Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Filipinler Filipince Repúbliká ng Pilipinas resmî adıyla Filipinler Cumhuriyeti Pasifik Okyanusu nun batısındaki c

Filipin Adaları

Filipin Adaları
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Filipinler (Filipince: Repúbliká ng Pilipinas), resmî adıyla Filipinler Cumhuriyeti, Pasifik Okyanusu'nun batısındaki coğrafyada konumlanan bir Güneydoğu Asya devletidir. Ülke irili ufaklı 7.641 adet ada ve adacıktan oluşur. Ancak ülkeyi oluşturan üç ana coğrafi kara parçası vardır. Bunlar Luzon, Visayas ve Mindanao'dur. Ülkenin başkenti Manila iken, en kalabalık şehri Quezon City'tir. Bu iki kent de Büyükşehir Manila yönetimsel birimine bağlıdır.

Filipinler
Republika ng Pilipinas
Filipinler Cumhuriyeti
image
Bayrak
image
Arma
Slogan
Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan, at Makabansa
("Tanrı, İnsanlık, Doğa ve Ülke İçin")
Millî marş
Lupang Hinirang
("Seçilmiş Ülke")
image
BaşkentManila
14°35′K 121°0′D / 14.583°K 121.000°D / 14.583; 121.000
En büyük şehirQuezon City
Resmî dil(ler)Filipince, İngilizce
Tanınan bölgesel dil(ler)Bikol, Sabuanca, , , , , , , , Tagalog, Tausug, Varayca, İspanyolca ve Arapça
Ulusal dilFilipince
DemonimFilipinliler veya
HükûmetBaşkanlık sistemi
• Cumhurbaşkanı
Bongbong Marcos
• Başkan Yardımcısı
• Başkanlık Senatosu Başkanı
• Temsilciler Meclisi Başkanı
• Anayasa Mahkemesi Başkanı
Tarihçe 
• İspanya Hâkimiyeti
27 Nisan 1565
• Bağımsızlık
12 Haziran 1898
• Tydings-McDuffie Anlaşması
24 Mart 1934
• Manila Antlaşması
4 Temmuz 1946
• İlan Edilişi
2 Şubat 1987
Yüzölçümü
• Toplam
300.000 km2 (72.)
• Su (%)
0,61
Nüfus
• 2020 tahminî
106.651.394 (12..)
• 2015 sayımı
100.981.437
• Yoğunluk
336/km2 (47.)
GSYİH (SAGP)2020 tahminî
• Toplam
933,913 milyar $ (27.)
• Kişi başına
8.573 $ (115..)
GSYİH (nominal)2020 tahminî
• Toplam
367,362 milyar $ (31.)
• Kişi başına
3.484 $ (119.)
Gini (2015)▼ 40.1
orta · 44.
İGE (2019)image 0.718
yüksek · 107.
Para birimiFilipinler Pesosu (image, PHP)
Zaman dilimiUTC+8 ()
Trafik akışısağ
Telefon kodu+63
İnternet alan adı.ph

Filipinler'in deniz aşırı komşuları kuzeyde Tayvan ve Çin, batıda ise Vietnam'dır. Filipinler'i kuzeyde , batıda ise Güney Çin Denizi çevrelemektedir. Ülkenin güneydoğusunda bulunan Sulu Denizi'nin karşı kıyılarında Borneo adası uzanır. Güneyde ise, Celebes Denizi ülkenin diğer adaları ile Endonezya'yı birbirinden ayırır. Filipinler'in batısında Filipin Denizi ve Palau ada ülkesi bulunur. Filipinler Pasifik Deprem Kuşağı'nda yer alır. Bunun için ülkede deprem sıklığı ve yıkıcılığı fazladır. Ayrıca ekvatora yakın yerleşim konumu, Filipinler'i tayfun felaketine eğilimli hâle getirmektedir. Bununla birlikte, ülke doğal kaynaklar açısından zengindir. Filipinler, dünyadaki biyolojik çeşitliliğin en fazla olduğu ülkelerden biri olup devlet sınırları dünya yüzeyindeki 342.353 km2'lik alanı kaplar, Filipinler dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip 64. ülkesidir.

Ülke yaklaşık 100 milyonluk nüfusuyla, Asya kıtasının en kalabalık 8. ülkesidir. Dünyanın ise en çok nüfus barındıran 13. ülkesidir. Ek olarak 12 milyon Filipinlinin yabancı devletlerde yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu yönüyle Filipinliler dünyanın en büyük kopuntularından (diaspora) birini oluşturmaktadır. Filipinler çok kökenli ve mozaik kültürlü bir demografik yapıya sahiptir. Tarih öncesi devirlerde, ülkedeki ilk yerleşimleri Ön Avustralya ırklarından olan başlattığı düşünülmektedir. Bu boyun başlattığı göç hareketini, diğer Avustronezyan ırktan olan boylar takip etmiş ve Filipinler Avustronezyan ırk için yeni bir yerleşim alanı olmuştur. Ülke topraklarında tarih boyunca, Çinliler ile Malay, Hint ve İslami kökenli hanedanlıkların egemenlik savaşı hüküm sürmüştür. MS 900-1521 yılları arasında ise Filipinlerde Datu, , Sultan ve boylarının kurduğu devletler hüküm sürmüştür.

1521'de Filipinler'e Ferdinand Magellan'nın gelmesi, ülkedeki İspanyol sömürgeciliğinin başlangıcı olmuştur. 1543'te İspanyol kâşif bu takımadalara İspanyol kralı II. Felipe'nın onuruna Las Islas Filipinas adını vermiştir. Seyahatine Meksika'dan başlayarak 1565'te takımadalara ulaşan , buradaki ilk İspanyol yerleşimini kurmuştur. Filipinler 300 yıldan daha fazla bir süre, İspanyol İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kalmıştır. Bu durum, ülkede Katolikliğin baskın hâle gelmesiyle sonuçlanmıştır. Bu dönemde, Manila Asya ve Amerika kıtaları arasındaki ticaretin yönetildiği bir stratejik merkez hâline gelmiştir.

19. yüzyılın bitimiyle son dönemlerinde; Filipin Halk Uyanış Hareketi hızlı bir şekilde genişlemiştir. Bu hareket sonucunda ilk Filipin Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak bu devlet uzun ömürlü olmamış; Filipinlilerin bağımsızlık isteğine karşı Amerika Birleşik Devletleri bu ülkeye savaş ilan etmiştir. Filipin-Amerikan Savaşı, ABD'nin kesin galibiyeti ile sonuçlanmış, savaşta yaklaşık 1,5 milyon Filipinli ölmüştür. Bunu takip eden yıllarda, ülke Japon işgaline uğramıştır. Ancak Birleşik Devletler, takımadalardaki egemenliği yeniden sağlamıştır. Ülkedeki Amerikan egemenliği 1945'e kadar sürmüştür. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Filipinler'in bağımsızlığı dünya devletleri tarafından tanınmıştır. Bu zamandan beri, ülkede kargaşalı bir demokrasi deneyimi sürecine girilmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında ülkedeki demokratik düzen bozulmuş ve Ferdinand Marcos ülkedeki tüm gücü ele geçirmiştir. Bunun üzerine 1986'daki "İnsanların Gücü Hareketi" olarak bilinen olaylardan sonra Marcos yönetimi devrilmiştir. Bugün Filipinler, kalabalık nüfusu ve ekonomik potansiyeli ile orta güç devletlerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Ülke; Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, ASEAN ve Doğu Asya Zirvesi örgütlerine üyedir.

Filipinler adının kökeni

Ülkeye Filipinler adı, İspanyol kralı II. Felipe'nin onuruna verilmiştir. İspanyol kâşif 1542'deki seferi sırasında, ve adalarını Filipinler olarak adlandırdı. Sonuç olarak, Las Islas Filipinas adlandırması takımadanın tüm adalarını kapsar biçimde kullanılmaya başlandı. Bu ad yaygınlaşmadan önce, Islas del Poniente (Batıdaki Adalar) ve Magellan'ın ada için kullandığı tabir olan San Lázaroda İspanyollar tarafından ada için kullanılmıştır.

Filipinlerin resmî adı, ülke tarihi boyunca birçok kez değişmiştir. Filipin Halk Hareketi sürecinde yapılan 'nde ülkenin adı República Filipina ya da Philippine Republic olarak adlandırılması kararlaştırılmıştır. İspanyol-Amerikan Savaşı (1898) ve Filipin-Amerikan Savaşı (1899–1902)'ndan İngiliz Milletler Topluluğu'na dâhil olunan 1935-1946 dönemine kadar ülke resmî olarak, Philippine Islands (Filipin Adaları) olarak adlandırılmıştır. Bu adlandırma, ülkenin İspanyolcada kullanılan isminin çevirisi niteliği taşır. 1898 Paris Antlaşması'nda ülke için Filipinler adı kullanılmış ve bu ad günümüze kadar ülke için yaygın olarak kullanılan isim olmuştur. Ülkenin resmî adı, II. Dünya Savaşı'ndan beri "Filipinler Cumhuriyeti"dir.

Tarih

Tarih öncesi

Ülkede yapılan araştırmalarda Callao (Kalo) adı verilen ön insan modelinin kemiklerine rastlanmıştır. Bu kemikler üzerinde (Uranyum-toryum tarihlendirme) tekniği ile yapılan değerlendirmede; ülkedeki ilk yerleşimlerin 67,000 yıl önceye kadar gittiği saptanmıştır. Bu keşiften önce ülkedeki ilk yerleşim gösteren insanların, Palawan'da bulunarak karbon testiyle 24,000 yıl önceye tarihlendirilen Tabonlar olduğu düşünülüyordu. da yarımadaya gelen ilk yerleşimcilerdendir. Ancak onların Filipinlere ne zaman geldiğine dair güvenilir bir kaynak yoktur.

Antik Filipinlilerin kökeni hakkında birçok karşıtlık içeren görüş vardır. Dil bilimsel ve arkeolojik kanıtlara dayanarak en yaygın olarak kabul edilen görüş "Tayvan'dan çıkış modeli" olarak bilinir. Bu varsayıma göre, Avustronezyanlar kitle olarak MÖ 4000'den başlayarak Filipinlere göç etmeye başlamıştır. Ancak bundan daha önce takımadaya gelenler de vardır. MÖ 1000'e kadar takım adaya yerleşenler, dört ayrı kol toplumsal grup olarak gelişim göstermiştir. Avlayıcı-toplayıcı boylar, savaşçı topluluklar, plütokratlar ve sahil şeridi beylikleridir.

İlk devletler

image
Toplumsal sınıfları tasvir eden bir Tagalog çifti (16. yüzyıl).

Ülkedeki bazı topluluklar dağınık bir yapı teşkil ederek kendi adalarında izole bir yaşam sürdürmüştür. Buna karşın, ülkede devlet teşkilatlanması kurarak Doğu, Kuzey ve Kuzeydoğu Asya ile önemli ticari ve kültürel ilişkiler oluşturan yapılanmalar oluştu. Bu dönemde, özellikle Brunei, Çin, Hindistan, Endonezya, Malezya ve Japonya ülkenin dış ilişkilerinde önemli devletlerdir. Bunun yanında bölgedeki küçük ada devletleriyle de ticari ilişkiler gelişmiştir. Birinci binyılda ülkeyi oluşturan deniz beylikleri bu ticari ilişkilerin de yardımıyla önemli bir sosyoekonomik gelişim göstermiştir. Datular tarafından Malay Talassokrasi ile birlikte oluşturulan ittifak ve denizci beyliklerin katılımıyla İspanyolların önderliğinde kurulan bağımsız koloniler olan barangaylar bu gelişimin saç ayaklarını oluşturmuştur. Huanglar tarafından Çin himayesinde kurulan devletçikler. ve Rajahlar tarafından Hindistan hinterlandında oluşturulan krallık da ülkedeki ticari etkinliklerin gelişmesinde etkili olmuştur.

Filipinler'in millî devlet yapısındaki boy devleti hikâyesi çok eski değildir. Örneğin, Datu Puti, yaşadığı bölgeyi satın alarak (Madja-as) Maca Emirliği'ni yönetmiştir. Maca Emirliği, kurulduğu adasının adını alarak ismiyle tarih sahnesine çıkmıştır. Hint kökenli Rajah Sri Bata Shaja önderliğindeki Butuan Emirliği ülkede ticari ayrıcalıklar kazanmıştır. Lakandula hanedanlığının yönettiği Tondo Emirliği ve Cebu Emirliği de Filipinler'deki, Hint kökenli yönetimlere örnektir.

Filipinle'deki İslam bölgelerinin kurularak; ülkenin İslam'dan haberdar olması 14. yüzyılın başlarına rastlamaktadır. 1380'de, Kerîmü'l-Mahdûm ve Şerîfü'l-Hâşim-Ebu-Bekir adlı Johore doğumlu bir Arap, Malakka yoluyla Sulu'ya geldi ve burada Sulu racasının kızıyla evlenerek Sulu Sultanlığı'nı kurdu. 15. yüzyılın sonlarında Mindanao adası, Johoreli Şerîf Muhammed Kabungsuvan'ın çalışmalarıyla İslam'ı tanıdı. Şerîf Muhammed, bir İranun prensesi olan Paramisuli ile evlenerek Maguindanao Sultanlığı'nı kurdu. Bu sultanlık yönetimi, Lanao'yu da içerisine alan bir konfederasyon yapısına büründü.

İslam, Mindanao'nun dışına çıkarak, kuzeyde Luzon'un güneyine kadar yayıldı. Manila, 1485-1521^deki Sultan Bolkiah yönetiminde İslamlaşmaya başladı. Tondo Emirliği, Raca Salalila'nın animistik yerli dinden vazgeçerek İslam'ı seçmesiyle Müslümanlığın yayılım alanları içerisine girdi. Ancak buna rağmen, Animist İgorotlar, Malay Madja-aslar, Ma-iler ve Butuanlar gibi topluluklar kendi kültürlerini muhafaza etti. Bunun yanında bazı emirliklerde, İslam'a karşı bir tutum oluştu. Sonuç olarak, datular, racalar, huanglar, sultanlar ve kalanlar arasındaki mücadele, İspanya sömürge yönetimi ülkeye hâkim olana dek sürdü. İspanyol egemenliği yıllarında bu devletler İspanyol İmparatorluğu'na dâhil oldu. Böylece ülkenin İspanyollaşma ve Hristiyanlaşma süreci başlamış oldu.

İspanyol sömürgeciliği

1521'de Portekizli kâşif Ferdinand Magellan, Filipinler'e ulaşmıştır. Sömürge kolonileri ise, İspanyol kâşif 'nin Meksika yoluyla adaya ayak basmasıyla 1565'te kurulmaya başlanmıştır. Ülkedeki en eski İspanyol sömürge yerleşimi Cebu'da kurulmuştur. Buradaki koloni daha sonra adasına taşınmış ve yerli Visayanlar ile İspanyol askerileri arasında kurulan ittifak ülkedeki İspanyol nüfuzunu daha da artırmıştır. Böylece, bazı yerli toplulukların da desteğini alan İspanyollar İslam etkisindeki Manila yerleşimleri kendi etkileri altına almıştır. İslami yapılanmaların Manila'daki gücünü kıran İspanyollar, Manila'yı doğu Hint adalarındaki kolonilerinin yönetim merkezi olarak kullanmaya başlamıştır. Filipinli yerlilerin çıkardığı bir isyan olan 'nu bastırmayı başaran sömürge yönetimi, ülke üzerindeki çıkarlarından vazgeçmek istemeyen Çinli diktatör 'u yenilgiye uğratmıştır.

İspanyol egemenliği, ülkedeki dağınık yönetim erklerinin İspanyol temelli bir otoritede birleşmesi sonucunu doğurmuştur. Böylece, İspanyol sömürgeciliği, takımadaların siyasi birliklerini kurabilmeleri açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. 1565'ten 1821'e kadar, Filipinler Nueva España Genel Valiliği'ne bağlı bir bölge olarak yönetilmiştir. Meksika Bağımsızlık Savaşı'ndan sonra ise ülke doğrudan Madrid'e bağlanmıştır. 16. ve 19. yüzyıllar arasında, Manila kalyonları ve Manila ile bağlantılı diğer donanma gücü, yılda bir ya da iki kez Acapulco'ya seferler düzenlemiştir. Bu sayede Amerika kaynaklı, mısır, domates, patates, biber ve ananas gibi gıdalar; Filipin topraklarında tanınmaya başlanmıştır. Tüm bunlar olurken, Katolik misyonerler; ülkedeki geniş ovalarda yaşayan halkın büyük bölümünü Hristiyanlığa yöneltmiştir. Ülkeye gelen Hristiyan vakıfları, birçok okul, üniversite ve hastane inşa etmiş; böylece halkın Hristiyanlığa girişi hızlanmıştır. İspanyol sömürge yönetimi, 1863'te aldığı bir kararla ülkedeki devlet okullarını parasız hâle getirmiştir. Filipinler'deki büyük eğitim seferberliği ise meyvelerini, Amerikan yönetimi yıllarında vermiştir.

image
Propaganda Hareketi'nin önderleri: José Rizal, Marcelo H. del Pilar ve Mariano Ponce

Takımadadaki İspanyol egemenliği süresince; İspanya birçok dış ve iç sorunla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Ülkedeki yerli boyların çıkardığı çokça isyan bastırılmış; özellikle ticaret gemilerine saldıran Çinli korsanlarla mücadele edilmiştir. Bunun yanında İspanyollar için adadaki en büyük dış tehditler Hollanda ve Portekiz yayılmacılığı olmuştur. Yedi Yıl Savaşı'nın bir parçası olarak Büyük Britanya Krallığı, Manila'yı 1762'den 1764'te kadar işgal altında tutmuştur. Ülkedeki İspanyol hakimiyeti Paris Antlaşması ile yeniden tesis edilmiştir.

19. yüzyılda, Filipin limanları dünya ticaretine açıldı ve ülkede antropolojik sınıflar oluşmaya başladı. Birçok İspanyol ticaret için geldikleri Filipinler'de, aile kurdu. İber Yarımadası devlet geleneğine göre; yeni açılan Latin Amerika yerleşimlerindeki devlet pozisyonlarına sadece İspanyol kökenliler atanabiliyordu. Bu nedenle, özellikle Filipinler'deki Mestizo adı verilen karışık kökenli İspanyollar, yapılan ticaret çalışmalarıyla büyük finansal girdiler elde etti. Ülke ekonomisindeki kalkınma ve yerli halkın özgürlük isteği; Filipinler'deki yenilik hareketlerini güçlendirmeye başladı. 1872'de başarısızlıkla sonuçlanan Cavite İsyanı, Filipin Devrimi'nin öncüsü oldu.

Ülkedeki sömürge yönetimini yıkma düşüncesi, 1872'de Mariano Gómez, José Burgos ve Jacinto Zamora adındaki üç rahibin insanları isyana azmettirmek suçuyla idam edilmesi sonrasında iyice alevlenmiştir., José Rizal ve ; bu olaydan etkilenerek İspanya'da; Filipinler'de yapılacak yeni bir reform için lobi faaliyetlerine başlamıştır. Bunun sonucunda Rizal, 30 Aralık 1896'da isyan çıkarmaya teşvik suçundan idam edilmiştir. Ancak reform yanlıları önderliğinde bir araya gelerek gizli bir örgüt olan ve olarak adlandırılan yapılanmayı kurmuştur. Örgüt, silahlı isyan yoluyla İspanyol hükûmetinden bağımsızlık taleplerinde bulunmuştur.

Bonifacio yönetimindeki Katipunan, 1896'da, Filipin Devrimi'ni başlatmıştır. Cavite'de Katipunan'dan ayrılan yeni bir grup Bonifacio'yu devirerek yerine Emilio Aguinaldo'yu getirdi. 1898'de Küba'da başlayan İspanya-Amerika Savaşı, Filipinler'e taşındı. Aguinaldo, 12 Haziran 1898'de Filipinler'in İspanya'dan bağımsızlığını Cavite'de ilan etti. Bir sonraki yıl, Birinci Filipin Cumhuriyeti, Barasoain Kilisesi'nde kuruldu.

ABD Dönemi

image
Başkan Manuel L. Quezon (Kasım 1942)

İspanya-Amerika Savaşı'nın son Amerikan zaferi olarak; Filipinler İspanya tarafından Amerika Birleşik Devletleri'ne devredilmiştir. Buna karşın ABD, 1898 Paris Antlaşması uyarınca İspanya'ya 20 milyon dolar tazminat ödemiştir. ABD'nin yeni bir kurulum aşamasında olan Birinci Filipin Cumhuriyeti'ni tanımayacağı gittikçe netlik kazanmıştır. Bunun üzerine patlak veren Filipin-Amerikan Savaşı Birinci Cumhuriyet'in yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Böylece ABD tarafından kurulan yeni bir hükûmete adayı yönetme yetkisi verilmiştir.

Amerikan yönetimi ülkedeki, Birinci Cumhuriyeti oluşturan alt devletçikleri baskı altına almış ve güçlerini kırmıştır. Başta Sulu Sultanlığı olmak üzere, başkaldıran Tagalog Cumhuriyeti, Negros Cumhuriyeti ve Zamboanga Cumhuriyeti bu politika ile hakimiyet sahalarını kaybetmiştir. Ancak bu dönem Filipinler için kültürel bir aydınlanma sürecini başlatmıştır. Filipin sineması ve edebiyatında büyük bir gelişim gözlemlenmiştir. Manila'nın modern bir kente dönüşümü için yeni bir mimari plan hazırlamıştır

1935'te, Filipinler'e dönemin Filipin Devlet Başkanı Manuel L. Quezon'un çabalarıyla İngiliz Milletler Topluluğu statüsü verilmiştir. Quezon, ulusal bir dilin tasarlanması ve kadınlara oy hakkının verilmesi konusunda çalışmalar yapmıştır. Ülkenin bağımsızlığına kavuşması için çeşitli planlar yapsa da, ilerleyen yıllarda patlak veren II. Dünya Savaşı bu süreci sekteye uğratmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında ülke Japon İmparatorluğu tarafından işgal edilmiştir. Bunun ardında Japon destekli İkinci Filipin Devleti, José P. Laurel tarafından kurulmuştur. Bu devletin kurulmasının ardından, Dönemi'nde birçok katliam yapıldığı ve savaş suçunun işlendiği iddia edilmektedir. Bataan ölüm yürüyüşü ve Manila Katliamı bilinen tarihî vakalar bu iddiaların en önemlileridir. 1944'te Quezon sürgünde olduğu ABD'de ölmüştür ve onun yerine Sergio Osmeña geçmiştir. 1945'te ise Müttefik Devletler Japonları yenilgiye uğratmıştır. II. Dünya Savaşı sonlanana kadar bir milyondan fazla Filipinlinin öldüğü tahmin edilmektedir.

1986 yılında Japonya imparatoru Hirohito bu yaşananlardan ötürü özür dile getirmiştir.

Soğuk Savaş Dönemi

image
Ferdinand ve , 1979

24 Ekim 1945'te, Filipinler Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerinden biri olmuştur. Bir yıl sonra (4 Temmuz 1946'da) ise Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki Filipinler'in bağımsızlığını tanımıştır. Soğuk Savaş Dönemi'nde Komünist bir gerilla hareketi olan özellikle ülkenin kırsal kesiminde etkili olmuştur. Başkan halefi ; ülkedeki Hukbalahap propagandasını bastırmıştır. Magsaysay'ın halefi ise ülkenin ilk millî politikalarının geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır; Garcia, Emilio Aguinaldo'nun bağımsızlık ilanınını bayram ilan etmiştir. Böylece 4 Temmuz ile 12 Temmuz arası, Bağımsızlık Günü olarak kutlanmaya başlanmıştır. Bunun yanında Filipinler, ülkenin doğusunda kalan Kuzey Borneo üzerinde hak iddia etmeye başlamıştır.

1965'te, Macapagal; Ferdinand Marcos ile girdiği başkanlık yarışını kaybetmiştir. Marcos başkanlığının ilk dönemlerinde birçok kamusal projenin mimarı olmuştur. Ancak, halka açık fonlarda yapıldığı iddia edilen banka vurgunu gibi büyük yolsuzluk iddiaları ortaya çıkmıştır. Bu iddiaların ardından, Marcos rejiminin son dönemlerinde, toplum geneline büyük bir kargaşa hâkim olmuştur. Bunun üzerine 21 Eylül 1972'de Marcos ülkede sıkıyönetim ilan etmiştir. Bu dönem ülkede büyük bir politik geri çekilme ortaya çıkmıştır. İnsan hakkı ihlalleri yaşanmış ve basına sansür uygulanmıştır. Marcos'un eşi olan 'nın savurganlıklarının yanında ülkedeki yoksul sayısında büyük bir artış yaşanmıştır.

21 Ağustos 1983'te, muhalif liderlerden Benigno Aquino Jr.'ye 'nda bir suikast düzenlenmiş ve Aquino öldürülmüştür. Aquino'nun eşi ise eşinin ölümünden sonra muhalefet cephesinin başına geçmiş ve başkanlık adayı olmuştur. Sonuç olarak, Aquino'nun eşi Maria Corazon Aquino; Marcos'a karşı 1986 devlet başkanlığı seçimlerinde aday olmuştur. Marcos kazandığını açıklasa da muhalefet seçim sonuçlarının şaibeli olduğunu iddia etmiştir. Bunun üzerine halk sokaklara çıkmış ve Halkın Gücü Devrimi olarak bilinen olaylar sonucunda; Marcos rejimi devrilmiştir. Marcos ve onun müttefikleri, Hawaii'ye kaçmıştır. Ülkenin yeni devlet başkanı Corazón Aquino olmuştur.

Günümüz

image
Başkan 1998'de Pentagon ziyaretinde

1986'da ortaya çıkan reform hareketlerinden sonra; demokrasinin geri getirilmesi, ulusal borçların azaltılması ve yolsuzlukların önlenmesi için mücadele verilmiştir. Bunun yanında yeni rejimi devirmek için düzenlenen darbe girişimi engellenmiş, Moro'daki ayrılıkçı milislerle mücadele edilmiş, 4362 kişinin ölümüyle sonuçlanan yaraları sarılmaya çalışılmış ve yeniden canlanan Komünist hareketlerin etkinliği azaltılmıştır.Corazon Aquino'nun yönetimi Haziran 1991'deki Pinatubo Yanardağı patlamasıyla son bulmuştur. 1991'de ABD Üslerinin Süresinin Uzatılması Antlaşması parlamentoda kabul edilmemiştir. Bu karar uyarınca, Kasım 1991'de Clark Hava Üssü; Aralık 1992'de ise 'daki üs tahliye edilmiştir. Böylece ülkedeki Amerikan askerî üstleri son bulmuştur.

Filipinler ekonomisi "Asya Ekonomisinin Kaplanı" olarak adlandırılmaktadır. Mayıs 1992'deki Filipinler başkanlık seçimleriyle başa geçen 'un yönetiminde yıllık ortalama %6'lık bir GSYİH artışı sağlanmıştır.Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi ile sağlanan uzlaşı; ülkedeki ekonomik gelişim ve siyasi istikrara rağmen; 1997 Doğu Asya Mali Krizi ülkenin gelişimini sekteye uğratmıştır.

Ramos'tan sonra başkanlık seçimlerini kazanan Joseph Estrada Haziran 1998'de göreve başlamıştır. Estrada döneminde Filipinler, 1997 Doğu Asya Mali Krizi'nin ortasında %-0,6 büyüme oranından % 3.4'lük (1999) bir büyüme oranına kadar ulaşmıştır. Hükûmet, Mart 2000'de Moro İslamî Kurtuluş Cephesi 'ne karşı başlatılan operasyonlarda, direnişçilerin karargâhı da dâhil olmak üzere örgüt kampları etkisiz hâle getirilmiştir.Ebu Seyyaf ile yapılan savaşın ortasında, hükûmet için yolsuzluk iddiaları gündeme gelmiştir. Bunun üzerine, Estrada rejimi ile yıkılmıştır. Estrada'nın yerine, Başkan Yardımcısı Gloria Macapagal-Arroyo 20 Ocak 2001, devlet başkanlığı koltuğuna oturmuştur.

Arroyo'nun 9 yıllık yönetiminde, %4'lük GSYİH büyümesi 2002'den 2007'ye kadar %7'ye yükselmiştir ve 2004'te tamamlanan Manila Hafif Raylı Sistemi gibi önemli altyapı projeleri gerçekleştirilmiştir.Küresel Ekonomik Kriz'den en çok etkilenmesi beklenen ülkelerden olan Filipinler; Arroyo yönetiminde krizin etkilerini azaltmayı başarmıştır. Buna rağmen, ülke tarihinde birçok kez olduğu gibi ortaya çıkan rüşvet ve yolsuzluk iddiaları, Arroyo yönetiminin sonunu getirmiştir. 2004 başkanlık seçimlerinde kullanılan oyların yönlendirime uğratılmasıyla ortaya çıkan ; ortaya atılan yolsuzluk iddialarının en çok öne çıkan maddesi olmuştur. 23 Kasım 2009'da 34 gazetecinin öldürülmesine sonuçlanan , Arroyo yönetiminin iyice sarsılmasına yol açtı.

2010 seçimlerini kazanan Benigno Aquino III, ülkenin 15. devlet başkanı olmuştur. Aquino, ülkenin ilk bekâr devlet başkanı olmuştur. 15 Ekim 2012'de Müslüman azınlığın yaşadığı ayrılıkçı Mindanao bölgesi ile imzalanmıştır. Bangsamoro adıyla kurulacak özerk yapının temelleri atılmıştır. Buna rağmen, ülkenin doğusundaki Sabah (Malezya) bölgesindeki sınır tartışmaları ve Güney Çin Denizi sorunu daha da kızışmıştır. Filipinler, mali politikalar açısından başarılı bir dönem yaşamıştır. Özellikle 2013'te gayrisafi yurt içi hasılada sağlanan %7.2'lik büyüme ile Asya'nın en hızlı büyüyen ikinci devleti olmuştur. Aquino 2013 Geliştirilmiş Temel Eğitim Yasası'nı onaylayarak yaygın olarak K-12 programının uygulanmasına başlanmıştır. 8 Kasım 2013'te, Haiyan Tayfunu ülkeyi vurmuş ve özellikle Visayan bölgesinde büyük yıkıma neden olmuştur.

Siyaset

Filipinler, başkanlık sistemi ile yönetilen demokratik bir anayasal cumhuriyettir. Özerk bir yapıda olan ve ulusal hükûmettin büyük ölçüde özgürler verdiği Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi haricinde ülke üniter sistem ile yönetilmektedir. Ülkedeki yönetim sistemi Ramos yönetiminden beri tartışılmaktadır. Federal, tek meclisli ve parlamento sistemi ülkede uygulanması düşünülen yönetim biçimlerinden olmuştur.

Filipinler'de başkan; hem devlet başkanı hem de hükûmet başkanıdır. Aynı zamanda başkomutandır. Başkan, halkın oylarıyla altı yıllık bir süre için seçilir. Seçilen başkan bakanlar kurulunu oluşturur ve bakanlar kuruluna başkanlık eder. Ülkede çift meclisli sistem vardır. Meclisin üst kanadı olan senato, halk tarafından altı yıllık süre için seçilen vekillerden oluşur. Ülkedeki alt meclis ise Temsilciler Meclisi'dir. Temsilciler Meclisi için seçimler dört yılda bir yapılır. Vekiller, geniş bir temsili sağlama amacıyla hem belirli seçim bölgelerinden hem de sektörel alanlardan oysal parametrelerle seçilir. Ülkedeki yargı yetkisi Yargıtay'a aittir. Filipinler Yargıtay'ı bir mahkeme başkanı ve raportör ile on dört kurum yargıcından oluşur. Bu üyelerin tamamı, Yargı ve İletişim Kurulunun aday göstermesi ile Başkan tarafından atanır.

Uluslararası ilişkiler

image
Washington'daki Filipinler Büyükelçiliği

Filipinler'in uluslararası ilişkileri ticaret ve diğer ülkelerde yaşayan yaklaşık 11 milyon Filipin kökenli yurttaşın korunması üzerine kurulmuştur. Ülke Birleşmiş Milletler'in etkin ve kurucu üyesidir. Filipinler birçok kez Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne seçilmiştir. , Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun eski başkanlarındandır. Filipinler, BM İnsan Hakları Konseyi'nin de etkin üyelerindendir. Bunun yanı sıra ülke, Doğu Timor'daki barış misyonu kuvvetleri içerisinde yer alır.

Filipinler, ASEAN'ın kurucu ve etkin üyelerindendir. Bu örgüt, Güneydoğu Asya bölgesinde bulunan devletler arasındaki ekonomik, kültürel ve sosyopolitik alandaki ilişkileri kuvvetlendirmek amacıyla kurulmuştur. Ülke, blok ülkelerinin birçok zirvesine ev sahipliği yapmıştır.

Filipinler'in Amerika Birleşik Devletleri ile güçlü ilişkileri vardır. ABD'nin NATO dışı müttefiklerinden olan ülke; Soğuk Savaş ve uluslararası terörizmle mücadele yıllarında Birleşik Devletler'in yanında yer almıştır. Buna rağmen zaman zaman ABD'nin ülkedeki varlığına dair tartışmalar alevlenmektedir. ABD'nin ve 'ta bulunan eski askerî üsleri ve güncel olarak bu ülke ile yapılan Askerî Güçlerin Geçişi Anlaşması ülke içinde tartışmalara neden olmaktadır.

Japonya, ülkenin resmî gelişim programlarına yardımcı olan bir ülke olarak bilinmektedir. Ancak iki ülke arasında seks işçisi kadınların durumu gibi bazı tarihî sorunlar vardır. II. Dünya Savaşı'nda karşıt iki cephede yer alan bu iki ülke arasında bu açıdan kayda değer bir husumet yoktur.

Ülkenin yabancı ülkelerle olan ilişkileri genellikle artı yönlüdür. Ortak demokratik değerler Avrupa ülkeleri ve Batı ile Filipinler'in ilişkilerini kolaylaştırmaktadır. Diğer gelişmekte olan ülkelerle benzer bir ekonomik durum çizelgesi gösteren ülke ekonomisi, bu yönden gelişmekte olan ülkelerle kuvvetli bir ekonomik ağ geliştirme misyonunu uygulamaktadır. Tarihî bağlar ve kültürel benzerlikler ülkenin İspanya ile ilişkilerinde köprü görevi üstlenmektedir.Aile içi şiddet ve yurt dışına çalışmak için giden işçilerin savaşlardan etkilenmeleri gibi sorunlara rağmen, Filipinler'in Orta Doğu ülkeleri ile kuvvetli ve iyi bağları vardır. Bu ülkelerde iki milyondan fazla Filipinli işçi çalışmaktadır.

Komünizmin bir tehdit olmaktan çıkmasının ardından, 1950'lerdeki Filipinler ve Çin arasında oluşan düşmanca ilişkiler büyük ölçüde düzelmiştir. Ülke ile Çin arasındaki temel sorunlar Tayvan, Spratly Adası ve Çin'in yayılmacı dış politikasıdır. Bunun için Filipinler hâlâ Çin ile ilişkilerini dikkatli bir seyirde geliştirmeye çalışmaktadır. Ülkenin son yıllarda geliştirdiği uluslararası siyaset şekli, özellikle Kuzeydoğu Asya ve Asya-Pasifik ülkeleri ile ticari ilişkiler kurmak üzerinedir.

Filipinler, Doğu Asya Zirvesi, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, Latin Birliği, ve Bağlantısızlar Hareketi'nin etkin bir üyesidir. Ülke ayrıca İslam ülkeleri ile iş birliğini geliştirebilmek amacıyla İslam İşbirliği Teşkilatı'na gözlemci olarak katılmaktadır.

Ordu

, anayasal olarak Filipinler'in korunmasından sorumlu olan ulusal güvenlik kurumudur. Ordu, üç ana koldan oluşur. Bunlar hava kuvvetleri, donanma (sahil güvenlik dâhil) ve kara kuvvetleridir. Güncel olarak, Filipinler Ordusu istihdam yoluyla askere alınan gönüllülerden oluşmaktadır. Buna rağmen, Filipinler Anayasa'sına göre, belirli durumlarda askerlik zorunlu olabilmektedir. Ülkedeki asayişin sağlanması Filipin Ulusal Polis Dairesinin sorumluluğundadır. Bu daire, İçişleri ve Yerel Yönetimler bakanlığına bağlıdır.

Mindanao Müslüman özerk bölgesinde faaliyet gösteren Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi ülkenin en büyük ayrılıkçı gücüdür. Filipinler'in güvenlik siyasetini daha çok bu örgüte karşı mücadele oluşturmaktadır. Ülkedeki komünist Yeni Halk Ordusu ve Ebu Seyyaf gibi örgütler de merkezî yönetim tarafından önlem alınan diğer yapılanmalardır. Bunların yanında özellikle Mindanao'nun güneyindeki adalarda yabancıların fidye için kaçırılması gibi suç teşkil eden şebekeler etkindir. Ancak son zamanlarda Filipinler hükûmetinin aldığı tedbirlerle bu şebekeler tarafından işlenen suçlar büyük oranda azaltılmıştır.

Filipinler, II. Dünya Savaşı'ndan beri ABD'nin güvenlik ortağıdır. 1951'de bu ülke ile birlikte ikili savunma antlaşması imzalanmıştır. Filipinler Soğuk Savaş boyunca Amerikan politikalarını desteklemiştir. Bunun bir sonucu olarak, Filipinler Kore ve Vietnam savaşlarına katılmıştır. Komünizmin özellikle Güney Asya'ya yayılmasını engellemek amacıyla ABD, Birleşik Krallık, Tayland, Pakistan, Yeni Zelanda ve Avustralya'nın oluşturduğu SEATO'nun üyelerinden biri olmuştur. ABD'nin uluslararası terörizm ile mücadele adı altında yürüttüğü faaliyetlerde ve Irak Savaşı'nda Filipinler koalisyon güçlerinin yanında yer almıştır.

Yönetim birimleri

Filipinler üç ada grubuna ayrılır, bunlar: Luzon, Visayas ve Mindanao'dur. Ülke 17 bölge, 81 il, 144 kent ve 1,491 belediyeden meydana gelir. Ek olarak, 5446 sayılı Filipin Takımadaları Karasularının Tanımlanmasına Dair Kanun'un ikinci bendine göre, Filipinler Malezya'ya ait Sabah'ın doğusu hakkında hak iddia etmemektedir.

image
Filipinlerin yönetimsel birimleri.
Bölge Tahsis Edilen Hükûmet Merkezi
Ilocos Bölgesi Bölge I San Fernando Şehri, La Union
Bölge II Şehri, Cagayan
Merkez Luzon Bölge III Şehri,
Calabarzon Bölge IV-A Şehri,
Bölge IV-B Şehri,
Bölge V Şehri, Albay
Batı Visayas Bölge VI Iloilo Şehri
Merkez Visayas Bölge VII Cebu Şehri
Bölge VIII Tacloban Şehri
Bölge IX Şehri
Bölge X Şehri
Davao Bölgesi Bölge XI Davao Şehri
Bölge XII Şehri,
Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi ARMM Cotabato Şehri
CAR Baguio Şehri
Ulusal Başşehir NCR Manila

Coğrafya

Filipinler, 7.645 adacıktan oluşan bir takımadadır. Ülkenin yüzölçümü, kara içinde bulunan su kitleleri de dikkate alındığında yaklaşık olarak 300.000 kilometre karedir. 36.289 kilometrelik kıyı şeridi, ülkeyi dünyanın en uzun kıyı şeridine sahip 5. ülkesi yapmaktadır. Filipinler, 116° 40' ve 126° 34' doğu boylamları ile 4° 40' ve 21° 10' kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. Ülkenin doğusunda Filipin Denizi, batısında Güney Çin Denizi ve güneyinde Celebes Denizi bulunmaktadır. Borneo adası ülkenin güneyinde bulunurken, ülkenin kuzeyinde Tayvan konumlanmaktadır. Maluku Adaları ve Sulawesi ülkenin güneybatısında iken Palau ülkenin doğusundadır.

Ülkedeki dağlık adaların çoğu volkanik topraklardan oluşan tropik yağmur ormanları ile örtülüdür. Ülkenin en yüksek dağı 'dır. Mindanao adasında bulunan Apo Dağı, deniz seviyesinden 2.954 metre yüksektedir.'nda bulunan Galate Derinliği ülkenin en alçak noktasıdır. Ayrıca bu derinlik dünyadaki en alçak üçüncü noktadır. Bu çukurluk Filipin Denizi'nde bulunmaktadır.

Ülkenin en uzun akarsuyu Kuzey Luzon'da bulunan 'dir. , başkent Manila'nın kıyı şeridi boyunca uzanmaktadır. Bu koy ülkenin en büyük gölü olan 'ya Pasig Nehri'yle bağlıdır. , ve ülkedeki diğer önemli körfez ve koylardır. , Samar ve Leyte adalarını birbirinden ayırmaktadır. Ancak, bu iki karayı birbirine bağlamaktadır.

image
image
Ifugao/Igorot kuzey Filipinler'in dik dağlık bölgelerinde mahsul yetiştirmek için teras çiftçiliğinden yararlandı.

Ülke, Pasifik Deprem Kuşağı'nın batı saçakları üzerinde bulunmaktadır. Bunun için takımadalarda sıkça sismik ve volkanik faaliyetler görülmektedir. Filipin Denizi'nin doğusunda yer alan , etkin bir deniz altı tektonik dalma kuşağıdır. Filipinler'de günde yaklaşık 20 adet hafif şiddetli-hissedilmeyen deprem saptanmaktadır. Filipinler'deki bilinen son büyük deprem 'dir.

Ülkede , Pinatubo ve Taal gibi birçok aktif volkan vardır. Haziran 1991'deki Pinatubo Yanardağı patlaması, 20. yüzyıldaki en büyük ikinci volkanik patlamadır. Ülkenin en önemli doğal miraslarından biri, Puerta Princesa Doğal Parkı'nın bulunduğu alandır. Burada bulunan yeraltı nehri, ülkenin tanınmış doğal turizm noktalarından birini oluşturmaktadır. Ayrıca Asya'nın en önemli orman ekosistemlerinden birini bölge bitey ve direy çeşitliliği açısından da önemli zenginliklere sahiptir.

Ülkedeki volkanik faaliyetler nedeniyle toprağın mineral seviyesi ve maden çeşitliliği oldukça yüksektir. Tahminlere göre Filipinler, dünyada Güney Afrika Cumhuriyeti'nden sonra en fazla altın rezervine sahip ikinci ülkedir. Bunun yanında dünyadaki en büyük bakır rezervleri, Filipinler'dedir. Ülke; nikel, kromit ve çinko açısından da zengindir. Buna rağmen, yüksek nüfus yoğunluğu, kötü yönetim ve teknik yetersizlikler sonucunda bu kaynakların büyük çoğunluğu işletilememektedir.

Filipinler, jeotermal enerji konusunda önemli yatırımlar yapan ülkelerden biridir. Ülkedeki elektrik ihtiyacının %18'i jeotermal enerjiden sağlanmaktadır. Böylece Filipinler ABD'den sonra dünyadaki en büyük jeotermal enerji üreticisidir.

Yaban yaşamı

image
Matinloc Adası El Nido, Palawan
image
Filipin tersiyeri (Tarsius syrichta), En küçük canlılardan biri.

Filipinler'in sahip olduğu yağmur ormanları ve uzun sahili birçok kuş, bitki, hayvan ve deniz canlısına ev sahipliği yapmaktadır. Filipinler dünyadaki on büyük biyoçeşitlilik barındıran ülkeden biridir. Ülkede yaklaşık 1,1000 omurgalı canlı türü yaşamaktadır. Filipin topraklarında, başka yerlerde yaşamadığı düşünülen 100'den fazla memeli, 170'ten de fazla kuş türü bulunmaktadır. Filipinler, son on yılda yeni keşfedilen 80 kadar memeli tür ile; dünyada en fazla yeni memeli tür keşfedilen ülkedir. Bu nedenle ülkedeki saptanan endemik çeşitlilik artmaktadır.

Filipinler, büyük yırtıcı hayvanlardan yoksundur. Ancak, tuzlu su timsahları, piton ve kobra gibi yılan türleri ve bazı yırtıcı kuşlar bu durumun istisnasıdır. Özellikle, Filipinler'in ulusal kuş türü olarak bilinen Pithecophaga jefferyi; bazı araştırmacılar tarafından dünyanın en büyük kartalı olarak nitelendirilmektedir. Ülkede yerel olarak Lolong adı ile bilinen timsah, bugüne kadar dünya üzerinde yakalanan en büyük timsah olarak kayıtlara geçmiştir.

, dugong ve Bohol'da yaşayan ; ülkedeki önemli yerli hayvanlardır. Ülkede tahminen 13,500 bitki türü bulunmaktadır. Bunların 3,200 kadarı adaya özgü bitkilerdir. Filipin yağmur ormanları bitey açısından oldukça zengindir. Orchidaceae ve Rafflesialar bu bitki örtüsünün en nadir türlerindendir.

Filipin açıklarındaki deniz suyunun 2.200.000 kilometre karelik bölümünde, endemik ve çeşitli bir deniz yaşamı vardır. Burası olarak bilinen denizel bölgenin önemli bir parçasıdır. Mercan ve deniz balıklarının toplam sayısının, sırasıyla 500 ve 2,400 civarında olduğu sanılmaktadır. Ancak, yeni kayıtlar ve keşfedilen türler Filipin denizlerindeki bilinen türsel çeşitliliğin ve endemik varlığın sürekli bir biçimde artmasını sağlamaktadır. Sulu Denizi'nde bulunan Tubbataha Resifi, 1993'te, Dünya Mirası listesine alınmıştır. Ayrıca Filipin sularında yosun, inci ve yengeç yetiştiriciliği yaygındır.

Sık sık yasa dışı kesimler yoluyla ormanların yok edilmesi, Filipinler'de iveğen bir sorundur. 1990'da ülke yüzölçümünün %70'i ormanlarla kaplıyken 1999'da bu oranda %18.3'lük bir azalma söz konusu olmuştur. Ülkedeki birçok tür yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Araştırmacıların söylemlerine göre sadece Filipinler'in egemen olduğu Güneydoğu Asya bölgesinde 21. yüzyılın sonuna kadar türlerin %20'sini kapsayabilecek bir nesil tükenme tehlikesi bulunmaktadır.Uluslararası Koruma Örgütü'ne göre, Filipinler biyoçeşitliliğin en fazla olduğu alanlardandır ve buna bağlı olarak öncelikli korunma alanlarından biridir.

İklim

image
Haiyan Tayfunu (Yolanda Tayfunu olarak da bilinir.)

Filipinler genel olarak sıcak ve nemli bir özellik gösteren tropik bir denizel iklime sahiptir. Ülkede üç mevsim yaşanmaktadır. Tag-init olarak bilinen mevsim, sıcak ve kurak yaz mevsimine karşılık gelir. Bu mevsim, marttan mayısa kadar sürmektedir. Tag-ulan, hazirandan kasıma kadar süren yağmurlu bir mevsimdir. Üçüncü mevsim ise tag-lamig adıyla bilinir. Aralıktan şubata kadar süren bu mevsimde kuru-soğuk bir hava ülkeye hâkim olur. Habagat adıyla bilinen ve ekimden mayısa kadar etkili olan rüzgârlar kuzeybatı musonlarıdır; kuru rüzgârlar şeklinde kasımdan nisana kadar kendini gösteren musonlar ise kuzeydoğu musonlarıdır. Bu kuzeydoğu musonlarına yerel dilde amihan adı verilmektedir. Filipinler ülke genelinde genellikle 21 °C (70 °F) ile 32 °C (90 °F) seyretmektedir. Buna rağmen mevsimlere bağlı olarak daha soğuk veya daha sıcak sıcaklıklar da ölçülmektedir. Ülkenin en soğuk ayı ocaktır. En yüksek sıcaklıklar ise mayıs aylarında ölçülmektedir.

Ülkenin yıllık sıcaklık ortalaması 26,6 °C (79,9 °F) civarındadır. Ülke içerisindeki yerel sıcaklık değerleri karşılaştırıldığında, enlem ve boylamsal konum sıcaklık üzerinde birincil bir etki yaratmamaktadır. Ülkenin kuzeyi, güneyi, doğusu veya batısı dikkate alındığında, indirgenmiş sıcaklık (deniz seviyesindeki sıcaklık) yakın değerlerde olma eğilimindedir. Ülkedeki sıcaklık değerlerinde en etkili etkenin yükselti olduğu düşünülmektedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.500 metre olan Baguio'da yıllık sıcaklı ortalaması deniz seviyesinin yaklaşık 18,3 °C (64,9 °F) altındadır. Bu durum Baguio'yu sıcak yaz döneminde önemli bir uğrak noktası hâline getirmektedir.

Temmuzdan ocak ayına kadar, ülkede tayfun kuşağı etkisini göstermektedir. Bu dönem sel felaketlerinin yaşandığı ve sağanakların bastırdığı bir dilimdir. Bu şekilde yağmurlarla birlikte, ülkede yılda yaklaşık olarak 90 kadar tayfun oluşur. Bu tayfunların sekiz ya da dokuzu kara üzerinde etkili olmaktadır. Ülkedeki yıllık yağış miktarı dağlık doğu sahillerinde 5.000 milimetre kadardır. Ancak bazı korunaklı vadilerde bu değer 1.000 milimetreden daha azdır. Takımadayı vuran bilinen en büyük dönencesel (tropik) kasırga Temmuz 1911'de meydana gelmiştir. Bu kasırgada Baguio'ya 24 saat içinde -birim alana- 1.168 milimetre yağmur düşmüştür. Bagyo, Filipinlerde kasırga için kullanılan yerel bir tabirdir.

Ekonomi

image
Filipinler'in kişi başına reel GSYİH gelişimi
image
Filipinler ihracatının orantılı bir temsili, 2019

Filipinler tarımsal alanda, elektronik endüstrisinde ve hizmet sektöründe yeni endüstrileşen ülkedir. "Sonraki Onbir" ekonomilerinde listelenmiştir. Filipinler'in ekonomisinde önemli bir canlılık görülür.

Asya Finansal Krizi sonucunda Filipinler pesosunu bir doları 40 pesodan 26 pesoya düşürerek Filipin ekonomisini son derecede etkiledi. Düşük yabancı sermaye ülkeye girmesiyle temelini tarımın oluşturduğu ekonomide 1999'da %3 ve 2000'de %4 küçülme oldu. 2000'deki politik belirsizlikler peseyu zayıflatmış hatta daha ötesi bir doları 55 pesoya çıkararak pesonun en düşük seviyeye inmesine neden olmuştur.

1990'lardaki Asya finansal krizi, Filipinler'in ekonomisinde deneyim sağlamasına ve 2004'te %6'lık bir büyüme elde etmesini sağladı. Başbakan Gloria Macapagal Arroyo, 2020'lerde ülkesinin gelişmiş ülkeler arasında yer alacağını taahhüt etti. 2005'te Filipin pesosu Asya'nın en işlevsel parası oldu. 2006'da Filipin ekonomisi geçen yıla oranla %5,4'lik bir büyüme sağladı. Hükûmet gayrisafi millî hasılayı artırmak için 2007'de %7'lik, 2008'de %8'lik ve 2009'da %9'luk bir büyüme hedefliyor.

Muz ticaretinin ülke ekonomisine katkısı büyüktür. Bunun yanı sıra turizmin Filipin ekonomisinde önemli bir payı vardır.

Nüfus

image
Filipinler'in Manila kentindeki Kara Nasıralı alayı.

Filipinler 105 milyonu aşan nüfusuyla (2012) dünyanın en çok nüfusuna sahip 12. ülkesidir. [1] 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . dünyanın en kalabalık 11. başkentidir. Okur-yazarlık oranı %92.5'tir (2003) ve bunda erkeklerin oranı kadınlarınkine hemen hemen eşittir. Yaşam süresi kadınlarda 69.91 ile 72.28 arasında, erkeklerde 66.44 yıldır. Nüfus yılda yaklaşık olarak %1.92 artmaktadır. 1903'ten beri 100 yılda nüfus 11 kat arttı. Bu da gösteriyor ki, büyüme oranı bölgedeki diğer ülkelere göre daha hızlıdır. (Endonezya 9 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. aynı sürede sadece 5 kat büyüdü).

Etnik gruplar

Filipinliler çeşitli Avustralyanca kelimelerinin birbirini takip eden bin yıldan daha uzun bir süre boyunca etkisi altında kalmıştır.

Filipinliler şu anda, çeşitli etnik gruplar içeren, fakat sınırlanmayan şu gruplara bölünmüştür: Visayanlar, Tagaloglar, , Morolar, Kapampangan, Bicolano, Pangasinense, Igorot, Lumad, Mangyan, Ibanag, Chabacano, Bajau, Ivatan ve .

Diller

1987 Yasasında 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Filipince ve İngilizce'nin her ikisi de resmî dil ilan edilmiştir. Birçok Filipinli İngilizceyi, Filipince'yi ve yerel dillerini anlayabilir, yazabilir ve konuşabilir.

On iki büyük bölgesel dil, yerel bölgelerinin yardımcı resmi dillerinin her birine konuşan bir milyondan daha fazla kişiden oluşmuştur. Bu diller: Tagalog, , , , , , Bikol, . , , ve Tausug.

Din

Filipinler'deki Dinî Yapı (2014)
Dinler/İnançlar
Katolikler
  
 %81
İslam
  
 %6
Evangelist Hristiyanlar
  
 %2.7
İglezyan Hristiyanlar
  
 %2.4
Protestanlar
  
 %1.2
Aglipaylar
  
 %1
Diğer dinler
  
 %2.2
Ateistler ve agnostikler
  
 %0.1
Bilinmeyen
  
 %4.3
Ulusal İstatistik Kurumu'nun 2014 raporu esas alınmıştır.

Filipinler din ve devlet işlerinin birbirinden ayrıldığı laik bir ülkedir. Ülke, uzun süre İspanyol kültürünün etkisinde kaldığı için Katolik yapı baskındır. Bu yönüyle, eski Portekiz sömürgesi olan Doğu Timor ile birlikte Katoliklerin baskın olduğu iki ülkeden biri Filipinler'dir. Ülkedeki insanların %90'nından fazlası Hristiyan'dır. Bu Hristiyan nüfusun %51'i Katolik iken, %9.5'i İglezyan Hristiyanlığı, Filipin Bağımsız Kilisesi ve Birleşik Protestan Kilisesi gibi Protestan temelli dinî zümrelere dâhildir. Ayrıca ülkede Hristiyanlığın Yehova'nın Şahitleri koluna mensup insanlar da vardır.

Ulusal Filipinli Müslümanlar Kurulu (NCMF)'nun verilerine göre, 2012'de ülke nüfusunun % 11'i Müslüman'dır. Mindanao, Palawan ve Bangsamoro olarak bilinen Sulu Takımadaları Müslüman toplulukların yoğunlaştığı yerlerdir. Ancak, bazı Müslüman Filipinliler; bu bölgelerden ülkenin farklı kırsal ve kentsel yerleşimlerine göç etmiştir. Ülkedeki Müslümanlar arasında, Sünni İslam'ın Şafii kolu yaygındır. Ancak ülkede Ahmedîliğe mensup insanlar da vardır.

Filipinler'de ülke nüfusunun yaklaşık %2'sini geleneksel Filipin dinleri oluşturmaktadır. Bu dinler bazı yerli kabilelerde yaygındır. Bu dinler kültürel etkilenme ile Hristiyanlık ve İslam ile uyumlu hâle gelmiştir. Animizm, halk kültü ve Şamanizm inançları; geçmişten günümüze ulaşan inanış biçemleridir. Dinî kanaat liderleri olan albularyo, babaylan ve manghihilotlar, geleneksel dinlerin bugüne ulaşmasında önemli etki sahibidir. Filipinler'de halkın yaklaşık %1'i Budizm ve Taoizm inancına sahiptir. Bu dinler ve Çin halk kültlerinin oluşturduğu inançlar; özellikle Çin kökenli toplulukların bulunduğu bölgelerde yaygındır. Ayrıca ülkede, az sayıda Hinduizm, Sihizm, Yahudilik ve Bahailik dinlerinin inanırları vardır. Ülkede, hiçbir dine inanmayanların sayısı yaklaşık 1% ile 11% arasındadır.

Kültür

image
Filipin müzik geleneğinin örneği olan vurmalı çalgılar.

Filipin kültürü doğu ve batı uygarlıklarının birleşiminden oluşur. Filipinler, Malay mirasının diğer Asya ülkelerini de etkileyen yönlerini barındırır. Bununla birlikte, Amerikan ve ; ülkedeki kültürel varlığın önemli parçalarıdır. Filipinler'de, önemli bir kişinin adına düzenlenen anma veya kutlama şölenleri oldukça yaygındır. Bu şölenler ülkede barrio fiestas adıyla bilinmektedir.

Moriones ve Sinulog festivalleri ülkedeki en bilinen şölenlerdir. Bu gibi toplumsal kutlamalarda müzik ve dans ön plandadır. Ülkedeki bazı geleneksel değerler değişime uğrarken bazıları adım adım modernleşme nedeniyle yok olmaktadır. Bayanihan Filipin Ulusal Halk Dansları Birliği, ülke genelindeki birçok geleneksel dans türünü koruma altına almak için çalışmalar yürütmektedir. Birliğin yaptığı simgesel çalışmalar; bu oluşumun adını ülke çapında duyurmasını sağlamıştır.

Dış bağlantılar


'
hakkında daha fazla bilgi edinin
image Vikisözlük'te tanımlar
image Commons'ta dosyalar
image Vikihaber'de haberler
  • Filipinler'deki başkanlık sistemi için bkz. H. Emre Bağce, “The Role of Political Institutions in Tackling Political Fragmentation and Polarization: Presidentialism versus Parliamentarism”, (İngilizce)

Filipinler fotoğrafları

  • image
    Intramuros'a giriş kapısı
  • image
    Filipinlerin kahramanı José Rizal'ın heykeli
  • image
    Osmanlı'nın Filipinler'de inşa ettiği yapı:Osmanlı Camii
  • image
    Flipinler Bayrağı

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 
  2. ^ "More islands, more fun in PH" (İngilizce). 20 Şubat 2016. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  3. ^ "Philippines joyous as baby Chonalyn's arrival means population hits 100m". the Guardian. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2015. 
  4. ^ "Projections". 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2015. 
  5. ^ "List of Asian countries by population". 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2015. 
  6. ^ (PDF). 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2015. 
  7. ^ (1994). Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society. Ateneo de Manila University Press. s. 6. ISBN . 
  8. ^ (1979). "Chapter 4. Magellan's Successors: Loaysa to Urdaneta. Two failures: Grijalva and Villalobos". . Taylor & Francis. s. 97. ISBN . 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  9. ^ Friis, Herman Ralph. (Ed.). (1967). The Pacific Basin: A History of Its Geographical Exploration. American Geographical Society. s. 369. 
  10. ^ (Ed.). (1957). Encyclopedia of the Philippines, Volume 15 (3. bas.). E. Floro. s. 46. 
  11. ^ Tarling, Nicholas. (1999). The Cambridge History of Southeast Asia – Volume One, Part Two – From c. 1500 to c. 1800. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 12. ISBN . 
  12. ^ . (28 Mart 2005). "The Philippines are or is?" 30 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Manuel L. Quezon III: The Daily Dose. 20 Aralık 2009.
  13. ^ Henderson, Barney (4 Ağustos 2010). "Archaeologists unearth 67000-year-old human bone in Philippines". Londra: The Daily Telegraph. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ağustos 2010. 
  14. ^ (1970). "The Tabon Caves: Archaeological Explorations and Excavations on Palawan". National Museum. s. 44. ASIN B001O7GGNI. Erişim tarihi: 16 Aralık 2009. 
  15. ^ (1984). "Prehispanic Source Materials for the Study of Philippine History". Quezon City: New Day Publishers. s. 15. ISBN . 
  16. ^ (1984). "Prehispanic Source Materials for the Study of Philippine History". Quezon City: New Day Publishers. s. 138. ISBN . 
  17. ^ (Ocak 2006). (PDF). 3 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009. 
  18. ^ Mijares, Armand Salvador B. (2006). The Early Austronesian Migration To Luzon: Perspectives From The Peñablanca Cave Sites 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association 26: 72–78.
  19. ^ Legarda, Benito, Jr. (2001). "Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines". Cilt 23. Kinaadman (Wisdom) A Journal of the Southern Philippines. s. 40. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  20. ^ a b . 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009. 
  21. ^ * Ibrahim, Ahmad; Sharon Siddique; Yasmin Hussain (1985). Readings on Islam in Southeast Asia. Institute of Southeast Asian Studies. s. 51. ISBN . 
  22. ^ Legarda, Benito, Jr. (2001). "Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines". Kinaadman (Wisdom) A Journal of the Southern Philippines. Cilt 23. s. 40. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  23. ^ "Filipino epic comes to life". 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2015. 
  24. ^ Prehispanic Source Materials sayfa 74 by William Henry Scott (NEW DAY PUBLISHERS INC.)
  25. ^ Zhang Xie. (1618) (in Chinese). Dong Xi Yang Kao [A Study of the Eastern and Western Oceans] Volume 5 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çince: 東西洋考). ISBN . MID 00024687. Retrieved Aralık 18, 2009.
  26. ^ 100 Events That Shaped The Philippines (Adarna Book Services Inc. 1999 Published by National Centennial Commission) sayfa 72 "The Founding of the Sulu Sultanate"
  27. ^ Bascar, C.M. (n.d.). Sultanate of Sulu, "The Unconquered Kingdom" 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved Aralık 19, 2009 from The Royal Hashemite Sultanate of Sulu & Sabah Official Website 22 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
  28. ^ "The Maguindanao Sultanate" 26 Ocak 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Moro National Liberation Front web site. "The Political and Religious History of the Bangsamoro People, condensed from the book Muslims in the Philippines by Dr. C. A. Majul." Retrieved January 9, 2008.
  29. ^ Pusat Sejarah Brunei 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved February 7, 2009.
  30. ^ a b McAmis, Robert Day (2002). Malay Muslims: The History and Challenge of Resurgent Islam in Southeast Asia. Wm. B. Eerdmans Publishing. ss. 18-24, 53-61. ISBN . Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  31. ^ Munoz, Paul Michel (2006). Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula. Singapore: Editions Didier Millet. s. 171. ISBN . 
  32. ^ U.S. Department of State. Bureau of East Asian and Pacific Affairs. (June 2009). Background Note: Brunei 2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved Aralık 18, 2009.
  33. ^ a b c d Agoncillo, Teodoro A. (1990). History of the Filipino People (8.8yayımcı=Garotech Publishing bas.). s. 22. ISBN . 
  34. ^ Zaide, Gregorio F. and Sonia M. Zaide (2004). Philippine History and Government (6.6yayımcı=All-Nations Publishing Company bas.). 
  35. ^ Kurlansky, Mark. (1999). The Basque History of the World. New York: Walker & Company. p. 64. .
  36. ^ . (1988). Culture and History: Occasional Notes on the Process of Philippine Becoming. Manila: Solar Publishing.
  37. ^ Dolan, Ronald E. (Ed.). (1991). "Education" 13 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Philippines: A Country Study 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Washington: GPO for the Library of Congress. Retrieved Aralık 20, 2009 from Country Studies US Website 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
  38. ^ Halili, Maria Christine N. (2004). Philippine History. Rex Bookstore. ss. 119-120. ISBN . Erişim tarihi: 8 Ocak 2010. 
  39. ^ De Borja, Marciano R. (2005). Basques in the Philippines. University of Nevada Press. ss. 81-83. ISBN . Erişim tarihi: 8 Ocak 2010. []
  40. ^ a b Nuguid, Nati. (1972). "The Cavite Mutiny" 12 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. in Mary R. Tagle. 12 Events that Have Influenced Philippine History. [Manila]: National Media Production Center. Retrieved Aralık 20, 2009 from StuartXchange Website 28 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
  41. ^ a b . A Question of Heroes.
  42. ^ a b Richardson, Jim (Ocak 2006). . Documents of the Katipunan. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2009. 
  43. ^ (1999). (Expanded bas.). Pasig City: Anvil Publishing, Inc. ISBN . 
  44. ^ Price, Michael G. (2002). Foreword. In A. B. Feuer, America at War: the Philippines, 1898–1913 22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (pp. xiii–xvi). Westport, Connecticut: Greenwood. .
  45. ^ Gates, John M. (Kasım 2002). . The U.S. Army and Irregular Warfare. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2010. 
  46. ^ Kho, Madge. "The Bates Treaty". PhilippineUpdate.com. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Aralık 2007. 
  47. ^ "History of The Republic of Zamboanga (May 1899 – March 1903)". Zamboanga City: Zamboanga. 18 Temmuz 2009. 2 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2010. 
  48. ^ "2014 Philippines Yearly Box Office Results". 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2015. 
  49. ^ Armes, Roy. "Third World Film Making and the West" 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p.152. University of California Press, 1987. Retrieved on January 9, 2011.
  50. ^ "The Role of José Nepomuceno in the Philippine Society: What language did his silent film speaks?" 12 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Stockholm University Publications. Retrieved on January 28, 2014.
  51. ^ Moore, Charles (1921). "Daniel H. Burnham: Planner of Cities" 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Houghton Mifflin and Co., Boston and New York.
  52. ^ Molina, Antonio. The Philippines: Through the centuries. Manila: University of Sto. Tomas Cooperative, 1961. Print.
  53. ^ Manapat, Carlos, et al. Economics, Taxation, and Agrarian Reform. Quezon City: C&E Pub., 2010.Print.
  54. ^ White, Matthew. "Death Tolls for the Man-made Megadeaths of the 20th Century" 2 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved August 1, 2007.
  55. ^ Rottman, Gordon L. (2002). World War 2 Pacific Island Guide – A Geo-Military Study 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Westport, Connecticut: Greenwood Press. p. 318 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. .
  56. ^ "Cebu". encyclopedia.com, citing The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2010. 
  57. ^ Zaide, Sonia M. (1994). The Philippines: A Unique Nation. All-Nations Publishing Co. s. 354. ISBN . 
  58. ^ "Founding Member States". United Nations. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  59. ^ "East & Southeast Asia :: Philippines". The World Factbook. Washington, DC: Author: Central Intelligence Agency. 28 Ekim 2009. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2009. 
  60. ^ Jeff Goodwin, No Other Way Out 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Cambridge University Press, 2001, p.119, ,
  61. ^ Molina, Antonio. The Philippines: Through the Centuries. Manila: University of Sto. Tomas Cooperative, 1961. Print.
  62. ^ Carlos P. Romulo and Marvin M. Gray, The Magsaysay Story (1956), is a full-length biography
  63. ^ . prescarlosgarcia.org. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  64. ^ Diosdado Macapagal. . Philippine History Group of Los Angeles. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2009. 
  65. ^ Manuel S. Satorre, Jr. . positivenewsmedia.net. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2008. 
  66. ^ (PDF). 15 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  67. ^ Weatherbee, Donald E.; Ralf Emmers; Mari Pangestu; Leonard C. Sebastian (2005). International relations in Southeast Asia. Rowman & Littlefield. ss. 68-69. ISBN . 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  68. ^ What happened to the Marcos fortune? 20 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC News. January 24, 2013.
  69. ^ Tarling, Nicholas (2000). The Cambridge History of Southeast Asia: From World War II to the Present, Volume 4. Cambridge University Press. s. 293. ISBN . Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  70. ^ a b Chandler, David P. and David Joel Steinberg (1987). In Search of Southeast Asia: A Modern History (Revised 2nd bas.). University of Hawaii Press. ss. 431-442. ISBN . Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  71. ^ Osborne, Milton E. Southeast Asia: An Introductory History (9.9yıl=2004 bas.). Allen & Unwin. ss. 235-241. ISBN . Erişim tarihi: 7 Ocak 2010. 
  72. ^ "Gov't drafts new framework to guide peace talks with leftist rebels". . 6 Mayıs 2013. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  73. ^ Julie Alipala (2 Ekim 2010). . . 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2012. 
  74. ^ "Tarlac map" 13 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. University of Texas in Austin Library. Retrieved on August 2, 2011.
  75. ^ "Report of the Philippine Commission to the President, 1901 Vol. III" 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., pg. 141. Government Printing Office, Washington, 1901.
  76. ^ Shenon, Phillip (16 Eylül 1991). "Philippine Senate votes to Reject U.S. Base Renewal". The New York Times. 6 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  77. ^ De Santos, Jonathan (16 Eylül 2011). . Sun Star Manila. 6 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  78. ^ Whaley, Floyd (26 Nisan 2013). "Shadows of an Old Military Base". The New York Times. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2014. 
  79. ^ Drogin, Bob (27 Kasım 1991). "After 89 Years, U.S. Lowers Flag at Clark Air Base". Los Angeles Times. 25 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2011. 
  80. ^ Pempel, T. J. The Politics of the Asian Economic Crisis. Cornell University Press, 1999. s. 163. ISBN . 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  81. ^ "Financial Crisis and Global Governance: A Network Analysis". Temmuz 2009. 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2012.  by Andrew Sheng, Adj. Prof., ve
  82. ^ (PDF). 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014.  by Taylan Yenilmez, Tinbergen Institute and Burak Saltoglu, Bogazici University
  83. ^ "THE PHILIPPINES: CONSOLIDATING ECONOMIC GROWTH". . 13 Mart 2000. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  84. ^ . . 7 Ekim 2008. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2014. 
  85. ^ "Speech of Former President Estrada on the GRP-MORO Conflict". . 18 Eylül 2008. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  86. ^ "Philippine Military Takes Moro Headquarters". . 10 Temmuz 2000. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  87. ^ "2 US Navy men, 1 Marine killed in Sulu land mine blast". GMA News. 29 Eylül 2009. 2 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2009. Two US Navy personnel and one Philippine Marine soldier were killed when a land mine exploded along a road in Indanan, Sulu Tuesday morning, an official said. The American fatalities were members of the US Navy construction brigade, Armed Forces of the Philippines (AFP) spokesman Lt. Col. Romeo Brawner Jr. told GMANews.TV in a telephone interview. He did not disclose the identities of all three casualties.  and
    Al Pessin (29 Eylül 2009). "Pentagon Says Troops Killed in Philippines Hit by Roadside Bomb". Voice of America. Erişim tarihi: 12 Ocak 2011.  and
    "Troops killed in Philippines blast". Al Jazeera. 29 Eylül 2009. 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2009.  and
    Jim Gomez (29 Eylül 2009). "2 US troops killed in Philippines blast". CBS News. 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2011. 
  88. ^ Dirk J. Barreveld (2001). Philippine President Estada Impeached!: How the President of the World's 13th Most Populous Country Stumbles Over His Mistresses, a Chinese Conspiracy and the Garbage of His Capital. iUniverse. ss. 476. ISBN . 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  89. ^ "Timeline: LRT, MRT construction". . 19 Temmuz 2013. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  90. ^ Dante B. Canlas, Muhammad Ehsan Khan, Juzhong Zhuang (2011). Diagnosing the Philippine Economy: Toward Inclusive Growth. Anthem Press. s. 107. ISBN . 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  91. ^ "Bolante Faces Off with Senators Over Fertilizer Fund Scam". ANC. 13 Kasım 2008. 2 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2008. 
  92. ^ "Arroyo claims hollow victory" 5 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Leslie Davis, , September 27, 2005.
  93. ^ Dizon, David. "Corruption was Gloria's biggest mistake: survey". . 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2012. 
  94. ^ Press, Associated (18 Kasım 2011). "Philippines charges Gloria Arroyo with corruption". The Guardian. 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2012. Former president is formally accused of electoral fraud after government rushed to court as she tried to leave country 
  95. ^ Jimenez-Gutierrez, Jason (23 Kasım 2010). "Philippines mourns massacre victims". . 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2010. 
  96. ^ Analyn Perez (25 Kasım 2009). "The Ampatuan Massacre: a map and timeline". GMA News. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
  97. ^ Manuel L. Quezon III (19 Haziran 2010). . . 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  98. ^ gov.ph (15 Ekim 2012). "Speech of President Benigno Aquino III during the signing of the Framework Agreement on the Bangsamoro". Gov.ph. 28 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2014. 
  99. ^ . Pca-cpa.org. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  100. ^ Del Cappar, Michaela (25 Nisan 2013). "ITLOS completes five-man tribunal that will hear PHL case vs. China". GMA News One. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2013. 
  101. ^ Frialde, Mike (23 Şubat 2013). "Sultanate of Sulu wants Sabah returned to Phl". . 11 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  102. ^ "Philippine economy expands 7.2% in 2013". . 30 Ocak 2014. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  103. ^ "Aquino signs K-12 bill into law". . 15 Mayıs 2013. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  104. ^ Typhoon Haiyan death toll rises over 5,000. BBC. 22 Kasım 2013. 24 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Kasım 2013. 
  105. ^ "Tacloban: City at the centre of the storm". BBC. 12 Kasım 2013. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  106. ^ . US State Department Website. US State Department Website. Ocak 2012. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2012. The Philippines is an emerging economy with a democratic system of government. 
  107. ^ Robles, Alan C. (2008). . D+C. Internationale Weiterbildung und Entwicklung. ss. 285-289. 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2008. 
  108. ^ Bigornia, Amante. (17 Eylül 1997). "The 'consultations' on Charter change". The Manila Standard. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2009. 
  109. ^ a b c d e f g h 13 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (older version – as it existed in 2009 – during the presidency of Gloria Macapagal Arroyo), The Official Government Portal of the Republic of the Philippines.
  110. ^ a b c U.S. Department of State. Bureau of East Asian and Pacific Affairs. (Ekim 2009). "Background Note: Philippines". 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2009. 
  111. ^ Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations. [c. 2008]. About Us 1 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 13 Ağustos 2010.
  112. ^ Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations. [c. 2008]. Filipinler ve BM Güvenlik Konseyi 12 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 12 Ocak 2008.
  113. ^ United Nations Security Council. (O25 Ekim 1999). Resolution 1272 21 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . [S-RES-1272(1999)]. 21 Mart 2010.
  114. ^ Bangkok Declaration. (August 8, 1967). Retrieved Aralık 20, 2009 from Wikisource.
  115. ^ a b Dolan, Ronald E. (Ed.). (1991). "Relations with Asian Neighbors" 29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Philippines: A Country Study 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Washington: GPO for the Library of Congress. Retrieved January 5, 2010 from Country Studies US Website 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
  116. ^ Matikas Santos (15 Eylül 2014). "PH-Spain bilateral relations in a nutshell". Philippine Daily Inquirer. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  117. ^ (PDF). Philippine Overseas Employment Administration. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2011. 
  118. ^ "Filipino Among Royal Guards of King of Spain". ABS CBN News. 8 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2009. 
  119. ^ Leonard, John (3 Temmuz 2008). . Filipino OFWs Qatar. 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2009. 
  120. ^ Olea, Ronalyn (25 Ekim 2008). "Middle East is 'Most Distressing OFW Destination' - Migrant Group". Bulatlat News. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ocak 2009. 
  121. ^ Torres, Estrella (22 Ocak 2009). "Saudi Arabia will still need RP medical professionals". Business Mirror. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2009. 
  122. ^ . The Philippine Army. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  123. ^ "Philippine Military Rank Insignia". Globalsecurity.org. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  124. ^ "AFP Organization". 19 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2008. 
  125. ^ "The Philippine Constitution". 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2015. 
  126. ^ "Department of the Interior and Local Government Act of 1990" 26 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Lawphil.net. Retrieved January 30, 2014.
  127. ^ "Republic Act No. 6975". The LAWPHiL Project. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2012. 
  128. ^ Hayden Cooper, May 1, 2012, Australian Broadcasting Corporation, Government urged to help kidnapped Australian 8 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Retrieved September 3, 2014, "...Warren Richard Rodwell from Australia being held captive by this group since Aralık 5, 2011...please do whatever to raise the 2 million US dollars they are asking for my release ..."
  129. ^ RICHARD SHEARS and DANIEL MILLER, January 31, 2013, Daily Mail, 'He will suffer unusual way of death': Islamic terrorists' chilling threat to murder Australian captive unless ransom is paid 21 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Retrieved September 3, 2014, "...Former soldier, 54, seized from his home in the Philippines 13 months ago..."
  130. ^ Florante S. Solmerin, Aralık 7, 2013, Manila Standard, Abu Sayyaf keeping 17 foreigners hostage 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Retrieved September 3, 2014, "...17 foreigners, mostly birdwatchers, were being held hostage by the Abu Sayyaf Group..."
  131. ^ Roel Pareño, The Philippine Star, March 24, 2013, Sayyaf releases Aussie hostage 15 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Retrieved September 3, 2014, "...Australian Warren Rodwell emerged early yesterday withered after being held for 15 months by Abu Sayyaf bandits in southern Mindanao...."
  132. ^ Sun Star, April 25, 2014, Abducted tourist, hotel staff now in Sulu 3 Eylül 2014 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Retrieved September 3, 2014, "...Abu Sayyaf bandits have brought a Chinese tourist and a Filipino hotel receptionist to their jungle stronghold in southern Philippines after kidnapping the women from a dive resort in eastern Malaysia ..."
  133. ^ "Guide to the Philippines conflict" 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (August 10, 2007). BBC News. Retrieved Aralık 16, 2009.
  134. ^ World Bank. Conflict Prevention & Reconstruction Unit. (February 2005). The Mindanao Conflict in the Philippines: Roots, Costs, and Potential Peace Dividend 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Salvatore Schiavo-Campo and Mary Judd. Washington, D.C.: World Bank. (Social Development Paper No. 24). Retrieved Aralık 16, 2009.
  135. ^ Liefer, Michael. (2005). Michael Liefer – Selected Works on Southeast Asia 22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Chin, Kin-Wah & Leo Suryadinata, Eds.). Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. .
  136. ^ The White House. (27 Mart 2003). "Coalition Members". 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2009. 
  137. ^ Republic of the Philippines. National Statistical Coordination Board. "List of Regions 29 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". (March 2010). Retrieved May 21, 2010.
  138. ^ a b RONALD ECHALAS DIAZ, Office Manager (18 Eylül 1968). "Republic Act No. 5446 – An Act to Amend Section One of Republic Act Numbered Thirty Hundred and Forty-Six, Entitled "An Act to Define the Baselines of the Territorial Sea of the Philippines". Republic of the Philippines". Chan Robles Virtual Law Library. 11 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013. 
  139. ^ Mohamad, Kadir (2009). "Malaysia's territorial disputes – two cases at the ICJ : Batu Puteh, Middle Rocks and South Ledge (Malaysia/Singapore), Ligitan and Sipadan [and the Sabah claim] (Malaysia/Indonesia/Philippines)" (PDF). Institute of Diplomacy and Foreign Relations (IDFR) Ministry of Foreign Affairs, Malaysia. s. 46. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2014. Map of British North Borneo, highlighting in yellow colour the area covered by the Philippine claim, presented to the Court by the Philippines during the Oral Hearings at the ICJ on 25 June 2001 
  140. ^ "General Profile of the Philippines : Geography". Filipinler Bilgilendirme Ajansı. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  141. ^ Central Intelligence Agency. (2009). "Field Listing :: Coastline" 16 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Washington, D.C.: Author. Retrieved 2009-11-07.
  142. ^ . peaklist.org. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  143. ^ (2011-04-06). "The World Factbook – Philippines" 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Central Intelligence Agency. Retrieved on March 14, 2011.
  144. ^ Bruun, Anton Frederick (1956). The Galathea Deep Sea Expedition, 1950–1952, described by members of the expedition. Macmillian, New York. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  145. ^ Republic of the Philippines. Department of Tourism. [c. 2008]. ; Wayback Machine (archived from the original 27 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . on April 27, 2012). Retrieved March 21, 2010 from www.travelmart.net.
  146. ^ "Submissions, through the Secretary-General of the United Nations, to the Commission on the Limits of the Continental Shelf, pursuant to article 76, paragraph 8, of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 Aralık 1982". United Nations Commission on the Limits of the Continental Shelf. 28 Mayıs 2009. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  147. ^ La Putt, Juny P. [c. 2003]. The 1990 Baguio City Earthquake 12 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved Aralık 20, 2009 from The City of Baguio 18 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Website.
  148. ^ Newhall, Chris, James W. Hendley II, and Peter H. Stauffer. (28 Şubat 2005). "The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines (U.S. Geological Survey Fact Sheet 113-97)". U.S. Department of the Interior. U.S. Geological Survey. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2007. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  149. ^ "Puerto-Princesa Subterranean River National Park". UNESCO World Heritage Centre. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013. 
  150. ^ a b Greenlees, Donald. (14 Mayıs 2008). "Miners shun mineral wealth of the Philippines". The New York Times. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Aralık 2009. 
  151. ^ Davies, Ed and Karen Lema. (29 Haziran 2008). "Pricey oil makes geothermal projects more attractive for Indonesia and the Philippines". The New York Times. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2009. 
  152. ^ a b c "Natural Resources and Environment in the Philippines" 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (n.d.). eTravel Pilipinas. Erişim tarihi Ocak 22, 2009.
  153. ^ Chanco, Boo. (7 Aralık 1998). . The Philippine Star. 11 Temmuz 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.  Retrieved February 15, 2010 from gbgm-umc.org.
  154. ^ Williams, Jann, Cassia Read, Tony Norton, Steve Dovers, Mark Burgman, Wendy Proctor, and Heather Anderson. (2001). "Biodiversity Theme Report: The Meaning, Significance and Implications of Biodiversity (continued)". CSIRO on behalf of the Australian Government Department of the Environment and Heritage. ISBN . 14 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2009. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  155. ^ Carpenter, Kent E. and Victor G. Springer. (Nisan 2005). "The center of the center of marine shore fish biodiversity: the Philippine Islands". Environmental Biology of Fishes. 74 (2). Springer Netherlands. ss. 467-480. doi:10.1007/s10641-004-3154-4. 
  156. ^ a b c Rowthorn, Chris and Greg Bloom. (2006). Philippines (9.9yayıncı=Lonely Planet bas.). s. 52. ISBN . 
  157. ^ "Biological diversity in the Philippines". Eoearth.org. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013. 
  158. ^ Tabaranza, Blas R., Jr. (17 Ocak 2005). . Haribon Foundation. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2012. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  159. ^ BirdLife International. (2004). Pithecophaga jefferyi. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 7 Ocak 2009 tarihinde alınmıştır.
  160. ^ . Protected Areas and Wildlife Bureau. 17 Kasım 2011. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  161. ^ Britton, Adam (12 Kasım 2011). . Croc Blog. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012. 
  162. ^ a b "Hub of Life: Species Diversity in the Philippines". Foundation for the Philippine Environment. 18 Şubat 2014. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  163. ^ Taguinod, Fioro. (November 20, 2008). "Rare flower species found only in northern Philippines" 22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. GMA News. Retrieved Aralık 14, 2009.
  164. ^ Bos, A.R. and Smits, H.M. (2013). "First Record of the dottyback Manonichthys alleni (Teleostei: Perciformes: Pseudochromidae) from the Philippines". Marine Biodiversity Records. 6 (e61). doi:10.1017/s1755267213000365. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  165. ^ Bos, Arthur R. and Gumanao, Girley S. (2013). "Seven new records of fishes (Teleostei: Perciformes) from coral reefs and pelagic habitats in Southern Mindanao, the Philippines". Marine Biodiversity Records. 6 (e95). ss. 1-6. doi:10.1017/s1755267213000614. 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  166. ^ Bos A.R.; Gumanao, G.S.; Salac, F.N. (2008). "A newly discovered predator of the crown-of-thorns starfish". Coral Reefs. Cilt 27. s. 581. doi:10.1007/s00338-008-0364-9. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  167. ^ Ocaña O., J.C.; den Hartog, A. Brito; Bos, A.R. (2010). "On Pseudocorynactis species and another related genus from the Indo-Pacific (Anthozoa: Corallimorphidae)". Revista de la Academia Canaria de Ciencias. XXI (3–4). ss. 9-34. 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  168. ^ Bos A.R. (2014). "Upeneus nigromarginatus, a new species of goatfish (Perciformes: Mullidae) from the Philippines". Raffles Bulletin of Zoology. Cilt 62. ss. 745-753. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  169. ^ "About the Philippines" 10 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (October 17, 2009). Retrieved Aralık 20, 2009 from the Philippine History Website.
  170. ^ Peralta, Eleno O. (2005). "21. Forests for poverty alleviation: the response of academic institutions in the Philippines 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". In Sim, Appanah, and Hooda (Eds.). Proceedings of the workshop on forests for poverty reduction: changing role for research, development and training institutions (RAP Publication). Food and Agriculture Organization (FAO). Retrieved Aralık 20, 2009.
  171. ^ Kirby, Alex. (Temmuz 23, 2003). SE Asia faces 'catastrophic' extinction rate 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC News. Erişim tarihi Aralık 20, 2009.
  172. ^ a b c (n.d.). . 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2010. 
  173. ^ Lonely Planet. (n.d.). Philippines: When to go & weather 10 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved January 23, 2009.
  174. ^ a b Kongre Kütüphanesi – . (March 2006). Country Profile: Philippines 14 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved Aralık 17, 2009.
  175. ^ Chong, Kee-Chai, Ian R. Smith, and Maura S. Lizarondo. (1982). . Economics of the Philippine Milkfish Resource System. The United Nations University. ISBN . 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2009. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  176. ^ Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA). (Ocak 2009). "Member Report to the ESCAP/WMO Typhoon Committee, 41st Session" (PDF). 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2009. 
  177. ^ Monthly Typhoon Tracking Charts 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (2010). Retrieved April 24, 2010 from the , Kitamoto Laboratory, Digital Typhoon Website.
  178. ^ a b Glossary of Meteorology. Baguio. 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Retrieved on June 11, 2008.
  179. ^ (PDF). National Statistics Office. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014. 
  180. ^ Republic of the Philippines. National Statistics Office. (18 Şubat 2003). . 10 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2008. 
  181. ^ RP closer to becoming observer-state in Organization of Islamic Conference 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (May 29, 2009). . Retrieved 2009-07-10, "Eight million Muslim Filipinos, representing 10 percent of the total Philippine population, ...".
  182. ^ a b U.S. Department of State. (2008). Philippines: International Religious Freedom Report 2010 23 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved 2011-05-20, "Islam is the largest minority religion, and Muslims constitute between 5 and 9 percent of the total population."
  183. ^ R Michael Feener, Terenjit Sevea. Islamic Connections: Muslim Societies in South and Southeast Asia. s. 144. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2014. 
  184. ^ a b c Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Philippines 8 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Pew Research Center. 2010.
  185. ^ a b Philippines 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CIA Factbook
  186. ^ The Largest Baha'i Communities 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (September 30, 2005). Retrieved April 26, 2010 from www.adherents.com.
  187. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2015. 
  188. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ocak 2015. 

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Filipinler Filipince Republika ng Pilipinas resmi adiyla Filipinler Cumhuriyeti Pasifik Okyanusu nun batisindaki cografyada konumlanan bir Guneydogu Asya devletidir Ulke irili ufakli 7 641 adet ada ve adaciktan olusur Ancak ulkeyi olusturan uc ana cografi kara parcasi vardir Bunlar Luzon Visayas ve Mindanao dur Ulkenin baskenti Manila iken en kalabalik sehri Quezon City tir Bu iki kent de Buyuksehir Manila yonetimsel birimine baglidir FilipinlerRepublika ng Pilipinas Filipinler CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Maka Diyos Maka Tao Makakalikasan at Makabansa Tanri Insanlik Doga ve Ulke Icin Milli mars Lupang Hinirang Secilmis Ulke source source track track track track track track track BaskentManila 14 35 K 121 0 D 14 583 K 121 000 D 14 583 121 000En buyuk sehirQuezon CityResmi dil ler Filipince IngilizceTaninan bolgesel dil ler Bikol Sabuanca Tagalog Tausug Varayca Ispanyolca ve ArapcaUlusal dilFilipinceDemonimFilipinliler veyaHukumetBaskanlik sistemi CumhurbaskaniBongbong Marcos Baskan Yardimcisi Baskanlik Senatosu Baskani Temsilciler Meclisi Baskani Anayasa Mahkemesi BaskaniTarihce Ispanya Hakimiyeti27 Nisan 1565 Bagimsizlik12 Haziran 1898 Tydings McDuffie Anlasmasi24 Mart 1934 Manila Antlasmasi4 Temmuz 1946 Ilan Edilisi2 Subat 1987Yuzolcumu Toplam300 000 km2 72 Su 0 61Nufus 2020 tahmini106 651 394 12 2015 sayimi100 981 437 Yogunluk336 km2 47 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam933 913 milyar 27 Kisi basina8 573 115 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam367 362 milyar 31 Kisi basina3 484 119 Gini 2015 40 1 orta 44 IGE 2019 0 718 yuksek 107 Para birimiFilipinler Pesosu PHP Zaman dilimiUTC 8 Trafik akisisagTelefon kodu 63Internet alan adi ph Filipinler in deniz asiri komsulari kuzeyde Tayvan ve Cin batida ise Vietnam dir Filipinler i kuzeyde batida ise Guney Cin Denizi cevrelemektedir Ulkenin guneydogusunda bulunan Sulu Denizi nin karsi kiyilarinda Borneo adasi uzanir Guneyde ise Celebes Denizi ulkenin diger adalari ile Endonezya yi birbirinden ayirir Filipinler in batisinda Filipin Denizi ve Palau ada ulkesi bulunur Filipinler Pasifik Deprem Kusagi nda yer alir Bunun icin ulkede deprem sikligi ve yikiciligi fazladir Ayrica ekvatora yakin yerlesim konumu Filipinler i tayfun felaketine egilimli hale getirmektedir Bununla birlikte ulke dogal kaynaklar acisindan zengindir Filipinler dunyadaki biyolojik cesitliligin en fazla oldugu ulkelerden biri olup devlet sinirlari dunya yuzeyindeki 342 353 km2 lik alani kaplar Filipinler dunyanin en buyuk yuzolcumune sahip 64 ulkesidir Ulke yaklasik 100 milyonluk nufusuyla Asya kitasinin en kalabalik 8 ulkesidir Dunyanin ise en cok nufus barindiran 13 ulkesidir Ek olarak 12 milyon Filipinlinin yabanci devletlerde yasadigi tahmin edilmektedir Bu yonuyle Filipinliler dunyanin en buyuk kopuntularindan diaspora birini olusturmaktadir Filipinler cok kokenli ve mozaik kulturlu bir demografik yapiya sahiptir Tarih oncesi devirlerde ulkedeki ilk yerlesimleri On Avustralya irklarindan olan baslattigi dusunulmektedir Bu boyun baslattigi goc hareketini diger Avustronezyan irktan olan boylar takip etmis ve Filipinler Avustronezyan irk icin yeni bir yerlesim alani olmustur Ulke topraklarinda tarih boyunca Cinliler ile Malay Hint ve Islami kokenli hanedanliklarin egemenlik savasi hukum surmustur MS 900 1521 yillari arasinda ise Filipinlerde Datu Sultan ve boylarinin kurdugu devletler hukum surmustur 1521 de Filipinler e Ferdinand Magellan nin gelmesi ulkedeki Ispanyol somurgeciliginin baslangici olmustur 1543 te Ispanyol kasif bu takimadalara Ispanyol krali II Felipe nin onuruna Las Islas Filipinas adini vermistir Seyahatine Meksika dan baslayarak 1565 te takimadalara ulasan buradaki ilk Ispanyol yerlesimini kurmustur Filipinler 300 yildan daha fazla bir sure Ispanyol Imparatorlugu nun bir parcasi olarak kalmistir Bu durum ulkede Katolikligin baskin hale gelmesiyle sonuclanmistir Bu donemde Manila Asya ve Amerika kitalari arasindaki ticaretin yonetildigi bir stratejik merkez haline gelmistir 19 yuzyilin bitimiyle son donemlerinde Filipin Halk Uyanis Hareketi hizli bir sekilde genislemistir Bu hareket sonucunda ilk Filipin Cumhuriyeti kurulmustur Ancak bu devlet uzun omurlu olmamis Filipinlilerin bagimsizlik istegine karsi Amerika Birlesik Devletleri bu ulkeye savas ilan etmistir Filipin Amerikan Savasi ABD nin kesin galibiyeti ile sonuclanmis savasta yaklasik 1 5 milyon Filipinli olmustur Bunu takip eden yillarda ulke Japon isgaline ugramistir Ancak Birlesik Devletler takimadalardaki egemenligi yeniden saglamistir Ulkedeki Amerikan egemenligi 1945 e kadar surmustur II Dunya Savasi ndan sonra Filipinler in bagimsizligi dunya devletleri tarafindan taninmistir Bu zamandan beri ulkede kargasali bir demokrasi deneyimi surecine girilmistir 20 yuzyilin ikinci yarisinda ulkedeki demokratik duzen bozulmus ve Ferdinand Marcos ulkedeki tum gucu ele gecirmistir Bunun uzerine 1986 daki Insanlarin Gucu Hareketi olarak bilinen olaylardan sonra Marcos yonetimi devrilmistir Bugun Filipinler kalabalik nufusu ve ekonomik potansiyeli ile orta guc devletlerinden biri olarak degerlendirilmektedir Ulke Birlesmis Milletler Dunya Ticaret Orgutu ASEAN ve Dogu Asya Zirvesi orgutlerine uyedir Filipinler adinin kokeniUlkeye Filipinler adi Ispanyol krali II Felipe nin onuruna verilmistir Ispanyol kasif 1542 deki seferi sirasinda ve adalarini Filipinler olarak adlandirdi Sonuc olarak Las Islas Filipinas adlandirmasi takimadanin tum adalarini kapsar bicimde kullanilmaya baslandi Bu ad yayginlasmadan once Islas del Poniente Batidaki Adalar ve Magellan in ada icin kullandigi tabir olan San Lazaroda Ispanyollar tarafindan ada icin kullanilmistir Filipinlerin resmi adi ulke tarihi boyunca bircok kez degismistir Filipin Halk Hareketi surecinde yapilan nde ulkenin adi Republica Filipina ya da Philippine Republic olarak adlandirilmasi kararlastirilmistir Ispanyol Amerikan Savasi 1898 ve Filipin Amerikan Savasi 1899 1902 ndan Ingiliz Milletler Toplulugu na dahil olunan 1935 1946 donemine kadar ulke resmi olarak Philippine Islands Filipin Adalari olarak adlandirilmistir Bu adlandirma ulkenin Ispanyolcada kullanilan isminin cevirisi niteligi tasir 1898 Paris Antlasmasi nda ulke icin Filipinler adi kullanilmis ve bu ad gunumuze kadar ulke icin yaygin olarak kullanilan isim olmustur Ulkenin resmi adi II Dunya Savasi ndan beri Filipinler Cumhuriyeti dir TarihTarih oncesi Ulkede yapilan arastirmalarda Callao Kalo adi verilen on insan modelinin kemiklerine rastlanmistir Bu kemikler uzerinde Uranyum toryum tarihlendirme teknigi ile yapilan degerlendirmede ulkedeki ilk yerlesimlerin 67 000 yil onceye kadar gittigi saptanmistir Bu kesiften once ulkedeki ilk yerlesim gosteren insanlarin Palawan da bulunarak karbon testiyle 24 000 yil onceye tarihlendirilen Tabonlar oldugu dusunuluyordu da yarimadaya gelen ilk yerlesimcilerdendir Ancak onlarin Filipinlere ne zaman geldigine dair guvenilir bir kaynak yoktur Antik Filipinlilerin kokeni hakkinda bircok karsitlik iceren gorus vardir Dil bilimsel ve arkeolojik kanitlara dayanarak en yaygin olarak kabul edilen gorus Tayvan dan cikis modeli olarak bilinir Bu varsayima gore Avustronezyanlar kitle olarak MO 4000 den baslayarak Filipinlere goc etmeye baslamistir Ancak bundan daha once takimadaya gelenler de vardir MO 1000 e kadar takim adaya yerlesenler dort ayri kol toplumsal grup olarak gelisim gostermistir Avlayici toplayici boylar savasci topluluklar plutokratlar ve sahil seridi beylikleridir Ilk devletler Toplumsal siniflari tasvir eden bir Tagalog cifti 16 yuzyil Ulkedeki bazi topluluklar daginik bir yapi teskil ederek kendi adalarinda izole bir yasam surdurmustur Buna karsin ulkede devlet teskilatlanmasi kurarak Dogu Kuzey ve Kuzeydogu Asya ile onemli ticari ve kulturel iliskiler olusturan yapilanmalar olustu Bu donemde ozellikle Brunei Cin Hindistan Endonezya Malezya ve Japonya ulkenin dis iliskilerinde onemli devletlerdir Bunun yaninda bolgedeki kucuk ada devletleriyle de ticari iliskiler gelismistir Birinci binyilda ulkeyi olusturan deniz beylikleri bu ticari iliskilerin de yardimiyla onemli bir sosyoekonomik gelisim gostermistir Datular tarafindan Malay Talassokrasi ile birlikte olusturulan ittifak ve denizci beyliklerin katilimiyla Ispanyollarin onderliginde kurulan bagimsiz koloniler olan barangaylar bu gelisimin sac ayaklarini olusturmustur Huanglar tarafindan Cin himayesinde kurulan devletcikler ve Rajahlar tarafindan Hindistan hinterlandinda olusturulan krallik da ulkedeki ticari etkinliklerin gelismesinde etkili olmustur Filipinler in milli devlet yapisindaki boy devleti hikayesi cok eski degildir Ornegin Datu Puti yasadigi bolgeyi satin alarak Madja as Maca Emirligi ni yonetmistir Maca Emirligi kuruldugu adasinin adini alarak ismiyle tarih sahnesine cikmistir Hint kokenli Rajah Sri Bata Shaja onderligindeki Butuan Emirligi ulkede ticari ayricaliklar kazanmistir Lakandula hanedanliginin yonettigi Tondo Emirligi ve Cebu Emirligi de Filipinler deki Hint kokenli yonetimlere ornektir Filipinle deki Islam bolgelerinin kurularak ulkenin Islam dan haberdar olmasi 14 yuzyilin baslarina rastlamaktadir 1380 de Kerimu l Mahdum ve Serifu l Hasim Ebu Bekir adli Johore dogumlu bir Arap Malakka yoluyla Sulu ya geldi ve burada Sulu racasinin kiziyla evlenerek Sulu Sultanligi ni kurdu 15 yuzyilin sonlarinda Mindanao adasi Johoreli Serif Muhammed Kabungsuvan in calismalariyla Islam i tanidi Serif Muhammed bir Iranun prensesi olan Paramisuli ile evlenerek Maguindanao Sultanligi ni kurdu Bu sultanlik yonetimi Lanao yu da icerisine alan bir konfederasyon yapisina burundu Islam Mindanao nun disina cikarak kuzeyde Luzon un guneyine kadar yayildi Manila 1485 1521 deki Sultan Bolkiah yonetiminde Islamlasmaya basladi Tondo Emirligi Raca Salalila nin animistik yerli dinden vazgecerek Islam i secmesiyle Muslumanligin yayilim alanlari icerisine girdi Ancak buna ragmen Animist Igorotlar Malay Madja aslar Ma iler ve Butuanlar gibi topluluklar kendi kulturlerini muhafaza etti Bunun yaninda bazi emirliklerde Islam a karsi bir tutum olustu Sonuc olarak datular racalar huanglar sultanlar ve kalanlar arasindaki mucadele Ispanya somurge yonetimi ulkeye hakim olana dek surdu Ispanyol egemenligi yillarinda bu devletler Ispanyol Imparatorlugu na dahil oldu Boylece ulkenin Ispanyollasma ve Hristiyanlasma sureci baslamis oldu Ispanyol somurgeciligi 1521 de Portekizli kasif Ferdinand Magellan Filipinler e ulasmistir Somurge kolonileri ise Ispanyol kasif nin Meksika yoluyla adaya ayak basmasiyla 1565 te kurulmaya baslanmistir Ulkedeki en eski Ispanyol somurge yerlesimi Cebu da kurulmustur Buradaki koloni daha sonra adasina tasinmis ve yerli Visayanlar ile Ispanyol askerileri arasinda kurulan ittifak ulkedeki Ispanyol nufuzunu daha da artirmistir Boylece bazi yerli topluluklarin da destegini alan Ispanyollar Islam etkisindeki Manila yerlesimleri kendi etkileri altina almistir Islami yapilanmalarin Manila daki gucunu kiran Ispanyollar Manila yi dogu Hint adalarindaki kolonilerinin yonetim merkezi olarak kullanmaya baslamistir Filipinli yerlilerin cikardigi bir isyan olan nu bastirmayi basaran somurge yonetimi ulke uzerindeki cikarlarindan vazgecmek istemeyen Cinli diktator u yenilgiye ugratmistir Ispanyol egemenligi ulkedeki daginik yonetim erklerinin Ispanyol temelli bir otoritede birlesmesi sonucunu dogurmustur Boylece Ispanyol somurgeciligi takimadalarin siyasi birliklerini kurabilmeleri acisindan onemli sonuclar dogurmustur 1565 ten 1821 e kadar Filipinler Nueva Espana Genel Valiligi ne bagli bir bolge olarak yonetilmistir Meksika Bagimsizlik Savasi ndan sonra ise ulke dogrudan Madrid e baglanmistir 16 ve 19 yuzyillar arasinda Manila kalyonlari ve Manila ile baglantili diger donanma gucu yilda bir ya da iki kez Acapulco ya seferler duzenlemistir Bu sayede Amerika kaynakli misir domates patates biber ve ananas gibi gidalar Filipin topraklarinda taninmaya baslanmistir Tum bunlar olurken Katolik misyonerler ulkedeki genis ovalarda yasayan halkin buyuk bolumunu Hristiyanliga yoneltmistir Ulkeye gelen Hristiyan vakiflari bircok okul universite ve hastane insa etmis boylece halkin Hristiyanliga girisi hizlanmistir Ispanyol somurge yonetimi 1863 te aldigi bir kararla ulkedeki devlet okullarini parasiz hale getirmistir Filipinler deki buyuk egitim seferberligi ise meyvelerini Amerikan yonetimi yillarinda vermistir Propaganda Hareketi nin onderleri Jose Rizal Marcelo H del Pilar ve Mariano Ponce Takimadadaki Ispanyol egemenligi suresince Ispanya bircok dis ve ic sorunla mucadele etmek zorunda kalmistir Ulkedeki yerli boylarin cikardigi cokca isyan bastirilmis ozellikle ticaret gemilerine saldiran Cinli korsanlarla mucadele edilmistir Bunun yaninda Ispanyollar icin adadaki en buyuk dis tehditler Hollanda ve Portekiz yayilmaciligi olmustur Yedi Yil Savasi nin bir parcasi olarak Buyuk Britanya Kralligi Manila yi 1762 den 1764 te kadar isgal altinda tutmustur Ulkedeki Ispanyol hakimiyeti Paris Antlasmasi ile yeniden tesis edilmistir 19 yuzyilda Filipin limanlari dunya ticaretine acildi ve ulkede antropolojik siniflar olusmaya basladi Bircok Ispanyol ticaret icin geldikleri Filipinler de aile kurdu Iber Yarimadasi devlet gelenegine gore yeni acilan Latin Amerika yerlesimlerindeki devlet pozisyonlarina sadece Ispanyol kokenliler atanabiliyordu Bu nedenle ozellikle Filipinler deki Mestizo adi verilen karisik kokenli Ispanyollar yapilan ticaret calismalariyla buyuk finansal girdiler elde etti Ulke ekonomisindeki kalkinma ve yerli halkin ozgurluk istegi Filipinler deki yenilik hareketlerini guclendirmeye basladi 1872 de basarisizlikla sonuclanan Cavite Isyani Filipin Devrimi nin oncusu oldu Ulkedeki somurge yonetimini yikma dusuncesi 1872 de Mariano Gomez Jose Burgos ve Jacinto Zamora adindaki uc rahibin insanlari isyana azmettirmek sucuylaidam edilmesi sonrasinda iyice alevlenmistir Jose Rizal ve bu olaydan etkilenerek Ispanya da Filipinler de yapilacak yeni bir reform icin lobi faaliyetlerine baslamistir Bunun sonucunda Rizal 30 Aralik 1896 da isyan cikarmaya tesvik sucundan idam edilmistir Ancak reform yanlilari onderliginde bir araya gelerek gizli bir orgut olan ve olarak adlandirilan yapilanmayi kurmustur Orgut silahli isyan yoluyla Ispanyol hukumetinden bagimsizlik taleplerinde bulunmustur Bonifacio yonetimindeki Katipunan 1896 da Filipin Devrimi ni baslatmistir Cavite de Katipunan dan ayrilan yeni bir grup Bonifacio yu devirerek yerine Emilio Aguinaldo yu getirdi 1898 de Kuba da baslayan Ispanya Amerika Savasi Filipinler e tasindi Aguinaldo 12 Haziran 1898 de Filipinler in Ispanya dan bagimsizligini Cavite de ilan etti Bir sonraki yil Birinci Filipin Cumhuriyeti Barasoain Kilisesi nde kuruldu ABD Donemi Baskan Manuel L Quezon Kasim 1942 Ispanya Amerika Savasi nin son Amerikan zaferi olarak Filipinler Ispanya tarafindan Amerika Birlesik Devletleri ne devredilmistir Buna karsin ABD 1898 Paris Antlasmasi uyarinca Ispanya ya 20 milyon dolar tazminat odemistir ABD nin yeni bir kurulum asamasinda olan Birinci Filipin Cumhuriyeti ni tanimayacagi gittikce netlik kazanmistir Bunun uzerine patlak veren Filipin Amerikan Savasi Birinci Cumhuriyet in yenilgisiyle sonuclanmistir Boylece ABD tarafindan kurulan yeni bir hukumete adayi yonetme yetkisi verilmistir Amerikan yonetimi ulkedeki Birinci Cumhuriyeti olusturan alt devletcikleri baski altina almis ve guclerini kirmistir Basta Sulu Sultanligi olmak uzere baskaldiran Tagalog Cumhuriyeti Negros Cumhuriyeti ve Zamboanga Cumhuriyeti bu politika ile hakimiyet sahalarini kaybetmistir Ancak bu donem Filipinler icin kulturel bir aydinlanma surecini baslatmistir Filipin sinemasi ve edebiyatinda buyuk bir gelisim gozlemlenmistir Manila nin modern bir kente donusumu icin yeni bir mimari plan hazirlamistir 1935 te Filipinler e donemin Filipin Devlet Baskani Manuel L Quezon un cabalariyla Ingiliz Milletler Toplulugu statusu verilmistir Quezon ulusal bir dilin tasarlanmasi ve kadinlara oy hakkinin verilmesi konusunda calismalar yapmistir Ulkenin bagimsizligina kavusmasi icin cesitli planlar yapsa da ilerleyen yillarda patlak veren II Dunya Savasi bu sureci sekteye ugratmistir II Dunya Savasi yillarinda ulke Japon Imparatorlugu tarafindan isgal edilmistir Bunun ardinda Japon destekli Ikinci Filipin Devleti Jose P Laurel tarafindan kurulmustur Bu devletin kurulmasinin ardindan Donemi nde bircok katliam yapildigi ve savas sucunun islendigi iddia edilmektedir Bataan olum yuruyusu ve Manila Katliami bilinen tarihi vakalar bu iddialarin en onemlileridir 1944 te Quezon surgunde oldugu ABD de olmustur ve onun yerine Sergio Osmena gecmistir 1945 te ise Muttefik Devletler Japonlari yenilgiye ugratmistir II Dunya Savasi sonlanana kadar bir milyondan fazla Filipinlinin oldugu tahmin edilmektedir 1986 yilinda Japonya imparatoru Hirohito bu yasananlardan oturu ozur dile getirmistir Soguk Savas Donemi Ferdinand ve 1979 24 Ekim 1945 te Filipinler Birlesmis Milletler in kurucu uyelerinden biri olmustur Bir yil sonra 4 Temmuz 1946 da ise Amerika Birlesik Devletleri yonetimindeki Filipinler in bagimsizligini tanimistir Soguk Savas Donemi nde Komunist bir gerilla hareketi olan ozellikle ulkenin kirsal kesiminde etkili olmustur Baskan halefi ulkedeki Hukbalahap propagandasini bastirmistir Magsaysay in halefi ise ulkenin ilk milli politikalarinin gelistirilmesinde onemli bir rol oynamistir Garcia Emilio Aguinaldo nun bagimsizlik ilaninini bayram ilan etmistir Boylece 4 Temmuz ile 12 Temmuz arasi Bagimsizlik Gunu olarak kutlanmaya baslanmistir Bunun yaninda Filipinler ulkenin dogusunda kalan Kuzey Borneo uzerinde hak iddia etmeye baslamistir 1965 te Macapagal Ferdinand Marcos ile girdigi baskanlik yarisini kaybetmistir Marcos baskanliginin ilk donemlerinde bircok kamusal projenin mimari olmustur Ancak halka acik fonlarda yapildigi iddia edilen banka vurgunu gibi buyuk yolsuzluk iddialari ortaya cikmistir Bu iddialarin ardindan Marcos rejiminin son donemlerinde toplum geneline buyuk bir kargasa hakim olmustur Bunun uzerine 21 Eylul 1972 de Marcos ulkede sikiyonetim ilan etmistir Bu donem ulkede buyuk bir politik geri cekilme ortaya cikmistir Insan hakki ihlalleri yasanmis ve basina sansur uygulanmistir Marcos un esi olan nin savurganliklarinin yaninda ulkedeki yoksul sayisinda buyuk bir artis yasanmistir 21 Agustos 1983 te muhalif liderlerden Benigno Aquino Jr ye nda bir suikast duzenlenmis ve Aquino oldurulmustur Aquino nun esi ise esinin olumunden sonra muhalefet cephesinin basina gecmis ve baskanlik adayi olmustur Sonuc olarak Aquino nun esi Maria Corazon Aquino Marcos a karsi 1986 devlet baskanligi secimlerinde aday olmustur Marcos kazandigini aciklasa da muhalefet secim sonuclarinin saibeli oldugunu iddia etmistir Bunun uzerine halk sokaklara cikmis ve Halkin Gucu Devrimi olarak bilinen olaylar sonucunda Marcos rejimi devrilmistir Marcos ve onun muttefikleri Hawaii ye kacmistir Ulkenin yeni devlet baskani Corazon Aquino olmustur Gunumuz Baskan 1998 de Pentagon ziyaretinde 1986 da ortaya cikan reform hareketlerinden sonra demokrasinin geri getirilmesi ulusal borclarin azaltilmasi ve yolsuzluklarin onlenmesi icin mucadele verilmistir Bunun yaninda yeni rejimi devirmek icin duzenlenen darbe girisimi engellenmis Moro daki ayrilikci milislerle mucadele edilmis 4362 kisinin olumuyle sonuclanan yaralari sarilmaya calisilmis ve yeniden canlanan Komunist hareketlerin etkinligi azaltilmistir Corazon Aquino nun yonetimi Haziran 1991 deki Pinatubo Yanardagi patlamasiyla son bulmustur 1991 de ABD Uslerinin Suresinin Uzatilmasi Antlasmasi parlamentoda kabul edilmemistir Bu karar uyarinca Kasim 1991 de Clark Hava Ussu Aralik 1992 de ise daki us tahliye edilmistir Boylece ulkedeki Amerikan askeri ustleri son bulmustur Filipinler ekonomisi Asya Ekonomisinin Kaplani olarak adlandirilmaktadir Mayis 1992 deki Filipinler baskanlik secimleriyle basa gecen un yonetiminde yillik ortalama 6 lik bir GSYIH artisi saglanmistir Moro Ulusal Kurtulus Cephesi ile saglanan uzlasi ulkedeki ekonomik gelisim ve siyasi istikrara ragmen 1997 Dogu Asya Mali Krizi ulkenin gelisimini sekteye ugratmistir Ramos tan sonra baskanlik secimlerini kazanan Joseph Estrada Haziran 1998 de goreve baslamistir Estrada doneminde Filipinler 1997 Dogu Asya Mali Krizi nin ortasinda 0 6 buyume oranindan 3 4 luk 1999 bir buyume oranina kadar ulasmistir Hukumet Mart 2000 de Moro Islami Kurtulus Cephesi ne karsi baslatilan operasyonlarda direniscilerin karargahi da dahil olmak uzere orgut kamplari etkisiz hale getirilmistir Ebu Seyyaf ile yapilan savasin ortasinda hukumet icin yolsuzluk iddialari gundeme gelmistir Bunun uzerine Estrada rejimi ile yikilmistir Estrada nin yerine Baskan Yardimcisi Gloria Macapagal Arroyo 20 Ocak 2001 devlet baskanligi koltuguna oturmustur Arroyo nun 9 yillik yonetiminde 4 luk GSYIH buyumesi 2002 den 2007 ye kadar 7 ye yukselmistir ve 2004 te tamamlanan Manila Hafif Rayli Sistemi gibi onemli altyapi projeleri gerceklestirilmistir Kuresel Ekonomik Kriz den en cok etkilenmesi beklenen ulkelerden olan Filipinler Arroyo yonetiminde krizin etkilerini azaltmayi basarmistir Buna ragmen ulke tarihinde bircok kez oldugu gibi ortaya cikan rusvet ve yolsuzluk iddialari Arroyo yonetiminin sonunu getirmistir 2004 baskanlik secimlerinde kullanilan oylarin yonlendirime ugratilmasiyla ortaya cikan ortaya atilan yolsuzluk iddialarinin en cok one cikan maddesi olmustur 23 Kasim 2009 da 34 gazetecinin oldurulmesine sonuclanan Arroyo yonetiminin iyice sarsilmasina yol acti 2010 secimlerini kazanan Benigno Aquino III ulkenin 15 devlet baskani olmustur Aquino ulkenin ilk bekar devlet baskani olmustur 15 Ekim 2012 de Musluman azinligin yasadigi ayrilikci Mindanao bolgesi ile imzalanmistir Bangsamoro adiyla kurulacak ozerk yapinin temelleri atilmistir Buna ragmen ulkenin dogusundaki Sabah Malezya bolgesindeki sinir tartismalari ve Guney Cin Denizi sorunu daha da kizismistir Filipinler mali politikalar acisindan basarili bir donem yasamistir Ozellikle 2013 te gayrisafi yurt ici hasilada saglanan 7 2 lik buyume ile Asya nin en hizli buyuyen ikinci devleti olmustur Aquino 2013 Gelistirilmis Temel Egitim Yasasi ni onaylayarak yaygin olarak K 12 programinin uygulanmasina baslanmistir 8 Kasim 2013 te Haiyan Tayfunu ulkeyi vurmus ve ozellikle Visayan bolgesinde buyuk yikima neden olmustur SiyasetFilipinler baskanlik sistemi ile yonetilen demokratik bir anayasal cumhuriyettir Ozerk bir yapida olan ve ulusal hukumettin buyuk olcude ozgurler verdigi Musluman Mindanao Ozerk Bolgesi haricinde ulke uniter sistem ile yonetilmektedir Ulkedeki yonetim sistemi Ramos yonetiminden beri tartisilmaktadir Federal tek meclisli ve parlamento sistemi ulkede uygulanmasi dusunulen yonetim bicimlerinden olmustur Filipinler de baskan hem devlet baskani hem de hukumet baskanidir Ayni zamanda baskomutandir Baskan halkin oylariyla alti yillik bir sure icin secilir Secilen baskan bakanlar kurulunu olusturur ve bakanlar kuruluna baskanlik eder Ulkede cift meclisli sistem vardir Meclisin ust kanadi olan senato halk tarafindan alti yillik sure icin secilen vekillerden olusur Ulkedeki alt meclis ise Temsilciler Meclisi dir Temsilciler Meclisi icin secimler dort yilda bir yapilir Vekiller genis bir temsili saglama amaciyla hem belirli secim bolgelerinden hem de sektorel alanlardan oysal parametrelerle secilir Ulkedeki yargi yetkisi Yargitay a aittir Filipinler Yargitay i bir mahkeme baskani ve raportor ile on dort kurum yargicindan olusur Bu uyelerin tamami Yargi ve Iletisim Kurulunun aday gostermesi ile Baskan tarafindan atanir Uluslararasi iliskiler Washington daki Filipinler Buyukelciligi Filipinler in uluslararasi iliskileri ticaret ve diger ulkelerde yasayan yaklasik 11 milyon Filipin kokenli yurttasin korunmasi uzerine kurulmustur Ulke Birlesmis Milletler in etkin ve kurucu uyesidir Filipinler bircok kez Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi ne secilmistir Birlesmis Milletler Genel Kurulu nun eski baskanlarindandir Filipinler BM Insan Haklari Konseyi nin de etkin uyelerindendir Bunun yani sira ulke Dogu Timor daki baris misyonu kuvvetleri icerisinde yer alir Filipinler ASEAN in kurucu ve etkin uyelerindendir Bu orgut Guneydogu Asya bolgesinde bulunan devletler arasindaki ekonomik kulturel ve sosyopolitik alandaki iliskileri kuvvetlendirmek amaciyla kurulmustur Ulke blok ulkelerinin bircok zirvesine ev sahipligi yapmistir Filipinler in Amerika Birlesik Devletleri ile guclu iliskileri vardir ABD nin NATO disi muttefiklerinden olan ulke Soguk Savas ve uluslararasi terorizmle mucadele yillarinda Birlesik Devletler in yaninda yer almistir Buna ragmen zaman zaman ABD nin ulkedeki varligina dair tartismalar alevlenmektedir ABD nin ve ta bulunan eski askeri usleri ve guncel olarak bu ulke ile yapilan Askeri Guclerin Gecisi Anlasmasi ulke icinde tartismalara neden olmaktadir Japonya ulkenin resmi gelisim programlarina yardimci olan bir ulke olarak bilinmektedir Ancak iki ulke arasinda seks iscisi kadinlarin durumu gibi bazi tarihi sorunlar vardir II Dunya Savasi nda karsit iki cephede yer alan bu iki ulke arasinda bu acidan kayda deger bir husumet yoktur Ulkenin yabanci ulkelerle olan iliskileri genellikle arti yonludur Ortak demokratik degerler Avrupa ulkeleri ve Bati ile Filipinler in iliskilerini kolaylastirmaktadir Diger gelismekte olan ulkelerle benzer bir ekonomik durum cizelgesi gosteren ulke ekonomisi bu yonden gelismekte olan ulkelerle kuvvetli bir ekonomik ag gelistirme misyonunu uygulamaktadir Tarihi baglar ve kulturel benzerlikler ulkenin Ispanya ile iliskilerinde kopru gorevi ustlenmektedir Aile ici siddet ve yurt disina calismak icin giden iscilerin savaslardan etkilenmeleri gibi sorunlara ragmen Filipinler in Orta Dogu ulkeleri ile kuvvetli ve iyi baglari vardir Bu ulkelerde iki milyondan fazla Filipinli isci calismaktadir Komunizmin bir tehdit olmaktan cikmasinin ardindan 1950 lerdeki Filipinler ve Cin arasinda olusan dusmanca iliskiler buyuk olcude duzelmistir Ulke ile Cin arasindaki temel sorunlar Tayvan Spratly Adasi ve Cin in yayilmaci dis politikasidir Bunun icin Filipinler hala Cin ile iliskilerini dikkatli bir seyirde gelistirmeye calismaktadir Ulkenin son yillarda gelistirdigi uluslararasi siyaset sekli ozellikle Kuzeydogu Asya ve Asya Pasifik ulkeleri ile ticari iliskiler kurmak uzerinedir Filipinler Dogu Asya Zirvesi Asya Pasifik Ekonomik Isbirligi Latin Birligi ve Baglantisizlar Hareketi nin etkin bir uyesidir Ulke ayrica Islam ulkeleri ile is birligini gelistirebilmek amaciyla Islam Isbirligi Teskilati na gozlemci olarak katilmaktadir Ordu anayasal olarak Filipinler in korunmasindan sorumlu olan ulusal guvenlik kurumudur Ordu uc ana koldan olusur Bunlar hava kuvvetleri donanma sahil guvenlik dahil ve kara kuvvetleridir Guncel olarak Filipinler Ordusu istihdam yoluyla askere alinan gonullulerden olusmaktadir Buna ragmen Filipinler Anayasa sina gore belirli durumlarda askerlik zorunlu olabilmektedir Ulkedeki asayisin saglanmasi Filipin Ulusal Polis Dairesinin sorumlulugundadir Bu daire Icisleri ve Yerel Yonetimler bakanligina baglidir Mindanao Musluman ozerk bolgesinde faaliyet gosteren Moro Ulusal Kurtulus Cephesi ulkenin en buyuk ayrilikci gucudur Filipinler in guvenlik siyasetini daha cok bu orgute karsi mucadele olusturmaktadir Ulkedeki komunist Yeni Halk Ordusu ve Ebu Seyyaf gibi orgutler de merkezi yonetim tarafindan onlem alinan diger yapilanmalardir Bunlarin yaninda ozellikle Mindanao nun guneyindeki adalarda yabancilarin fidye icin kacirilmasi gibi suc teskil eden sebekeler etkindir Ancak son zamanlarda Filipinler hukumetinin aldigi tedbirlerle bu sebekeler tarafindan islenen suclar buyuk oranda azaltilmistir Filipinler II Dunya Savasi ndan beri ABD nin guvenlik ortagidir 1951 de bu ulke ile birlikte ikili savunma antlasmasi imzalanmistir Filipinler Soguk Savas boyunca Amerikan politikalarini desteklemistir Bunun bir sonucu olarak Filipinler Kore ve Vietnam savaslarina katilmistir Komunizmin ozellikle Guney Asya ya yayilmasini engellemek amaciyla ABD Birlesik Krallik Tayland Pakistan Yeni Zelanda ve Avustralya nin olusturdugu SEATO nun uyelerinden biri olmustur ABD nin uluslararasi terorizm ile mucadele adi altinda yuruttugu faaliyetlerde ve Irak Savasi nda Filipinler koalisyon guclerinin yaninda yer almistir Yonetim birimleriFilipinler uc ada grubuna ayrilir bunlar Luzon Visayas ve Mindanao dur Ulke 17 bolge 81 il 144 kent ve 1 491 belediyeden meydana gelir Ek olarak 5446 sayili Filipin Takimadalari Karasularinin Tanimlanmasina Dair Kanun un ikinci bendine gore Filipinler Malezya ya ait Sabah in dogusu hakkinda hak iddia etmemektedir Filipinlerin yonetimsel birimleri Bolge Tahsis Edilen Hukumet MerkeziIlocos Bolgesi Bolge I San Fernando Sehri La UnionBolge II Sehri CagayanMerkez Luzon Bolge III Sehri Calabarzon Bolge IV A Sehri Bolge IV B Sehri Bolge V Sehri AlbayBati Visayas Bolge VI Iloilo SehriMerkez Visayas Bolge VII Cebu SehriBolge VIII Tacloban SehriBolge IX SehriBolge X SehriDavao Bolgesi Bolge XI Davao SehriBolge XII Sehri Musluman Mindanao Ozerk Bolgesi ARMM Cotabato SehriCAR Baguio SehriUlusal Bassehir NCR ManilaCografyaFilipinler 7 645 adaciktan olusan bir takimadadir Ulkenin yuzolcumu kara icinde bulunan su kitleleri de dikkate alindiginda yaklasik olarak 300 000 kilometre karedir 36 289 kilometrelik kiyi seridi ulkeyi dunyanin en uzun kiyi seridine sahip 5 ulkesi yapmaktadir Filipinler 116 40 ve 126 34 dogu boylamlari ile 4 40 ve 21 10 kuzey enlemleri arasinda bulunmaktadir Ulkenin dogusunda Filipin Denizi batisinda Guney Cin Denizi ve guneyinde Celebes Denizi bulunmaktadir Borneo adasi ulkenin guneyinde bulunurken ulkenin kuzeyinde Tayvan konumlanmaktadir Maluku Adalari ve Sulawesi ulkenin guneybatisinda iken Palau ulkenin dogusundadir Ulkedeki daglik adalarin cogu volkanik topraklardan olusan tropik yagmur ormanlari ile ortuludur Ulkenin en yuksek dagi dir Mindanao adasinda bulunan Apo Dagi deniz seviyesinden 2 954 metre yuksektedir nda bulunan Galate Derinligi ulkenin en alcak noktasidir Ayrica bu derinlik dunyadaki en alcak ucuncu noktadir Bu cukurluk Filipin Denizi nde bulunmaktadir Ulkenin en uzun akarsuyu Kuzey Luzon da bulunan dir baskent Manila nin kiyi seridi boyunca uzanmaktadir Bu koy ulkenin en buyuk golu olan ya Pasig Nehri yle baglidir ve ulkedeki diger onemli korfez ve koylardir Samar ve Leyte adalarini birbirinden ayirmaktadir Ancak bu iki karayi birbirine baglamaktadir Ifugao Igorot kuzey Filipinler in dik daglik bolgelerinde mahsul yetistirmek icin teras ciftciliginden yararlandi Ulke Pasifik Deprem Kusagi nin bati sacaklari uzerinde bulunmaktadir Bunun icin takimadalarda sikca sismik ve volkanik faaliyetler gorulmektedir Filipin Denizi nin dogusunda yer alan etkin bir deniz alti tektonik dalma kusagidir Filipinler de gunde yaklasik 20 adet hafif siddetli hissedilmeyen deprem saptanmaktadir Filipinler deki bilinen son buyuk deprem dir Ulkede Pinatubo ve Taal gibi bircok aktif volkan vardir Haziran 1991 deki Pinatubo Yanardagi patlamasi 20 yuzyildaki en buyuk ikinci volkanik patlamadir Ulkenin en onemli dogal miraslarindan biri Puerta Princesa Dogal Parki nin bulundugu alandir Burada bulunan yeralti nehri ulkenin taninmis dogal turizm noktalarindan birini olusturmaktadir Ayrica Asya nin en onemli orman ekosistemlerinden birini bolge bitey ve direy cesitliligi acisindan da onemli zenginliklere sahiptir Ulkedeki volkanik faaliyetler nedeniyle topragin mineral seviyesi ve maden cesitliligi oldukca yuksektir Tahminlere gore Filipinler dunyada Guney Afrika Cumhuriyeti nden sonra en fazla altin rezervine sahip ikinci ulkedir Bunun yaninda dunyadaki en buyuk bakir rezervleri Filipinler dedir Ulke nikel kromit ve cinko acisindan da zengindir Buna ragmen yuksek nufus yogunlugu kotu yonetim ve teknik yetersizlikler sonucunda bu kaynaklarin buyuk cogunlugu isletilememektedir Filipinler jeotermal enerji konusunda onemli yatirimlar yapan ulkelerden biridir Ulkedeki elektrik ihtiyacinin 18 i jeotermal enerjiden saglanmaktadir Boylece Filipinler ABD den sonra dunyadaki en buyuk jeotermal enerji ureticisidir Yaban yasami Matinloc Adasi El Nido PalawanFilipin tersiyeri Tarsius syrichta En kucuk canlilardan biri Filipinler in sahip oldugu yagmur ormanlari ve uzun sahili bircok kus bitki hayvan ve deniz canlisina ev sahipligi yapmaktadir Filipinler dunyadaki on buyuk biyocesitlilik barindiran ulkeden biridir Ulkede yaklasik 1 1000 omurgali canli turu yasamaktadir Filipin topraklarinda baska yerlerde yasamadigi dusunulen 100 den fazla memeli 170 ten de fazla kus turu bulunmaktadir Filipinler son on yilda yeni kesfedilen 80 kadar memeli tur ile dunyada en fazla yeni memeli tur kesfedilen ulkedir Bu nedenle ulkedeki saptanan endemik cesitlilik artmaktadir Filipinler buyuk yirtici hayvanlardan yoksundur Ancak tuzlu su timsahlari piton ve kobra gibi yilan turleri ve bazi yirtici kuslar bu durumun istisnasidir Ozellikle Filipinler in ulusal kus turu olarak bilinen Pithecophaga jefferyi bazi arastirmacilar tarafindan dunyanin en buyuk kartali olarak nitelendirilmektedir Ulkede yerel olarak Lolong adi ile bilinen timsah bugune kadar dunya uzerinde yakalanan en buyuk timsah olarak kayitlara gecmistir dugong ve Bohol da yasayan ulkedeki onemli yerli hayvanlardir Ulkede tahminen 13 500 bitki turu bulunmaktadir Bunlarin 3 200 kadari adaya ozgu bitkilerdir Filipin yagmur ormanlari bitey acisindan oldukca zengindir Orchidaceae ve Rafflesialar bu bitki ortusunun en nadir turlerindendir Filipin aciklarindaki deniz suyunun 2 200 000 kilometre karelik bolumunde endemik ve cesitli bir deniz yasami vardir Burasi olarak bilinen denizel bolgenin onemli bir parcasidir Mercan ve deniz baliklarinin toplam sayisinin sirasiyla 500 ve 2 400 civarinda oldugu sanilmaktadir Ancak yeni kayitlar ve kesfedilen turler Filipin denizlerindeki bilinen tursel cesitliligin ve endemik varligin surekli bir bicimde artmasini saglamaktadir Sulu Denizi nde bulunan Tubbataha Resifi 1993 te Dunya Mirasi listesine alinmistir Ayrica Filipin sularinda yosun inci ve yengec yetistiriciligi yaygindir Sik sik yasa disi kesimler yoluyla ormanlarin yok edilmesi Filipinler de ivegen bir sorundur 1990 da ulke yuzolcumunun 70 i ormanlarla kapliyken 1999 da bu oranda 18 3 luk bir azalma soz konusu olmustur Ulkedeki bircok tur yok olma tehlikesiyle karsi karsiyadir Arastirmacilarin soylemlerine gore sadece Filipinler in egemen oldugu Guneydogu Asya bolgesinde 21 yuzyilin sonuna kadar turlerin 20 sini kapsayabilecek bir nesil tukenme tehlikesi bulunmaktadir Uluslararasi Koruma Orgutu ne gore Filipinler biyocesitliligin en fazla oldugu alanlardandir ve buna bagli olarak oncelikli korunma alanlarindan biridir Iklim Haiyan Tayfunu Yolanda Tayfunu olarak da bilinir Filipinler genel olarak sicak ve nemli bir ozellik gosteren tropik bir denizel iklime sahiptir Ulkede uc mevsim yasanmaktadir Tag init olarak bilinen mevsim sicak ve kurak yaz mevsimine karsilik gelir Bu mevsim marttan mayisa kadar surmektedir Tag ulan hazirandan kasima kadar suren yagmurlu bir mevsimdir Ucuncu mevsim ise tag lamigadiyla bilinir Araliktan subata kadar suren bu mevsimde kuru soguk bir hava ulkeye hakim olur Habagat adiyla bilinen ve ekimden mayisa kadar etkili olan ruzgarlar kuzeybati musonlaridir kuru ruzgarlar seklinde kasimdan nisana kadar kendini gosteren musonlar ise kuzeydogu musonlaridir Bu kuzeydogu musonlarina yerel dilde amihan adi verilmektedir Filipinler ulke genelinde genellikle 21 C 70 F ile 32 C 90 F seyretmektedir Buna ragmen mevsimlere bagli olarak daha soguk veya daha sicak sicakliklar da olculmektedir Ulkenin en soguk ayi ocaktir En yuksek sicakliklar ise mayis aylarinda olculmektedir Ulkenin yillik sicaklik ortalamasi 26 6 C 79 9 F civarindadir Ulke icerisindeki yerel sicaklik degerleri karsilastirildiginda enlem ve boylamsal konum sicaklik uzerinde birincil bir etki yaratmamaktadir Ulkenin kuzeyi guneyi dogusu veya batisi dikkate alindiginda indirgenmis sicaklik deniz seviyesindeki sicaklik yakin degerlerde olma egilimindedir Ulkedeki sicaklik degerlerinde en etkili etkenin yukselti oldugu dusunulmektedir Deniz seviyesinden yuksekligi 1 500 metre olan Baguio da yillik sicakli ortalamasi deniz seviyesinin yaklasik 18 3 C 64 9 F altindadir Bu durum Baguio yu sicak yaz doneminde onemli bir ugrak noktasi haline getirmektedir Temmuzdan ocak ayina kadar ulkede tayfun kusagi etkisini gostermektedir Bu donem sel felaketlerinin yasandigi ve saganaklarin bastirdigi bir dilimdir Bu sekilde yagmurlarla birlikte ulkede yilda yaklasik olarak 90 kadar tayfun olusur Bu tayfunlarin sekiz ya da dokuzu kara uzerinde etkili olmaktadir Ulkedeki yillik yagis miktari daglik dogu sahillerinde 5 000 milimetre kadardir Ancak bazi korunakli vadilerde bu deger 1 000 milimetreden daha azdir Takimadayi vuran bilinen en buyuk donencesel tropik kasirga Temmuz 1911 de meydana gelmistir Bu kasirgada Baguio ya 24 saat icinde birim alana 1 168 milimetre yagmur dusmustur Bagyo Filipinlerde kasirga icin kullanilan yerel bir tabirdir EkonomiFilipinler in kisi basina reel GSYIH gelisimiFilipinler ihracatinin orantili bir temsili 2019 Filipinler tarimsal alanda elektronik endustrisinde ve hizmet sektorunde yeni endustrilesen ulkedir Sonraki Onbir ekonomilerinde listelenmistir Filipinler in ekonomisinde onemli bir canlilik gorulur Asya Finansal Krizi sonucunda Filipinler pesosunu bir dolari 40 pesodan 26 pesoya dusurerek Filipin ekonomisini son derecede etkiledi Dusuk yabanci sermaye ulkeye girmesiyle temelini tarimin olusturdugu ekonomide 1999 da 3 ve 2000 de 4 kuculme oldu 2000 deki politik belirsizlikler peseyu zayiflatmis hatta daha otesi bir dolari 55 pesoya cikararak pesonun en dusuk seviyeye inmesine neden olmustur 1990 lardaki Asya finansal krizi Filipinler in ekonomisinde deneyim saglamasina ve 2004 te 6 lik bir buyume elde etmesini sagladi Basbakan Gloria Macapagal Arroyo 2020 lerde ulkesinin gelismis ulkeler arasinda yer alacagini taahhut etti 2005 te Filipin pesosu Asya nin en islevsel parasi oldu 2006 da Filipin ekonomisi gecen yila oranla 5 4 lik bir buyume sagladi Hukumet gayrisafi milli hasilayi artirmak icin 2007 de 7 lik 2008 de 8 lik ve 2009 da 9 luk bir buyume hedefliyor Muz ticaretinin ulke ekonomisine katkisi buyuktur Bunun yani sira turizmin Filipin ekonomisinde onemli bir payi vardir NufusFilipinler in Manila kentindeki Kara Nasirali alayi Filipinler 105 milyonu asan nufusuyla 2012 dunyanin en cok nufusuna sahip 12 ulkesidir 1 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde dunyanin en kalabalik 11 baskentidir Okur yazarlik orani 92 5 tir 2003 ve bunda erkeklerin orani kadinlarinkine hemen hemen esittir Yasam suresi kadinlarda 69 91 ile 72 28 arasinda erkeklerde 66 44 yildir Nufus yilda yaklasik olarak 1 92 artmaktadir 1903 ten beri 100 yilda nufus 11 kat artti Bu da gosteriyor ki buyume orani bolgedeki diger ulkelere gore daha hizlidir Endonezya 9 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi ayni surede sadece 5 kat buyudu Etnik gruplarFilipinliler cesitli Avustralyanca kelimelerinin birbirini takip eden bin yildan daha uzun bir sure boyunca etkisi altinda kalmistir Filipinliler su anda cesitli etnik gruplar iceren fakat sinirlanmayan su gruplara bolunmustur Visayanlar Tagaloglar Morolar Kapampangan Bicolano Pangasinense Igorot Lumad Mangyan Ibanag Chabacano Bajau Ivatan ve Diller 1987 Yasasinda 11 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Filipince ve Ingilizce nin her ikisi de resmi dil ilan edilmistir Bircok Filipinli Ingilizceyi Filipince yi ve yerel dillerini anlayabilir yazabilir ve konusabilir On iki buyuk bolgesel dil yerel bolgelerinin yardimci resmi dillerinin her birine konusan bir milyondan daha fazla kisiden olusmustur Bu diller Tagalog Bikol ve Tausug Din Filipinler deki Dini Yapi 2014 Dinler InanclarKatolikler 81Islam 6Evangelist Hristiyanlar 2 7Iglezyan Hristiyanlar 2 4Protestanlar 1 2Aglipaylar 1Diger dinler 2 2Ateistler ve agnostikler 0 1Bilinmeyen 4 3Ulusal Istatistik Kurumu nun 2014 raporu esas alinmistir Filipinler din ve devlet islerinin birbirinden ayrildigi laik bir ulkedir Ulke uzun sure Ispanyol kulturunun etkisinde kaldigi icin Katolik yapi baskindir Bu yonuyle eski Portekiz somurgesi olan Dogu Timor ile birlikte Katoliklerin baskin oldugu iki ulkeden biri Filipinler dir Ulkedeki insanlarin 90 nindan fazlasi Hristiyan dir Bu Hristiyan nufusun 51 i Katolik iken 9 5 i Iglezyan Hristiyanligi Filipin Bagimsiz Kilisesi ve Birlesik Protestan Kilisesi gibi Protestan temelli dini zumrelere dahildir Ayrica ulkede Hristiyanligin Yehova nin Sahitleri koluna mensup insanlar da vardir Ulusal Filipinli Muslumanlar Kurulu NCMF nun verilerine gore 2012 de ulke nufusunun 11 i Musluman dir Mindanao Palawan ve Bangsamoro olarak bilinen Sulu Takimadalari Musluman topluluklarin yogunlastigi yerlerdir Ancak bazi Musluman Filipinliler bu bolgelerden ulkenin farkli kirsal ve kentsel yerlesimlerine goc etmistir Ulkedeki Muslumanlar arasinda Sunni Islam in Safii kolu yaygindir Ancak ulkede Ahmedilige mensup insanlar da vardir Filipinler de ulke nufusunun yaklasik 2 sini geleneksel Filipin dinleri olusturmaktadir Bu dinler bazi yerli kabilelerde yaygindir Bu dinler kulturel etkilenme ile Hristiyanlik ve Islam ile uyumlu hale gelmistir Animizm halk kultu ve Samanizm inanclari gecmisten gunumuze ulasan inanis bicemleridir Dini kanaat liderleri olan albularyo babaylan ve manghihilotlar geleneksel dinlerin bugune ulasmasinda onemli etki sahibidir Filipinler de halkin yaklasik 1 i Budizm ve Taoizm inancina sahiptir Bu dinler ve Cin halk kultlerinin olusturdugu inanclar ozellikle Cin kokenli topluluklarin bulundugu bolgelerde yaygindir Ayrica ulkede az sayida Hinduizm Sihizm Yahudilik ve Bahailik dinlerinin inanirlari vardir Ulkede hicbir dine inanmayanlarin sayisi yaklasik 1 ile 11 arasindadir KulturFilipin muzik geleneginin ornegi olan vurmali calgilar Filipin kulturu dogu ve bati uygarliklarinin birlesiminden olusur Filipinler Malay mirasinin diger Asya ulkelerini de etkileyen yonlerini barindirir Bununla birlikte Amerikan ve ulkedeki kulturel varligin onemli parcalaridir Filipinler de onemli bir kisinin adina duzenlenen anma veya kutlama solenleri oldukca yaygindir Bu solenler ulkede barrio fiestasadiyla bilinmektedir Moriones ve Sinulog festivalleri ulkedeki en bilinen solenlerdir Bu gibi toplumsal kutlamalarda muzik ve dans on plandadir Ulkedeki bazi geleneksel degerler degisime ugrarken bazilari adim adim modernlesme nedeniyle yok olmaktadir Bayanihan Filipin Ulusal Halk Danslari Birligi ulke genelindeki bircok geleneksel dans turunu koruma altina almak icin calismalar yurutmektedir Birligin yaptigi simgesel calismalar bu olusumun adini ulke capinda duyurmasini saglamistir Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarVikihaber de haberlerFilipinler deki baskanlik sistemi icin bkz H Emre Bagce The Role of Political Institutions in Tackling Political Fragmentation and Polarization Presidentialism versus Parliamentarism Ingilizce Filipinler fotograflariIntramuros a giris kapisi Filipinlerin kahramani Jose Rizal in heykeli Osmanli nin Filipinler de insa ettigi yapi Osmanli Camii Flipinler BayragiKaynakca Arsivlenmis kopya 5 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Haziran 2022 More islands more fun in PH Ingilizce 20 Subat 2016 7 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Haziran 2018 Philippines joyous as baby Chonalyn s arrival means population hits 100m the Guardian 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2015 Projections 13 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2015 List of Asian countries by population 13 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2015 PDF 20 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Ocak 2015 1994 Barangay Sixteenth century Philippine Culture and Society Ateneo de Manila University Press s 6 ISBN 971 550 135 4 1979 Chapter 4 Magellan s Successors Loaysa to Urdaneta Two failures Grijalva and Villalobos Taylor amp Francis s 97 ISBN 0 7099 0049 X 16 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ocak 2010 Friis Herman Ralph Ed 1967 The Pacific Basin A History of Its Geographical Exploration American Geographical Society s 369 Ed 1957 Encyclopedia of the Philippines Volume 15 3 bas E Floro s 46 Tarling Nicholas 1999 The Cambridge History of Southeast Asia Volume One Part Two From c 1500 to c 1800 Cambridge UK Cambridge University Press s 12 ISBN 0 521 66370 9 28 Mart 2005 The Philippines are or is 30 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Manuel L Quezon III The Daily Dose 20 Aralik 2009 Henderson Barney 4 Agustos 2010 Archaeologists unearth 67000 year old human bone in Philippines Londra The Daily Telegraph 5 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Agustos 2010 1970 The Tabon Caves Archaeological Explorations and Excavations on Palawan National Museum s 44 ASIN B001O7GGNI Erisim tarihi 16 Aralik 2009 1984 Prehispanic Source Materials for the Study of Philippine History Quezon City New Day Publishers s 15 ISBN 971 10 0227 2 1984 Prehispanic Source Materials for the Study of Philippine History Quezon City New Day Publishers s 138 ISBN 971 10 0227 2 Ocak 2006 PDF 3 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2009 Mijares Armand Salvador B 2006 The Early Austronesian Migration To Luzon Perspectives From The Penablanca Cave Sites 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulletin of the Indo Pacific Prehistory Association 26 72 78 Legarda Benito Jr 2001 Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines Cilt 23 Kinaadman Wisdom A Journal of the Southern Philippines s 40 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b 5 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ekim 2009 Ibrahim Ahmad Sharon Siddique Yasmin Hussain 1985 Readings on Islam in Southeast Asia Institute of Southeast Asian Studies s 51 ISBN 978 9971 988 08 1 Legarda Benito Jr 2001 Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines Kinaadman Wisdom A Journal of the Southern Philippines Cilt 23 s 40 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Filipino epic comes to life 3 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2015 Prehispanic Source Materials sayfa 74 by William Henry Scott NEW DAY PUBLISHERS INC Zhang Xie 1618 in Chinese Dong Xi Yang Kao A Study of the Eastern and Western Oceans Volume 5 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cince 東西洋考 ISBN 7532515931 MID 00024687 Retrieved Aralik 18 2009 100 Events That Shaped The Philippines Adarna Book Services Inc 1999 Published by National Centennial Commission sayfa 72 The Founding of the Sulu Sultanate Bascar C M n d Sultanate of Sulu The Unconquered Kingdom 1 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved Aralik 19 2009 from The Royal Hashemite Sultanate of Sulu amp Sabah Official Website 22 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Maguindanao Sultanate 26 Ocak 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde Moro National Liberation Front web site The Political and Religious History of the Bangsamoro People condensed from the book Muslims in the Philippines by Dr C A Majul Retrieved January 9 2008 Pusat Sejarah Brunei 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved February 7 2009 a b McAmis Robert Day 2002 Malay Muslims The History and Challenge of Resurgent Islam in Southeast Asia Wm B Eerdmans Publishing ss 18 24 53 61 ISBN 0 8028 4945 8 Erisim tarihi 7 Ocak 2010 Munoz Paul Michel 2006 Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula Singapore Editions Didier Millet s 171 ISBN 981 4155 67 5 U S Department of State Bureau of East Asian and Pacific Affairs June 2009 Background Note Brunei 2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved Aralik 18 2009 a b c d Agoncillo Teodoro A 1990 History of the Filipino People 8 8yayimci Garotech Publishing bas s 22 ISBN 971 8711 06 6 Zaide Gregorio F and Sonia M Zaide 2004 Philippine History and Government 6 6yayimci All Nations Publishing Company bas Kurlansky Mark 1999 The Basque History of the World New York Walker amp Company p 64 ISBN 0 8027 1349 1 1988 Culture and History Occasional Notes on the Process of Philippine Becoming Manila Solar Publishing Dolan Ronald E Ed 1991 Education 13 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Philippines A Country Study 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Washington GPO for the Library of Congress Retrieved Aralik 20 2009 from Country Studies US Website 23 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Halili Maria Christine N 2004 Philippine History Rex Bookstore ss 119 120 ISBN 971 23 3934 3 Erisim tarihi 8 Ocak 2010 De Borja Marciano R 2005 Basques in the Philippines University of Nevada Press ss 81 83 ISBN 0 87417 590 9 Erisim tarihi 8 Ocak 2010 olu kirik baglanti a b Nuguid Nati 1972 The Cavite Mutiny 12 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Mary R Tagle 12 Events that Have Influenced Philippine History Manila National Media Production Center Retrieved Aralik 20 2009 from StuartXchange Website 28 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b A Question of Heroes a b Richardson Jim Ocak 2006 Documents of the Katipunan 15 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2009 1999 Expanded bas Pasig City Anvil Publishing Inc ISBN 971 27 0920 5 Price Michael G 2002 Foreword In A B Feuer America at War the Philippines 1898 1913 22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp xiii xvi Westport Connecticut Greenwood ISBN 0 275 96821 9 Gates John M Kasim 2002 The U S Army and Irregular Warfare 12 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Subat 2010 Kho Madge The Bates Treaty PhilippineUpdate com 27 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Aralik 2007 History of The Republic of Zamboanga May 1899 March 1903 Zamboanga City Zamboanga 18 Temmuz 2009 2 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Agustos 2010 2014 Philippines Yearly Box Office Results 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Ocak 2015 Armes Roy Third World Film Making and the West 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 152 University of California Press 1987 Retrieved on January 9 2011 The Role of Jose Nepomuceno in the Philippine Society What language did his silent film speaks 12 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Stockholm University Publications Retrieved on January 28 2014 Moore Charles 1921 Daniel H Burnham Planner of Cities 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Houghton Mifflin and Co Boston and New York Molina Antonio The Philippines Through the centuries Manila University of Sto Tomas Cooperative 1961 Print Manapat Carlos et al Economics Taxation and Agrarian Reform Quezon City C amp E Pub 2010 Print White Matthew Death Tolls for the Man made Megadeaths of the 20th Century 2 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved August 1 2007 Rottman Gordon L 2002 World War 2 Pacific Island Guide A Geo Military Study 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Westport Connecticut Greenwood Press p 318 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 0 313 31395 4 Cebu encyclopedia com citing The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 11 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2010 Zaide Sonia M 1994 The Philippines A Unique Nation All Nations Publishing Co s 354 ISBN 971 642 071 4 Founding Member States United Nations 7 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2015 East amp Southeast Asia Philippines The World Factbook Washington DC Author Central Intelligence Agency 28 Ekim 2009 17 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2009 Jeff Goodwin No Other Way Out 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cambridge University Press 2001 p 119 ISBN 0 521 62948 9 ISBN 978 0 521 62948 5 Molina Antonio The Philippines Through the Centuries Manila University of Sto Tomas Cooperative 1961 Print Carlos P Romulo and Marvin M Gray The Magsaysay Story 1956 is a full length biography prescarlosgarcia org 26 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2015 Diosdado Macapagal Philippine History Group of Los Angeles 18 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Kasim 2009 Manuel S Satorre Jr positivenewsmedia net 12 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2008 PDF 15 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2015 Weatherbee Donald E Ralf Emmers Mari Pangestu Leonard C Sebastian 2005 International relations in Southeast Asia Rowman amp Littlefield ss 68 69 ISBN 0 7425 2842 1 12 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2009 What happened to the Marcos fortune 20 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News January 24 2013 Tarling Nicholas 2000 The Cambridge History of Southeast Asia From World War II to the Present Volume 4 Cambridge University Press s 293 ISBN 0 521 66372 5 Erisim tarihi 7 Ocak 2010 a b Chandler David P and David Joel Steinberg 1987 In Search of Southeast Asia A Modern History Revised 2nd bas University of Hawaii Press ss 431 442 ISBN 0 8248 1110 0 Erisim tarihi 7 Ocak 2010 Osborne Milton E Southeast Asia An Introductory History 9 9yil 2004 bas Allen amp Unwin ss 235 241 ISBN 1 74114 448 5 Erisim tarihi 7 Ocak 2010 Gov t drafts new framework to guide peace talks with leftist rebels 6 Mayis 2013 18 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 Julie Alipala 2 Ekim 2010 22 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2012 Tarlac map 13 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Texas in Austin Library Retrieved on August 2 2011 Report of the Philippine Commission to the President 1901 Vol III 18 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde pg 141 Government Printing Office Washington 1901 Shenon Phillip 16 Eylul 1991 Philippine Senate votes to Reject U S Base Renewal The New York Times 6 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2014 De Santos Jonathan 16 Eylul 2011 Sun Star Manila 6 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2014 Whaley Floyd 26 Nisan 2013 Shadows of an Old Military Base The New York Times 9 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2014 Drogin Bob 27 Kasim 1991 After 89 Years U S Lowers Flag at Clark Air Base Los Angeles Times 25 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2011 Pempel T J The Politics of the Asian Economic Crisis Cornell University Press 1999 s 163 ISBN 978 0 801 48634 0 6 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 Financial Crisis and Global Governance A Network Analysis Temmuz 2009 7 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2012 by Andrew Sheng Adj Prof ve PDF 8 Mart 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2014 by Taylan Yenilmez Tinbergen Institute and Burak Saltoglu Bogazici University THE PHILIPPINES CONSOLIDATING ECONOMIC GROWTH 13 Mart 2000 18 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 7 Ekim 2008 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2014 Speech of Former President Estrada on the GRP MORO Conflict 18 Eylul 2008 17 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 Philippine Military Takes Moro Headquarters 10 Temmuz 2000 1 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 2 US Navy men 1 Marine killed in Sulu land mine blast GMA News 29 Eylul 2009 2 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2009 Two US Navy personnel and one Philippine Marine soldier were killed when a land mine exploded along a road in Indanan Sulu Tuesday morning an official said The American fatalities were members of the US Navy construction brigade Armed Forces of the Philippines AFP spokesman Lt Col Romeo Brawner Jr told GMANews TV in a telephone interview He did not disclose the identities of all three casualties and Al Pessin 29 Eylul 2009 Pentagon Says Troops Killed in Philippines Hit by Roadside Bomb Voice of America Erisim tarihi 12 Ocak 2011 and Troops killed in Philippines blast Al Jazeera 29 Eylul 2009 3 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2009 and Jim Gomez 29 Eylul 2009 2 US troops killed in Philippines blast CBS News 2 Subat 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2011 Dirk J Barreveld 2001 Philippine President Estada Impeached How the President of the World s 13th Most Populous Country Stumbles Over His Mistresses a Chinese Conspiracy and the Garbage of His Capital iUniverse ss 476 ISBN 978 0 595 18437 8 18 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2015 Timeline LRT MRT construction 19 Temmuz 2013 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2014 Dante B Canlas Muhammad Ehsan Khan Juzhong Zhuang 2011 Diagnosing the Philippine Economy Toward Inclusive Growth Anthem Press s 107 ISBN 0 85728 939 X 13 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2015 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Bolante Faces Off with Senators Over Fertilizer Fund Scam ANC 13 Kasim 2008 2 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2008 Arroyo claims hollow victory 5 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Leslie Davis September 27 2005 Dizon David Corruption was Gloria s biggest mistake survey 13 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2012 Press Associated 18 Kasim 2011 Philippines charges Gloria Arroyo with corruption The Guardian 20 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2012 Former president is formally accused of electoral fraud after government rushed to court as she tried to leave country Jimenez Gutierrez Jason 23 Kasim 2010 Philippines mourns massacre victims 27 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2010 Analyn Perez 25 Kasim 2009 The Ampatuan Massacre a map and timeline GMA News 15 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ocak 2015 Manuel L Quezon III 19 Haziran 2010 23 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2014 gov ph 15 Ekim 2012 Speech of President Benigno Aquino III during the signing of the Framework Agreement on the Bangsamoro Gov ph 28 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2014 Pca cpa org 27 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2013 Del Cappar Michaela 25 Nisan 2013 ITLOS completes five man tribunal that will hear PHL case vs China GMA News One 30 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ekim 2013 Frialde Mike 23 Subat 2013 Sultanate of Sulu wants Sabah returned to Phl 11 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Subat 2013 Philippine economy expands 7 2 in 2013 30 Ocak 2014 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 Aquino signs K 12 bill into law 15 Mayis 2013 11 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 Typhoon Haiyan death toll rises over 5 000 BBC 22 Kasim 2013 24 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Kasim 2013 Tacloban City at the centre of the storm BBC 12 Kasim 2013 17 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Eylul 2014 US State Department Website US State Department Website Ocak 2012 12 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2012 The Philippines is an emerging economy with a democratic system of government Robles Alan C 2008 D C Internationale Weiterbildung und Entwicklung ss 285 289 11 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2008 Bigornia Amante 17 Eylul 1997 The consultations on Charter change The Manila Standard 3 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2009 a b c d e f g h 13 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde older version as it existed in 2009 during the presidency of Gloria Macapagal Arroyo The Official Government Portal of the Republic of the Philippines a b c U S Department of State Bureau of East Asian and Pacific Affairs Ekim 2009 Background Note Philippines 23 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2009 Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations c 2008 About Us 1 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde 13 Agustos 2010 Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations c 2008 Filipinler ve BM Guvenlik Konseyi 12 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 12 Ocak 2008 United Nations Security Council O25 Ekim 1999 Resolution 1272 21 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde S RES 1272 1999 21 Mart 2010 Bangkok Declaration August 8 1967 Retrieved Aralik 20 2009 from Wikisource a b Dolan Ronald E Ed 1991 Relations with Asian Neighbors 29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Philippines A Country Study 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Washington GPO for the Library of Congress Retrieved January 5 2010 from Country Studies US Website 23 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Matikas Santos 15 Eylul 2014 PH Spain bilateral relations in a nutshell Philippine Daily Inquirer 7 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2014 PDF Philippine Overseas Employment Administration 1 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Mayis 2011 Filipino Among Royal Guards of King of Spain ABS CBN News 8 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2009 Leonard John 3 Temmuz 2008 Filipino OFWs Qatar 7 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ocak 2009 Olea Ronalyn 25 Ekim 2008 Middle East is Most Distressing OFW Destination Migrant Group Bulatlat News 21 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ocak 2009 Torres Estrella 22 Ocak 2009 Saudi Arabia will still need RP medical professionals Business Mirror 23 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2009 The Philippine Army 13 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2014 Philippine Military Rank Insignia Globalsecurity org 16 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2014 AFP Organization 19 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2008 The Philippine Constitution 4 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2015 Department of the Interior and Local Government Act of 1990 26 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lawphil net Retrieved January 30 2014 Republic Act No 6975 The LAWPHiL Project 26 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2012 Hayden Cooper May 1 2012 Australian Broadcasting Corporation Government urged to help kidnapped Australian 8 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved September 3 2014 Warren Richard Rodwell from Australia being held captive by this group since Aralik 5 2011 please do whatever to raise the 2 million US dollars they are asking for my release RICHARD SHEARS and DANIEL MILLER January 31 2013 Daily Mail He will suffer unusual way of death Islamic terrorists chilling threat to murder Australian captive unless ransom is paid 21 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved September 3 2014 Former soldier 54 seized from his home in the Philippines 13 months ago Florante S Solmerin Aralik 7 2013 Manila Standard Abu Sayyaf keeping 17 foreigners hostage 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved September 3 2014 17 foreigners mostly birdwatchers were being held hostage by the Abu Sayyaf Group Roel Pareno The Philippine Star March 24 2013 Sayyaf releases Aussie hostage 15 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved September 3 2014 Australian Warren Rodwell emerged early yesterday withered after being held for 15 months by Abu Sayyaf bandits in southern Mindanao Sun Star April 25 2014 Abducted tourist hotel staff now in Sulu 3 Eylul 2014 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Retrieved September 3 2014 Abu Sayyaf bandits have brought a Chinese tourist and a Filipino hotel receptionist to their jungle stronghold in southern Philippines after kidnapping the women from a dive resort in eastern Malaysia Guide to the Philippines conflict 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde August 10 2007 BBC News Retrieved Aralik 16 2009 World Bank Conflict Prevention amp Reconstruction Unit February 2005 The Mindanao Conflict in the Philippines Roots Costs and Potential Peace Dividend 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Salvatore Schiavo Campo and Mary Judd Washington D C World Bank Social Development Paper No 24 Retrieved Aralik 16 2009 Liefer Michael 2005 Michael Liefer Selected Works on Southeast Asia 22 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chin Kin Wah amp Leo Suryadinata Eds Singapore Institute of Southeast Asian Studies ISBN 981 230 270 0 The White House 27 Mart 2003 Coalition Members 13 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2009 Republic of the Philippines National Statistical Coordination Board List of Regions 29 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde March 2010 Retrieved May 21 2010 a b RONALD ECHALAS DIAZ Office Manager 18 Eylul 1968 Republic Act No 5446 An Act to Amend Section One of Republic Act Numbered Thirty Hundred and Forty Six Entitled An Act to Define the Baselines of the Territorial Sea of the Philippines Republic of the Philippines Chan Robles Virtual Law Library 11 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2013 Mohamad Kadir 2009 Malaysia s territorial disputes two cases at the ICJ Batu Puteh Middle Rocks and South Ledge Malaysia Singapore Ligitan and Sipadan and the Sabah claim Malaysia Indonesia Philippines PDF Institute of Diplomacy and Foreign Relations IDFR Ministry of Foreign Affairs Malaysia s 46 16 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Mayis 2014 Map of British North Borneo highlighting in yellow colour the area covered by the Philippine claim presented to the Court by the Philippines during the Oral Hearings at the ICJ on 25 June 2001 General Profile of the Philippines Geography Filipinler Bilgilendirme Ajansi 21 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 Central Intelligence Agency 2009 Field Listing Coastline 16 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Washington D C Author Retrieved 2009 11 07 peaklist org 17 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2009 2011 04 06 The World Factbook Philippines 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Central Intelligence Agency Retrieved on March 14 2011 Bruun Anton Frederick 1956 The Galathea Deep Sea Expedition 1950 1952 described by members of the expedition Macmillian New York 12 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 Republic of the Philippines Department of Tourism c 2008 Wayback Machine archived from the original 27 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde on April 27 2012 Retrieved March 21 2010 from www travelmart net Submissions through the Secretary General of the United Nations to the Commission on the Limits of the Continental Shelf pursuant to article 76 paragraph 8 of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 Aralik 1982 United Nations Commission on the Limits of the Continental Shelf 28 Mayis 2009 7 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2009 La Putt Juny P c 2003 The 1990 Baguio City Earthquake 12 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved Aralik 20 2009 from The City of Baguio 18 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Website Newhall Chris James W Hendley II and Peter H Stauffer 28 Subat 2005 The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo Philippines U S Geological Survey Fact Sheet 113 97 U S Department of the Interior U S Geological Survey 25 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2007 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Puerto Princesa Subterranean River National Park UNESCO World Heritage Centre 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2013 a b Greenlees Donald 14 Mayis 2008 Miners shun mineral wealth of the Philippines The New York Times 28 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Aralik 2009 Davies Ed and Karen Lema 29 Haziran 2008 Pricey oil makes geothermal projects more attractive for Indonesia and the Philippines The New York Times 28 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2009 a b c Natural Resources and Environment in the Philippines 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde n d eTravel Pilipinas Erisim tarihi Ocak 22 2009 Chanco Boo 7 Aralik 1998 The Philippine Star 11 Temmuz 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2015 Retrieved February 15 2010 from gbgm umc org Williams Jann Cassia Read Tony Norton Steve Dovers Mark Burgman Wendy Proctor and Heather Anderson 2001 Biodiversity Theme Report The Meaning Significance and Implications of Biodiversity continued CSIRO on behalf of the Australian Government Department of the Environment and Heritage ISBN 0 643 06749 3 14 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2009 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Carpenter Kent E and Victor G Springer Nisan 2005 The center of the center of marine shore fish biodiversity the Philippine Islands Environmental Biology of Fishes 74 2 Springer Netherlands ss 467 480 doi 10 1007 s10641 004 3154 4 a b c Rowthorn Chris and Greg Bloom 2006 Philippines 9 9yayinci Lonely Planet bas s 52 ISBN 1 74104 289 5 Biological diversity in the Philippines Eoearth org 12 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2013 Tabaranza Blas R Jr 17 Ocak 2005 Haribon Foundation 13 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2012 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link BirdLife International 2004 Pithecophaga jefferyi Tehlike altinda olan turlerin 2006 IUCN Kirmizi Listesisi IUCN 2006 7 Ocak 2009 tarihinde alinmistir Protected Areas and Wildlife Bureau 17 Kasim 2011 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2012 Britton Adam 12 Kasim 2011 Croc Blog 26 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2012 a b Hub of Life Species Diversity in the Philippines Foundation for the Philippine Environment 18 Subat 2014 16 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2014 Taguinod Fioro November 20 2008 Rare flower species found only in northern Philippines 22 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde GMA News Retrieved Aralik 14 2009 Bos A R and Smits H M 2013 First Record of the dottyback Manonichthys alleni Teleostei Perciformes Pseudochromidae from the Philippines Marine Biodiversity Records 6 e61 doi 10 1017 s1755267213000365 16 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Bos Arthur R and Gumanao Girley S 2013 Seven new records of fishes Teleostei Perciformes from coral reefs and pelagic habitats in Southern Mindanao the Philippines Marine Biodiversity Records 6 e95 ss 1 6 doi 10 1017 s1755267213000614 19 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Bos A R Gumanao G S Salac F N 2008 A newly discovered predator of the crown of thorns starfish Coral Reefs Cilt 27 s 581 doi 10 1007 s00338 008 0364 9 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 Ocana O J C den Hartog A Brito Bos A R 2010 On Pseudocorynactis species and another related genus from the Indo Pacific Anthozoa Corallimorphidae Revista de la Academia Canaria de Ciencias XXI 3 4 ss 9 34 19 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 Bos A R 2014 Upeneus nigromarginatus a new species of goatfish Perciformes Mullidae from the Philippines Raffles Bulletin of Zoology Cilt 62 ss 745 753 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2015 About the Philippines 10 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde October 17 2009 Retrieved Aralik 20 2009 from the Philippine History Website Peralta Eleno O 2005 21 Forests for poverty alleviation the response of academic institutions in the Philippines 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Sim Appanah and Hooda Eds Proceedings of the workshop on forests for poverty reduction changing role for research development and training institutions RAP Publication Food and Agriculture Organization FAO Retrieved Aralik 20 2009 Kirby Alex Temmuz 23 2003 SE Asia faces catastrophic extinction rate 1 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News Erisim tarihi Aralik 20 2009 a b c n d 22 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Nisan 2010 Lonely Planet n d Philippines When to go amp weather 10 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved January 23 2009 a b Kongre Kutuphanesi March 2006 Country Profile Philippines 14 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved Aralik 17 2009 Chong Kee Chai Ian R Smith and Maura S Lizarondo 1982 Economics of the Philippine Milkfish Resource System The United Nations University ISBN 92 808 0346 8 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2009 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration PAGASA Ocak 2009 Member Report to the ESCAP WMO Typhoon Committee 41st Session PDF 12 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Aralik 2009 Monthly Typhoon Tracking Charts 24 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2010 Retrieved April 24 2010 from the Kitamoto Laboratory Digital Typhoon Website a b Glossary of Meteorology Baguio 6 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on June 11 2008 PDF National Statistics Office 20 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2014 Republic of the Philippines National Statistics Office 18 Subat 2003 10 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2008 RP closer to becoming observer state in Organization of Islamic Conference 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde May 29 2009 Retrieved 2009 07 10 Eight million Muslim Filipinos representing 10 percent of the total Philippine population a b U S Department of State 2008 Philippines International Religious Freedom Report 2010 23 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved 2011 05 20 Islam is the largest minority religion and Muslims constitute between 5 and 9 percent of the total population R Michael Feener Terenjit Sevea Islamic Connections Muslim Societies in South and Southeast Asia s 144 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2014 a b c Pew Research Center s Religion amp Public Life Project Philippines 8 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pew Research Center 2010 a b Philippines 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde CIA Factbook The Largest Baha i Communities 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde September 30 2005 Retrieved April 26 2010 from www adherents com Arsivlenmis kopya 7 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2015 Arsivlenmis kopya 5 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2015

Yayın tarihi: Temmuz 10, 2024, 00:08 am
En çok okunan
  • Kasım 07, 2024

    Silene ovata

  • Kasım 07, 2024

    Silene ovalifolia

  • Kasım 07, 2024

    Silene otodonta

  • Kasım 07, 2024

    Silene otites

  • Kasım 07, 2024

    Silene novorossica

Günlük

  • Lepton

  • Elektrik

  • Manyetizma

  • Psikolojik korku

  • Wilhelm Röntgen

  • X ışını

  • 1923

  • George H. W. Bush

  • Yılın günleri listesi

  • Dion Dublin

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst