uyarıcı ders vermektir... Mazlum ahâli ve tarafsız erat kesin olarak korunacaktır. Ancak kışkırtıcılar, fesatçılar ve onlara katılmış olanlar hak ettikleri kanun cezasından hiçbir suretle kurtulamayacaklardır. ”

21 Nisan 1909 günü Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in imzasıyla 1 numaralı ordu emri yayımlandı. Bu emrin birinci ve en önemli maddesi şöyle idi: “Hareket Ordusu, görevini sadece askerî yönden yapacaktır. Politik konular ve bu konuda İstanbul ile görüşme yapmak şimdilik görev dışıdır. Hiçbir rütbe sahibi, hiçbir kimse ile bu konuda konuşmaya ve Hareket Ordusunun kuruluşu dışında her hangi bir şahsın bu göreve katılmasına müsaade edemez.”

Harekât sonunda 31 Mart'ın sorumlusu olarak gösterilen II. Abdülhamid tahttan indirildi. Yerine getirilen V. Mehmed Reşad, iktidarın elinde bir kukla olmaktan ileri gidemedi. Ağustos 1909'da yapılan Kanun-ı Esasi değişikliğiyle siyasi güç, meclisin tekeline alındı.

Selanik'e Dönüş ve Cumalı Ordugâhı Manevrası

Mustafa Kemal ayaklanmayı bastırdıktan sonra Mayıs 1909'da İstanbul’dan Selanik’e döndü.

30 Ağustos 1909'da 3. Süvari Tümen Komutanı Tuğgeneral Suphi Paşa'nın komutası altında kurulan bir süvari tugayına Cumalı Ordugâhında yaptırılan askerî manevraya katıldı. Daha sonra bu manevraya dair Cumalı Ordugâhı adlı kitabı yayımlanmıştır. Mustafa Kemal bu manevra sırasında Suphi Paşa'yı eleştirmiştir. Bu olayı Nutuk'ta şöyle anlatır:

“ Manevranın sonunda, ben, yetkim ve rütbem elvermediği halde, Paşa‟yı bütün subayların önünde acı bir şekilde eleştirmiştim. Daha sonra "Cumalı Ordugâhı" adlı küçük bir eser de yazmıştım. Suphi Paşa, gerek açıkça yaptığım eleştirilerden ve gerek yayınlanan bu eserimden dolayı pek üzüldü. Kendisinin itirafına göre, maneviyatı kırıldı. Fakat şahsen bana gücenmedi. Arkadaşlığımız devam etti. ”

Cumalı Eğitim Manevralarında göstermiş olduğu başarı Mustafa Kemal‟i kısa sürede görev yaptığı 3.Orduda takdir edilen bir subay konumuna getirmiştir. Onun başarısını duyan Mahmut Şevket Paşa, bir süre sonrasında kendi komutasında oluşturulan Harekât Ordusu‟nun Kurmay Başkanlığı‟na Mustafa Kemal'i getirmiştir.

5 Kasım 1909'da Selanik 2. Redif tümeni Kurmay Başkanlığından tekrar 3. Ordu Karargâhına atandı. 6 Eylül 1910'da 3. Ordu Subay Talimgâhı Komutanlığına atandı. Kısa süre sonra Kasım 1910'da tekrar 3. Ordu Karargâhına atandı.

Harbiye Nezareti (1910-1911)

Mayıs 1910'da Arnavutluk'ta çıkan isyanın bastırılması sırasında Mahmut Şevket Paşa'nın yanında yer almıştır ve dikkatleri üzerine çekmiştir. Özellikle isyan sırasında, hayati önemi olan bir geçidi ele geçirmek amacıyla çizdiği tabiye planı, Şevket Paşa tarafından kabul görmüş ve çok başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Bu isyanın bastırılması sırasındaki başarısıyla da Mustafa Kemal'in şöhreti daha da artmıştır.

image
Mustafa Kemal, Picardie Manevraları’nda, 28 Eylül 1910.

12-18 Eylül 1910'da, Fransa'nın Picardie kentindeki ordu manevralarına katıldı. Fransız ordusunun tatbikata yaklaşımındaki ciddiyet, Mustafa Kemal'de yakın gelecekte Fransa ile Almanya arasında bir savaş çıkacağı izlenimini uyandırdı ve bunu Harbiye Nezareti'ne sunduğu raporda belirtti. Atatürk, manevra alanından ayrılırken, Fethi Okyar'a şunları söyledi:

“ Bu kadar hazırlık ve kuvvet sulh için yapılmaz. Bunun arkasından harp gelir. Bizler aklımızı başımıza toplamalıyız. Çıkacak bir harp, bütün dünyayı ateşe verebilir ve biz bu harbin dışında kalamayız. ”

Mustafa Kemal manevralar hakkındaki kritiklerini bir Fransız albaya iletmiş, fikirlerin önemsendiği için manevranın son günü akşamı verilen bir ziyafete binbaşıdan aşağı rütbeliler çağrılmadığı halde, Mustafa Kemal özel olarak çağrılmıştır.

Mustafa Kemal, 15 Ocak 1911'de 3. Ordu karargâhındaki görevinden alınarak evvela 5. Kolordu karargâhında, daha sonra yine Selanik'te bulunan 38'inci Piyade Alayı'nda görevlendirildi. Bu atamadan amaç, kendisine kıta hizmeti gördürerek onu başarısızlığa sürüklemek; bu suretle şevk ve hevesini bir ölçüde kırmak idi. Kendisi bu olayı anılarında şu şekilde anlatmaktadır:

“ Henüz kolağası rütbesinde idim. Ordunun talim ve terbiyesi ile uğraşıyordum. Bu itibarla, sözlü ve yazılı birçok eleştiriler yapmak gerekiyordu. Bu eleştiriler özellikle eski komutanları kırıyordu. Bunu nazariyatçı olduğumdan ileri geldiğini sandıklarında, bir ceza olmak üzere beni 38'inci Piyade Alayı'na komutan yaptılar. Bu atama gazap yüzünden rahmet oldu. Alay komutanlığını yaptığım sırada Selanik'te bulunan bütün garnizon kıtaları alayın tatbikatına kendiliklerinden katılmaya başladılar. Verilen konferanslara öteki subayların da geldiği görüldü. ”

18 Nisan 1911 günü 5'inci Kolordu Komutanı Ferik Hasan Tahsin Paşa, Selanik Garnizonunda görevli subayların katılacağı bir tatbikat düzenlemiştir. Mustafa Kemal; bu tatbikat sırasında tuttuğu notlarını krokilerle destekleyerek "Tabiye Tatbikat Seyahati" adlı eseri yazmıştır.

13 Eylül 1911'de İstanbul'daki Harbiye Nezareti 1. Şubede hizmete girdi.

Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

image
Trablusgarp Savaşı'nda Kurmay Binbaşı Mustafa Kemal (solda), Mücahit Bedevi Kuvvetleri önünde emirlerini yazdırıyor.
image
Mustafa Kemal ve Nuri (Conker) Trablus'ta, 1912.
image
Mustafa Kemal, Hilâl-i Ahmer (Kızılay) heyeti ile, Trablusgarp, 1912
image
Mustafa Kemal Trablus'ta. (1912)
image
Mustafa Kemal Derne'de. 1912
image
Trablus'u bombalayan İtalyan zeplinleri

1911'de İtalyanlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'daki son toprakları olan Trablus vilayeti ile doğrudan merkeze bağlı olan ve müstakil sancak da denilen Bingazi'yi ele geçirmek amacıyla savaş ilan etti. 29 Eylül 1911'de verilen bir nota ile bu savaşın belirli sebeplerle başlayacağı bildirildi. Bunun üzerine İtalyan kuvvetleri herhangi bir müzakere olmaksızın 4 Ekim 1911'de Trablus'a saldırdı. Osmanlılar, başlayan Trablusgarp Savaşı'nda zor durumdaydı; Harbiye Nazırı olarak görevini sürdüren Mahmud Şevket Paşa, Mekteb-i Harbiye'de subaylarla yaptığı bir toplantıda kara ordusunun ve donanmanın zayıflığı sebebiyle Trablus'un savunulamayacağını itiraf etmişti. İtalya tarafında da durum pek farklı değildi, onlar da yeterince gelişmiş olmadıkları için bu mücadeleye iyi hazırlanamamışlardı. Mustafa Kemal bu esnada İstanbul'daki Genelkurmay'a atanmıştı ancak bu göreve başlamadan Trablusgarp'a doğru yola çıkacaktı. Bunun üzerine Binbaşı Enver Bey, Fuat, Nuri ve Binbaşı Fethi gibi diğer İttihatçı subaylar gibi Kolağası Mustafa Kemal de Trablusgarp'a gitmeye karar verdi. Mustafa Kemal İstanbul'dan ayrılmadan önce İttihat ve Terakki merkez komitesinden para istemiş, Enver'e katılması söylenip para verilmeyince kendi imzaladığı senetlerle 200 sterlin toplayarak Trablusgarp'a doğru yola çıkmıştı.

İtalyan kuvvetleri bir ay içerisinde Trablus'tan Bingazi'ye kadar olan kıyıları işgal etmişti. Osmanlı kuvvetleri, bir saldırı beklenmediği için buradaki kuvvetlerini Yemen'e sevk etmiş ve bu nedenle İtalyanlara karşı savunmasız kalınmıştı. O bölgede yalnızca 4.000 asker bulunuyordu. Bunun üzerine, 15 Ekim 1911'de, Tanin gazetesi muhabiri Mustafa Şerif Bey kimliğini kullanan Mustafa Kemal, Ömer Naci ile Sapancalı Hakkı ve Yakub Cemil adında iki fedai eşliğinde bir Rus gemisiyle İstanbul'dan ayrıldı. Mustafa Kemal ile grubu, Mısır'da Kahire ve İskenderiye üzerinden Bingazi'ye gitmeyi amaçlıyordu. Mustafa Kemal 29 Ekim'de İskenderiye'den yola çıktıktan kısa bir süre sonra yaralandı ve geri dönerek iki hafta İskenderiye'de hastanede yatmak zorunda kaldı. Çocukluk arkadaşları Nuri ve Fuat ile burada buluşup tekrar yola çıktı. 29 Kasım'da trenle İskenderiye'den ayrıldılar, aynı gün vardıkları son istasyondan 1 Aralık'ta develerle ayrılarak 8 günlük yolculuğun ardından Libya sınırına, 12 Aralık'ta ise sınırın 80 km batısındaki Resuldefne'ye vardılar. Mustafa Kemal yoldayken Bingazi bölgesi komutanı olan Enver Bey'e 30 Kasım'da genelkurmay başkanlığı Mustafa Kemal'in binbaşılığa terfi ettiğini bildirdi. Mustafa Kemal 18 Aralık 1911 günü Enver'in Harbiye Nazırlığı'na çektiği bir telgrafa göre, "kendi isteğiyle" orduya katıldı.

Mustafa Kemal ilk olarak 22 Aralık'ta Tobruk yakınında İtalyanlarla çarpıştı. İtalyanlar Tobruk'u 4 Ekim'de ele geçirmişti ancak tüm sahil boyunda olduğu gibi Tobruk bölgesinde de Osmanlı birlikleri ve Arap kabilelerinin gerilla savaşı sebebiyle ülkenin iç kesimlerine ilerleyememişlerdi. Bununla birlikte, Türk subaylarındaki teşkilatlanmacılık ve İtalya'nın tam anlamıyla gelişimini tamamlayamamış, geri kalmış olması da iç kesimlere kadar ilerleyememelerinin bir sebebi olarak görülmektedir. Buna rağmen, İtalyanlar, Osmanlıları zorlamak için On İki Adalar'a da saldırdı. İlk başta doğudaki birliği Mustafa Kemal, batıyı ise Enver komuta ediyordu; harekât hacmi büyüyünce Enver tüm cepheyi, Mustafa Kemal ise Derne bölgesini komuta etmeye başladı. Derne'deki 16-17 Ocak 1912 taarruzunda gözünden yaralanıp bir ay hastanede tedavi gördü ve 6 Mart'ta Derne Komutanlığı'na getirildi. Fakat daha sonra gözünden tekrar rahatsızlandı ve bir hafta boyunca yataktan kalkamadı.

3 Mart 1912'deki Derne Muharebesi'nde Osmanlı kuvvetleri 63 ölü ve 168 yaralı verirken, İtalyanlar yaklaşık 200 ölü verdiler. Bu esnada Mustafa Kemal Derne hattının tümünü komuta ediyordu ve komutası altında sekiz Osmanlı subayı, 160 asker, bazı gönüllüler, bir topçu bölüğü, İtalyanlardan ele geçirilen iki makineli tüfek ve 7.742 Arap askeri vardı. Arap askerlerini Senusi zaviyeleri sağlıyordu ve başlarındaki şeyhleri Osmanlı subaylarına bağlıydı. Bu kuvvet 15.000-16.000 İtalyan askerini Ekim 1911-Eylül 1912 arasında Derne'de tutmayı başardı. 11 Eylül 1912'de İtalyanlar, başarısızlıkların ardından yapılan komuta değişikliğinin ardından Derne'den çıkmak için güçlü bir hücum başlattılar ancak Mustafa Kemal komutasındaki Türk ve Araplar tarafından tekrar durduruldular.

Sahil şeridinde sıkışan İtalyan kuvvetleri, Osmanlıları barışa zorlamak için Doğu Akdeniz ve Kızıldeniz'e saldırılar düzenlemeye karar verdi. 1912 Mart ayında Beyrut, Nisan ayında Çanakkale Boğazı, Mayıs ayında ise Rodos ve ve On İki Adalar'a saldırdılar. Bu nedenlerle Orta Doğu'da Berlin Konferansı ile sağlanan barış ortamının bozulacağından endişe eden Rusya, İngiltere ve Fransa ara buluculuk faaliyetlerine başladı. Fakat Libya'nın İtalyanlara verilmesine yönelik şartların konuşulduğu bu girişimler, İttihatçılar tarafından kabul görmedi.

Savaş devam ederken, Mustafa Kemal Temmuz 1912'de savaşın ilerleyen zamanda daha iyi incelenmesine olanak sağlayan iki emir verdi. Emirlerden 13/14 Temmuz'da verdiği birincisi, tüm subayların iki askeri gazeteyi okumaları ve dünyadaki gelişmeler ile Osmanlı ordusunun başarılarından haberdar olmalarını içeriyordu. İkinci emir ise 22 Temmuz'da verdiği, tüm subayların savaştaki tecrübelerini tarih, bulunulan şartlar, komutanın emirleri, yapılan harekât ve sonuçları ve askerlerin psikolojik durumunu da içerecek şekilde bir ay içerisinde yazmaları konusundaki emirdi. Bu sayede Batılı bir düşmana karşı savaşta edinilen tecrübeleri yazılı hâle getirmeyi amaçladı. Mustafa Kemal bu savaşta özellikle gerilla savaşı, derme çatma birlikleri yönetme, istihbarat toplama, lojistik destek gibi askeri tecrübenin yanı sıra, Arap kabile liderleriyle yaptığı görüşmeler ve pazarlıklar ile diplomasi alanında da önemli tecrübe kazandı. Nitekim buradaki başarısı kendinin de adının yayılmasını sağladı.

Aynı yılın eylül ayında başlayan barış görüşmelerine rağmen çatışmalar sürerken, Karadağ'ın 8 Ekim'de Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etmesi ile I. Balkan Savaşı başladı. Karadağ'ı takiben, Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan da Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. İlk başta Enver'in İstanbul'a dönmesi ve Mustafa Kemal'in cepheyi devralmasına karar verilmişti ancak Osmanlıların karşılaştığı tehlikenin boyutları ortaya çıkınca çoğu subay İstanbul'a geri döndü ve cephe Enver'in kardeşi Nuri komutasına girdi. Bu esnada Balkan Savaşı nedeniyle Osmanlı hükûmeti İtalyanlarla barışa razı oldu. Balkan Savaşları başladığında Trablusgarp'ta görev yapan Derne Komutanı Mustafa Kemal ve Binbaşı Nuri Bey, bu savaşlarda görev almak istediler. Mustafa Kemal, dönemin Osmanlı Harbiye Nazırı Enver Bey'in de izni ile 24 Ekim 1912'de Trablusgarp'tan ayrıldı. Viyana, Macaristan ve Romanya üzerinden İstanbul'a döndü. Bunu tercih etme nedeni ise gözlerini Avusturya'da tedavi ettirebilmekti.

Bununla birlikte, bölgede direnişe devam eden subaylar da vardı. Şehzade Osman Fuad Efendi de bu isimlerden biriydi. Diğer subaylarla beraber Trablusgarp'ı terk eden Mustafa Kemal, Kasım 1912'de İstanbul'a vardı. Osmanlı hükûmeti ile İtalya arasında 18 Ekim 1912'de Uşi Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile, Trablus İtalyanlara verilirken İtalya da savaş tazminatı olarak 90 bin altın ödeyecek ve sahip olduğu kapitülasyonlar da ilga edilecekti. Ayrıca savaş sırasında İtalyanlarca işgal edilen On İki Adalar da geçici olarak İtalyanlara bırakıldı. İtalyanlar, Osmanlı güçleri Trablus'u boşalttıktan sonra adalardan ayrılacaktı. Padişah naibi olarak vezir rütbeli bir memur Trablus'a gönderilecek, vakıflar ile halkın dini haklarına uyulup uyulmadığı denetlenecek, din görevlerinin tayini ise İstanbul'dan Şeyhülislamlık tarafından yapılacaktı. Halk ise Senusi tarikatı şeyhi Ahmed eş-Şerif es-Senusi önderliğinde Trablus'ta Mondros Mütarekesi'ne kadar direnmeye devam etti.

Balkan Savaşları (1912-1913)

Birinci Balkan Savaşı

Ekim 1912'de Balkan Savaşları'nın patlak verdiği sırada Mustafa Kemal Trablusgarp'ta idi. Binbaşı Nuri Bey ile birlikte savaşta görev almak üzere Trablusgarp’tan ayrılmalarına müsaade edilmesini istediler. Mustafa Kemal 24 Ekim 1912 tarihinde Trablusgarp'tan ayrıldı ve Mısır, Tireste, Romanya üzerinden İstanbul'a ulaştı. Mustafa Kemal Trablusgarp'dan döndüğünde Balkan Savaşı bütün cephelerde kaybedilmişti. Doğu Ordusu Çatalca'ya kadar çekilmiş, Yunanlılar 9 Kasım 1912'de Selanik'i ele geçirip Bozcaada, Limni, Samotraki ve Taşoz'u işgal etmişti.

25 Kasım 1912'de Bolayır bölgesinin gerisinde Bahr-i Sefid Boğazı Kuvây-ı Mürettebe Kumandanlığı isminde bir mürettep kolordu kuruldu ve Ali Fethi bu kolorduya tayin edildi. Kolordunun Harekât Şube Müdürü ise Binbaşı Mustafa Kemal idi. Kolordunun görevi Bolayır üzerinden yapılacak saldırılara karşı Çanakkale Boğazı ve Gelibolu bölgesini savunmaktı. Bulgar birlikleri Bolayır’a doğru ilerlemesi üzerine Ali Fethi Bulgar ordusuna karşı bir taarruz yapılmasını kararlaştırdı. Karârgâh-ı Umûmî, bu taarruzu uygun buldu ve ayrıca Şarköy'den de bir çıkartma yapılmasına karar vererek 10. Kolordu'yu bu çıkartma için görevlendirdi. Bu sayede Bolayır Mürettep Kolordusu ve 10. Kolordu eş zamanlı olarak saldırıya geçerek düşmanı iki ateş arasında bırakacaktı. 7 Şubat 1913 günü Fahri Paşa, Ali Fethi, Mustafa Kemal ve Binbaşı Tevfik bir araya gelerek durum değerlendirmesi yaptı. Binbaşı Tevfik 10. Kolordunun yarın sabah Şarköy'de olacağını bildirdi. Ali Fethi irtibat subayının kesin konuşması üzerine taarruz emrini verdi. Ancak 10. Kolorduyu çatışma alanına taşıyacak vapurların geliş saatinde sıkıntı çıkması nedeniyle Şarköy'den çıkartma yapılamamış ve karşı Bulgar saldırısı üzerine Bolayır Muharebesi kaybedilerek büyük kayıplar verilmiştir.

Mustafa Kemal ve Ali Fethi 17-18 Şubat 1913 tarihinde sadaret ve başkumandanlık makamlarına Edirne'nin ele geçirilmesini tavsiye eden bir mektup gönderdiler. Mektupta şu ifadeler yer alıyordu: "Gelibolu limanında bulunan kuvvetler, süratle Çatalca yönüne celp edilmeli ve Gelibolu’da kalacak askere, Çatalca ordusiyle beraber düşmana şiddetle taarruz emri verilmelidir. Aksi halde, kabinenin düşük kabineden ayrıldığı taraflar belli ve 23 Ocak 1919 hükümet darbesini yapanların takdir edilmesi ve öğülmesi sebeplerinin izahı mümkün olamıyacak ve kim bilir daha neler olacaktır." Mustafa Kemal'in bu yazısı Mahmud Şevket Paşa tarafından alınmış, lâkin önemsenmemiştir. Bir süre sonra Edirne düştü ve 30 Mayıs 1913 tarihinde imzalanan Londra Barış Antlaşması ile Bulgaristan'a terk edildi.

Bu sırada hem 10. Kolordunun hem de Bolayır Kolordusunun başına Tümgeneral Hurşid Paşa getirildi. Bunun üzerine Mustafa Kemal ve Ali Fethi görevlerinden istifa etmek istediler. Sadrazam Mahmut Şevket Paşa bu istifaları kabul etmek yerine, ilişkileri düzeltmek için Hurşid ve Enver ile birlikte Bolayır'a gitti. Enver Bey'in teklifi üzerine Mustafa Kemal Bolayır Mürettep Kolordu Komutanlığı Kurmay Başkanlığına getirildi.

İkinci Balkan Savaşı

29/30 Haziran 1913'te Bulgaristan, Makedonya'da Sırbistan ve Yunanistan'a saldırarak İkinci Balkan Savaşı'nı başlattı. Romanya, Karadağ ve Osmanlı da Bulgaristan'a savaş açtı. Bulgaristan bu savaşta ağır bir yenilgi aldı. Savunma için çoğu yerdeki askerleri geri çekti. 13 Temmuz 1913’te Trakya’da Türk birliklerinin gerçekleştirdiği ileri harekâtına Mustafa Kemal komutanlığındaki Bolayır Kolordusu da katıldı. 15 Temmuz 1913'te Bolayır Kolordusu Malkara - Keşan hattına kadar ilerledi. 16 Temmuz'da Gelibolu ve Bolayır Kolorduları Midye-Enez hattına yanaştı. 21 Temmuz'da Osmanlı Başkomutanlığı Kırklareli ve Edirne'yi almak üzere, orduların Midye-Enez hattını geçmeleri emrini verdi ve aynı gün Edirne, Kırklareli ve Pınarhisar geri alındı. 22 Temmuz tarihinde Mustafa Kemal 30. Tümeni Meriç’in batısına geçirerek Dimetoka’yı kurtardı. 27 Temmuz tarihinde 30. Tümen Sofulu'yu işgal etti. 31 Temmuz'da ateşkes ilan edildi. 10 Ağustos 1913 tarihinde Bükreş Antlaşması imzalandı ve İkinci Balkan Savaşı sona erdi.

Osmanlı Devleti Balkan Savaşları ile büyük kayıplar yaşadı. İmparatorluk, topraklarının büyük bir kısmını ve Avrupa'daki nüfusunun yüzde 70'ini kaybetti. Rumeli'de pek çok Türk katliama uğradı.

Birinci Dünya Savaşı

Sofya'da Askeri Ataşe (1913-1914)

image
Sofya Ataşeliği sırasında Bulgar Dışişleri Bakanlığı'nın düzenlediği baloda.

Balkan Savaşlarının ardından 29 Eylül 1913 tarihinde Osmanlı ile Bulgaristan Krallığı arasında İstanbul Antlaşması imzalanmış ve 27 Ekim 1913'te Ali Fethi Sofya Elçiliğine, Mustafa Kemal de Sofya Askerî Ataşeliğine atanmıştır. Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki ile ordunun siyasete karışması ve Almanların Osmanlı ordusundaki nüfuzu hakkında düştüğü fikir ayrılıkları nedeniyle ordudan uzaklaştırılmış ve bir nevi sürgüne yollanmıştır.

Mustafa Kemal 20 Kasım 1913'te Sofya'ya geldi. Mustafa Kemal'in Sofya Ataşeliği sırasındaki görevleri arasında siyasi uğraşılar, istihbarat, yabancı hükûmet ve ordular hakkında stratejik analiz ve önemli kişilerle sosyal temasta bulunma gibi faaliyetler vardı. Bu görevi sırasında Bulgaristan ve diğer Balkan ülkelerini askeri ve siyasi açıdan yakından tanıma fırsatı elde ederek Bulgaristan ve diğer Balkan ülkelerindeki siyasi ve askeri durumu değerlendiren çok sayıda rapor sundu. Sosyal ve kültürel alanda da etkin olan ve gerek siyasi, gerekse kültürel çevrelerle yakın temasta bulunan Mustafa Kemal, Bulgar komutanlarla yakın ilişkiler kurarak onlar aracılığıyla Bulgaristan ve Bulgar ordusu hakkında önemli bilgilere ulaşabildi. Ayrıca görevi sırasında Zabit ve Kumandan ile Hasbihal adlı kitabını yazdı.

Ocak 1914'te Bükreş, Belgrad ve Çetine askerî ataşelikleri de kendisine verildi. Mart 1914'te yarbay rütbesine terfi etti. 16 Temmuz 1914'te, savaş durumunda tarafsızlık politikasının izlenmesini gerektiğini belirten resmi bir yazıyı Harbiye Nezareti'ne gönderdi. Ancak Harbiye Nazırı Enver Paşa, Almanya ile ittifak kurmaktan yana oldu ve iki hükûmet arasında bir ittifak anlaşması imzalandı. Osmanlı İmparatorluğu sonunda Birinci Dünya Savaşı'na Almanya'nın yanında girdi.

Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na girmesiyle birlikte Mustafa Kemal ataşelik görevini bırakarak savaşta aktif bir şekilde yer almak istedi. Bu konuda Kasım 1914'te Başkomutanlık Vekaleti’ne yaptığı müracaatın kabul edilmemesi üzerine Aralık 1914'te Enver Paşa'ya bu hususta bir mektup yolladı:

“ Vatanın müdafaasına ait faal vazifelerden daha mühim ve yüce bir vazife olamaz. Arkadaşlarım muharebe cephelerinde, ateş hatlarında bulunurken ben, Sofya’da ataşemiliterlik yapamam! Eğer, birinci sınıf subay olmak liyakatinden mahrumsam, kanaatiniz bu ise, lütfen açık söyleyiniz. ”

Bunun üzerine Harbiye Nezaretinin 18 Ocak 1915 tarihli teklifi ve 20 Ocak 1915 tarihli onayıyla 3. Kolorduya bağlı 19.Tümen Komutanlığına atandı. Atatürk, o günlerde içinde bulunduğu ruh hâlini ve kafasındaki planları sonradan Falih Rıfkı Atay'a şöyle anlatmıştır:

“ O günlerde neler çektiğimi anlatamam. Gerekirse bir er gibi herhangi bir cepheye katılmaya karar vermiştim. Onun için, Sofya'daki evimin eşyalarını Fethi Bey arkadaşımla anlaşarak elçiliğe taşıdım. Hemen hareket edebilmek üzere küçük bir bavul hazırladım. Artık, evi de bırakmak üzere iken 'İsmail Hakkı' imzalı bir telgraf aldım. İmzanın üstünde 'Harbiye Nazırı Vekili' yazılıydı. '19'uncu Tümen Komutanlığına tayin buyuruldunuz, hemen İstanbul'a hareket ediniz.' Ben bu telgrafı aldığım vakit Başkumandan Vekili Enver Paşa Sarıkamış savaşını yapıyordu. ”

Çanakkale Savaşı, 1914-1915

Alman Mareşal Otto Liman von Sanders, Çanakkale Cephesi'nde Beşinci Ordu'nun komutanlığına getirildi. Mustafa Kemal'e Beşinci Ordu'ya bağlı 19. Tümeni örgütleme ve komuta etme görevi verildi. 8 Ocak 1915'te İngiliz Savaş Konseyi, "Gelibolu yarımadasını ve ardından İstanbul'u bombalamak ve almak" için askeri bir operasyon başlattı.

Birinci Dünya Savaşı öncesi
image
Beyrut'ta Beşinci Ordu'daki Osmanlı subayları. Mustafa Kemal Atatürk ön sırada solda oturuyor.
image
İtalyan işgaline karşı Libyalı savaşçılara komuta ediyor, 1911

Ancak denizden gelen İngiliz saldırıları Çanakkale Boğazı'nı geçmeyi başaramadı ve İngilizler kara saldırı başlatmaya karar verdi. Kara saldırıları 25 Nisan 1915 ile 9 Ocak 1916 tarihleri arasında gerçekleşti. Tümeni Gelibolu'da konuşlanmış olan Mustafa Kemal, kendisini Müttefikler'in yarımadaya girme çabalarının merkezinde buldu.

25 Nisan 1915'te Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu (ANZAK) kuvvetleri birliklerini Arıburnu Çıkarması'nın ardından iç bölgelere hareket etmeyi planlıyordu, ancak kısa süre sonra Mustafa Kemal komutasındaki bir Türk karşı saldırısıyla karşılaştılar. Mustafa Kemal tepelerde düşman kuvvetleriyle çatıştı, onları tuttu ve yüksek bölgeyi geri aldı. Onun ve komutanlık yeteneklerinin sayesinde, ANZAK kuvvetleri kontrol altına alındı ve hedeflerine ulaşamadı.

İki güç arasındaki çatışmadan önce Mustafa Kemal askerlerine şunları söyledi:

“ Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka komutanlar alabilir. ”

Akşama kadar ANZAK'lar 2.000 zayiat verdi ve sahilde kalabilmek için savaştılar. Devam eden iki hafta boyunca Müttefikler ilerleme kaydedemediler ve güçlerinin üçte birini kaybettiler. Mustafa Kemal, Conk Bayırı'nda Müttefik kuvvetlerini başarılı bir şekilde püskürttüğü için kara harekâtının daha ilk safhalarında albaylığa terfi etti. 6 Ağustos'ta başlayan Gelibolu seferinin ikinci aşamasında, Mustafa Kemal ateş hattından sadece üç yüz metre (yaklaşık 330 yard) uzağındaydı. Çanakkale Savaşı boyunca Conk Bayırı, Tekketepe Muharebesi ve Sarı Bayır Muharebesi gibi birçok büyük muharebeye atandı.

Çanakkale harekâtı Müttefikler için feci bir yenilgiyle sonuçlandı. Müttefikler sonunda taarruza son verme kararı aldılar ve birliklerini tahliye ettiler. Osmanlı İmparatorluğu tarafında, Otto Liman von Sanders ve diğer Türk komutanları boğazların savunulmasında önemli başarılar elde ettiler. Ancak, Mustafa Kemal seçkin bir cephe komutanı oldu ve zaferdeki cesareti nedeniyle eski düşmanlarından büyük bir saygı gördü. Mustafa Kemal Atatürk Anıtı, Avustralya'nın Canberra kentinde düzenlenen ANZAC Günü geçit törenlerinde onurlu bir role sahiptir. Mustafa Kemal'in Çanakkale Savaşı'nda şehit olan yüzbinlerce Türk askerinin ve ölen Anzak askerlerinin anısına yaptığı konuşma Anzak Koyu'ndaki bir anıtta yer alır:

“ "Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken kahramanlar! Burada bir dost vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana, koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlâtlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlâtlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra, artık bizim evlâtlarımız olmuşlardır." ”

Kafkas Seferi, 1915-1917

Çanakkale Savaşı'nın ardından Mustafa Kemal, 14 Ocak 1916'ya kadar Edirne'de görev yaptı. İkinci Ordu'daki 16. Kolordu komutanlığına atanarak Kafkas Seferi'ne katılmak üzere Diyarbakır'a gönderildi. 1 Nisan'da tuğgeneral rütbesine terfi etti.

Mustafa Kemal yeni görevine atandığında, İkinci Ordu; General Tovmas Nazarbekyan komutasındaki Rus ordusu, Andranik Ozanyan komutasındaki Ermeni gönüllü birlikleri ve Ermeni çeteleri ile çatışma halindeydi. Van İsyanı'nın ardından, Aram Manukyan'ın önderliğinde bir Ermeni geçici hükümeti kurulmuştu.Batı Ermeni Yönetimi, Van Gölü çevresinde kurulmuştu ve gittikçe büyümekteydi.Bitlis Muharebesi ve Muş Muharebesi'nin ilk aşamaları zaten meydana gelmişti. Vardığında Mustafa Kemal kaotik koşullarla karşı karşıya kaldı. Bölge en iyi zamanlarında bile yaşanması zor bir bölgeydi. İletişim hatları isyancıların saldırılarına maruz kalmıştı. Ermeni birlikleriyle sert ilişkiler içinde olan ve çoğu Kürt olan yüzbinlerce mülteci, ilerleyen Rus ordularının önüne akın etti. Mustafa Kemal'in ilk görevi, korkmuş halka bir düzen getirmekti.

Büyük Rus taarruzu Anadolu'nun önemli şehirleri olan Erzurum, Bitlis ve Muş'a ulaştı. 7 Ağustos'ta Mustafa Kemal birliklerini topladı ve karşı taarruza geçti. Daha önceki yenilginin ardından kuvvetlerin moralini o kadar sağlamlaştırmıştı ki, iki tümen beş gün içinde sadece Bitlis'i değil, aynı zamanda Muş şehrini de tekrar ele geçirdi ve Rusların hesapların büyük ölçüde bozuldu. Emil Lengyel şöyle yazmıştı: "Doğru bir lidere sahip olduğunda Türklerin iyi bir asker olduğunu bir kez daha kanıtladı. Türkler, adı 'Mükemmellik' olan bir generalin sıra dışı yetkinliğini bir kez daha fark ettiler."

Ancak cephenin diğer taraflarında İzzet Paşa aynı başarıları yakalayamadı. Eylül ayında Mustafa Kemal, Rus Ordusu ve Ermeni gönüllü birliklerinin ağır ilerleyişi altında Muş'tan çekildi. Bununla birlikte, Mustafa Kemal bir dizi yenilginin arasındaki tek Türk zaferini elde etmişti. Ayrıca düşmanı dağlık bölge içinde tutma hedefine odaklandı. Aynı yıl, askeri başarılarını takdir etmek için kendisine "İmtiyaz Nişanı" verildi. Kasım 1916'da İkinci Ordu Komutanı Ahmet İzzet Paşa'nın İstanbul'da olması nedeniyle komutan yardımcılığına terfi etti.

7 Mart 1917'de Mustafa Kemal, 16. Kolordu komutanlığından İkinci Ordu genel komutanlığına atandı. Bu arada Rus Devrimi patlak verdi ve Çar'ın Kafkas orduları dağıtıldı. Mustafa Kemal, başka bir cepheye atanarak bölgeyi çoktan terk etmişti.

Sina ve Filistin Cephesi, 1917-1918

Sina ve Filistin Cephesi'ne nakledildiği için Mustafa Kemal'in İkinci Ordu komutanlığı kısa sürdü. Burada Yedinci Ordu komutanlığına atandı. Yedinci Ordu karargahına yaptığı kısa bir ziyaretten sonra 7 Ekim'de İstanbul'a döndü. Veliaht Mehmed Vahdettin'in Almanya ziyaretinde yer aldı. Bu yolculuk sırasında hastalandı ve tedavi amacıyla Viyana'da kaldı.

28 Ağustos 1918'de Halep'e geri döndü ve Yedinci Ordu komutanlığı görevine devam etti. Karargahı Filistin'in Nablus kentindeydi. Çanakkale'de olduğu gibi, Nasıra'da bulunan General Liman von Sanders'in komutasındaydı. Mustafa Kemal Suriye'yi bir kez daha iyice inceledi ve cephe hattını ziyaret etti. Vardığı sonuç, Suriye'nin zavallı bir durumda olduğuydu. Bölgede herhangi bir Osmanlı valisi veya komutanı yoktu. Bol miktarda İngiliz propagandası vardı ve İngiliz ajanları her yerdeydi. Yerel halk Osmanlı hükûmetinden nefret ediyor ve İngiliz birliklerinin bir an önce gelmesini dört gözle bekliyordu. Düşman, asker ve teçhizat bakımından kendi kuvvetlerinden daha güçlüydü. Çaresiz durumu anlatmak için "Onların karşısında biz pamuk ipliği gibiyiz" dedi.

Mustafa Kemal, Büyük Britanya tarafından organize edilen ve yerel Arapları Türk yönetimine karşı ayaklanmaya teşvik eden Arap İsyanı ile de uğraşmak zorunda kaldı. Liman von Sanders, Megiddo Muharebesi'ni kaybetti ve sadece ilk gün 75.000 Türk savaş esiri oldu. Artık General Allenby'nin kuvvetleri ile Mustafa Kemal'in Yedinci Ordusu arasında hiçbir şey durmuyordu. İngiliz kuvvetleriyle karşılaşacak kadar askerî gücü olmadığı sonucuna varan Mustafa Kemal, daha güçlü bir savunma hattı kurmak için Ürdün'e doğru çekildi. Birkaç gün içinde, kaçakların toplam sayısı 300.000'e ulaştı. Mustafa Kemal, Müttefikler'e karşı savaşmaktan ziyade kendi güçlerinin dağılmasına engel olmaya çalışıyordu. Sultan'a öfkeli bir telgraf gönderdi:

“ Enver Paşa gibi bir ahmak müdir-i harekât-ı umumiye olmasa idi ve burada beş-on bin kişilik bir hey’et-i askeriyenin başında ilk top sadâsında ordusunu bırakıp kaçan ve şahsını kurtarmak için şaşkın tavuk gibi öteye, beriye iltica eden kumandan bulunmasa idi, hiçbir vaziyet-i askeriyeyi takdir edemeyen bir Dördüncü Ordu Kumandanı bulunmasa idi… Ve bunların başında muharebenin ilk gününden itibaren hiçbir tesir ve nüfuzu kalmayan bir grup karargâhı olmasa idi... Bu andan sonra, artık sulhten başka yapılacak bir şey kalmamıştır. ”

Mustafa Kemal, Liman von Sanders'in yerine Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığına atandı. Kudüs'ü ele geçiren Müttefik kuvvetler, 1918 sonbaharında, Filistin cephesinde General Allenby komutasında son yıldırım taarruzuna hazırlandılar Türkleri yendiler. Mustafa Kemal Katma'da karargâhını kurdu ve durumun kontrolünü yeniden ele geçirmeyi başardı. Askerlerini Halep'in güneyine konuşlandırarak yeni bir savunma hattı oluşturdu ve dağlarda direnmeyi başardı. İlerleyen İngiliz kuvvetlerini durdurdu (seferin son angajmanlarını). Kinross şöyle yazdı:

“ Seferin Türk kahramanı bir kez daha, Halep'in tepelerine ustaca stratejik şekilde geri çekilen... Mustafa Kemal idi. İngiltere ile Türkiye arasında bir ateşkes imzalandığı haberi alındığında hala yenilmemişlerdi ve mücadelenin sonunda yenilgisiz tek Türk komutan idi. Arkasında, kendi kaderinin ve halkının kaderinin yattığı Türk ırkının anavatanı Anadolu vardı. ”

Mustafa Kemal'in bulunduğu konum, Mondros Mütarekesi'ne temel sınır oldu. Mütareke sırasında hala Osmanlı kontrolünde olan Yemen gibi bölgeler vardı. Mustafa Kemal'in Osmanlı Ordusu'ndaki son aktif hizmeti, hattının güneyinde kalan birliklerin geri dönüşünü organize etme göreviydi.

Harbiye Nezareti (1918-1919)

30 Ekim 1918'de Osmanlılar, Mondros Mütarekesi ile Müttefikler'e teslim oldular. Savaşın sonunda Mustafa Kemal 37 yaşındaydı. Birinci Dünya Savaşı'nın son aşamalarında, geriye kalan en büyük Osmanlı tümeni olan Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı'nı komuta etmekle görevlendirilmişti. Ancak ateşkesten sonra Yıldırım Ordular Grubu feshedildi ve Mustafa Kemal Harbiye Nezareti'nde görevlendirildi. 13 Kasım 1918'de işgal altındaki İstanbul'a döndü. İstanbul'un işgali, Mustafa Kemal, Kazım Karabekir ve İsmet İnönü gibi Osmanlı Ordusu'nun önde gelen subaylarının İstanbul'a dönmesinden önce başlamıştı. İstanbul'a döndüğü gün Haydarpaşa'dan bindiği istimbot ile Galata'ya doğru giderken işgal donanmasının önünden geçmiş ve yaveri Cevad Abbas’ın ağladığını görünce meşhur "Geldikleri gibi giderler." sözünü söylemiştir.

Mustafa Kemal İstanbul'a döndükten sonra birkaç gün Pera Palas'ta kaldı ve bu sürede birçok Türk ve yabancı gazeteci ile de görüştü. Görüştüğü gazetecilerden birisi olan İngiliz G. Ward Price, Mustafa Kemal'i gördükten sonra "Çanakkale’de kendilerini mağlup eden bu komutanın hayatının en müteessir, en muzdarip günlerini yaşamakta olduğuna inandığını" belirtir. Mustafa Kemal’in Mütareke dönemindeki İstanbul günleri, eski silah arkadaşlarıyla görüşerek geçmiştir. Bu sırada Fethi, Ali Fuat, Kazım Paşa ve Albay İsmet ile her akşam başka evde buluşuyor, devleti içinde bulunduğu durumdan nasıl kurtarabileceklerini görüşüyorlardı.

Mustafa Kemal, mütareke dönemi İstanbul'unda kaldığı süre boyunca siyasetle de uğraşmıştır. Rauf Orbay ile görüşerek Tevfik Paşa kabinesi yerine İzzet Paşa’nın sadarete getirilmesi için çalışmaya karar verdi. İzzet Paşa'nın hükümeti kurabilmesi halinde Mustafa Kemal de hükümette görev alacaktı. Mustafa Kemal İstanbul'a döndüğünde Tevfik Paşa hükümeti henüz göreve başlamıştı ve meclis tarafından güvenoyu alması gerekiyordu. Mustafa Kemal meclisin güvenoyu vermemesi için çalışmalar yapmış ve bu konuda padişah ile de görüşmüştür. Ayrıca kendisinin finanse ettiği Minber gazetesinde de hükümet aleyhine yazılar yazmıştır. Ancak neticede başarılı olamadı ve Tevfik Paşa hükümeti güvenoyunu alarak kuruldu.

Amiral Somerset Arthur Gough-Calthorpe, İstanbul'a Müttefiklerin askeri danışmanı olarak atandı. İlk görev olarak, 29/30 Ocak 1919'da İttihat ve Terakki'nin otuz kadar eski üyesini tutukladı ve askeri gözaltı merkezi olan Bekirağa Boğazı'na götürttü. Mustafa Kemal tutuklanan askerlerden biri değildi.

Mustafa Kemal 13 Kasım 1918'deki gelişinden 16 Mayıs'taki ayrılışına kadar İstanbul'da padişah Vahdettin ile dört defa görüşmüştür. Bu görüşmelerin ilki İzzet Paşa hükümetinin kurulması hakkında görüşlerini alabilmek için gerçekleşti. Padişahın Mustafa Kemal'e güvendiği anlaşılsa da daha önceki deneyimler nedeniyle askerlerin siyasete girmesinden çekindiği için bu konuda olumlu konuşmadı. 22 Kasım'daki görüşmede Vahdettin Mustafa Kemal'e, “Ordunun kumandan ve subayları eminim ki seni çok severler. Bana teminat verir misin ki onlardan bana bir fenalık gelmeyecektir” diye sordu.

Samsun'a Çıkış (19 Mayıs 1919)

Mondros Mütarekesi'nin ardından Osmanlı Devleti'nin orduları terhis edilmeye, cephaneleri toplatılmaya başlandı. Ardından yurdun çeşitli bölgeleri birer birer işgal edilmeye başlandı. İtilaf Devletleri Samsun'daki ordunun terhis edilmediğini söyleyerek bölgeyi işgal etme tehdidinde bulundu. Bunun üzerine İstanbul Hükûmeti inceleme yapmak ve terhisi sağlamak amacıyla Samsun'a bir müfettiş gönderilmesine karar verdi.

30 Nisan 1919'da Mustafa Kemal, VI. Mehmed tarafından 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a atandı. Burada ona verilen görev, geride kalan Osmanlı askerî birlikleri ile milliyetçi örgütlerin tasfiye edilmesini ve askeri malzemelerin toplatılmasını sağlamaktı.Sivas, Trabzon, Erzurum ve Van illeri ile Samsun sancağının sivil ve askeri yetkileri ona verildi. Müfettiş olarak Mustafa Kemal'in atanmasının sebepleri arasında, başarılarıyla ün kazanmış bir subay olması, I. Dünya Savaşı sırasında Alman generaller ve Enver Paşa ile anlaşmazlık yaşaması, Padişahın fahri yaveri olması ve Genelkurmayda görev yapan paşaların gayretleri vardır. Mustafa Kemal Samsun'a atanmasıyla ilgili olarak şunları söyler:

“ Benim, bu iki kolorduya doğrudan doğruya emir ve komuta vermekten daha ileri bir yetkim vardı ki, müfettişlik bölgesine yakın olan askerî birliklere de tebligat yapabilecektim. Aynı şekilde bölgemde bulunan ve bölgeme komşu olan illere de tebligatta bulunabilecektim.

Bu yetkiye göre, Ankara'da bulunan 20'nci Kolordu ve bunun bağlı bulunduğu müfettişlik ile, Diyarbakır'daki kolordu ile ve hemen hemen Anadolu'nun bütün sivil yönetim amirleriyle ilşkiler kurabilecek ve yazışmalar yapabilecektim.

Bu geniş yetkinin, beni İstanbul'dan sürmek ve uzaklaştırmak maksadıyla Anadolu'ya gönderenler tarafından, bana nasıl verilmiş olduğu garibinize gidebilir. Hemen ifade etmeliyim ki, onlar bu yetkiyi bana bilerek ve anlayarak vermediler. Ne pahasına olursa olsun, benim İstanbul'dan uzaklaşmamı isteyenlerin buldukları gerekçe Samsun ve dolaylarındaki güvensizlik olaylarını yerinde görüp tedbir almak üzere Samsun'a kadar gitmekti. Ben, bu görevin yerine getirilmesinin bir makam ve yetki sahibi olmaya bağlı bulunduğunu ileri sürdüm. Bunda hiçbir sakınca görmediler. O tarihte Genelkurmay'da bulunan ve benim maksadımı bir dereceye kadar sezmiş olan kimselerle görüştüm. Müfettişlik görevini buldular; yetki konusu ile ilgili talimatı da ben kendim yazdırdım. Hattâ Harbiye Nazırı olan Şakir Paşa, bu talimatı okuduktan sonra, imzalamaya çekinmiş; anlaşılır anlaşılmaz bir biçimde mührünü basmıştır.

”

Hükûmet tarafından 9. Ordu Müfettişliği’nin görev ve yetkileri ilgili vilayetlere şu şekilde bildirilmiştir:

1- Bu bölgedeki asayişin tekrar sağlanması ve asayişsizlik sınırlarının tespiti,

2- Bölgedeki silah ve cephanenin bir an önce toplanması ve muhafaza altına alınması,

3- Çeşitli bölgelerde bir takım kişilerin asker toplayıp ve bu toplanan askerlerin gayri resmi bir şekilde ordu tarafından himaye edildiği iddia olunuyor. Böyle kişiler asker topluyorsa bunun dağıtılması, görevleri Mustafa Kemal Paşa’ya verilmiştir.

19 Mayıs 1919 günü Bandırma vapuruyla İstanbul'dan Samsun'a doğru yola çıktı. 25 Mayıs'ta Havza'ya geçti ve 28 Mayıs'ta Havza Genelgesi'ni yayınladı. Genelge ile Mustafa Kemal, İzmir'in işgalinin mitingler düzenlenerek protesto edilmesini istedi. Havza’da Mustafa Kemal; halkı tehlikelere karşı uyarmak, milli derneklerin yaygınlaşmasını sağlamak, milis kuvvetlerin kurulmasını teşvik etmek ve orduların terhisini önlemek üzere bir dizi çalışmalarda bulunmuştur.

İngilizler, Mustafa Kemal'in milliyetçi ideallere sahip olduğuna inandıkları için Mustafa Kemal'in daha Samsun'a müfettiş olarak atanması ile paniğe kapılmıştı. İngilizler şüphelerinde haklıydı zira Mustafa Kemal bir direniş örgütlüyordu. 6 Haziran 1919’da General Milne imzasıyla Harbiye Nezaretine bir nota verilerek Mustafa Kemal'in geri çağırması talep edildi. Baskılar sonucu Harbiye Nazırı Şakir Paşa, 08 Haziran 1919 tarihinde Mustafa Kemal'in İstanbul'a dönmesini istedi.

Mustafa Kemal dön çağrısına uymayarak 22 Haziran 1919'da Amasya Genelgesi'ni yayınladı. Bunun üzerine Dâhiliye Nezareti 23 Haziran 1919 günü Diyarbakır, Ankara, Erzurum, Sivas, Trabzon, Van, Kastamonu, Bitlis, Elazığ vilayetleriyle Erzincan ve Canik Mutasarrıflıklarına telgraf çekerek Mustafa Kemal Paşa’nın görevinden azledildiği bildirilip kendisi ile irtibat kurulmaması istedi.

Osmanlı Ordusundan İstifa ve Kongreler

Mustafa Kemal Amasya Genelge'sinden sonra ilk olarak Erzurum'a, ardından Sivas'a geçti. Erzurum Kongresi hazırlıkları sürerken 8 Haziran 1919 günü Mustafa Kemal ordudaki görevinden istifa etmiştir. Askerlikten istifası ile ilgili olarak şunları söylemiştir:

“ Mübarek vatan ve milleti parçalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni emeline kurban etmemek için açılan milli mücadele uğrunda milletimle beraber serbest surette çalışmaya resmi sıfatım ve askeri görevlerim artık mani olmaya başladı. Bu mukaddes amaç için milletle beraber sonuna kadar çalışmaya bütün kutsal değerlerim adına söz vermiş olduğum, pek aşığı olduğum askerliğe bu gün veda ve istifa ettim. Bundan sonra memleketim için her türlü fedakârlıkla çalışmak üzere sine-i millete bir fert olarak hizmet edeceğimi vatanın her köşesine bildiririm. ”

23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 günlerinde Erzurum Kongresi düzenlendi. Kongreye çoğunluğu işgal altındaki 5 doğu ili Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van'dan gelen 62 delege katılmış; 2 hafta süren kongrede alınan kararlar kurtuluş mücadelesinde izlenen çizgide önemli ölçüde belirleyici olmuştur. Kongreyi geçici başkan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi açmış, yoklamanın ardından yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına getirilmiştir. Bu sırada İstanbul Hükûmeti 30 Temmuzda Mustafa Kemal ile Rauf Bey hakkında yakalama kararı çıkarttı. Harbiye Nazırı Nazım Paşa bu yakalama kararını uygulaması için Kâzım Karabekir Paşa’dan yardım talebinde bulunmuş ancak bu talebi reddedilmiştir.

4 Eylül 1919 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında Sivas Kongresi gerçekleşti. Sivas Kongresi'nde alınan kararlar, daha önce gerçekleştirilen Erzurum Kongresi kararlarını genişleterek tüm ulusu kapsar bir nitelik kazandırmış ve yeni bir Türk Devleti'nin kuruluşuna bir temel olmuştur. Sivas Kongresi'nde, Erzurum Kongresi'nde alınan vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığıyla ilgili kararlar aynen kabul edilmiştir.

Mustafa Kemal Paşa, Rauf Orbay ve Bekir Sami Beylerle birlikte 18 Ekim 1919'da Amasya'ya gelerek Salih Paşa ile 20 Ekim'de Amasya Görüşmelerini gerçekleştirdi. 12 Şubat 1920'de son Osmanlı Meclisi İstanbul'da toplandı ve Misak-ı Milli'yi ilan etti. Ardından meclis işgalci İngiliz kuvvetleri tarafından feshedildi.

Türk Kurtuluş Savaşı

İngiliz, İtalyan, Fransız ve Yunan kuvvetleri Anadolu'yu işgal etmeye başladılar. İstanbul'un ve İzmir'in işgali, Türk millî hareketinin kurulmasını ve Türk Kurtuluş Savaşı'nı harekete geçirdi.Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesine tepki olarak Türkler, sonunda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açacak olan Kurtuluş Savaşı'nı başlattılar.

Çatışmalar, Mart 1920 – Mart 1922

image
Sakarya Muharebesi Duatepe gözetleme tepesinde. Mustafa Kemal Atatürk, Fevzi Çakmak, Kazım Özalp, İsmet İnönü ve Hayrullah Fişek, 10 Eylül 1921

Mustafa Kemal, İstanbul'daki Osmanlı Meclisinin feshedilmesini Ankara'da yeni bir Millet Meclisi kurmak için bir fırsat olarak kullandı. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) ilk oturumu 23 Nisan 1920'de Mustafa Kemal'in başkanlığında toplandı.

10 Ağustos 1920'de Sadrazam Damat Ferid Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesini kesinleştiren Sevr Antlaşması'nı imzaladı. Mustafa Kemal ve arkadaşları Sevr Antlaşması'nı Türk bağımsızlığının sonunu getireceği için kabul edilemez buldular. İngiliz himayesi önerisi de reddedildi. Mustafa Kemal, tam bağımsızlık fikrinde ısrar etti. Antlaşmanın kabulü ve sonrasında yaşanan olaylar, İstanbul'daki padişahın ve hükûmetinin meşruiyetini zayıflatmıştır.

Mustafa Kemal, egemenliğin millette ve milletin temsilcisi olarak mecliste olduğunu kabul etmeye meclisi ikna etti.1921'deki yeni anayasa ile bir halk egemenliği yasası çıkarıldı. Kemal daha sonra meclisi bir Ulusal Ordu toplamaya ikna etti. Yürütme gücü bir kabineye ve onun başkanı olan Mustafa Kemal'e devredildi. Milli Ordu, Müttefik işgal kuvvetleriyle karşı karşıya geldi ve üç cephede savaştı: Güney, Batı ve Doğu.

1920 sonbaharının başlarında, Türkler ile Ermeni ordusu arasında Türk-Ermeni Savaşı yapıldı. Aralık 1920'de Ermenistan barış çağrısında bulundu ve Gümrü Antlaşması imzalandı. Ermenistan, bir Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak Transkafkasya SFSC'ye dahil edildikten sonra, Kars Antlaşması yapıldı.

Sakarya Meydan Muharebesi

Batı Cephesi'ndeki bir dizi muharebeden sonra, Yunan ordusu Ankara'daki Büyük Millet Meclisinin sadece seksen kilometre batısında bulunan Sakarya Nehri'ne kadar ilerledi. 5 Ağustos 1921'de Mustafa Kemal, Türk ordusununbaşkomutanlığına getirildi. 23 Ağustos-13 Eylül 1921 tarihleri Sakarya Meydan Muharebesi Yunanların yenilgisiyle sonuçlandı. Mustafa Kemal'e Ordu Mareşali rütbesinin yanı sıra Gazi unvanı verildi.Londra Konferansında başka toplantı Mart 1922'de yapıldı. Müttefikler, Ankara'nın başarıları dikkate almadan, değiştirilmiş Sevr'i Ankara'ya bir barış anlaşması olarak dayatmayı umuyorlardı. Müttefikler, Türk ordusu üzerindeki sınırı 85.000 kişiye çıkarmayı teklif ederek, Türk hükûmeti üzerindeki mali kontrolleri ortadan kaldırdı, ancak Kapitülasyonları ve Kamu Borç Komisyonunu kaldırmadı. Mustafa Kemal bu teklifi reddetti.

Dumlupınar Meydan Muharebesi

Başarısız Londra Konferansı'ndan sonra, son muharebe olan Dumlupınar Muharebesi, Ağustos-Eylül 1922 arasında yapıldı. Mustafa Kemal, Yunan savunmasında bir delik açmak, Yunan ikmal hatlarını kesmek ve İzmir'e ve denize giden yolu açmak için Afyonkarahisar'daki Yunan hatlarına topyekün bir saldırı başlattı. Yunan savunma mevzileri 26 Ağustos'ta aşıldı. 30 Ağustos'ta Yunan ordusu kesin bir yenilgiye uğradı. 1 Eylül'de Mustafa Kemal, Türk ordusuna ünlü emrini verdi: "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz, İleri!" Yunanlar 6 Eylül'de ateşkes istedi. Yunan kuvvetlerinin geri kalan kısmı 10 Eylül'e kadar Anadolu'yu terk etmişti. Mustafa Kemal'in askeri yeteneklerini öven Noel Barber, H. C. Armstrong'un Grey Wolf, Mustafa Kemal: An Intimate Study of a Dictator (1932) kitabından şu alıntıyı nakletti:

“ Askeri dehası ve acımasız kararlılığı ile birlikte… farklı bir çağda doğsaydı imparatorlukları fetheden bir Cengiz Han olabilirdi… ”

Ayrıca bakınız

  • Mustafa Kemal Atatürk kronolojisi

Notlar

  1. ^ Andrew Mango'ya göre "Bu tarih (15 Ekim 1911) Mustafa Kemal'in İzmir yakınındaki Urla karantina istasyonundan Salih'e (Bozok) gönderdiği 17 Ekim 1911 tarihli mektubunda belirtiliyor. Ayrıca 22 Mayıs 1912 tarihinde Ayn Mansur, Bingazi'den (Abdül) Kerim'e gönderilen başka bir mektupta tekrarlanıyor, (ATASE, 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi, s. 134)." George W. Gawrych ise ayrılma tarihini 4 Ekim 1911 olarak belirtmiştir.

Kaynakça

  1. ^ a b Mango, Andrew (1999). Atatürk. Doruker, Füsun tarafından çevrildi (Nisan 2000 bas.). İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN 975-579-085-3. syf, 43.
  2. ^ a b c Celâl Erikan, Komutan Atatürk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1972, s. 72.
  3. ^ . 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2024. 
  4. ^ Erikan, Celal (Mayıs 2006). "Ek IV - Notlar". Komutan Atatürk (1964) (IV. Baskı bas.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 782. 975-458-288-2. Okullardan kışın çıkışının nedeni Yunan Savaşı'ndan başlanarak kısa öğretim yılları uygulanmasındandır.
  5. ^ "Atatürk'ün Eğitim ve Öğretim Gördüğü Kurumlar". Atatürk Ansiklopedisi. 31 Aralık 2020. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  6. ^ Yazılım, Otalya. "Başarı Koleji Manavgat HARP AKADEMİSİ ÖĞRENİMİ VE BURADA KİŞİLİĞİNİ ETKİLEYEN OLAYLAR, İNSANLAR". www.basarikoleji.k12.tr. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  7. ^ "Mustafa Kemal'in Ahmet Emin'e Verdiği Mülâkat". bianet.org. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  8. ^ Erikan, Celal (Mayıs 2006). "IV. Suriye'de Başlayan Görev". Komutan Atatürk (1964) (IV. Baskı bas.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ss. 61-67. 975-458-288-2.
  9. ^ a b c d Gawrych, George W. (2013). The young Atatürk: from Ottoman soldier to statesman of Turkey. London ; New York : New York: I.B. Tauris ; Distributed in the United States and Canada Exclusively by Palgrave Macmillan. ISBN . OCLC 839527835. 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2024. 
  10. ^ a b Erickson, Edward J.; Hook, Adam (2013). Mustafa Kemal Atatürk: leadership, strategy, conflict. Command. Oxford ; Long Island City, NY: Osprey. ISBN . 
  11. ^ Korkmaz, Erdal; Talas, Mustafa. "ARŞİV BELGELERİ ÇERÇEVESİNDE BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA MUSTAFA KEMAL (ATATÜRK) PAŞA". 
  12. ^ a b "Atatürk Kronolojisi". MEV Koleji. 13 Ocak 2017. 27 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2024. 
  13. ^ a b Aysal, Necdet (1 Temmuz 2006). "Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı". Atatürk Yolu Dergisi. 10 (37): 15-53. doi:10.1501/Tite_0000000064. ISSN 1303-5290. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  14. ^ Bayar, Celal, Ben de Yazdım, C. I, İstanbul, Baha Matbaası, 1966, C. I, s. 80.
  15. ^ Güresin, Ecvet, 31 Mart İsyanı, İstanbul, Habora Kitabevi, 1969, s. 59.
  16. ^ Bayur, Yusuf Hikmet, Türk inkılabı Tarihi, C. I, Ks. II, Ankara, TTK., 199 s. 200.
  17. ^ Unat, Faik Reşit, İkinci Meşrutiyetin İlanı ve Otuz Bir Mart Hâdisesi, II. Abdülhamid'in Son Mabeyn Başkâtibi Ali Cevat Bey'in Fezlekesi, 2. B., Ankara, TTK, 1985, s.138.
  18. ^ "Hareket Ordusu ve Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal". Atatürk Ansiklopedisi. 10 Şubat 2021. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  19. ^ Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2000, s. 305-306.
  20. ^ a b c Özkurt, F. (2013). Mustafa Kemal (Atatürk) döneminde icra edilen askeri manevra ve tatbikatlar (1909-1938). Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış doktora tezi, Konya.
  21. ^ İrfan ve Margarete Orga, Atatürk (London: Michael Joseph, 1962), 200.
  22. ^ Fethi Okyar, Üç Devirde Bir Adam, (yayına hazırlayan: Cemal Kutay), Tercüman Yayınları, İstanbul 1980, s. 127
  23. ^ a b Önder, Mehmet (7 Eylül 1998). "Atatürk Fransa-Picardie Manevralarında". Erdem. 11 (32): 527-532. ISSN 1010-867X. 28 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  24. ^ Uluğ İğdemir, Atatürk'ün Yaşamı, TTK Yayını, Ankara 1980, s. 22
  25. ^ "Kara Harp Okulu". kho.msu.edu.tr. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  26. ^ İĞDEMİR, Uluğ; Atatürk'ün Yaşamı (1881-1918), C.1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1980.
  27. ^ Özkurt, Fatih (6 Ağustos 2018). Mustafa Kemal (Atatürk) döneminde icra edilen askeri manevra ve tatbikatlar (1909-1938) (doctoralThesis tez). Sosyal Bilimler Enstitüsü. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2024. 
  28. ^ a b c Ortaylı 2018, s. 79.
  29. ^ a b Roux 2018, s. 439.
  30. ^ a b c Ortaylı 2018, s. 80.
  31. ^ a b Mango 1999, s. 101.
  32. ^ a b Zürcher 2010, s. 127.
  33. ^ Mango 1999, s. 103.
  34. ^ Ortaylı 2018, s. 84.
  35. ^ Ortaylı 2014, s. 128.
  36. ^ a b c Ekinci 2014, s. 235.
  37. ^ a b c Ortaylı 2018, s. 86.
  38. ^ a b c d Gawrych 2013, s. 25.
  39. ^ Tuğlacı, Pars. Çağdaş Türkiye, 1. cilt (1987), Cem Yayınevi, s. 14
  40. ^ Mango 1999, s. 104.
  41. ^ a b Mango 1999, ss. 104-105.
  42. ^ Bozok, Salih (Nisan 2001). Dündar, Can (Ed.). Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor. İstanbul: Doğan Kitapçılık. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  43. ^ a b Mango 1999, s. 105.
  44. ^ a b Ortaylı 2014, s. 129.
  45. ^ Turco-Italian War 1911-12, The Encyclopedia Americana (1954). cilt 27, s. 175-177.
  46. ^ Mango 1999, s. 106.
  47. ^ a b Mango 1999, s. 107.
  48. ^ Gawrych 2013, s. 26.
  49. ^ a b c Mango 1999, s. 109.
  50. ^ a b c Gawrych 2013, s. 28.
  51. ^ a b Gawrych 2013, ss. 27-29.
  52. ^ a b c d Ortaylı 2018, s. 87.
  53. ^ Roux 2018, s. 448.
  54. ^ a b Mango 1999, s. 111.
  55. ^ a b Ortaylı 2014, s. 127.
  56. ^ Zürcher 2010, s. 128.
  57. ^ a b c Şıvgın, Hale. . Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. IV (10). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 
  58. ^ Mango 1999, s. 110.
  59. ^ Ortaylı 2014, s. 130.
  60. ^ a b c d e f Balkaya, İhsan Sabri (2013). "BALKAN SAVAŞLARININ 100. YILINDA BOLAYIR MUHAREBESİ VE ŞARKÖY ÇIKARMASI YENİLGİSİ VE YAPILAN TARTIŞMALAR*" |url= değerini kontrol edin (). Turkish Studies (Elektronik). 8 (5): 91-100. ISSN 1308-2140. 
  61. ^ Tahsin Uzer, Makedonya’da Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1987, s. 314-316
  62. ^ ATASE Arşivi, Klasör:21, Dosya:42, Dolap:301-10; Klasör:266, Dosya:130, Dolap:4.
  63. ^ K.K.K. Arşivi, 3 Nolu Erkân Defteri, s.423.
  64. ^ Hüsnü, Ersü, 1912-1913 Balkan Harbinde Şarköy Çıkarması ve Bolayır Muharebeleri, Askeri Mecmua, Yıl:2, sy:50, (Haziran 1988), s.61.
  65. ^ "Balkan Muharebeleri Sırasında Mustafa Kemal'in Çanakkale Bölgesindeki Faaliyetleri – Avustralya ATATÜRK Kültür Merkezi". ataturk.org.au. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  66. ^ (OKYAR), Ali Fethi, Bolayır Muharebesinde Adem-i Muvaffakiyetin Esbabı, İstanbul, 1330 (1914), s.13-14.
  67. ^ a b c d e f "BALKAN HARBİ KRONOLOJİSİ, GENELKURMAY BAŞKANLIĞI, ANKARA, 1999, GENELKURMAY BASIM EVİ" (PDF). 
  68. ^ a b Sertoğlu, Mithat (1968). "BALKAN SAVAŞI SONLARINDA EDİRNE'NİN KURTARILMASI HUSUSUNDA HEMEN TEŞEBBÜSE GEÇİLMESİ İÇİN ATATÜRK'ÜN HARBİYE NEZARETİNİ UYARIŞINA DAİR BİLİNMEYEN BİR BELGE". Belleten. 32 (128): 459-468. ISSN 0041-4255. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  69. ^ a b "Balkan Savaşı'nda Atatürk". Atatürk Ansiklopedisi. 6 Ocak 2021. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  70. ^ "ORTAYLI, İlber, "Mustafa Kemal Atatürk'ün Bulgaristan'daki Yılları", IX. Türk Tarih Kongresi, Cilt III, TTK Yay., Ankara, 1989". 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  71. ^ Tetik, Ahmet, (Ed.) (2007). Sofya askerî ataşesi Mustafa Kemal'in raporları: Kasım 1913-Kasım 1914. Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. ISBN . OCLC 212737839. 
  72. ^ a b c d "Mustafa Kemal'in Sofya Ataşemiliterliği". Atatürk Ansiklopedisi. 30 Kasım 2020. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  73. ^ Kinross, Atatürk: The Rebirth of a Nation, 60
  74. ^ "Büyük Önder Atatürk'ün ebediyete intikalinin 85'inci yılı". www.aa.com.tr. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  75. ^ Atay, Falih Rıfkı (2004). Çankaya: Atatürk'ün doğumundan ölümüne kadar. Pozitif yayınları. İstanbul: Pozitif Yayınları. ISBN . 
  76. ^ "1915 Çanakkale Kara ve Deniz Savaşları Zaferi'nin 100'üncü yıl dönümü ve 18 Mart Şehitler Günü nedeniyle günün anlam ve öneminin belirtilmesi görüşmeleri". www5.tbmm.gov.tr. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2024. 
  77. ^ a b Australian Government (2007). "The dawn of the legend: Mustafa Kemal". Avustralian Government. 9 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2007. 
  78. ^ a b c "Gallipoli: Heat and thirst". BBC News. 3 Kasım 1998. 8 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007. 
  79. ^ Mango, Andrew (1999). "Atatürk and the Kurds". Middle Eastern Studies. 35 (4): 1-2. ISSN 0026-3206. 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  80. ^ "Section:Western Armenia". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007. 
  81. ^ "Section:Transcaucasia". 5 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007. 
  82. ^ Mango, Atatürk, 160
  83. ^ Mango, Atatürk, 161
  84. ^ a b c Lengyel, They called him Atatürk, 68
  85. ^ a b Kinross, Atatürk: The Rebirth of a Nation, 100
  86. ^ Mango, Andrew (1999). "Atatürk and the Kurds", p. 2
  87. ^ Spangnolo, The modern Middle East in historical perspective : essays in honour of Albert Hourani, 234-254
  88. ^ Mango, Atatürk, 179
  89. ^ Mango, Atatürk, 180
  90. ^ a b Kinross, Ottoman centuries, 608
  91. ^ Mango, Andrew. (1999) Atatürk– The Biography of the Founder of Modern Turkey, chap. 10.
  92. ^ Lord Kinross. The Rebirth of a Nation, chap. 20.
  93. ^ Cevat Abbas Gürer, Ebedi Şef, Kurtarıcı Atatürk’ün Zengin Tarihinden Birkaç Yaprak, İstanbul, 1939, s.165.
  94. ^ Karaşin, Alper (30 Temmuz 2020). "MUSTAFA KEMAL'İN, PERA PALAS'TA GENERAL WILLIAM BIRDWOOD VE GENERAL CHARLES HARINGTON İLE GÖRÜŞMESİ ÜZERİNE". Tarih ve Günce (7): 5-22. ISSN 2587-2117. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  95. ^ “Meşhur İngiliz Gazetecisi Ward Price’le Mülâkat”, Ulus Gazetesi, 23 Kasım 1938, s.7.
  96. ^ Kemal, Cemal (1 Haziran 2010). "Mustafa Kemal'in Mondros Mütarekesi'ne Tepkisi". Atatürk Yolu Dergisi. 12 (46): 367-400. doi:10.1501/Tite_0000000329. ISSN 1303-5290. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  97. ^ Çetiner Yılmaz, Son Padişah Vahdettin, 2.b., İstanbul, Milliyet Yayınları, 1993.
  98. ^ "Atatürk, Gazi Mustafa Kemal (1881-10 Kasım 1938)". Atatürk Ansiklopedisi. 21 Aralık 2020. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  99. ^ Özakman, Turgut, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar, Bilgi Yayınevi, Ankara, s.250-252.
  100. ^ a b c d Altuncuoğlu, Neslihan; Erdoğan, Abdullah (22 Haziran 2019). "Arşiv Belgeleri Işığında Mustafa Kemal Paşa'nın Askerlikten İstifa Süreci". Journal of Universal History Studies. 2 (1): 62-71. doi:10.38000/juhis.508754. ISSN 2667-4432. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  101. ^ a b Erdoğan, Abdullah (25 Haziran 2022). "Tevfik Ubud Efendi'nin Hint İslam Cemiyeti Adına Kurtuluş Savaşı'na Mali Yardım Adı Altında Casusluk Faaliyetleri". Journal of Universal History Studies. 5 (1): 107-128. doi:10.38000/juhis.1121938. ISSN 2667-4432. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  102. ^ Ünal, Levent (15 Eylül 2022). "MİLLİ MÜCADELE STRATEJİSİ, UYGULANMASI VE SONUÇLARI". Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 1 (55): 48-85. doi:10.17498/kdeniz.1160296. ISSN 1308-6200. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  103. ^ SİREL, Münir (1967). 19 Mayıs ve Atatürk, Belgelerle Türk Tarih Dergisi (2), ss 5-8.
  104. ^ SERTOĞLU, Mithat. (1968). Milli Mücadele’de Ata’nın Bilinmeyen Bir Telgrafı, Belgelerle Türk Tarih Dergisi (5), ss. 7-11.
  105. ^ GENCER, Ali İhsan-Sabahattin Özel. (2016). Türk İnkılâp Tarihi. Der Yayınları.
  106. ^ Lewis Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, 9.b., Ankara, TTK Yayınları, 2004, s.246.
  107. ^ Özgören, Aydın (2019). La question du Pont-Euxin (1914-1923). Türk Tarih Kurumu yayınları. IV/A-2-2.1 dizi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN . OCLC 1287595189. 
  108. ^ Akandere, Osman (1 Aralık 2002). "Millî Mücadelenin Başlarında Mustafa Kemal Paşada Sine-İ Millet Düşüncesi İle Askerlikten İstifası Öncesi ve Sonrası Kendisine Gösterilen Bağlılıklar". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (11): 248-309. ISSN 1300-5766. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  109. ^ Atatürk, Kemal (1995). Nutuk. Kültür Bakanlığı. ISBN . 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  110. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye, 19-6/ 1-70/ 1
  111. ^ Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı 100/ 174/ 1.
  112. ^ Özyürek, Mustafa (2 Ekim 2017). "Mustafa Kemal Paşa'nın Erzurum Günleri (3 Temmuz 1919-29 Ağustos 1919)". Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. 35 (35): 64-77. doi:10.17498/kdeniz.337074. ISSN 1308-6200. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  113. ^ Mustafa Kemal Pasha's speech on his arrival in Angora (Ankara) in November 1919
  114. ^ Yapp, The making of the modern Near East, 1792–1923, 314
  115. ^ a b editorial staff. . Anadolu Ajansı Genel Müdürlüğü. 9 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2008. Ikdam newspaper dated 9 August 1921, reproducing the dispatches of AA dated 5 and 6 August 1921, announced that Mustafa Kemal Pasha was promoted as Chief Commander 
  116. ^ Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, 357
  117. ^ a b Stanford Jay Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, s. 362
  118. ^ Harold Courtenay Armstrong, Grey Wolf: Mustafa Kemal – An intimate study of a dictator (beşinci ucuz baskı, Temmuz 1935), s. 333: "O, steplerde yaşayan Tatarların bir geri dönüşü, bir anakronizm, ilkel ve vahşi güce sahip biri, dünyaya gelmesi gerektiği çağdan çok geç doğmuş bir liderdir. Tüm Orta Asya'nın göçü sırasında doğmuş olsaydı, Bozkurt sancağı altında ve bir Bozkurt'un yüreği ve içgüdüleriyle Süleyman Şah'ın yanında at koşturuyor olurdu. Askerî dehâsı ile duyguların, bağlılık ve ahlâkî değerlerin zayıflatamadığı acımasız kararlarıyla; ülkeleri fetheden, kentleri yakıp yıkan ve seferleri arasındaki barış dönemlerini zevk ve safâ âlemleriyle dolduran, vahşî akıncıların başında bir Timurlenk veya Cengiz Han olabilirdi."
  119. ^ Noel Barber, Lords of the Golden Horn : from Suleiman the Magnificent to Kamal Ataturk, s. 265

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Mustafa Kemal Ataturk un askeri kariyeri Istanbul daki Harp Okulundan 1905 te kurmay yuzbasi olarak mezun olmasiyla basladi 8 Temmuz 1919 da Osmanli ordusundan istifa eden Ataturk Turk Kurtulus Savasi boyunca askeri bir lider olarak yasamini surdurdu Mustafa Kemal AtaturkMustafa Kemal Pasa Kasim 1918 Dogum1881 Selanik Osmanli ImparatorluguOlum10 Kasim 1938 Dolmabahce Sarayi Istanbul Turkiye CumhuriyetiBagliligiOsmanli Imparatorlugu Turkiye CumhuriyetiHizmet yillari1893 8 Temmuz 1919 5 Agustos 1921 1927RutbesiImparatorluk Mirliva Cumhuriyet MaresalCatisma savaslari31 Mart Ayaklanmasi Trablusgarp Savasi I Dunya Savasi Canakkale Cephesi Kafkasya Cephesi Sina ve Filistin Cephesi Turk Kurtulus Savasi Bati Cephesi OdulleriOdul ListesiSonraki isiTurkiye Cumhuriyeti CumhurbaskaniIlk yillariAskeri egitimi Mustafa Kemal 1893 yilinda Selanik Askeri Rustiyesi ne girdi 1895 te sinif dorduncusu olarak mezun oldu Daha sonra Selanikli subay Hasan Bey in Manastir daki egitimin daha iyi oldugu yonundeki tavsiyesine uyarak 1896 da Manastir Askeri Idadisine kaydoldu Kasim 1898 de Manastir Askeri Idadisinden sinif ikincisi olarak mezun oldu 13 Mart 1899 da Istanbul da Mekteb i Harbiye i Sahaneye girdi Harbiye ye girdikten iki ay sonra sinif cavusu oldu Birinci sinifi 27 ikinci sinifi 11 ucuncu sinifi 549 kisi arasindan piyade sinif sekizincisi 1317 P 8 sicil olarak okulu bitirdi ve 10 Subat 1902 de piyade mulazim Tegmen rutbesiyle kurmay subaylarin yetistirildigi Harp Akademisine girmeye hak kazandi Ataturk un Selanik Askeri Rustiyesi 4 Sinif Karnesi Eski ve yeni harflerle Mekteb i Harbiye i Sahane nin akabinde Mekteb i Erkan i Harbiye ye Harp Akademisi devam etti ve kurmay subaylik egitimi aldi Mustafa Kemal in Akademiye basladigi birinci sene sinif mevcudu topcu ve suvari okullarindan gelenler ve degisik sebepler dolayisiyla bir ust siniftan kalanlar ile birlikte 42 dir 57 nci donem Akademi mezunu toplam 37 kisidir Bunlarin 13 u kurmay digerleri de mumtaz olmuslardir Mevcut bilgi ve belgelere gore Mustafa Kemal kurmay olarak Akademiyi bitiren 13 kisi arasinda 5 inci olmustur Donemin birincisi Ali Ihsan Sabis ikincisi Asim Gunduz ucuncusu Ahmet Sedat Dogruer dorduncusu Ahmet Tevfik altincisi Mehmet Hayri Turhan yedincisi Mustafa Izzet Yavuzer sekizincisi Ali Seydi Ugur dokuzuncusu Ali Fuat Cebesoy dur Diger uc kurmay da sirasiyla sunlardir Suleyman Sevket Demirhan Kemal Ohri M Sevki kurmayligi geri alinmistir Harp Akademisi ndeyken arkadaslari ile birlikte hukumetin yonetimi ve politikalari konusunda fark ettikleri eksiklik ve hatalari aciklamak icin elle yazilmis bir gazete cikardilar Okul yonetimi tarafindan takip edilseler de ceza almadilar ve okul bitene kadar gazete calismalarina devam ettiler Mustafa Kemal Erkan i Harbiye deki ilk yilini 1922 de yayinlanan anilarinda soyle anlatmistir Erkan i Harp siniflarina gectik Mutad olan derslere cok iyi calisiyordum Bunlarin fevkinde olarak bende ve bazi arkadaslarda yeni fikirler peyda oldu Memleketin idaresinde ve siyasetinde fenaliklar oldugunu kesfetmeye basladik Besinci Ordu da Kurmay Yuzbasi 1905 1907 Mustafa Kemal 1905 yilinda Mekteb i Erkan i Harbiye den kurmay yuzbasi olarak mezun oldu Manastir daki Ucuncu Ordu da gorev almak istemesine ragmen okuldaki siyasi faaliyetlerinden dolayi ceza olarak Sam merkezli Besinci Ordu ya bagli 30 Suvari Alayi na atandi Bu bolgede devlet gelirlerinin toplanmasi da dahil olmak uzere cok sayida ve cesitli gorevler yuruterek toplumun her kesiminden insanlarla temas kurdu Daha cok Suriye nin cesitli bolgelerindeki isyanlarla ilgilenen Mustafa Kemal gerilla savasi uzerine de tecrube kazandi Havran ve Kuneytire bolgesindeki Durzi isyanlarinin kontrol altina alinmasina yardimci oldu Filistin deki bir tufek taburuna atandi Burada Negev Colu nde egitim verdi ve Misir sinirinda devriye gezdi Ekim 1906 da Vatan ve Hurriyet Cemiyeti adli reformist subaylardan olusan gizli topluluga katildi ve II Abdulhamid rejiminin aktif bir muhalifi oldu 25 Aralik 1906 tarihinde Sam daki ustun hizmetlerinden dolayi Besinci Rutbeden Mecidiye Nisani ile odullendirilmistir 1907 de gizli bir Sekilde Selanik e gitti ve cemiyetin genisletilmesi faaliyetleri icin ugrasti Ardindan tekrar Suriye ye dondu Ucuncu Ordu da Kolagasi 1907 1910 20 Haziran 1907 de Kolagasi rutbesine terfi etti 13 Ekim 1907 de Manastir daki Ucuncu Ordu Karargahina atandi Subat 1908 de Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne ITT katildi 22 Haziran 1908 de kendisine Sark Demiryolu Mufettisligi gorevi de verildi Bu gorevleri sirasinda Takimin Muharebe Talimi adli kitabi basildi 13 Ocak 1909 da 3 Ordu Selanik 2 Redif Tumeni Kurmay Baskanligina getirildi 31 Mart Vakasi ve Hareket Ordusu 1909 Nisan 1909 da cemiyete muhalif gazeteci Hasan Fehmi Bey in Galata Koprusu uzerinde kimligi belirsiz bir kisi tarafindan oldurulmesi uzerine cikan olaylar ITC iktidarina karsi 31 Mart Vakasi olarak bilinen ayaklanmaya yol acti Bu ayaklanma Selanik ten gelen askeri birlikler tarafindan bastirildi Isyani bastirmak icin toplanan butun kuvvetlerin basina tumeni Kumandani Husnu Pasa getirildi Kurmay Baskanligina da Kolagasi Mustafa Kemal Bey atandi Mustafa Kemal Bey Selanik ten Istanbul a hareket eden orduya Hareket Ordusu adini verdi Mustafa Kemal bu ismin koyulmasini su sekilde aciklamistir Irticai bastirmayi uzerine alacak askeri kuvvetimiz icin bir isim dusunmustum Oyle bir isim olmasini istedim ki carpisan taraflarin duygularina dokunmasin Herkes bu ismi benimseyebilsin Fransizca Mouvement manasina gelen hareket kelimesi aklima geldi Zaten yuruyus halindeydik Kuvvetlerimizin adi Hareket Ordusu oldu Hareket Ordusu 14 Nisan aksami trenle Istanbul a hareket etti Istanbul onlerine geldikten sonra 19 Nisan da Istanbul halkina ordunun amacini aciklayan bir beyanname yayimladi Huseyin Husnu Pasa nin imzasiyla yayimlanan beyannameyi Mustafa Kemal kaleme almisti Beyanname telgrafla Erkan i Harbiye yi Umumiye ye iletildi ve sokaklarda halka dagitildi Beyannamede Hareket Ordusu nun amaclari su sekilde aciklanmaktadir Millet Anayasanin ayaklar altina alinmak istendigini gordu ve bu alcakca harekete sebep olanlari cezalandirmak geregini kavrayarak Istanbul uzerine yurumeye karar verdi Hareket Ordusunun amac ve odevi Anayasa nin ustunde hicbir kanun hicbir kuvvet olmadigini ve olamayacagini ispat eylemek ve millet hainlerine son ve kesin bir uyarici ders vermektir Mazlum ahali ve tarafsiz erat kesin olarak korunacaktir Ancak kiskirticilar fesatcilar ve onlara katilmis olanlar hak ettikleri kanun cezasindan hicbir suretle kurtulamayacaklardir 21 Nisan 1909 gunu Kurmay Yuzbasi Mustafa Kemal in imzasiyla 1 numarali ordu emri yayimlandi Bu emrin birinci ve en onemli maddesi soyle idi Hareket Ordusu gorevini sadece askeri yonden yapacaktir Politik konular ve bu konuda Istanbul ile gorusme yapmak simdilik gorev disidir Hicbir rutbe sahibi hicbir kimse ile bu konuda konusmaya ve Hareket Ordusunun kurulusu disinda her hangi bir sahsin bu goreve katilmasina musaade edemez Harekat sonunda 31 Mart in sorumlusu olarak gosterilen II Abdulhamid tahttan indirildi Yerine getirilen V Mehmed Resad iktidarin elinde bir kukla olmaktan ileri gidemedi Agustos 1909 da yapilan Kanun i Esasi degisikligiyle siyasi guc meclisin tekeline alindi Selanik e Donus ve Cumali Ordugahi Manevrasi Mustafa Kemal ayaklanmayi bastirdiktan sonra Mayis 1909 da Istanbul dan Selanik e dondu 30 Agustos 1909 da 3 Suvari Tumen Komutani Tuggeneral Suphi Pasa nin komutasi altinda kurulan bir suvari tugayina Cumali Ordugahinda yaptirilan askeri manevraya katildi Daha sonra bu manevraya dair Cumali Ordugahi adli kitabi yayimlanmistir Mustafa Kemal bu manevra sirasinda Suphi Pasa yi elestirmistir Bu olayi Nutuk ta soyle anlatir Manevranin sonunda ben yetkim ve rutbem elvermedigi halde Pasa yi butun subaylarin onunde aci bir sekilde elestirmistim Daha sonra Cumali Ordugahi adli kucuk bir eser de yazmistim Suphi Pasa gerek acikca yaptigim elestirilerden ve gerek yayinlanan bu eserimden dolayi pek uzuldu Kendisinin itirafina gore maneviyati kirildi Fakat sahsen bana gucenmedi Arkadasligimiz devam etti Cumali Egitim Manevralarinda gostermis oldugu basari Mustafa Kemal i kisa surede gorev yaptigi 3 Orduda takdir edilen bir subay konumuna getirmistir Onun basarisini duyan Mahmut Sevket Pasa bir sure sonrasinda kendi komutasinda olusturulan Harekat Ordusu nun Kurmay Baskanligi na Mustafa Kemal i getirmistir 5 Kasim 1909 da Selanik 2 Redif tumeni Kurmay Baskanligindan tekrar 3 Ordu Karargahina atandi 6 Eylul 1910 da 3 Ordu Subay Talimgahi Komutanligina atandi Kisa sure sonra Kasim 1910 da tekrar 3 Ordu Karargahina atandi Harbiye Nezareti 1910 1911 Mayis 1910 da Arnavutluk ta cikan isyanin bastirilmasi sirasinda Mahmut Sevket Pasa nin yaninda yer almistir ve dikkatleri uzerine cekmistir Ozellikle isyan sirasinda hayati onemi olan bir gecidi ele gecirmek amaciyla cizdigi tabiye plani Sevket Pasa tarafindan kabul gormus ve cok basarili bir sekilde uygulanmistir Bu isyanin bastirilmasi sirasindaki basarisiyla da Mustafa Kemal in sohreti daha da artmistir Mustafa Kemal Picardie Manevralari nda 28 Eylul 1910 12 18 Eylul 1910 da Fransa nin Picardie kentindeki ordu manevralarina katildi Fransiz ordusunun tatbikata yaklasimindaki ciddiyet Mustafa Kemal de yakin gelecekte Fransa ile Almanya arasinda bir savas cikacagi izlenimini uyandirdi ve bunu Harbiye Nezareti ne sundugu raporda belirtti Ataturk manevra alanindan ayrilirken Fethi Okyar a sunlari soyledi Bu kadar hazirlik ve kuvvet sulh icin yapilmaz Bunun arkasindan harp gelir Bizler aklimizi basimiza toplamaliyiz Cikacak bir harp butun dunyayi atese verebilir ve biz bu harbin disinda kalamayiz Mustafa Kemal manevralar hakkindaki kritiklerini bir Fransiz albaya iletmis fikirlerin onemsendigi icin manevranin son gunu aksami verilen bir ziyafete binbasidan asagi rutbeliler cagrilmadigi halde Mustafa Kemal ozel olarak cagrilmistir Mustafa Kemal 15 Ocak 1911 de 3 Ordu karargahindaki gorevinden alinarak evvela 5 Kolordu karargahinda daha sonra yine Selanik te bulunan 38 inci Piyade Alayi nda gorevlendirildi Bu atamadan amac kendisine kita hizmeti gordurerek onu basarisizliga suruklemek bu suretle sevk ve hevesini bir olcude kirmak idi Kendisi bu olayi anilarinda su sekilde anlatmaktadir Henuz kolagasi rutbesinde idim Ordunun talim ve terbiyesi ile ugrasiyordum Bu itibarla sozlu ve yazili bircok elestiriler yapmak gerekiyordu Bu elestiriler ozellikle eski komutanlari kiriyordu Bunu nazariyatci oldugumdan ileri geldigini sandiklarinda bir ceza olmak uzere beni 38 inci Piyade Alayi na komutan yaptilar Bu atama gazap yuzunden rahmet oldu Alay komutanligini yaptigim sirada Selanik te bulunan butun garnizon kitalari alayin tatbikatina kendiliklerinden katilmaya basladilar Verilen konferanslara oteki subaylarin da geldigi goruldu 18 Nisan 1911 gunu 5 inci Kolordu Komutani Ferik Hasan Tahsin Pasa Selanik Garnizonunda gorevli subaylarin katilacagi bir tatbikat duzenlemistir Mustafa Kemal bu tatbikat sirasinda tuttugu notlarini krokilerle destekleyerek Tabiye Tatbikat Seyahati adli eseri yazmistir 13 Eylul 1911 de Istanbul daki Harbiye Nezareti 1 Subede hizmete girdi Trablusgarp Savasi 1911 1912 Trablusgarp Savasi nda Kurmay Binbasi Mustafa Kemal solda Mucahit Bedevi Kuvvetleri onunde emirlerini yazdiriyor Mustafa Kemal ve Nuri Conker Trablus ta 1912 Mustafa Kemal Hilal i Ahmer Kizilay heyeti ile Trablusgarp 1912Mustafa Kemal Trablus ta 1912 Mustafa Kemal Derne de 1912Trablus u bombalayan Italyan zeplinleri 1911 de Italyanlar Osmanli Imparatorlugu nun Kuzey Afrika daki son topraklari olan Trablus vilayeti ile dogrudan merkeze bagli olan ve mustakil sancak da denilen Bingazi yi ele gecirmek amaciyla savas ilan etti 29 Eylul 1911 de verilen bir nota ile bu savasin belirli sebeplerle baslayacagi bildirildi Bunun uzerine Italyan kuvvetleri herhangi bir muzakere olmaksizin 4 Ekim 1911 de Trablus a saldirdi Osmanlilar baslayan Trablusgarp Savasi nda zor durumdaydi Harbiye Naziri olarak gorevini surduren Mahmud Sevket Pasa Mekteb i Harbiye de subaylarla yaptigi bir toplantida kara ordusunun ve donanmanin zayifligi sebebiyle Trablus un savunulamayacagini itiraf etmisti Italya tarafinda da durum pek farkli degildi onlar da yeterince gelismis olmadiklari icin bu mucadeleye iyi hazirlanamamislardi Mustafa Kemal bu esnada Istanbul daki Genelkurmay a atanmisti ancak bu goreve baslamadan Trablusgarp a dogru yola cikacakti Bunun uzerine Binbasi Enver Bey Fuat Nuri ve Binbasi Fethi gibi diger Ittihatci subaylar gibi Kolagasi Mustafa Kemal de Trablusgarp a gitmeye karar verdi Mustafa Kemal Istanbul dan ayrilmadan once Ittihat ve Terakki merkez komitesinden para istemis Enver e katilmasi soylenip para verilmeyince kendi imzaladigi senetlerle 200 sterlin toplayarak Trablusgarp a dogru yola cikmisti Italyan kuvvetleri bir ay icerisinde Trablus tan Bingazi ye kadar olan kiyilari isgal etmisti Osmanli kuvvetleri bir saldiri beklenmedigi icin buradaki kuvvetlerini Yemen e sevk etmis ve bu nedenle Italyanlara karsi savunmasiz kalinmisti O bolgede yalnizca 4 000 asker bulunuyordu Bunun uzerine 15 Ekim 1911 de Tanin gazetesi muhabiri Mustafa Serif Bey kimligini kullanan Mustafa Kemal Omer Naci ile Sapancali Hakki ve Yakub Cemil adinda iki fedai esliginde bir Rus gemisiyle Istanbul dan ayrildi Mustafa Kemal ile grubu Misir da Kahire ve Iskenderiye uzerinden Bingazi ye gitmeyi amacliyordu Mustafa Kemal 29 Ekim de Iskenderiye den yola ciktiktan kisa bir sure sonra yaralandi ve geri donerek iki hafta Iskenderiye de hastanede yatmak zorunda kaldi Cocukluk arkadaslari Nuri ve Fuat ile burada bulusup tekrar yola cikti 29 Kasim da trenle Iskenderiye den ayrildilar ayni gun vardiklari son istasyondan 1 Aralik ta develerle ayrilarak 8 gunluk yolculugun ardindan Libya sinirina 12 Aralik ta ise sinirin 80 km batisindaki Resuldefne ye vardilar Mustafa Kemal yoldayken Bingazi bolgesi komutani olan Enver Bey e 30 Kasim da genelkurmay baskanligi Mustafa Kemal in binbasiliga terfi ettigini bildirdi Mustafa Kemal 18 Aralik 1911 gunu Enver in Harbiye Nazirligi na cektigi bir telgrafa gore kendi istegiyle orduya katildi Mustafa Kemal ilk olarak 22 Aralik ta Tobruk yakininda Italyanlarla carpisti Italyanlar Tobruk u 4 Ekim de ele gecirmisti ancak tum sahil boyunda oldugu gibi Tobruk bolgesinde de Osmanli birlikleri ve Arap kabilelerinin gerilla savasi sebebiyle ulkenin ic kesimlerine ilerleyememislerdi Bununla birlikte Turk subaylarindaki teskilatlanmacilik ve Italya nin tam anlamiyla gelisimini tamamlayamamis geri kalmis olmasi da ic kesimlere kadar ilerleyememelerinin bir sebebi olarak gorulmektedir Buna ragmen Italyanlar Osmanlilari zorlamak icin On Iki Adalar a da saldirdi Ilk basta dogudaki birligi Mustafa Kemal batiyi ise Enver komuta ediyordu harekat hacmi buyuyunce Enver tum cepheyi Mustafa Kemal ise Derne bolgesini komuta etmeye basladi Derne deki 16 17 Ocak 1912 taarruzunda gozunden yaralanip bir ay hastanede tedavi gordu ve 6 Mart ta Derne Komutanligi na getirildi Fakat daha sonra gozunden tekrar rahatsizlandi ve bir hafta boyunca yataktan kalkamadi 3 Mart 1912 deki Derne Muharebesi nde Osmanli kuvvetleri 63 olu ve 168 yarali verirken Italyanlar yaklasik 200 olu verdiler Bu esnada Mustafa Kemal Derne hattinin tumunu komuta ediyordu ve komutasi altinda sekiz Osmanli subayi 160 asker bazi gonulluler bir topcu bolugu Italyanlardan ele gecirilen iki makineli tufek ve 7 742 Arap askeri vardi Arap askerlerini Senusi zaviyeleri sagliyordu ve baslarindaki seyhleri Osmanli subaylarina bagliydi Bu kuvvet 15 000 16 000 Italyan askerini Ekim 1911 Eylul 1912 arasinda Derne de tutmayi basardi 11 Eylul 1912 de Italyanlar basarisizliklarin ardindan yapilan komuta degisikliginin ardindan Derne den cikmak icin guclu bir hucum baslattilar ancak Mustafa Kemal komutasindaki Turk ve Araplar tarafindan tekrar durduruldular Sahil seridinde sikisan Italyan kuvvetleri Osmanlilari barisa zorlamak icin Dogu Akdeniz ve Kizildeniz e saldirilar duzenlemeye karar verdi 1912 Mart ayinda Beyrut Nisan ayinda Canakkale Bogazi Mayis ayinda ise Rodos ve ve On Iki Adalar a saldirdilar Bu nedenlerle Orta Dogu da Berlin Konferansi ile saglanan baris ortaminin bozulacagindan endise eden Rusya Ingiltere ve Fransa ara buluculuk faaliyetlerine basladi Fakat Libya nin Italyanlara verilmesine yonelik sartlarin konusuldugu bu girisimler Ittihatcilar tarafindan kabul gormedi Savas devam ederken Mustafa Kemal Temmuz 1912 de savasin ilerleyen zamanda daha iyi incelenmesine olanak saglayan iki emir verdi Emirlerden 13 14 Temmuz da verdigi birincisi tum subaylarin iki askeri gazeteyi okumalari ve dunyadaki gelismeler ile Osmanli ordusunun basarilarindan haberdar olmalarini iceriyordu Ikinci emir ise 22 Temmuz da verdigi tum subaylarin savastaki tecrubelerini tarih bulunulan sartlar komutanin emirleri yapilan harekat ve sonuclari ve askerlerin psikolojik durumunu da icerecek sekilde bir ay icerisinde yazmalari konusundaki emirdi Bu sayede Batili bir dusmana karsi savasta edinilen tecrubeleri yazili hale getirmeyi amacladi Mustafa Kemal bu savasta ozellikle gerilla savasi derme catma birlikleri yonetme istihbarat toplama lojistik destek gibi askeri tecrubenin yani sira Arap kabile liderleriyle yaptigi gorusmeler ve pazarliklar ile diplomasi alaninda da onemli tecrube kazandi Nitekim buradaki basarisi kendinin de adinin yayilmasini sagladi Ayni yilin eylul ayinda baslayan baris gorusmelerine ragmen catismalar surerken Karadag in 8 Ekim de Osmanli Devleti ne savas ilan etmesi ile I Balkan Savasi basladi Karadag i takiben Bulgaristan Sirbistan ve Yunanistan da Osmanli Devleti ne savas ilan etti Ilk basta Enver in Istanbul a donmesi ve Mustafa Kemal in cepheyi devralmasina karar verilmisti ancak Osmanlilarin karsilastigi tehlikenin boyutlari ortaya cikinca cogu subay Istanbul a geri dondu ve cephe Enver in kardesi Nuri komutasina girdi Bu esnada Balkan Savasi nedeniyle Osmanli hukumeti Italyanlarla barisa razi oldu Balkan Savaslari basladiginda Trablusgarp ta gorev yapan Derne Komutani Mustafa Kemal ve Binbasi Nuri Bey bu savaslarda gorev almak istediler Mustafa Kemal donemin Osmanli Harbiye Naziri Enver Bey in de izni ile 24 Ekim 1912 de Trablusgarp tan ayrildi Viyana Macaristan ve Romanya uzerinden Istanbul a dondu Bunu tercih etme nedeni ise gozlerini Avusturya da tedavi ettirebilmekti Bununla birlikte bolgede direnise devam eden subaylar da vardi Sehzade Osman Fuad Efendi de bu isimlerden biriydi Diger subaylarla beraber Trablusgarp i terk eden Mustafa Kemal Kasim 1912 de Istanbul a vardi Osmanli hukumeti ile Italya arasinda 18 Ekim 1912 de Usi Antlasmasi imzalandi Bu antlasma ile Trablus Italyanlara verilirken Italya da savas tazminati olarak 90 bin altin odeyecek ve sahip oldugu kapitulasyonlar da ilga edilecekti Ayrica savas sirasinda Italyanlarca isgal edilen On Iki Adalar da gecici olarak Italyanlara birakildi Italyanlar Osmanli gucleri Trablus u bosalttiktan sonra adalardan ayrilacakti Padisah naibi olarak vezir rutbeli bir memur Trablus a gonderilecek vakiflar ile halkin dini haklarina uyulup uyulmadigi denetlenecek din gorevlerinin tayini ise Istanbul dan Seyhulislamlik tarafindan yapilacakti Halk ise Senusi tarikati seyhi Ahmed es Serif es Senusi onderliginde Trablus ta Mondros Mutarekesi ne kadar direnmeye devam etti Balkan Savaslari 1912 1913 Birinci Balkan Savasi Ekim 1912 de Balkan Savaslari nin patlak verdigi sirada Mustafa Kemal Trablusgarp ta idi Binbasi Nuri Bey ile birlikte savasta gorev almak uzere Trablusgarp tan ayrilmalarina musaade edilmesini istediler Mustafa Kemal 24 Ekim 1912 tarihinde Trablusgarp tan ayrildi ve Misir Tireste Romanya uzerinden Istanbul a ulasti Mustafa Kemal Trablusgarp dan dondugunde Balkan Savasi butun cephelerde kaybedilmisti Dogu Ordusu Catalca ya kadar cekilmis Yunanlilar 9 Kasim 1912 de Selanik i ele gecirip Bozcaada Limni Samotraki ve Tasoz u isgal etmisti 25 Kasim 1912 de Bolayir bolgesinin gerisinde Bahr i Sefid Bogazi Kuvay i Murettebe Kumandanligi isminde bir murettep kolordu kuruldu ve Ali Fethi bu kolorduya tayin edildi Kolordunun Harekat Sube Muduru ise Binbasi Mustafa Kemal idi Kolordunun gorevi Bolayir uzerinden yapilacak saldirilara karsi Canakkale Bogazi ve Gelibolu bolgesini savunmakti Bulgar birlikleri Bolayir a dogru ilerlemesi uzerine Ali Fethi Bulgar ordusuna karsi bir taarruz yapilmasini kararlastirdi Karargah i Umumi bu taarruzu uygun buldu ve ayrica Sarkoy den de bir cikartma yapilmasina karar vererek 10 Kolordu yu bu cikartma icin gorevlendirdi Bu sayede Bolayir Murettep Kolordusu ve 10 Kolordu es zamanli olarak saldiriya gecerek dusmani iki ates arasinda birakacakti 7 Subat 1913 gunu Fahri Pasa Ali Fethi Mustafa Kemal ve Binbasi Tevfik bir araya gelerek durum degerlendirmesi yapti Binbasi Tevfik 10 Kolordunun yarin sabah Sarkoy de olacagini bildirdi Ali Fethi irtibat subayinin kesin konusmasi uzerine taarruz emrini verdi Ancak 10 Kolorduyu catisma alanina tasiyacak vapurlarin gelis saatinde sikinti cikmasi nedeniyle Sarkoy den cikartma yapilamamis ve karsi Bulgar saldirisi uzerine Bolayir Muharebesi kaybedilerek buyuk kayiplar verilmistir Mustafa Kemal ve Ali Fethi 17 18 Subat 1913 tarihinde sadaret ve baskumandanlik makamlarina Edirne nin ele gecirilmesini tavsiye eden bir mektup gonderdiler Mektupta su ifadeler yer aliyordu Gelibolu limaninda bulunan kuvvetler suratle Catalca yonune celp edilmeli ve Gelibolu da kalacak askere Catalca ordusiyle beraber dusmana siddetle taarruz emri verilmelidir Aksi halde kabinenin dusuk kabineden ayrildigi taraflar belli ve 23 Ocak 1919 hukumet darbesini yapanlarin takdir edilmesi ve ogulmesi sebeplerinin izahi mumkun olamiyacak ve kim bilir daha neler olacaktir Mustafa Kemal in bu yazisi Mahmud Sevket Pasa tarafindan alinmis lakin onemsenmemistir Bir sure sonra Edirne dustu ve 30 Mayis 1913 tarihinde imzalanan Londra Baris Antlasmasi ile Bulgaristan a terk edildi Bu sirada hem 10 Kolordunun hem de Bolayir Kolordusunun basina Tumgeneral Hursid Pasa getirildi Bunun uzerine Mustafa Kemal ve Ali Fethi gorevlerinden istifa etmek istediler Sadrazam Mahmut Sevket Pasa bu istifalari kabul etmek yerine iliskileri duzeltmek icin Hursid ve Enver ile birlikte Bolayir a gitti Enver Bey in teklifi uzerine Mustafa Kemal Bolayir Murettep Kolordu Komutanligi Kurmay Baskanligina getirildi Ikinci Balkan Savasi 29 30 Haziran 1913 te Bulgaristan Makedonya da Sirbistan ve Yunanistan a saldirarak Ikinci Balkan Savasi ni baslatti Romanya Karadag ve Osmanli da Bulgaristan a savas acti Bulgaristan bu savasta agir bir yenilgi aldi Savunma icin cogu yerdeki askerleri geri cekti 13 Temmuz 1913 te Trakya da Turk birliklerinin gerceklestirdigi ileri harekatina Mustafa Kemal komutanligindaki Bolayir Kolordusu da katildi 15 Temmuz 1913 te Bolayir Kolordusu Malkara Kesan hattina kadar ilerledi 16 Temmuz da Gelibolu ve Bolayir Kolordulari Midye Enez hattina yanasti 21 Temmuz da Osmanli Baskomutanligi Kirklareli ve Edirne yi almak uzere ordularin Midye Enez hattini gecmeleri emrini verdi ve ayni gun Edirne Kirklareli ve Pinarhisar geri alindi 22 Temmuz tarihinde Mustafa Kemal 30 Tumeni Meric in batisina gecirerek Dimetoka yi kurtardi 27 Temmuz tarihinde 30 Tumen Sofulu yu isgal etti 31 Temmuz da ateskes ilan edildi 10 Agustos 1913 tarihinde Bukres Antlasmasi imzalandi ve Ikinci Balkan Savasi sona erdi Osmanli Devleti Balkan Savaslari ile buyuk kayiplar yasadi Imparatorluk topraklarinin buyuk bir kismini ve Avrupa daki nufusunun yuzde 70 ini kaybetti Rumeli de pek cok Turk katliama ugradi Birinci Dunya SavasiSofya da Askeri Atase 1913 1914 Sofya Ataseligi sirasinda Bulgar Disisleri Bakanligi nin duzenledigi baloda Balkan Savaslarinin ardindan 29 Eylul 1913 tarihinde Osmanli ile Bulgaristan Kralligi arasinda Istanbul Antlasmasi imzalanmis ve 27 Ekim 1913 te Ali Fethi Sofya Elciligine Mustafa Kemal de Sofya Askeri Ataseligine atanmistir Mustafa Kemal Ittihat ve Terakki ile ordunun siyasete karismasi ve Almanlarin Osmanli ordusundaki nufuzu hakkinda dustugu fikir ayriliklari nedeniyle ordudan uzaklastirilmis ve bir nevi surgune yollanmistir Mustafa Kemal 20 Kasim 1913 te Sofya ya geldi Mustafa Kemal in Sofya Ataseligi sirasindaki gorevleri arasinda siyasi ugrasilar istihbarat yabanci hukumet ve ordular hakkinda stratejik analiz ve onemli kisilerle sosyal temasta bulunma gibi faaliyetler vardi Bu gorevi sirasinda Bulgaristan ve diger Balkan ulkelerini askeri ve siyasi acidan yakindan tanima firsati elde ederek Bulgaristan ve diger Balkan ulkelerindeki siyasi ve askeri durumu degerlendiren cok sayida rapor sundu Sosyal ve kulturel alanda da etkin olan ve gerek siyasi gerekse kulturel cevrelerle yakin temasta bulunan Mustafa Kemal Bulgar komutanlarla yakin iliskiler kurarak onlar araciligiyla Bulgaristan ve Bulgar ordusu hakkinda onemli bilgilere ulasabildi Ayrica gorevi sirasinda Zabit ve Kumandan ile Hasbihal adli kitabini yazdi Ocak 1914 te Bukres Belgrad ve Cetine askeri ataselikleri de kendisine verildi Mart 1914 te yarbay rutbesine terfi etti 16 Temmuz 1914 te savas durumunda tarafsizlik politikasinin izlenmesini gerektigini belirten resmi bir yaziyi Harbiye Nezareti ne gonderdi Ancak Harbiye Naziri Enver Pasa Almanya ile ittifak kurmaktan yana oldu ve iki hukumet arasinda bir ittifak anlasmasi imzalandi Osmanli Imparatorlugu sonunda Birinci Dunya Savasi na Almanya nin yaninda girdi Osmanli nin Birinci Dunya Savasi na girmesiyle birlikte Mustafa Kemal ataselik gorevini birakarak savasta aktif bir sekilde yer almak istedi Bu konuda Kasim 1914 te Baskomutanlik Vekaleti ne yaptigi muracaatin kabul edilmemesi uzerine Aralik 1914 te Enver Pasa ya bu hususta bir mektup yolladi Vatanin mudafaasina ait faal vazifelerden daha muhim ve yuce bir vazife olamaz Arkadaslarim muharebe cephelerinde ates hatlarinda bulunurken ben Sofya da atasemiliterlik yapamam Eger birinci sinif subay olmak liyakatinden mahrumsam kanaatiniz bu ise lutfen acik soyleyiniz Bunun uzerine Harbiye Nezaretinin 18 Ocak 1915 tarihli teklifi ve 20 Ocak 1915 tarihli onayiyla 3 Kolorduya bagli 19 Tumen Komutanligina atandi Ataturk o gunlerde icinde bulundugu ruh halini ve kafasindaki planlari sonradan Falih Rifki Atay a soyle anlatmistir O gunlerde neler cektigimi anlatamam Gerekirse bir er gibi herhangi bir cepheye katilmaya karar vermistim Onun icin Sofya daki evimin esyalarini Fethi Bey arkadasimla anlasarak elcilige tasidim Hemen hareket edebilmek uzere kucuk bir bavul hazirladim Artik evi de birakmak uzere iken Ismail Hakki imzali bir telgraf aldim Imzanin ustunde Harbiye Naziri Vekili yaziliydi 19 uncu Tumen Komutanligina tayin buyuruldunuz hemen Istanbul a hareket ediniz Ben bu telgrafi aldigim vakit Baskumandan Vekili Enver Pasa Sarikamis savasini yapiyordu Canakkale Savasi 1914 1915 Alman Maresal Otto Liman von Sanders Canakkale Cephesi nde Besinci Ordu nun komutanligina getirildi Mustafa Kemal e Besinci Ordu ya bagli 19 Tumeni orgutleme ve komuta etme gorevi verildi 8 Ocak 1915 te Ingiliz Savas Konseyi Gelibolu yarimadasini ve ardindan Istanbul u bombalamak ve almak icin askeri bir operasyon baslatti Birinci Dunya Savasi oncesiBeyrut ta Besinci Ordu daki Osmanli subaylari Mustafa Kemal Ataturk on sirada solda oturuyor Italyan isgaline karsi Libyali savascilara komuta ediyor 1911 Ancak denizden gelen Ingiliz saldirilari Canakkale Bogazi ni gecmeyi basaramadi ve Ingilizler kara saldiri baslatmaya karar verdi Kara saldirilari 25 Nisan 1915 ile 9 Ocak 1916 tarihleri arasinda gerceklesti Tumeni Gelibolu da konuslanmis olan Mustafa Kemal kendisini Muttefikler in yarimadaya girme cabalarinin merkezinde buldu 25 Nisan 1915 te Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu ANZAK kuvvetleri birliklerini Ariburnu Cikarmasi nin ardindan ic bolgelere hareket etmeyi planliyordu ancak kisa sure sonra Mustafa Kemal komutasindaki bir Turk karsi saldirisiyla karsilastilar Mustafa Kemal tepelerde dusman kuvvetleriyle catisti onlari tuttu ve yuksek bolgeyi geri aldi Onun ve komutanlik yeteneklerinin sayesinde ANZAK kuvvetleri kontrol altina alindi ve hedeflerine ulasamadi Iki guc arasindaki catismadan once Mustafa Kemal askerlerine sunlari soyledi Ben size taarruz emretmiyorum Olmeyi emrediyorum Biz olunceye kadar gececek zaman icinde yerimizi baska kuvvetler ve baska komutanlar alabilir Aksama kadar ANZAK lar 2 000 zayiat verdi ve sahilde kalabilmek icin savastilar Devam eden iki hafta boyunca Muttefikler ilerleme kaydedemediler ve guclerinin ucte birini kaybettiler Mustafa Kemal Conk Bayiri nda Muttefik kuvvetlerini basarili bir sekilde puskurttugu icin kara harekatinin daha ilk safhalarinda albayliga terfi etti 6 Agustos ta baslayan Gelibolu seferinin ikinci asamasinda Mustafa Kemal ates hattindan sadece uc yuz metre yaklasik 330 yard uzagindaydi Canakkale Savasi boyunca Conk Bayiri Tekketepe Muharebesi ve Sari Bayir Muharebesi gibi bircok buyuk muharebeye atandi Canakkale harekati Muttefikler icin feci bir yenilgiyle sonuclandi Muttefikler sonunda taarruza son verme karari aldilar ve birliklerini tahliye ettiler Osmanli Imparatorlugu tarafinda Otto Liman von Sanders ve diger Turk komutanlari bogazlarin savunulmasinda onemli basarilar elde ettiler Ancak Mustafa Kemal seckin bir cephe komutani oldu ve zaferdeki cesareti nedeniyle eski dusmanlarindan buyuk bir saygi gordu Mustafa Kemal Ataturk Aniti Avustralya nin Canberra kentinde duzenlenen ANZAC Gunu gecit torenlerinde onurlu bir role sahiptir Mustafa Kemal in Canakkale Savasi nda sehit olan yuzbinlerce Turk askerinin ve olen Anzak askerlerinin anisina yaptigi konusma Anzak Koyu ndaki bir anitta yer alir Bu memleketin topraklari uzerinde kanlarini doken kahramanlar Burada bir dost vatanin topragindasiniz Huzur ve sukun icinde uyuyunuz Sizler Mehmetciklerle yan yana koyun koyunasiniz Uzak diyarlardan evlatlarini harbe gonderen analar Gozyaslarinizi dindiriniz Evlatlariniz bizim bagrimizdadir Huzur icindedirler ve huzur icinde rahat uyuyacaklardir Onlar bu toprakta canlarini verdikten sonra artik bizim evlatlarimiz olmuslardir Kafkas Seferi 1915 1917 Canakkale Savasi nin ardindan Mustafa Kemal 14 Ocak 1916 ya kadar Edirne de gorev yapti Ikinci Ordu daki 16 Kolordu komutanligina atanarak Kafkas Seferi ne katilmak uzere Diyarbakir a gonderildi 1 Nisan da tuggeneral rutbesine terfi etti Mustafa Kemal yeni gorevine atandiginda Ikinci Ordu General Tovmas Nazarbekyan komutasindaki Rus ordusu Andranik Ozanyan komutasindaki Ermeni gonullu birlikleri ve Ermeni ceteleri ile catisma halindeydi Van Isyani nin ardindan Aram Manukyan in onderliginde bir Ermeni gecici hukumeti kurulmustu Bati Ermeni Yonetimi Van Golu cevresinde kurulmustu ve gittikce buyumekteydi Bitlis Muharebesi ve Mus Muharebesi nin ilk asamalari zaten meydana gelmisti Vardiginda Mustafa Kemal kaotik kosullarla karsi karsiya kaldi Bolge en iyi zamanlarinda bile yasanmasi zor bir bolgeydi Iletisim hatlari isyancilarin saldirilarina maruz kalmisti Ermeni birlikleriyle sert iliskiler icinde olan ve cogu Kurt olan yuzbinlerce multeci ilerleyen Rus ordularinin onune akin etti Mustafa Kemal in ilk gorevi korkmus halka bir duzen getirmekti Buyuk Rus taarruzu Anadolu nun onemli sehirleri olan Erzurum Bitlis ve Mus a ulasti 7 Agustos ta Mustafa Kemal birliklerini topladi ve karsi taarruza gecti Daha onceki yenilginin ardindan kuvvetlerin moralini o kadar saglamlastirmisti ki iki tumen bes gun icinde sadece Bitlis i degil ayni zamanda Mus sehrini de tekrar ele gecirdi ve Ruslarin hesaplarin buyuk olcude bozuldu Emil Lengyel soyle yazmisti Dogru bir lidere sahip oldugunda Turklerin iyi bir asker oldugunu bir kez daha kanitladi Turkler adi Mukemmellik olan bir generalin sira disi yetkinligini bir kez daha fark ettiler Ancak cephenin diger taraflarinda Izzet Pasa ayni basarilari yakalayamadi Eylul ayinda Mustafa Kemal Rus Ordusu ve Ermeni gonullu birliklerinin agir ilerleyisi altinda Mus tan cekildi Bununla birlikte Mustafa Kemal bir dizi yenilginin arasindaki tek Turk zaferini elde etmisti Ayrica dusmani daglik bolge icinde tutma hedefine odaklandi Ayni yil askeri basarilarini takdir etmek icin kendisine Imtiyaz Nisani verildi Kasim 1916 da Ikinci Ordu Komutani Ahmet Izzet Pasa nin Istanbul da olmasi nedeniyle komutan yardimciligina terfi etti 7 Mart 1917 de Mustafa Kemal 16 Kolordu komutanligindan Ikinci Ordu genel komutanligina atandi Bu arada Rus Devrimi patlak verdi ve Car in Kafkas ordulari dagitildi Mustafa Kemal baska bir cepheye atanarak bolgeyi coktan terk etmisti Sina ve Filistin Cephesi 1917 1918 Sina ve Filistin Cephesi ne nakledildigi icin Mustafa Kemal in Ikinci Ordu komutanligi kisa surdu Burada Yedinci Ordu komutanligina atandi Yedinci Ordu karargahina yaptigi kisa bir ziyaretten sonra 7 Ekim de Istanbul a dondu Veliaht Mehmed Vahdettin in Almanya ziyaretinde yer aldi Bu yolculuk sirasinda hastalandi ve tedavi amaciyla Viyana da kaldi 28 Agustos 1918 de Halep e geri dondu ve Yedinci Ordu komutanligi gorevine devam etti Karargahi Filistin in Nablus kentindeydi Canakkale de oldugu gibi Nasira da bulunan General Liman von Sanders in komutasindaydi Mustafa Kemal Suriye yi bir kez daha iyice inceledi ve cephe hattini ziyaret etti Vardigi sonuc Suriye nin zavalli bir durumda olduguydu Bolgede herhangi bir Osmanli valisi veya komutani yoktu Bol miktarda Ingiliz propagandasi vardi ve Ingiliz ajanlari her yerdeydi Yerel halk Osmanli hukumetinden nefret ediyor ve Ingiliz birliklerinin bir an once gelmesini dort gozle bekliyordu Dusman asker ve techizat bakimindan kendi kuvvetlerinden daha gucluydu Caresiz durumu anlatmak icin Onlarin karsisinda biz pamuk ipligi gibiyiz dedi Mustafa Kemal Buyuk Britanya tarafindan organize edilen ve yerel Araplari Turk yonetimine karsi ayaklanmaya tesvik eden Arap Isyani ile de ugrasmak zorunda kaldi Liman von Sanders Megiddo Muharebesi ni kaybetti ve sadece ilk gun 75 000 Turk savas esiri oldu Artik General Allenby nin kuvvetleri ile Mustafa Kemal in Yedinci Ordusu arasinda hicbir sey durmuyordu Ingiliz kuvvetleriyle karsilasacak kadar askeri gucu olmadigi sonucuna varan Mustafa Kemal daha guclu bir savunma hatti kurmak icin Urdun e dogru cekildi Birkac gun icinde kacaklarin toplam sayisi 300 000 e ulasti Mustafa Kemal Muttefikler e karsi savasmaktan ziyade kendi guclerinin dagilmasina engel olmaya calisiyordu Sultan a ofkeli bir telgraf gonderdi Enver Pasa gibi bir ahmak mudir i harekat i umumiye olmasa idi ve burada bes on bin kisilik bir hey et i askeriyenin basinda ilk top sadasinda ordusunu birakip kacan ve sahsini kurtarmak icin saskin tavuk gibi oteye beriye iltica eden kumandan bulunmasa idi hicbir vaziyet i askeriyeyi takdir edemeyen bir Dorduncu Ordu Kumandani bulunmasa idi Ve bunlarin basinda muharebenin ilk gununden itibaren hicbir tesir ve nufuzu kalmayan bir grup karargahi olmasa idi Bu andan sonra artik sulhten baska yapilacak bir sey kalmamistir Mustafa Kemal Liman von Sanders in yerine Yildirim Ordular Grubu Komutanligina atandi Kudus u ele geciren Muttefik kuvvetler 1918 sonbaharinda Filistin cephesinde General Allenby komutasinda son yildirim taarruzuna hazirlandilar Turkleri yendiler Mustafa Kemal Katma da karargahini kurdu ve durumun kontrolunu yeniden ele gecirmeyi basardi Askerlerini Halep in guneyine konuslandirarak yeni bir savunma hatti olusturdu ve daglarda direnmeyi basardi Ilerleyen Ingiliz kuvvetlerini durdurdu seferin son angajmanlarini Kinross soyle yazdi Seferin Turk kahramani bir kez daha Halep in tepelerine ustaca stratejik sekilde geri cekilen Mustafa Kemal idi Ingiltere ile Turkiye arasinda bir ateskes imzalandigi haberi alindiginda hala yenilmemislerdi ve mucadelenin sonunda yenilgisiz tek Turk komutan idi Arkasinda kendi kaderinin ve halkinin kaderinin yattigi Turk irkinin anavatani Anadolu vardi Mustafa Kemal in bulundugu konum Mondros Mutarekesi ne temel sinir oldu Mutareke sirasinda hala Osmanli kontrolunde olan Yemen gibi bolgeler vardi Mustafa Kemal in Osmanli Ordusu ndaki son aktif hizmeti hattinin guneyinde kalan birliklerin geri donusunu organize etme goreviydi Harbiye Nezareti 1918 1919 30 Ekim 1918 de Osmanlilar Mondros Mutarekesi ile Muttefikler e teslim oldular Savasin sonunda Mustafa Kemal 37 yasindaydi Birinci Dunya Savasi nin son asamalarinda geriye kalan en buyuk Osmanli tumeni olan Yildirim Ordular Grup Komutanligi ni komuta etmekle gorevlendirilmisti Ancak ateskesten sonra Yildirim Ordular Grubu feshedildi ve Mustafa Kemal Harbiye Nezareti nde gorevlendirildi 13 Kasim 1918 de isgal altindaki Istanbul a dondu Istanbul un isgali Mustafa Kemal Kazim Karabekir ve Ismet Inonu gibi Osmanli Ordusu nun onde gelen subaylarinin Istanbul a donmesinden once baslamisti Istanbul a dondugu gun Haydarpasa dan bindigi istimbot ile Galata ya dogru giderken isgal donanmasinin onunden gecmis ve yaveri Cevad Abbas in agladigini gorunce meshur Geldikleri gibi giderler sozunu soylemistir Mustafa Kemal Istanbul a dondukten sonra birkac gun Pera Palas ta kaldi ve bu surede bircok Turk ve yabanci gazeteci ile de gorustu Gorustugu gazetecilerden birisi olan Ingiliz G Ward Price Mustafa Kemal i gordukten sonra Canakkale de kendilerini maglup eden bu komutanin hayatinin en muteessir en muzdarip gunlerini yasamakta olduguna inandigini belirtir Mustafa Kemal in Mutareke donemindeki Istanbul gunleri eski silah arkadaslariyla goruserek gecmistir Bu sirada Fethi Ali Fuat Kazim Pasa ve Albay Ismet ile her aksam baska evde bulusuyor devleti icinde bulundugu durumdan nasil kurtarabileceklerini gorusuyorlardi Mustafa Kemal mutareke donemi Istanbul unda kaldigi sure boyunca siyasetle de ugrasmistir Rauf Orbay ile goruserek Tevfik Pasa kabinesi yerine Izzet Pasa nin sadarete getirilmesi icin calismaya karar verdi Izzet Pasa nin hukumeti kurabilmesi halinde Mustafa Kemal de hukumette gorev alacakti Mustafa Kemal Istanbul a dondugunde Tevfik Pasa hukumeti henuz goreve baslamisti ve meclis tarafindan guvenoyu almasi gerekiyordu Mustafa Kemal meclisin guvenoyu vermemesi icin calismalar yapmis ve bu konuda padisah ile de gorusmustur Ayrica kendisinin finanse ettigi Minber gazetesinde de hukumet aleyhine yazilar yazmistir Ancak neticede basarili olamadi ve Tevfik Pasa hukumeti guvenoyunu alarak kuruldu Amiral Somerset Arthur Gough Calthorpe Istanbul a Muttefiklerin askeri danismani olarak atandi Ilk gorev olarak 29 30 Ocak 1919 da Ittihat ve Terakki nin otuz kadar eski uyesini tutukladi ve askeri gozalti merkezi olan Bekiraga Bogazi na goturttu Mustafa Kemal tutuklanan askerlerden biri degildi Mustafa Kemal 13 Kasim 1918 deki gelisinden 16 Mayis taki ayrilisina kadar Istanbul da padisah Vahdettin ile dort defa gorusmustur Bu gorusmelerin ilki Izzet Pasa hukumetinin kurulmasi hakkinda goruslerini alabilmek icin gerceklesti Padisahin Mustafa Kemal e guvendigi anlasilsa da daha onceki deneyimler nedeniyle askerlerin siyasete girmesinden cekindigi icin bu konuda olumlu konusmadi 22 Kasim daki gorusmede Vahdettin Mustafa Kemal e Ordunun kumandan ve subaylari eminim ki seni cok severler Bana teminat verir misin ki onlardan bana bir fenalik gelmeyecektir diye sordu Samsun a Cikis 19 Mayis 1919 Mondros Mutarekesi nin ardindan Osmanli Devleti nin ordulari terhis edilmeye cephaneleri toplatilmaya baslandi Ardindan yurdun cesitli bolgeleri birer birer isgal edilmeye baslandi Itilaf Devletleri Samsun daki ordunun terhis edilmedigini soyleyerek bolgeyi isgal etme tehdidinde bulundu Bunun uzerine Istanbul Hukumeti inceleme yapmak ve terhisi saglamak amaciyla Samsun a bir mufettis gonderilmesine karar verdi 30 Nisan 1919 da Mustafa Kemal VI Mehmed tarafindan 9 Ordu Mufettisi olarak Samsun a atandi Burada ona verilen gorev geride kalan Osmanli askeri birlikleri ile milliyetci orgutlerin tasfiye edilmesini ve askeri malzemelerin toplatilmasini saglamakti Sivas Trabzon Erzurum ve Van illeri ile Samsun sancaginin sivil ve askeri yetkileri ona verildi Mufettis olarak Mustafa Kemal in atanmasinin sebepleri arasinda basarilariyla un kazanmis bir subay olmasi I Dunya Savasi sirasinda Alman generaller ve Enver Pasa ile anlasmazlik yasamasi Padisahin fahri yaveri olmasi ve Genelkurmayda gorev yapan pasalarin gayretleri vardir Mustafa Kemal Samsun a atanmasiyla ilgili olarak sunlari soyler Benim bu iki kolorduya dogrudan dogruya emir ve komuta vermekten daha ileri bir yetkim vardi ki mufettislik bolgesine yakin olan askeri birliklere de tebligat yapabilecektim Ayni sekilde bolgemde bulunan ve bolgeme komsu olan illere de tebligatta bulunabilecektim Bu yetkiye gore Ankara da bulunan 20 nci Kolordu ve bunun bagli bulundugu mufettislik ile Diyarbakir daki kolordu ile ve hemen hemen Anadolu nun butun sivil yonetim amirleriyle ilskiler kurabilecek ve yazismalar yapabilecektim Bu genis yetkinin beni Istanbul dan surmek ve uzaklastirmak maksadiyla Anadolu ya gonderenler tarafindan bana nasil verilmis oldugu garibinize gidebilir Hemen ifade etmeliyim ki onlar bu yetkiyi bana bilerek ve anlayarak vermediler Ne pahasina olursa olsun benim Istanbul dan uzaklasmami isteyenlerin bulduklari gerekce Samsun ve dolaylarindaki guvensizlik olaylarini yerinde gorup tedbir almak uzere Samsun a kadar gitmekti Ben bu gorevin yerine getirilmesinin bir makam ve yetki sahibi olmaya bagli bulundugunu ileri surdum Bunda hicbir sakinca gormediler O tarihte Genelkurmay da bulunan ve benim maksadimi bir dereceye kadar sezmis olan kimselerle gorustum Mufettislik gorevini buldular yetki konusu ile ilgili talimati da ben kendim yazdirdim Hatta Harbiye Naziri olan Sakir Pasa bu talimati okuduktan sonra imzalamaya cekinmis anlasilir anlasilmaz bir bicimde muhrunu basmistir Hukumet tarafindan 9 Ordu Mufettisligi nin gorev ve yetkileri ilgili vilayetlere su sekilde bildirilmistir 1 Bu bolgedeki asayisin tekrar saglanmasi ve asayissizlik sinirlarinin tespiti 2 Bolgedeki silah ve cephanenin bir an once toplanmasi ve muhafaza altina alinmasi 3 Cesitli bolgelerde bir takim kisilerin asker toplayip ve bu toplanan askerlerin gayri resmi bir sekilde ordu tarafindan himaye edildigi iddia olunuyor Boyle kisiler asker topluyorsa bunun dagitilmasi gorevleri Mustafa Kemal Pasa ya verilmistir 19 Mayis 1919 gunu Bandirma vapuruyla Istanbul dan Samsun a dogru yola cikti 25 Mayis ta Havza ya gecti ve 28 Mayis ta Havza Genelgesi ni yayinladi Genelge ile Mustafa Kemal Izmir in isgalinin mitingler duzenlenerek protesto edilmesini istedi Havza da Mustafa Kemal halki tehlikelere karsi uyarmak milli derneklerin yayginlasmasini saglamak milis kuvvetlerin kurulmasini tesvik etmek ve ordularin terhisini onlemek uzere bir dizi calismalarda bulunmustur Ingilizler Mustafa Kemal in milliyetci ideallere sahip olduguna inandiklari icin Mustafa Kemal in daha Samsun a mufettis olarak atanmasi ile panige kapilmisti Ingilizler suphelerinde hakliydi zira Mustafa Kemal bir direnis orgutluyordu 6 Haziran 1919 da General Milne imzasiyla Harbiye Nezaretine bir nota verilerek Mustafa Kemal in geri cagirmasi talep edildi Baskilar sonucu Harbiye Naziri Sakir Pasa 08 Haziran 1919 tarihinde Mustafa Kemal in Istanbul a donmesini istedi Mustafa Kemal don cagrisina uymayarak 22 Haziran 1919 da Amasya Genelgesi ni yayinladi Bunun uzerine Dahiliye Nezareti 23 Haziran 1919 gunu Diyarbakir Ankara Erzurum Sivas Trabzon Van Kastamonu Bitlis Elazig vilayetleriyle Erzincan ve Canik Mutasarrifliklarina telgraf cekerek Mustafa Kemal Pasa nin gorevinden azledildigi bildirilip kendisi ile irtibat kurulmamasi istedi Osmanli Ordusundan Istifa ve KongrelerMustafa Kemal Amasya Genelge sinden sonra ilk olarak Erzurum a ardindan Sivas a gecti Erzurum Kongresi hazirliklari surerken 8 Haziran 1919 gunu Mustafa Kemal ordudaki gorevinden istifa etmistir Askerlikten istifasi ile ilgili olarak sunlari soylemistir Mubarek vatan ve milleti parcalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni emeline kurban etmemek icin acilan milli mucadele ugrunda milletimle beraber serbest surette calismaya resmi sifatim ve askeri gorevlerim artik mani olmaya basladi Bu mukaddes amac icin milletle beraber sonuna kadar calismaya butun kutsal degerlerim adina soz vermis oldugum pek asigi oldugum askerlige bu gun veda ve istifa ettim Bundan sonra memleketim icin her turlu fedakarlikla calismak uzere sine i millete bir fert olarak hizmet edecegimi vatanin her kosesine bildiririm 23 Temmuz 7 Agustos 1919 gunlerinde Erzurum Kongresi duzenlendi Kongreye cogunlugu isgal altindaki 5 dogu ili Trabzon Erzurum Sivas Bitlis ve Van dan gelen 62 delege katilmis 2 hafta suren kongrede alinan kararlar kurtulus mucadelesinde izlenen cizgide onemli olcude belirleyici olmustur Kongreyi gecici baskan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi acmis yoklamanin ardindan yapilan oylamada Mustafa Kemal Pasa kongre baskanligina getirilmistir Bu sirada Istanbul Hukumeti 30 Temmuzda Mustafa Kemal ile Rauf Bey hakkinda yakalama karari cikartti Harbiye Naziri Nazim Pasa bu yakalama kararini uygulamasi icin Kazim Karabekir Pasa dan yardim talebinde bulunmus ancak bu talebi reddedilmistir 4 Eylul 1919 11 Eylul 1919 tarihleri arasinda Sivas Kongresi gerceklesti Sivas Kongresi nde alinan kararlar daha once gerceklestirilen Erzurum Kongresi kararlarini genisleterek tum ulusu kapsar bir nitelik kazandirmis ve yeni bir Turk Devleti nin kurulusuna bir temel olmustur Sivas Kongresi nde Erzurum Kongresi nde alinan vatanin butunlugu ve bagimsizligiyla ilgili kararlar aynen kabul edilmistir Mustafa Kemal Pasa Rauf Orbay ve Bekir Sami Beylerle birlikte 18 Ekim 1919 da Amasya ya gelerek Salih Pasa ile 20 Ekim de Amasya Gorusmelerini gerceklestirdi 12 Subat 1920 de son Osmanli Meclisi Istanbul da toplandi ve Misak i Milli yi ilan etti Ardindan meclis isgalci Ingiliz kuvvetleri tarafindan feshedildi Turk Kurtulus SavasiIngiliz Italyan Fransiz ve Yunan kuvvetleri Anadolu yu isgal etmeye basladilar Istanbul un ve Izmir in isgali Turk milli hareketinin kurulmasini ve Turk Kurtulus Savasi ni harekete gecirdi Osmanli Imparatorlugu nun bolunmesine tepki olarak Turkler sonunda Turkiye Cumhuriyeti nin kurulmasina yol acacak olan Kurtulus Savasi ni baslattilar Catismalar Mart 1920 Mart 1922 Sakarya Muharebesi Duatepe gozetleme tepesinde Mustafa Kemal Ataturk Fevzi Cakmak Kazim Ozalp Ismet Inonu ve Hayrullah Fisek 10 Eylul 1921 Mustafa Kemal Istanbul daki Osmanli Meclisinin feshedilmesini Ankara da yeni bir Millet Meclisi kurmak icin bir firsat olarak kullandi Turkiye Buyuk Millet Meclisi nin TBMM ilk oturumu 23 Nisan 1920 de Mustafa Kemal in baskanliginda toplandi 10 Agustos 1920 de Sadrazam Damat Ferid Pasa Osmanli Imparatorlugu nun bolunmesini kesinlestiren Sevr Antlasmasi ni imzaladi Mustafa Kemal ve arkadaslari Sevr Antlasmasi ni Turk bagimsizliginin sonunu getirecegi icin kabul edilemez buldular Ingiliz himayesi onerisi de reddedildi Mustafa Kemal tam bagimsizlik fikrinde israr etti Antlasmanin kabulu ve sonrasinda yasanan olaylar Istanbul daki padisahin ve hukumetinin mesruiyetini zayiflatmistir Mustafa Kemal egemenligin millette ve milletin temsilcisi olarak mecliste oldugunu kabul etmeye meclisi ikna etti 1921 deki yeni anayasa ile bir halk egemenligi yasasi cikarildi Kemal daha sonra meclisi bir Ulusal Ordu toplamaya ikna etti Yurutme gucu bir kabineye ve onun baskani olan Mustafa Kemal e devredildi Milli Ordu Muttefik isgal kuvvetleriyle karsi karsiya geldi ve uc cephede savasti Guney Bati ve Dogu 1920 sonbaharinin baslarinda Turkler ile Ermeni ordusu arasinda Turk Ermeni Savasi yapildi Aralik 1920 de Ermenistan baris cagrisinda bulundu ve Gumru Antlasmasi imzalandi Ermenistan bir Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak Transkafkasya SFSC ye dahil edildikten sonra Kars Antlasmasi yapildi Sakarya Meydan Muharebesi Bati Cephesi ndeki bir dizi muharebeden sonra Yunan ordusu Ankara daki Buyuk Millet Meclisinin sadece seksen kilometre batisinda bulunan Sakarya Nehri ne kadar ilerledi 5 Agustos 1921 de Mustafa Kemal Turk ordusununbaskomutanligina getirildi 23 Agustos 13 Eylul 1921 tarihleri Sakarya Meydan Muharebesi Yunanlarin yenilgisiyle sonuclandi Mustafa Kemal e Ordu Maresali rutbesinin yani sira Gazi unvani verildi Londra Konferansinda baska toplanti Mart 1922 de yapildi Muttefikler Ankara nin basarilari dikkate almadan degistirilmis Sevr i Ankara ya bir baris anlasmasi olarak dayatmayi umuyorlardi Muttefikler Turk ordusu uzerindeki siniri 85 000 kisiye cikarmayi teklif ederek Turk hukumeti uzerindeki mali kontrolleri ortadan kaldirdi ancak Kapitulasyonlari ve Kamu Borc Komisyonunu kaldirmadi Mustafa Kemal bu teklifi reddetti Dumlupinar Meydan Muharebesi Basarisiz Londra Konferansi ndan sonra son muharebe olan Dumlupinar Muharebesi Agustos Eylul 1922 arasinda yapildi Mustafa Kemal Yunan savunmasinda bir delik acmak Yunan ikmal hatlarini kesmek ve Izmir e ve denize giden yolu acmak icin Afyonkarahisar daki Yunan hatlarina topyekun bir saldiri baslatti Yunan savunma mevzileri 26 Agustos ta asildi 30 Agustos ta Yunan ordusu kesin bir yenilgiye ugradi 1 Eylul de Mustafa Kemal Turk ordusuna unlu emrini verdi Ordular ilk hedefiniz Akdeniz Ileri Yunanlar 6 Eylul de ateskes istedi Yunan kuvvetlerinin geri kalan kismi 10 Eylul e kadar Anadolu yu terk etmisti Mustafa Kemal in askeri yeteneklerini oven Noel Barber H C Armstrong un Grey Wolf Mustafa Kemal An Intimate Study of a Dictator 1932 kitabindan su alintiyi nakletti Askeri dehasi ve acimasiz kararliligi ile birlikte farkli bir cagda dogsaydi imparatorluklari fetheden bir Cengiz Han olabilirdi Ayrica bakinizMustafa Kemal Ataturk kronolojisiNotlar Andrew Mango ya gore Bu tarih 15 Ekim 1911 Mustafa Kemal in Izmir yakinindaki Urla karantina istasyonundan Salih e Bozok gonderdigi 17 Ekim 1911 tarihli mektubunda belirtiliyor Ayrica 22 Mayis 1912 tarihinde Ayn Mansur Bingazi den Abdul Kerim e gonderilen baska bir mektupta tekrarlaniyor ATASE 1911 1912 Osmanli Italyan Harbi s 134 George W Gawrych ise ayrilma tarihini 4 Ekim 1911 olarak belirtmistir Kaynakca a b Mango Andrew 1999 Ataturk Doruker Fusun tarafindan cevrildi Nisan 2000 bas Istanbul Sabah Kitaplari ISBN 975 579 085 3 syf 43 a b c Celal Erikan Komutan Ataturk Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Ankara 1972 s 72 9 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mart 2024 Erikan Celal Mayis 2006 Ek IV Notlar Komutan Ataturk 1964 IV Baski bas Istanbul Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari s 782 975 458 288 2 Okullardan kisin cikisinin nedeni Yunan Savasi ndan baslanarak kisa ogretim yillari uygulanmasindandir Ataturk un Egitim ve Ogretim Gordugu Kurumlar Ataturk Ansiklopedisi 31 Aralik 2020 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Yazilim Otalya Basari Koleji Manavgat HARP AKADEMISI OGRENIMI VE BURADA KISILIGINI ETKILEYEN OLAYLAR INSANLAR www basarikoleji k12 tr 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Mustafa Kemal in Ahmet Emin e Verdigi Mulakat bianet org 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Erikan Celal Mayis 2006 IV Suriye de Baslayan Gorev Komutan Ataturk 1964 IV Baski bas Istanbul Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari ss 61 67 975 458 288 2 a b c d Gawrych George W 2013 The young Ataturk from Ottoman soldier to statesman of Turkey London New York New York I B Tauris Distributed in the United States and Canada Exclusively by Palgrave Macmillan ISBN 978 1 78076 322 4 OCLC 839527835 16 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2024 a b Erickson Edward J Hook Adam 2013 Mustafa Kemal Ataturk leadership strategy conflict Command Oxford Long Island City NY Osprey ISBN 978 1 78096 590 1 Korkmaz Erdal Talas Mustafa ARSIV BELGELERI CERCEVESINDE BIRINCI DUNYA SAVASI NDA MUSTAFA KEMAL ATATURK PASA a b Ataturk Kronolojisi MEV Koleji 13 Ocak 2017 27 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2024 a b Aysal Necdet 1 Temmuz 2006 Orgutlenmeden Eyleme Gecis 31 Mart Olayi Ataturk Yolu Dergisi 10 37 15 53 doi 10 1501 Tite 0000000064 ISSN 1303 5290 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Bayar Celal Ben de Yazdim C I Istanbul Baha Matbaasi 1966 C I s 80 Guresin Ecvet 31 Mart Isyani Istanbul Habora Kitabevi 1969 s 59 Bayur Yusuf Hikmet Turk inkilabi Tarihi C I Ks II Ankara TTK 199 s 200 Unat Faik Resit Ikinci Mesrutiyetin Ilani ve Otuz Bir Mart Hadisesi II Abdulhamid in Son Mabeyn Baskatibi Ali Cevat Bey in Fezlekesi 2 B Ankara TTK 1985 s 138 Hareket Ordusu ve Kurmay Yuzbasi Mustafa Kemal Ataturk Ansiklopedisi 10 Subat 2021 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Mustafa Kemal Nutuk Ataturk Arastirma Merkezi Ankara 2000 s 305 306 a b c Ozkurt F 2013 Mustafa Kemal Ataturk doneminde icra edilen askeri manevra ve tatbikatlar 1909 1938 Selcuk Universitesi Yayimlanmis doktora tezi Konya Irfan ve Margarete Orga Ataturk London Michael Joseph 1962 200 Fethi Okyar Uc Devirde Bir Adam yayina hazirlayan Cemal Kutay Tercuman Yayinlari Istanbul 1980 s 127 a b Onder Mehmet 7 Eylul 1998 Ataturk Fransa Picardie Manevralarinda Erdem 11 32 527 532 ISSN 1010 867X 28 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 Ulug Igdemir Ataturk un Yasami TTK Yayini Ankara 1980 s 22 Kara Harp Okulu kho msu edu tr 29 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 IGDEMIR Ulug Ataturk un Yasami 1881 1918 C 1 Turk Tarih Kurumu Yayinlari Ankara 1980 Ozkurt Fatih 6 Agustos 2018 Mustafa Kemal Ataturk doneminde icra edilen askeri manevra ve tatbikatlar 1909 1938 doctoralThesis tez Sosyal Bilimler Enstitusu 18 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2024 a b c Ortayli 2018 s 79 a b Roux 2018 s 439 a b c Ortayli 2018 s 80 a b Mango 1999 s 101 a b Zurcher 2010 s 127 Mango 1999 s 103 Ortayli 2018 s 84 Ortayli 2014 s 128 a b c Ekinci 2014 s 235 a b c Ortayli 2018 s 86 a b c d Gawrych 2013 s 25 Tuglaci Pars Cagdas Turkiye 1 cilt 1987 Cem Yayinevi s 14 Mango 1999 s 104 a b Mango 1999 ss 104 105 Bozok Salih Nisan 2001 Dundar Can Ed Yaveri Ataturk u Anlatiyor Istanbul Dogan Kitapcilik 21 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 a b Mango 1999 s 105 a b Ortayli 2014 s 129 Turco Italian War 1911 12 The Encyclopedia Americana 1954 cilt 27 s 175 177 Mango 1999 s 106 a b Mango 1999 s 107 Gawrych 2013 s 26 a b c Mango 1999 s 109 a b c Gawrych 2013 s 28 a b Gawrych 2013 ss 27 29 a b c d Ortayli 2018 s 87 Roux 2018 s 448 a b Mango 1999 s 111 a b Ortayli 2014 s 127 Zurcher 2010 s 128 a b c Sivgin Hale Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi IV 10 Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2015 Mango 1999 s 110 Ortayli 2014 s 130 a b c d e f Balkaya Ihsan Sabri 2013 BALKAN SAVASLARININ 100 YILINDA BOLAYIR MUHAREBESI VE SARKOY CIKARMASI YENILGISI VE YAPILAN TARTISMALAR url degerini kontrol edin yardim Turkish Studies Elektronik 8 5 91 100 ISSN 1308 2140 Tahsin Uzer Makedonya da Eskiyalik Tarihi ve Son Osmanli Yonetimi T T K Basimevi Ankara 1987 s 314 316 ATASE Arsivi Klasor 21 Dosya 42 Dolap 301 10 Klasor 266 Dosya 130 Dolap 4 K K K Arsivi 3 Nolu Erkan Defteri s 423 Husnu Ersu 1912 1913 Balkan Harbinde Sarkoy Cikarmasi ve Bolayir Muharebeleri Askeri Mecmua Yil 2 sy 50 Haziran 1988 s 61 Balkan Muharebeleri Sirasinda Mustafa Kemal in Canakkale Bolgesindeki Faaliyetleri Avustralya ATATURK Kultur Merkezi ataturk org au 5 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 OKYAR Ali Fethi Bolayir Muharebesinde Adem i Muvaffakiyetin Esbabi Istanbul 1330 1914 s 13 14 a b c d e f BALKAN HARBI KRONOLOJISI GENELKURMAY BASKANLIGI ANKARA 1999 GENELKURMAY BASIM EVI PDF a b Sertoglu Mithat 1968 BALKAN SAVASI SONLARINDA EDIRNE NIN KURTARILMASI HUSUSUNDA HEMEN TESEBBUSE GECILMESI ICIN ATATURK UN HARBIYE NEZARETINI UYARISINA DAIR BILINMEYEN BIR BELGE Belleten 32 128 459 468 ISSN 0041 4255 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 a b Balkan Savasi nda Ataturk Ataturk Ansiklopedisi 6 Ocak 2021 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 ORTAYLI Ilber Mustafa Kemal Ataturk un Bulgaristan daki Yillari IX Turk Tarih Kongresi Cilt III TTK Yay Ankara 1989 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 Tetik Ahmet Ed 2007 Sofya askeri atasesi Mustafa Kemal in raporlari Kasim 1913 Kasim 1914 Ankara Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi Yayinlari ISBN 978 975 409 443 5 OCLC 212737839 a b c d Mustafa Kemal in Sofya Atasemiliterligi Ataturk Ansiklopedisi 30 Kasim 2020 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 Kinross Ataturk The Rebirth of a Nation 60 Buyuk Onder Ataturk un ebediyete intikalinin 85 inci yili www aa com tr 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 Atay Falih Rifki 2004 Cankaya Ataturk un dogumundan olumune kadar Pozitif yayinlari Istanbul Pozitif Yayinlari ISBN 978 975 6461 63 1 1915 Canakkale Kara ve Deniz Savaslari Zaferi nin 100 uncu yil donumu ve 18 Mart Sehitler Gunu nedeniyle gunun anlam ve oneminin belirtilmesi gorusmeleri www5 tbmm gov tr 30 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2024 a b Australian Government 2007 The dawn of the legend Mustafa Kemal Avustralian Government 9 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2007 a b c Gallipoli Heat and thirst BBC News 3 Kasim 1998 8 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2007 Mango Andrew 1999 Ataturk and the Kurds Middle Eastern Studies 35 4 1 2 ISSN 0026 3206 16 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2022 Section Western Armenia 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2007 Section Transcaucasia 5 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2007 Mango Ataturk 160 Mango Ataturk 161 a b c Lengyel They called him Ataturk 68 a b Kinross Ataturk The Rebirth of a Nation 100 Mango Andrew 1999 Ataturk and the Kurds p 2 Spangnolo The modern Middle East in historical perspective essays in honour of Albert Hourani 234 254 Mango Ataturk 179 Mango Ataturk 180 a b Kinross Ottoman centuries 608 Mango Andrew 1999 Ataturk The Biography of the Founder of Modern Turkey chap 10 Lord Kinross The Rebirth of a Nation chap 20 Cevat Abbas Gurer Ebedi Sef Kurtarici Ataturk un Zengin Tarihinden Birkac Yaprak Istanbul 1939 s 165 Karasin Alper 30 Temmuz 2020 MUSTAFA KEMAL IN PERA PALAS TA GENERAL WILLIAM BIRDWOOD VE GENERAL CHARLES HARINGTON ILE GORUSMESI UZERINE Tarih ve Gunce 7 5 22 ISSN 2587 2117 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Meshur Ingiliz Gazetecisi Ward Price le Mulakat Ulus Gazetesi 23 Kasim 1938 s 7 Kemal Cemal 1 Haziran 2010 Mustafa Kemal in Mondros Mutarekesi ne Tepkisi Ataturk Yolu Dergisi 12 46 367 400 doi 10 1501 Tite 0000000329 ISSN 1303 5290 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Cetiner Yilmaz Son Padisah Vahdettin 2 b Istanbul Milliyet Yayinlari 1993 Ataturk Gazi Mustafa Kemal 1881 10 Kasim 1938 Ataturk Ansiklopedisi 21 Aralik 2020 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Ozakman Turgut Vahidettin M Kemal ve Milli Mucadele Yalanlar Yanlislar Yutturmacalar Bilgi Yayinevi Ankara s 250 252 a b c d Altuncuoglu Neslihan Erdogan Abdullah 22 Haziran 2019 Arsiv Belgeleri Isiginda Mustafa Kemal Pasa nin Askerlikten Istifa Sureci Journal of Universal History Studies 2 1 62 71 doi 10 38000 juhis 508754 ISSN 2667 4432 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 a b Erdogan Abdullah 25 Haziran 2022 Tevfik Ubud Efendi nin Hint Islam Cemiyeti Adina Kurtulus Savasi na Mali Yardim Adi Altinda Casusluk Faaliyetleri Journal of Universal History Studies 5 1 107 128 doi 10 38000 juhis 1121938 ISSN 2667 4432 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Unal Levent 15 Eylul 2022 MILLI MUCADELE STRATEJISI UYGULANMASI VE SONUCLARI Karadeniz Uluslararasi Bilimsel Dergi 1 55 48 85 doi 10 17498 kdeniz 1160296 ISSN 1308 6200 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 SIREL Munir 1967 19 Mayis ve Ataturk Belgelerle Turk Tarih Dergisi 2 ss 5 8 SERTOGLU Mithat 1968 Milli Mucadele de Ata nin Bilinmeyen Bir Telgrafi Belgelerle Turk Tarih Dergisi 5 ss 7 11 GENCER Ali Ihsan Sabahattin Ozel 2016 Turk Inkilap Tarihi Der Yayinlari Lewis Bernard Modern Turkiye nin Dogusu Cev Metin Kiratli 9 b Ankara TTK Yayinlari 2004 s 246 Ozgoren Aydin 2019 La question du Pont Euxin 1914 1923 Turk Tarih Kurumu yayinlari IV A 2 2 1 dizi Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 978 975 16 3633 1 OCLC 1287595189 Akandere Osman 1 Aralik 2002 Milli Mucadelenin Baslarinda Mustafa Kemal Pasada Sine I Millet Dusuncesi Ile Askerlikten Istifasi Oncesi ve Sonrasi Kendisine Gosterilen Bagliliklar Selcuk Universitesi Turkiyat Arastirmalari Dergisi 11 248 309 ISSN 1300 5766 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Ataturk Kemal 1995 Nutuk Kultur Bakanligi ISBN 978 975 17 1509 8 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Basbakanlik Osmanli Arsivi Dahiliye Nezareti Idare i Umumiye 19 6 1 70 1 Dahiliye Nezareti Sifre Evraki 100 174 1 Ozyurek Mustafa 2 Ekim 2017 Mustafa Kemal Pasa nin Erzurum Gunleri 3 Temmuz 1919 29 Agustos 1919 Karadeniz Uluslararasi Bilimsel Dergi 35 35 64 77 doi 10 17498 kdeniz 337074 ISSN 1308 6200 1 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2024 Mustafa Kemal Pasha s speech on his arrival in Angora Ankara in November 1919 Yapp The making of the modern Near East 1792 1923 314 a b editorial staff Anadolu Ajansi Genel Mudurlugu 9 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ocak 2008 Ikdam newspaper dated 9 August 1921 reproducing the dispatches of AA dated 5 and 6 August 1921 announced that Mustafa Kemal Pasha was promoted as Chief Commander Shaw History of the Ottoman Empire and Modern Turkey 357 a b Stanford Jay Shaw History of the Ottoman Empire and Modern Turkey s 362 Harold Courtenay Armstrong Grey Wolf Mustafa Kemal An intimate study of a dictator besinci ucuz baski Temmuz 1935 s 333 O steplerde yasayan Tatarlarin bir geri donusu bir anakronizm ilkel ve vahsi guce sahip biri dunyaya gelmesi gerektigi cagdan cok gec dogmus bir liderdir Tum Orta Asya nin gocu sirasinda dogmus olsaydi Bozkurt sancagi altinda ve bir Bozkurt un yuregi ve icguduleriyle Suleyman Sah in yaninda at kosturuyor olurdu Askeri dehasi ile duygularin baglilik ve ahlaki degerlerin zayiflatamadigi acimasiz kararlariyla ulkeleri fetheden kentleri yakip yikan ve seferleri arasindaki baris donemlerini zevk ve safa alemleriyle dolduran vahsi akincilarin basinda bir Timurlenk veya Cengiz Han olabilirdi Noel Barber Lords of the Golden Horn from Suleiman the Magnificent to Kamal Ataturk s 265

Yayın tarihi: Temmuz 24, 2024, 19:56 pm
En çok okunan
  • Kasım 06, 2024

    Menucan şehristanı

  • Kasım 06, 2024

    Menucan

  • Kasım 06, 2024

    Melanochroa

  • Kasım 08, 2024

    Megaxenops

  • Kasım 08, 2024

    Megadontognathus

Günlük

  • Proton-elektron kütle oranı

  • Manyetizma

  • Hip hop müzik

  • 2004 Grammy Ödülleri

  • Montrö Boğazlar Sözleşmesi

  • Kristal Gece

  • Fenerbahçe SK

  • Fenerbahçe, Kadıköy

  • Göz

  • UNESCO

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst