Sirius ya da Akyıldız Büyük Köpek Takımyıldızı nda yer alan bahar ayında kuzey yarı küreden görülebilen ge

Sirius ya da Akyıldız, Büyük Köpek Takımyıldızı’nda yer alan bahar ayında kuzey yarı küreden görülebilen gece gökyüzünün en parlak yıldızıdır. Türkçe’de Akyıldız ismiyle bilinen Sirius (α CMa / α Canis Majoris/ Büyük Köpek Takımyıldızı’nın alpha yıldızı), -1,47 olan görünür kadiri bakımından, görünür kadiri olarak kendine en yakın olan Canopus’a oranla iki kat daha parlaktır. Çıplak gözle tek yıldızmış gibi görünen Sirius, aslında tayf türlerine göre yapılan yıldız sınıflandırma sisteminde A1V sınıfında bulunan Sirius-A ile DA2 sınıfına giren ve Sirius-B olarak adlandırılan bir beyaz cüceden oluşan bir çift yıldızdır. Sirius bu parlak görünümünü aydınlatma gücünün yanı sıra Güneş Sistemi'ne yakınlığına borçludur. Güneş'e 2,6 parsek (8,47 ışık yılı) uzaklıkta oluşundan dolayı, Sirius sistemi uzaydaki yakın komşularımızdan biridir. Sirius kütlesi bakımından Güneş'in iki katıdır ve 1,42’lik bir mutlak kadir değerine sahiptir. Aydınlatma gücü Güneş'in 25 katı olmakla birlikte, Canopus veya Rigel gibi diğer parlak yıldızlarınkine oranla düşük kalır. Sirius sisteminin yaşı 200-300 milyon yıldır. Sistem başlangıçta iki mavimsi yıldızdan oluşuyordu. Bu iki yıldızdan da kütlesi bakımından daha büyük olan Sirius-B zamanla yakıtını tüketerek, dış katmanlarını kaybetmeden önce kırmızı dev haline gelmiş ve yaklaşık 120 milyon yıl önce dış katmanlarını uzaya atarak bugünkü hali olan bir beyaz cüceyi oluşturmuştur.^[1]

Sirius
Gözlem verisi Dönem J2000 Ekinoks J2000
Sirius'un konumu (kırmızı daire içinde)
Takımyıldız	Büyük Köpek
Sağ açıklık ( $α$ )	06^sa 45^d 08,91728^s A: 06^sa 45^d 08,91^s B: 06^sa 45^d 09,0^s
Dik açıklık ( $δ$ )	−16° 42′ 58,0171″ A: −16° 42′ 58,02″ B: −16° 43′ 06″
Görünür büyüklük (V)	−1,46 A: −1,47 B: 8,44
Sınıflandırma
Evrimsel aşama	A: Ana kol B: Beyaz cüce
Tayfsal sınıf	A0mA1 Va
U−B renk ölçeği	A: −0,05 B: −1,04
B−V renk ölçeği	A: +0,00 B: −0,03

Tayfsal sınıf	DA2
Astrometri
Dikey hız ( $v_{r}$ )	−5,50 km/s
Özdevinim ( $μ$ )	RA: −546,01 mys/y Dec.: −1223,07 mys/y
Iraklık açısı ( $π$ )	379,21 mys
Uzaklık	8,60 ± 0,04 Iy (2,64 ± 0,01 pc)
Mutlak büyüklük (V)	A: +1,42 B: +11,18
Özellikler
Kütle ( $m$ )	A: 2,063 ± 0,023 B: 1,018 ± 0,011 `M`_☉
Yarıçap ( $r$ )	A: 1,711 B: 0,0084 `R`_☉
Aydınlatma gücü	A: 25,4 B: 0,056 L_⊙
Yüzey kütle çekimi (log $g$ )	A: 4,33 B: 8,57 cgs
Sıcaklık	A: 9.940 B: 25.000 ± 200 K
Metallik [Fe/H]	A: 0,50
Dönüş hızı ( $v_{\mathrm {e} }\cdot \sin i$ )	16 km/s
Yaş	A: 242 ± 5 B: 228+10 -8 milyon
Yörünge
Birincil yıldız	α Canis Majoris A
Yoldaş yıldız	α Canis Majoris B
Yörünge süresi ( $P$ )	50,1284 ± 0,0043 y
Ana eksen ( $a$ )	7,4957 ± 0,0025
Dışmerkezlik ( $e$ )	0,59142 ± 0,00037
Yörünge eğikliği ( $i$ )	136,336 ± 0,040°
Yükseliş düğüm boylamı ( $Ω$ )	45,400 ± 0,071°
Enberi dönemi ( $T$ )	1994,5715 ± 0,0058
Enberi açısı ( $ω$ ) (ikincil)	149,161 ± 0,075°
Katalog belirtmeleri
α Canis Majoris • 9 Canis Majoris • BD −16° 1591 • HR 2491 • HD 48915 • SAO 151881 • TYC 5949-2777-1 • HIP 32349 • FK5 257 • LHS 219 • GJ 244

Sirius, aynı zamanda, yer aldığı takımyıldızda ön plana çıkmasından dolayı, geleneklerde köpek-yıldız olarak da adlandırılır.^[2] Bu yıldız pek çok mitolojik ve folklorik öykülere Güneş’ten bağımsız bir biçimde konu olabilmiştir. Sirius’un helyak doğuşu antik Mısır’da Nil Nehri’nin taşmalarını, antik Yunan’da “köpek günleri”nin (kavurucu sıcak günler) başlangıcını işaret ediyordu. Polinezyalılar için ise yıldız kışın habercisi ve Pasifik Okyanusu'nda navigasyonları için bir referans kaynağıydı.

Gözlem tarihçesi

Sirius'un üçgen, yarım daire ve beş uçlu
yıldız gliflerinden oluşan hiyeroglifi

Çeşitli uygarlıklara ait en eski astronomik kayıtlarda adı geçen yıldızlardan olan Sirius, eski Mısır’da Sopdet (Grekçe’ye uyarlanmış haliyle Sothis, yıldızın Grekçe’deki adı ise Seirios’dur) olarak bilinirdi. Eski Mısır’da “Orta Krallık” döneminde, Mısırlılar takvimlerini Sirius’un helyak doğuşuna göre düzenlemişlerdi. Bu takvimde esas alınan gün ise, Sirius’un doğuşunun Güneş’in ışığından yeterince uzaklaşmış olmasından sonra, Güneş’in doğuşundan hemen önce açıkça görülür hale geldiği gündü. ^[3] Bir başka deyişle bu, Sirius’un Mısır göklerinde 70 günlük yokluğundan sonra ^[4] belirdiği gündü ve Nil Nehri’nin her yılki taşmasından hemen öncesine ve yaz gündönümüne denk gelirdi. ^[5] Sirius’u (Sothis) ifade eden hiyeroglifin glifleri üçgen, beş uçlu yıldız ve yarım dairedir. Sirius eski Mısır panteonunda İsis ilahesi ile özdeşleştirilirdi ki, İsis, eşi Osiris ve oğlu Horus ile bir üçlem oluştururdu. Sirius’un gökyüzünde görülmediği sözkonu 70 gün, İsis ve Osiris’in duat denilen öte-alemde seyrettikleri dönemi simgelerdi.

Pek çok eski Mısır tapınağı, iç odaları Sirius'u görecek biçimde inşa edilmişti. Örneğin, Keops Piramidi'nin Kraliçe Odası'nın duvarında açılan bir kanal yalnızca Sirius'u görmek üzere yapılmıştı.

Eski Yunanlar, Sirius’un bu kaybolduğu dönemden sonra tekrar gökyüzünde belirmesinin sıcak ve kurak yazı haber verdiğine inanırlar ve ayrıca bunun canlılar üzerinde bitkileri solduran, erkekleri güçsüzleştiren, kadınları tahrik eden birtakım etkileri olduğunu sanarak kaygılanırlardı. ^[6]

Eski kayıtlarda, yaz başlangıcındaki hava koşullarının bozulduğu hallerde Sirius’un daha fazla parladığının gözlemlendiği kaydedilmiştir ki, eski Yunan gözlemcilere göre bu, söz konusu yıldızdan olumsuz etkiler yaratan birtakım tesirler yayıldığı anlamını taşıyordu. İnsanların bu tesirlere maruz kalması olayına Grekçe’de “yıldızca çarpılmış olmak” anlamında “astroboletos /αστροβολητος olmak” deniyordu. Böylece Sirius Batı edebiyatında “yakan” ya da “alevler saçan” olarak betimlendi. ^[7] Bu yıldızın belirmesinin ardından gelen mevsim dönemi de “yaz köpeğinin günleri” olarak bilinir. ^[8] Vaktiyle Ege Denizi’ndeki Ceos (Kea) Adası’nda yaşayanlar, soğukların azalması için Sirius ve Zeus’a kurban keserler ve yaz mevsimindeki temel rolünü oynamak üzere tekrar belirmesini beklerlerdi. Yıldızın parlaklık haline bakarak kendilerini iyi bir talihin bekleyip beklemediğine karar verirlerdi; örneğin yıldızın sisli, puslu halde veya ışığı zayıf biçimde görünmesi vebayı haber veriyor anlamında yorumlanıyordu. Bu adada bulunan MÖ 3. yüzyıla ait paralarda ışınlar yayan köpek ve yıldız tasvirlerinin bulunması Sirius’un bu adadaki önemini vurgulamaktadır.^[9]

Güneş ve Ay'ın çekim kuvvetlerinin etkisiyle, Dünya'nın ekvator bölgesindeki şişkinlik, gezegenin eksensel hareketinde bir tereddüte (titreme) yol açmaktadır. Buna bağlı olarak 26.000 yılda bir oluşan yörüngesel salınım (precession), yıldızların gökyüzündeki konumlarını da yavaş yavaş değiştirmektedir. Bu nedenle Sirius, geçmişe göre daha geç doğmakta ve artık yıldızın şafak vakti yükselişi, eskiden olduğu gibi yaz mevsiminin en sıcak günlerine denk gelmemektedir.

Büyük Köpek, Küçük Köpek ve Tavşan takımyıldızları

Romalılar Sirius’un helyak doğuşunu 25 Nisan civarındaki bir günde kutlardı. Bu kutlamada bir köpek kurban ederler, buhur ve şarap kullanırlar ve o yılki buğday ürününün yıldızdan yayılan tesirlerin buğdaypası hastalığına yol açmadan alınabilmesi için bir de Robigo ilahesine koyun kurban ederlerdi. ^[10]

İskenderiye’li Batlamyus yıldızların haritasını çıkardığı, Almagest (al-kitabu-l-mijisti) çalışmasının 6. ve 7. Kitabında Sirius’u gökkürenin merkezi boylamınının yerini belirlemek üzere kullanmıştır. Çalışmasında Sirius’u kırmızı renkte boyayarak, onu 6 kızıl yıldızdan biri olarak göstermiştir. (Bkz.Kırmızılığı hakkındaki tartışma) Bu kızıl yıldızlardan diğer beşi gerçekten de M ve K sınıfındadır (Arcturus, Betelgeuse vs.)^[11]^[12]

Eski Polinezyalılar’da parlak yıldızlar, özellikle Pasifik Okyanusu’ndaki adalar ve atoller arasındaki gemicilik bakımından önem taşıyordu. Denizcilere yardım amacıyla özel seferler için, yıldız pusulası yardımıyla bir yön haritası geliştirdiler. Bu çalışmada yıldızlardan enlem işaretleri olarak da yararlandılar; örneğin Sirius’un Dik açıklıki 17°S olarak Fiji Adası’nın enlemine denk düşüyor, böylece her gece tam olarak adanın üzerinden geçiyordu. ^[13] Onlara göre, Sirius, Canopus ve Procyon ile birlikte, bir “Büyük Kuş” bedenine benzetilen Manu adındaki Takımyıldız’ı oluşturuyordu. Kuşun kanadının güney ucunu Canopus, kuzey ucunu Procyon oluşturuyordu ki bu doğrultu aynı zamanda Polinezya’nın gece gökkubbesini iki yarıküreye ayırıyordu.^[14] Sirius’un eski Yunan’da sabah göğünde belirmesi (doğuşu) nasıl tam olarak yaz mevsiminin habercisi oluyorsa, Maoriler için de, tam olarak kış mevsiminin serin başlangıcının habercisi oluyordu. Bu doğuşa hem "mevsim", hem de "yıldız" anlamına gelen Takurua adını vermişlerdi.

Sirius’un, “Cennet’in Kraliçesi” (Ka'ulua) olarak betimlendiği Hawaii’de kış gündönümündeki en yüksek noktasına gelmesi törenle kutlanırdı. Polinezya’da Sirius’le ilgili daha birçok ad saptanmıştır; bunlardan bazıları Tau-ua (Markiz Adaları’nda) Rehua ( Yeni Zelanda’da) ve Aa ve Hoku-Kauopae’dir (Hawaii’de). ^[15] 1676’da Edmond Halley güney yarıküre yıldızlarını gözlemleyebilmek için, Güney Atlantik’teki Saint Helena Adası’nda bir yıl kalmıştı. Halley, 40 yıldan fazla bir zaman sonra sonra, 1718’de astronomik ölçümlerini Batlamyus’un Almagest’indeki verilerle karşılaştırdıktan sonra o zamana dek sabit varsayılan yıldızların özdevimini keşfetti. Arcturus ve Sirius’un her ikisi de anlamlı bir şekilde hareket etmekteydiler. Sirius 1800’lü yıllarda güney yönünde 60 dakika (açı dakikası) ilerlemişti. ^[16]

Yoldaşının keşfi

1844 yılında Alman astronom Friedrich Bessel Sirius’un özdevim hareketindeki değişikliklerden (sapmalardan) Sirius’un görünmeyen bir yoldaşı (bileşeni) olması gerektiği sonucuna vardı.^[17] Bu, bir başka deyişle, Sirius’un yoldaşı Sirius-B’nin teleskopla gözlemlenemediği halde, Sirius’un hareketlerindeki değişiklikler gözlemlenerek, matematiksel olarak varılan bir sonuçtu. 31 Aralık 1862’de Amerikalı Alvan Graham Clark o dönemin en güçlü teleskoplarından biri olan 47 cm'lik mercekli teleskobuyla ilk kez, Sirius’un günümüzde Sirius-B ya da “köpek yavrusu” adı verilmiş olan zayıf ışıklı yoldaşını gözlemledi ve böylece, Sirius'un gerçekte çift yıldız olduğunu ortaya çıkardı.^[18] Bu çift yıldızdan çıplak gözle görülebileni günümüzde Sirius-A olarak adlandırılır. 1894’ten beri Sirius Sistemi’nde gözlemlenen yörünge düzensizlikleri, sistemde üçüncü bir bileşenin olduğunu ortaya koymaktadır; ancak üçüncü bileşenin varlığı bugüne dek kesin olarak (gözlemle) doğrulanamamıştır. Üçüncü bileşinin varlığı konusundaki görüş 1995’te ortaya konmuştur. Verilere en uygun tahmine göre, bu üçüncü bileşen 0.06 güneş kütlesine sahip olup Sirius’un çevresindeki yörüngesini 6 yılda tamamlıyor olmalıdır. Bu üçüncü bileşenin (Sirius-C) kadirinin beyaz cüce Sirius-B’nin kadirinin beşte biriyle onda biri arasında oluşu, gözlemlenememesinin nedenini ortaya koymaktadır.^[19] Yakın zamanda yapılan son gözlemler, Sirius-C’nin varlığını doğrulayamamakla birlikte, Sirius-A’ya çok yakın bir yıldızın var olma olasılığını tümüyle ortadan kaldırmış da değildir. Her ne kadar 1920’li yıllarda sistemde üçüncü bir yıldız gözlemlenmişse de, bu muhtemelen bir “ışık oyunu”ndan (background 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) ibaret olmalıydı.^[20]

1915’te Walter Sydney Adams, Mount Wilson Gözlemevi’nde 60 inç’lik (1.5 m) bir yansıtıcı (yansıtmalı teleskopun çukur aynası) yardımıyla Sirius-B’nin tayfını gözlemledi ve onun zayıf ışıklı bir beyazımsı yıldız olduğunu saptadı.^[21] Bu saptama astronomların bu yıldızın bir beyaz cüce olduğu sonucuna varmalarını sağladı.^[22] Sirius’un yarıçapı ilk kez 1959’da kendi geliştirdikleri yıldızsal yoğunluk girişim aracını (interferometre)^[23] kullanan Robert Hanbury ve Richard Q. Twiss tarafından ölçüldü.^[24] 2005’te ise Hubble Uzay Teleskobu yardımıyla astronomlar Sirius-B’nin hemen hemen Dünya’nınkine eş (12.000 km) bir çapı olduğunu ve hemen hemen Güneş’inkine eş bir kütlesi olduğunu (Güneş’inkinin %98’i) belirlediler.^[25]^[26]^[27]^[28]

Kırmızılığı hakkındaki tartışma

MS 150 yılında astronom Batlamyus, gerçekten kızıl ya da turuncu renklere sahip Betelgeuse, Antares, Aldebaran, Arcturus and Pollux yıldızlarının yanı sıra, kırmızımsı olmadığı bilinen Sirius’u da kırmızımsı olarak betimliyordu.^[29] Bu farka ilk dikkat çeken kişi amatör astronom Thomas Barker oldu. Rutland’da Lyndon Hall derebeyi olan Thomas Barker 1760’ta Londra’daki Kraliyet Topluluğu’nun bir toplantısı sırasında bu konuda hazırladığı tezini okudu. Sonradan şu düşünce doğdu: Yıldızların parlaklıkları zamanla değişebildiğine göre, bazı yıldızlar zamanla renk de değiştirebilirlerdi. Bu görüş Eta Carinae çift yıldızındaki değişime tanık olan ve muhtemelen bu olaydan esinlenen John Herschel tarafından 1839’da belirtilmiştir.^[30] Thomas Jefferson Jackson See 1892’de konuyla ilgili birçok tezini yayımlayarak "kızıl Sirius" hakkındaki tartışmayı yeniden canlandırdı, tezlerinin özetini de 1926’da yayımladı.^[31] See yıldızın kızıllığı hakkında yalnızca Batlamyus’tan değil, Yunan şair Aratus’tan, hatip Marcus Tullius Cicero’dan ve general Germanicus’tan da alıntılar yaparak söz ediyordu.^[32] Fakat bilindiği gibi bu üçünden hiçbiri astronom değildi. Romalı stoacı filozof Seneca da, Sirius’u Mars’tan daha koyu kırmızılıktaki bir varlık olarak betimlemişti.^[33] Bununla birlikte eski gözlemcilerin hepsi de Sirius’u kızıl olarak biliyorlardı denilemez. MS 1. yüzyıl şairlerinden Marcus Manilius Sirius’u, 4. yüzyıldaki Avienus gibi “deniz mavisi” olarak betimlemişti.^[34] Sirius eski Çin’de beyaz renk için standart yıldızdır denilebilir. MÖ 2. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadarki kayıtlarda Sirius beyaz renkte betimlenir.^[35]^[36]

1985’te Alman astronomlardan Wolfhard Schlosser ve Werner Bergmann St. Gregory of Tours tarafından yazılmış “De cursu stellarum ratio” adlı metni içeren, 8. yüzyıldan kalma bir Lombardik el yazmasıyla ilgili bir yazı yayımladılar. Yıldızların konumlarından yola çıkılarak geceleyin dua zamanlarının nasıl belirleneceği konusunda okuyuculara bilgi veren Latince metinde Sirius “kızamık kırmızısı” renginde betimlenmişti. Bazı astronom yazarlara göre, Sirius’un kırmızı olduğuna ilişkin olarak yazılan bu bilgi, muhtemelen Sirius-B’nin vaktiyle bir kızıl dev olduğunun -geçmişten gelen- tanıklığıydı.^[37] Diğer astronomlar ise, bu düşünceye karşı olarak, bir karışıklık olabileceği ve St. Gregory of Tours’un bu açıklamasını Sirius yerine Arcturus için yapmış olabileceği şeklinde yanıt verdiler.^[38]^[39] Öte yandan, astronomlarca bu farklılığa ya da değişime Sirius A ve Sirius-B’nin yıldızsal evriminin yol açabilme olasılığı olduğu fikri de ortaya atıldı. Binlerce yıllık takvim, yıldız ömürleriyle (evrim süreleriyle) kıyaslandığında çok kısaydı ve Sirius Sistemi’nde böyle bir değişimin olmasına yol açabilecek hiçbir nebula olma işareti yoktu.^[40] Eski metinlerde sözü edilen kızıllığının nedeni olarak öne sürülen olasılıklardan biri de Sistem’deki henüz tam anlamıyla keşfedilmemiş olan üçüncü yıldızın Sirius-A ile olası etkileşimidir.

Görünürlüğü

Akyıldız (Sirius-A) (soldaki büyük olanı) ve Sirius-B'nin (sağdaki küçük olanı) bir ressam tarafından tasviri (NASA)

Gece gökyüzünün en parlak yıldızı olan Sirius -1.47 görünür kadir derecesiyle, en parlak ikinci yıldız olan Canopus’a oranla onun iki katı parlaktır. ^[41] Bununla birlikte, Ay, Jüpiter veya Venüs kadar parlak görülmez. Merkür ve Mars da bazen Sirius’tan daha parlak görünürler. ^[42]^[43] Sirius yerkürenin hemen hemen, meskun her bölgesinden gözlemlenebilmektedir; tek fark, yerkürenin İzlanda ve Grönland’ın bazı bölgeleri gibi,kuzey kutbuna yakın en kuzeyindeki yerleşim bölgelerinde (en kuzeydeki yerleşim birimleri 28 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) 73°'den sonra görülmesinin olanaksız hale gelmesidir. Buna karşılık bazı kuzey kentlerinde görülmeye başlandıktan sonra daha yukarı çıkmaz, örneğin Sankt-Peterburg’da ufkun üzerinde yalnızca 13°’ye ulaşır.^[44] Kuzey yarımküreden en iyi görüldüğü dönem kış aylarıdır.

Sirius, Küçük Köpek Takımyıldızı'nda yer alan Procyon ve Avcı Takımyıldızı'nda yer alan kızıl dev Betelgeuse yıldızlarıyla birlikte göğün kuzey yarıküresini gören gözlemciler için, Kış Üçgeni olarak adlandırılan, üç yıldızdan oluşan üçgenin üç köşesinden birini oluşturur. ^[45] Yıldızı bulmak için Avcı Takımyıldızı yol gösterici olarak alınabilir. Sirius, Avcı Kuşağı'nda yer alan üç yıldızın yaklaşık 20 derece güneydoğusundaki en parlak yıldızdır. Avcı Takımyıldızı kış aylarında pek çok yıldız ve takımyıldızı bulmakta yol göstericidir.

Sirius koşullar uygun olduğunda gündüz bile çıplak gözle görülebilir. Koşulların en uygun olduğu durum, gökyüzünün açık olduğu, gözlemcinin yüksek bir irtifa seviyesinde bulunduğu, yıldızın konum olarak tam tepeden geçtiği, yıldızın ufukta aşağıda ve güneşin altında bulunduğu zamanki durumdur.^[46] Sirius çift yıldız Sistemi’ndeki yörünge hareketi iki yıldızın açısal uzaklıkta minimum olarak 3’de, maksimum olarak 11’de bulunmalarını sağlar. Birbirlerine en fazla yaklaştıklarında, beyaz cüce’yi parlak eşinden ayırt edebilmek son derece zorlaşır; bu en yakın konumda Sirius-B’yi Sirius-A’dan ayırt edebilmek için en az 300 mm. açıklıkta bir teleskobun ve en elverişli görüş koşullarının olması gerekir. Son enberi konumuna 1994 yılında gelmişler ^[47] ve şimdilerde birbirlerinden yeniden uzaklaşma eğiliminde olduklarından teleskopla gözlemlenmeleri kolaylaşmıştır.^[48]

2.6 parsek (8.6 ışık yılı) uzaklıkta bulunan Sirius Sistemi Güneş Sistemi’mize en yakın 8 yıldızdan ikisini içerir ve en yakın beşinci sistemdir.^[49] Diğer yakın yıldızlardan Alpha Centauri, Canopus, Rigel ya da Betelgeuse gibi, parlak görünmesinin temel nedeni bize yakınlığıdır.^[50] Fakat aydınlatma gücünün Güneş’imizin 25 katı olduğunu da unutmamak gerekir. Sirius’un en yakın büyük komşusu 1.61 parsek ya da 5.24 ışık yılı uzaklıkta bulunan Procyon yıldızıdır..^[51]Jüpiter’in dört uydusunu incelemek üzere 1977’de fırlatılan Voyager 2 uzay aracının yaklaşık 296.000 yıl sonra Sirius’un 4.3 ışık yılı uzağından geçeceği tahmin edilmektedir..^[52]

Sistem

Bazı önemli parlak yıldızların evrim süreçlerindeki kadir değişimleri grafiği

Yıl	Sirius	Canopus	Vega	Arcturus	Procyon	Altair	α Cen
−100.000	-0,66	-0,82	0,33	0,88	0,88	1,69	2,27
−75.000	-0,86	-0,80	0,24	0,58	0,73	1,49	1,84
−50.000	-1,06	-0,77	0,17	0,30	0,58	1,27	1,30
−25.000	-1,22	-0,75	0,08	0,08	0,46	1,03	0,63
0	-1,43	-0,72	0,00	-0,02	0,37	0,78	-0,21
25.000	-1,58	-0,69	-0,08	0,02	0,33	0,49	-0,90
50.000	-1,66	-0,67	-0,16	0,19	0,32	0,22	-0,56
75.000	-1,66	-0,65	-0,25	0,45	0,37	-0,06	0,30
100.000	-1,61	-0,62	-0,32	0,74	0,46	-0,31	1,05

Sirius birbirlerinden 20 astronomik birim uzaklığında (yaklaşık Güneş ile Uranus arasındaki uzaklıkta), birbirleri çevresinde tam olarak 49.9 yılda dönen iki beyaz yıldızdan oluşan bir çift yıldızdır. ^[53]Sirius-A adı verilen, parlak olan bileşen, tayf türlerine göre yapılan yıldız sınıflandırma sisteminde A1V sınıfında bulunan yüzey ısısı tahminen 9.940 Kelvin olan bir anakol yıldızıdır. Yoldaşı Sirius-B ise yıldızsal evrimini tamamlayarak beyaz cüce haline gelmiş bir anakol yıldızıdır. Kütlesi bir zamanlar Sirius-A’dan daha büyük olan Sirius-B görsel tayfta 10.000 kez daha az parlaktır.^[54] Sistemin yaşının 230 milyon yıl olduğu tahmin edilmektedir. Yaşam süreçlerinin erken dönemlerinde eliptik yörüngeleri 9.1 yıl olan iki mavimsi beyaz yıldız oldukları sanılmaktadır. 1983’te uzaya fırlatılan IRAS (Infrared Astronomical Satellite) gözlemevi uydusunca ölçüldüğünde, kızılötesi yayma düzeyinin sanılandan çok daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Bu, Sistem’de toz bulunduğunun belirtisi olabilir ve çift yıldızlarda görülmeyen, tuhaf bir olgu olarak kabul edilmiştir.^[55]

Sirius-A

Sirius çift yıldız Sistemi’nde iki yıldızdan büyük olanı Sirius-A’dır. Sirius, Güneş'ten 23 kat daha parlak beyaz bir yıldızdır. Tayf türü A olan beyaz yıldızlar, evrendeki yıldızların yaklaşık %1'ini oluştururlar. Sirius,Dünya'ya en yakın yıldızlardan biridir ve yakınlık bakımından 7. sırada yer alır. Kimi kaynaklar Alfa Centauri yıldız sisteminde yer alan üç yıldızı tek bir yıldız saydıklarından, Sirius'un Dünya'ya 5. en yakın yıldız olduğunu yazarlar.

Sirius-A Güneş’imizin 2.02 misli bir kütleye sahiptir.^[56]Astronomik “girişim aracı” (interferometer) ile yapılan ölçümlere göre bu yıldızın açısal çapının 5.936±0.016 olduğu tahmin edilmektedir. Her şey göz önünde tutulursa öngörülen rotasyon hızı 16 km/saniyeden aşağı olup ekseni etrafındaki bu dönme hızı dairesel biçiminde ekvatora doğru bir yassılaşmaya yol açacak kadar büyük bir hız değildir. Oysa ona eş boyutta olmakla birlikte, saniyede 274 km. gibi büyük bir hızla kendi etrafında dönen Vega yıldızı ekvatoru kısmında tümsek şeklinde bir şişme gösterir.^[57]

Yıldız örneklerinin incelenmesi yıldızların uzaydaki molekül bulutlarının kendi kütleçekimsel kuvveti altında çökmeye başlamasıyla oluşmaya başladıklarını ortaya koymaktadır. Bu oluşma hareketinden 10 milyon yıl sonra iç enerji üretimi tümüyle nükleer tepkilerden doğdu. Yıldızın çekirdek kısmı yayılma niteliği kazanmış hale geldi ve enerji üretimi için KAO döngüsü nü kullandı. Sirius’un oluşumundan milyar yıl sonra hidrojen rezervlerini tümüyle tüketmiş olacağı öngörülmektedir. İşte o zaman yıldız, evrim sürecindeki kızıl dev aşamasına geçecek, daha sonra da beyaz cüceye dönüşerek istikrarlı halini alacaktır. Sirius-A’nın tayfı (tayf analizi) derin metal çizgiler göstermektedir ki bu, demir gibi, helyumdan daha ağır elementlerin fazlalığına işaret etmektedir. Sirius-A’nın atmosferindeki demir oranı ile Güneş’imizin atmosferindeki demir oranı karşılaştırılırsa Sirius’un atmosferinde demir Güneş’imizinkine oranla üç kat fazladır (% 316). Fakat, dış tabakanın içeriği, yıldızın tümünün içeriği hakkında bir gösterge sayılamaz. Bununla birlikte kimi astronomlara göre, Sirius-A Sirius-B’den ağır elementler almış olup Güneş'e oranla 7 kat fazla demir içermektedir.

2.366.400 km'lik çapa sahip Sirius-A yaklaşık 10 bin Kelvin (9.727 santigrat) derecesindeki yüzey ısısıyla Güneş’ten 4.000 Kelvin derece daha sıcaktır, Güneş’in 23 katı bir aydınlatma gücüne sahiptir, Güneş’ten 23 kat daha büyük enerji açığa çıkarmaktadır.

Sirius A, hidrojen yakıtını tüketerek ömrünü tamamlamış ve artık "sönmüş" bir güneş olan yoldaşından 10.000 kez daha parlaktır.

Sirius-A ve Sirius-B’nin yarıçap, yoğunluk ve kütle bakımından Güneş ile karşılaştırmalı ölçümleri 2000'li yılların başlarında NASA tarafından şöyle açıklanmıştır (Güneş'in yarıçapı, yoğunluğu ve kütlesi "1" olarak kabul edildiğinde):

Yıldız	Yarıçapı	Yoğunluğu	Kütlesi
Güneş	1.0	1.0	1.0
Sirius-A	1.9	0.335	2.3
Sirius-B	0.022	90.00	0.99

Sirius-B

Keşfedilen ilk beyaz cücedir. Kütlesi Güneş’imizinkine hemen hemen eş olan Sirius-B, bilinen beyaz cüceler içinde kütlesi en büyük olanlardan biridir. Kütlesi 0.5-06 güneş kütlesi olan sıradan bir beyaz cüceye oranla iki kat büyük bir kütleye sahiptir. Küçük olmasına karşın çok ağırdır, bir santimetreküp maddesi 33 ton gelir. Yeryüzünde bu kadar ağır bir element yoktur. Sirius-B’nin oluştuğu madde ya da elementin ağırlığı, yeryüzündeki en ağır element olan osmiyum’un 1.500.000 katıdır. Fakat bu büyük kütle, Dünya gezegeninin hacmine eş bir hacimde, deyim yerindeyse, “sıkışıp kalmış”tır. Yüzey ısısı 25.200 Kelvin’dir. Fakat artık enerji üreten iç kaynaklarının olmamasından dolayı gitgide soğuklaşmaktadır. Bir beyaz cüce, evrim sürecinde; ancak, bir anakol yıldızı oluştan çıktıktan sonra ve kızıl dev aşamasını tamamladıktan sonra oluşur. Bu olayı Sirius-B, yaklaşık 120 milyon yıl önce, yani şimdiki yaşının yarısı yaşındayken geçirdi. Sirius- B bu olayı geçirmeden önce, henüz bir anakol yıldızı olduğu sıralarda, kütlesi 5 güneş kütlesi ^[58] olan B tipi (tahminen B4-5 tipi)^[59]^[60] bir yıldızdı. Sirius-B kızıl dev aşamasını geçirdiği sıralarda yoldaşı Sirius-A’nın metalliğini zenginleştirebilmiştir.

Sirius-B’nin, esas olarak, yıldızın erken dönemlerindeki helyum füzyonuyla üretilmiş karbon-oksijen karışımından oluştuğu sanılmaktadır. Yıldız, daha hafif elementlerden oluşan ve kütleleri farklı olduğundan yüksek yüzey çekimi nedeniyle ayrılmış halde yer tutan maddelerden oluşmuş bir katmanla kaplı durumdadır. ^[61]Sonuç olarak, Sirius-B’nin dış atmosferinin şimdilerde, saf hidrojenden –ki bu en az kütleli elementtir- oluştuğu söylenebilir ve yıldızın tayfında şu ana kadar başka elementlerin izine raslanamamıştır.^[62] Fakat kimi astronomlara göre de Sirius–B tümüyle, evrim geçirmiş bir elementten veya bir tür “yoğun demir”den oluşmaktadır. Sirius-B’nin yüzeyi Dünya’daki en sert nesne kabul edilen elmastan 300 kere daha serttir. Sirius-A’dan 10.000 kez daha az parlak bir "sönmüş yıldız" olduğundan ve diğer yıldızlara oranla son derece küçük olduğundan Sirius–A’nın aksine, parlak görülmez, Dünya’dan en modern teleskoplarla bile görülmesi çok zordur. Çapı 12.000 km. olmakla birlikte çekim alanı Dünya’nınkinden 350.000 kez daha güçlüdür. Sirius-B, çevresindeki nesnelere müthiş bir çekim gücü uyguladığından, kendisinden 160.000 kez büyük olmasına karşın Sirius–A’yı çekimiyle etkileyebilmekte ve birbirleri çevresinde dönmektedirler. Sirius-B o kadar yoğundur ki, yıldızdan alınacak $16cm.^{3}$ 'lük maddenin Dünya'daki ağırlığı 2,25 tondur.

Sirius üstkümesi

1909’da Ejnar Hertzsprung Sirius’un “Ursa Major (Büyük Ayı) Hareketli Kümesi”nin ^[63] bir üyesi olduğu fikrini ortaya atan ilk kişi oldu. Bu fikre Sistem’in gökyüzünde yaptığı hareketleri gözlemleyerek varmıştı. Ursa Major kümesi uzaydaki hareketlerinde ortaklık gösteren, çekimsel gevşeme göstermelerinden itibaren bir açık kümenin üyeleri haline gelen, 220 yıldızdan oluşan bir yıldız sistemidir. ^[64] Ancak 2003 ve 2005’te yapılan analizler Sirius’un bu kümenin bir üyesi olması konusunda kuşku duyulmasına neden olmuştur. Kümenin tahmini yaşının 500±100 milyon yıl olmasına karşın, Güneş’e benzer bir metalliğe sahip Sirius, kümenin ancak yarısı kadar bir yaştadır. ^[65]^[66] Yani söz konusu kümeye ait olmasıyla çelişen, genç bir yaştadır. Bir başka görüş de Sirius Üstkümesi olarak ortaya atılmıştır. Sirius, Ursa Major kümesi yerine bu kümenin üyesi olabilir: Sirius, Beta Aurigae, Alpha Coronae Borealis, Beta Crateris, Beta Eridani ve Beta Serpentis dağınık yıldızları gibi yol almaktadır ki, ^[67] bu dağınık yıldızlar Güneş’imizden 500 ışık yılı uzaklıkta yer alan üç kümeden birini oluştururlar. Diğer iki küme her biri yüzlerce yıldızdan oluşan Hyades ve Ülker (yıldız kümesi) dir. ^[68]

Kutsal metinlerde Sirius

Sirius-A'nın Yörüngesi. Sirius-B de Sirius-A'nın yaptığı yaylara simetrik olarak (eksene oranla) yaylar çizer

Soldaki hareketli resimde çiftyıldızlarda iki yıldızın birbirleri çevresinde dönüşü gösterilmektedir. Fakat her iki yıldız aynı zamanda belli bir yöne doğru hareket halinde de olduklarından Sirius yörüngesi, kâğıt üzerinde çizildiğinde, hemen hemen tüm adlarındaki iki ortak harf olan “s” ve “i”yi andırırcasına, bir eksen üzerinde dolanan “S”lere benzer.(Bkz.Sirius-A ve B'nin çizdiği yörünge 6 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) Sirius–A ve Sirius–B böylece, biri küçük, biri büyük basık halkaların sırayla birbirini izlemesinden oluşan bir zinciri andırırcasına çift yaylar çizerler. Dolanma süresi kimi astronomlarca 49,9 yıl olarak hesaplanmıştır. ^[69]

Sirius (Arapça adıyla الشعــــــــــرى اليمانيـــــــــــــــة Şi'ra-yı Yemani ya da kısaca الشعرى Şi’ra) Güneş hariç tutulursa, Kur'an’da adı geçen tek yıldız olup kendisinden Necm (-Arapça’daki anlamı yıldızdır-) suresinde söz edilir. "Şüphesiz Şi’râ (yıldızı)nın Rabbi de O’dur." (53/49)

Sirius yıldızından Zend Avesta'da da söz edilir. Birçok kutsal metinde sözü edilen tek yıldız olan Sirius, yeryüzündeki birçok uygarlık için de en kutsal yıldız olmuştur.

Etimolojik bakış ve kültürel anlamı

Yıldızın adının günümüzde en yaygın kullanımı, Latince’ye Yunanca’dan geçerek Latince’de “Sirius” haline gelmiş biçimidir. ^[70] Bu ad antik Yunan’da Σείριος (Seirios, "parlaklık, ateş" ya da "aşırı sıcak gün") idi. Fakat sözcüğün kökeni muhtemelen, Yunanca da değildi. Yunanca’daki adının kayıtlı en eski kullanımı Hesiodos’un MÖ 7. yüzyılda yazılmış “İşler ve Günler” yapıtında görülmektedir. ^[71] Sirius’u belirten ifadelerin ve ona verilen adların sayısı 50’nin üzerindedir. Arapça’daki adı Şi’ra’dır الشعرى (“işaret, rehber, kılavuz”). ^[72]Sanskritçede yıldız Mrgavyadha ("geyik avcısı") ya da Lubdhaka (“avcı”) olarak bilinir. Mrgavyadha olarak yıldız, Shiva’nın (Şiva) Rudra (rüzgâr, fırtına ve av ilahı) biçimini temsil eder.^[73]^[74] Yıldız İskandinavya’da Lokabrenna (“Loki tarafından yakılmış” ya da “Loki’nin meşalesi”) olarak bilinir. Japonca’da ise günlük dilde Aoboshi (“mavi yıldız”) olarak ifade edilir.

Sirius-A ve Sirius-B’nin Hubble Uzay Teleskobu ile çekilmiş nadir fotoğraflarından biri

Sirius’un çeşitli adlarından bazıları şunlardır:

“Sothis” (Eski Mısırca adının Grekçe’ye uyarlanmış hali)
“Sigi” (Dogonlar’da)
“Sigo” (Bambara’larda)
“Şira” (Araplar’da)
“Seirios” (Hellenler'de)
“Sirius” (Romalılar’da)
“Kak-si-sa” veya “Kak-si-di” (Asur-Babil’de)
“Kak-si-si” (Hititler’de)
“Tistirya“, “Tishtrya” veya “Tiştria” (Farsça: Zerdüştlüğü benimsemiş kavimlerde)
“Sima Kayne” (Bozolar’da)
“Sirona” (Galyalılar’da)
"Hu-Şi" (Çinliler’de )^[75]

Yıldız, Orta Çağ’ın Avrupa astrolojisinde "Behenian sabit yıldızları"ndan biri olup beril taşlarıyla ve ardıçla ilişkilendiriliyordu.^[76] Sirius’un kabalistik sembolü Heinrich Cornelius Agrippa tarafından oluşturulan listede ^[77] çizilmiştir. Sirius’un kabalistik sembolü 27 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Birçok kültürde Sirius’a kurt ya da köpekle ilgili bir özel anlam yüklenmiştir:

Çin geleneklerinde Sirius yıldızı, “göksel saray”ın bekçisi “göksel kurt” olarak nitelendirilir. Çin geleneğine nereden geçtiği pek bilinmeyen “Göksel kurt” ifadesi Orta Asya Türkçe’sinde 'gök böri' ya da 'bör-teçene'dir. (Kimi yazarlar Demir-Kazık yıldızı adının Ön-Türkler’de Kutup Yıldızı’nı belirtmediğini, Sirius ile ilgili bir anlam taşıdığını iddia etmişlerdir.)
Yunan mitolojisinde Sirius köpek-yıldız olarak adlandırılır; Sirius yıldızının yer aldığı takımyıldız da Büyük Köpek Takımyıldızı olarak adlandırılır.
Pers geleneklerinde Sirius’tan “Köpek Yıldızı” olarak söz edilir.
Tuaregler'in geleneğinde Sirius köpek-yıldız olarak nitelendirilir.
Eski Mısır’da Sirius önceleri büyük bir köpekle temsil edilirdi. İskenderiye’de basılan Grek madeni paralarında, yıldızı Sirius olan ilahe İsis, bir köpeğe binmiş durumda görülür. Eski Mısır’da kurt ise Sirius–B’yi temsil ettiği sanılan Osiris ile ilişkilendirilirdi. ^[78]
Kuzey Amerika Kızılderili kabilelerinde Sirius ya köpek ya da kurtla ilişkilendirilir.

Büyük Köpek Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı olan Sirius, teklifsiz konuşmada çoğu zaman “köpek yıldız” olarak belirtilir. Zaten Klasik Mitoloji’de de "avcı Orion"un köpeği olarak betimlenir, bu betimleme sanat eserlerine de yansımıştır. Antik Yunan’da aynı zamanda, Sirius’tan yayılan tesirlerin yaz sıcağında (köpek günleri) köpekler üzerinde, onları anormal davranışlara sevk edecek etkiler yaratabileceği düşünülmekteydi. "Köpek günleri" kavramı Romalılar’a da geçmiş ve bunun sonucunda Latince’de “dies caniculares” ve canicula ("küçük köpek") terimleri doğmuş, daha doğrusu bu terimlere özel anlam yüklenmiştir. Çin astronomisinde yıldız "göksel kurt" (Tiānláng) olarak bilinir (Japonca'sı Tenrō, Korece'si Cheonlang). ^[79] Sirius bu kültürlerin bölgelerinden uzakta sayılabilecek başka bölgelerde de, örneğin Kuzey Amerika kızılderililerinde de köpek ya da kurtla ilişkili görülür. Örneğin Meksika’daki Seri'ler ve Sonoran Çölü’ndeki Tohono O'odham yerlileri Sirius’u “dağın koyunlarını takip eden köpek” olarak belirtiler, Karaayak dilinde ise yıldıza “köpek-yüz” denir. Cherokee (kabile) kızılderilileri Sirius’u Antares yıldızıyla eşleştirir ve her ikisini “ruhların yolu”nun sonunun bekçisi olan köpek yıldız olarak kabul ederler. Benzer inanışlara Asya şamanizminde ve eski Mısır mitolojisinde de rastlanır. Nebraska Pawnee’lerinde de Sirius’la ilgili bu tür ilişkilendirmeler görülür. Wolf (Skidi) kabilesine göre Sirius “kurt yıldız”dır. Alaska’lı Inuit’ler ise Sirius’u “Ay Köpeği” olarak adlandırırlar.^[80]

Dandera Tapınağı’nın dairesel burçlar kuşağı;Hathor kayıkta inek olarak tasvir edilmiştir.

Yine, birçok kültürde Sirius yay ve ok ile ilişkilendirilir:

Asur-Babil tradisyonunda, Sirius’a ve Sirius sistemindeki başka bir yıldıza (Sirius–B) yay ve ok adları verilir.
Çin mitolojisinde, Sirius yayla ifade edilir. Sirius’un Çince’deki adı Hu-Şi, “Yay ve Ok” anlamına gelir.
Mısır’da, Dandera Tapınağı’nın dairesel burçlar kuşağında Sirius yay ve okla temsil edilir.
Afrika’da Mali’de yaşayan Dogonlar’ın Sirius–A’yı belirtmek üzere çizdikleri şekil, yay ve okun birleşmiş şeklidir.
Pers geleneğinde Sirius yay veya ok yıldızı olarak ifade edilir. ^[81]

Antik Çin’de güney yarıküre bir ok ile bölünen yay şeklinde canlandırılırdı. Oku oluşturan Büyük Köpek Takımyıldızı ve Puppis Takımyıldızı’ydı. Okun ucu kurt-Sirius ile noktalanırdı. Benzer bir ilişkilendirme Dandera’daki Hathor Tapınağı’nda görülür; burada ilahe Satet okuyla Hathor’u (Sirius) resmetmektedir. Pers kültüründe Tir adıyla bilinen Sirius, geç Pers kültüründe ok olarak tasvir edilmiştir.^[82]

Sembolizmde Sirius

Sirius'un antik Yunan'da batıdan doğuşu inisiyasyonlarda küçük misterlerin sonu anlamına gelirdi. Geleneklerde Sirius Sistemi ile ilişkilendirilen biçimsel semboller üç uçlu yaba, yay ve ok, hayvansal semboller kurt ya da köpek ve yunus, sayısal semboller ise 3, 22, 23, 44, 49 ve 50'dir.^[83]

Dogonlar

Dogonlar Afrika'nın Mali cumhuriyetinde yaşayan bir kabile halkıdır. Kabilenin nüfusu 250.000 civarındadır. Dogonlar hakkında en fazla araştırma yapmış ve Dogon kültürünü 1930’lu yıllarda Batı'ya tanıtmış olan etnolog Marcel Griaule'dür. Totemleri bulunan ve inisiyasyona dayalı bir örgütlenmesi olan bu kabile, tradisyonlarını sözlü aktarım yoluyla sürdürmüştür. Tradisyonlarındaki astronomi bilgileri, özellikle Sirius sistemi hakkındaki bilgileri tüm astronomları şaşırtmıştır. Dogonlar’ın 1930’lu yıllarda bildirdikleri bazı bilgiler, sonradan modern astronomik keşiflerle doğrulanabilmiştir. Kimilerince ilkel olarak nitelendirilebilecek bu halkın geleneksel olarak bildiği, teleskopa sahip olunmaksızın bilinmesi imkânsız denilen astronomik bilgilerden bazıları şunlardır:

Dünya yuvarlaktır ve Güneş etrafında döner, Ay da Dünya etrafında döner.
Satürn’ün halkaları
Jüpiter’in uyduları
Sirius bir çift yıldızdan oluşur, birbirleri çevresinde 50 yılda bir dönerler, biri çok küçüktür, gözle görülemez ve onun maddesi çok ağırdır. (Bu bilgileri bilebilmek için teleskop da yeterli değildir.)

Dogonlar, bu kadarla kalmayıp, Sirius Sistemi’nde henüz varlığı halen doğrulanamamış üçüncü bir bileşen yıldızın olduğunu, dolanım süresini ve gezegenin bulunduğunu bildirmektedir.^[84]^[85]

Dogonların bu bilgileri nasıl bilebildikleri hakkında şimdiye dek çeşitli spekülasyonlar yapılmışsa da, spekülasyonların ötesinde, doğrulanabilir bir veri elde edilebilmiş değildir.

Sirius yıldızına en fazla önem vermiş topluluklardan biri olan, Dogonlar'ın Sirius ile ilgili olarak, sembolizm içerdiği sanılan diğer inanışları şöyledir:

Po tohumunun en yüksek gök katındaki ifade edicisi, temsil edicisi ve kopyası Sirius-B yıldızıdır (Po-tolo). Po tohumu alemi döndürmeyi bitirmiş olduğundan dış zar Sirius-B’ye dönüştü. Sirius-B’de Po’nun döndürmüş olduğu alemin kanından arta kalan kısım vardır. Bu, onun yarattığı her şeyin kanından arta kalan kısımdır. Sirius-B küçük olmasına karşın en ağır yıldızdır. Tüm yıldızların ilki Sirius-B’dir. Alemdeki her şey onda vardır. O, âlemin desteği, dayanağı, yıldızların direğidir. Âlem Sirius-B yıldızının sayesinde dönmektedir. Sirius Sistemi Güneş Sistemi’mizle evlenmiş bulunmaktadır. Dünya’ya Sirius-B yıldızından Nommo'nun gemisi ile aktarılan tohumlar yalnızca Dünya üzerinde değil, yaratılan tüm “üst üste konulmuş alemler” de çimlenip çoğaldılar. Dünya’ya kelâmın hepsi açıklanmadı, daha gelecektir. "Emirler Sirius-B'den Sirius-A'ya Sirius-C vasıtasıyla aktarılmaktadır".^[86]^[87]^[88]

Eski uygarlıklarda Sirius

Antik çağ ezoterizminde, Çin’de, eski Mısır’da, bazı Afrika kabilelerinde, Mezopotamya’da, Anadolu’da yaşamış Hititler ve Urartular’da, Hopi kızılderililerinde, şamanist Türkler’de ve kimi araştırmacılara göre yitik uygarlıklardan Mu ve Atlantis’te her zaman önemini korumuştur. ^[89]Kimilerine göre bu yıldıza bu kadar önem verilmesinin nedeni, Dünya’nın görünmez idarecilerinin Dünya üzerindeki sevk ve idarelerini bu yıldız varlıkları aracılığıyla gerçekleştiriyor olmalarıdır. ^[90]Sirius yıldızının bu rolü hakkında bilgi veren kişilerden biri Lori Tostado’dur. ^[91] Bir iddiaya göre, yitik Mu kıtasına tek tanrılı dinin indirilmesinden beri gezegenimizde Sirius kültürü hakimdir. ^[92] Sirius konusunda internette çoğu tutarsız görünmekle birlikte sayısız yorum yapılmıştır.

Sirius adının günümüzdeki kullanımları

Sirius sık sık bilimkurguya ve popüler kültüre konu oluşturmuştur. ^[93] Macquarie Üniversitesi’nin öğrencilerinin çıkardığı günlüğün adı Sirius’tur. ^[94] 18. yüzyıldan beri Birleşik Krallık'ın Kraliyet Filosu’ndaki 7 gemi HMS Sirius adını almıştır. Aynı şekilde Avustralya ve Amerikalı gemilerinden de Sirius adını alanlar olmuştur. ^[95]^[96] Birçok motora yine Sirius adı verilmiştir (Lockheed Sirius, Mitsubishi Sirius). ^[97]^[98] CD Radio adlı Kuzey Amerika uydu radyo şirketi 1999’da adını Sirius Satellite Radio olarak değiştirmiştir. ^[99]J. K. Rowling Harry Potter serisinde, Harry’nin vaftiz babası da Sirius adını kullanmıştır. ^[100]Grönland’daki Danimarka Özel Güçler Ünitesi, Sirius Patrol adını almıştır.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g van Leeuwen, F. (Kasım 2007), "Validation of the new Hipparcos reduction", Astronomy and Astrophysics, 474 (2), ss. 653-664, arXiv:0708.1752 $2, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357
^ ^a ^b Fabricius, C.; Høg, E.; Makarov, V. V.; Mason, B. D.; Wycoff, G. L.; Urban, S. E. (2002). "The Tycho double star catalogue". Astronomy and Astrophysics. Cilt 384. ss. 180-189. Bibcode:2002A&A...384..180F. doi:10.1051/0004-6361:20011822.
^ ^a ^b Gianninas, A.; Bergeron, P.; Ruiz, M. T. (2011). "A Spectroscopic Survey and Analysis of Bright, Hydrogen-rich White Dwarfs". The Astrophysical Journal. 743 (2). s. 138. arXiv:1109.3171 $2. Bibcode:2011ApJ...743..138G. doi:10.1088/0004-637X/743/2/138.
^ ^a ^b ^c Hoffleit, D.; Warren Jr., W. H. (1991). . Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Preliminary Version). CDS. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ID V/50 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^ ^a ^b ^c Holberg, J. B.; Oswalt, T. D.; Sion, E. M.; Barstow, M. A.; Burleigh, M. R. (2013). "Where are all the Sirius-like binary systems?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 435 (3). ss. 2077-2091. arXiv:1307.8047 $2. Bibcode:2013MNRAS.435.2077H. doi:10.1093/mnras/stt1433.
^ Gray, R. O.; Corbally, C. J.; Garrison, R. F.; McFadden, M T.; Robinson, P. E. (2003). "Contributions to the Nearby Stars (NStars) Project: Spectroscopy of Stars Earlier than M0 within 40 Parsecs: The Northern Sample. I." Astronomical Journal. 126 (4). ss. 2048-2059. arXiv:astro-ph/0308182 $2. Bibcode:2003AJ....126.2048G. doi:10.1086/378365. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
^ ^a ^b ^c McCook, G. P.; Sion, E. M. . A Catalogue of Spectroscopically Identified White Dwarfs (Ağustos 2006 version). CDS. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ID III/235A 6 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..)
^ Gontcharov, G. A. (2006). "Pulkovo Compilation of Radial Velocities for 35 495 Hipparcos stars in a common system". Astronomy Letters. 32 (11). ss. 759-771. arXiv:1606.08053 $2. Bibcode:2006AstL...32..759G. doi:10.1134/S1063773706110065. ISSN 1063-7737.
^ Brosch 2008, ss. 89-117, "Modern optical measurements"
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Bond, Howard E.; Schaefer, Gail H.; Gilliland, Ronald L.; Holberg, Jay B.; Mason, Brian D.; Lindenblad, Irving W.; Seitz-Mcleese, Miranda; Arnett, W. David; Demarque, Pierre; Spada, Federico; Young, Patrick A.; Barstow, Martin A.; Burleigh, Matthew R.; Gudehus, Donald (2017). "The Sirius System and Its Astrophysical Puzzles: Hubble Space Telescope and Ground-based Astrometry". The Astrophysical Journal. 840 (2). s. 70. arXiv:1703.10625 $2. Bibcode:2017ApJ...840...70B. doi:10.3847/1538-4357/aa6af8.
^ ^a ^b ^c Liebert, J.; Young, P. A.; Arnett, D.; Holberg, J. B.; Williams, K. A. (2005). "The Age and Progenitor Mass of Sirius B". The Astrophysical Journal. 630 (1). ss. L69-L72. arXiv:astro-ph/0507523 $2. Bibcode:2005ApJ...630L..69L. doi:10.1086/462419.
^ ^a ^b Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Bruhweiler, F. C.; Cruise, A. M.; Penny, A. J. (1998). "Sirius B: A New, More Accurate View". The Astrophysical Journal. 497 (2). ss. 935-942. Bibcode:1998ApJ...497..935H. doi:10.1086/305489.
^ Sweeney, M. A. (1976). "Cooling times, luminosity functions and progenitor masses of degenerate dwarfs". Astronomy and Astrophysics. Cilt 49. ss. 375-385. Bibcode:1976A&A....49..375S.
^ ^a ^b Adelman, Saul J. (8-13 Temmuz 2004). "The Physical Properties of normal A stars". Proceedings of the International Astronomical Union. Poprad, Slovakya: Cambridge University Press. ss. 1-11. Bibcode:2004IAUS..224....1A. doi:10.1017/S1743921304004314.
^ Qiu, H. M.; Zhao, G.; Chen, Y. Q.; Li, Z. W. (2001). "The Abundance Patterns of Sirius and Vega". The Astrophysical Journal. 548 (2). ss. 953-965. Bibcode:2001ApJ...548..953Q. doi:10.1086/319000.
^ Royer, F.; Gerbaldi, M.; Faraggiana, R.; Gómez, A. E. (2002). "Rotational velocities of A-type stars. I. Measurement of v sin i in the southern hemisphere". Astronomy and Astrophysics. 381 (1). ss. 105-121. arXiv:astro-ph/0110490 $2. Bibcode:2002A&A...381..105R. doi:10.1051/0004-6361:20011422.
^ Liebert, James; Young, Patrick A.; Arnett, David; Holberg, J. B.; Williams, Kurtis A. (1 Eylül 2005). "The Age and Progenitor Mass of Sirius B". The Astrophysical Journal (İngilizce). 630 (1): L69-L72. doi:10.1086/462419. ISSN 0004-637X. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.

"Dogonlar'da Sirius Gizemi", SALT, Alparslan, Ruh ve Madde Yayınları, 1984
"Sirius Gizemi", TEMPLE, Robert K., Ruh ve Madde Yayınları, 1999
"Le Renard pâle", GRIAULE, Marcel. ve DIETERLEN, Germaine,Institut d'Ethnologie, Musée de l'Homme, Paris, 1965
"Essai sur la cosmogonie Dogon", GUERRIER, Eric, Robert Laffont, 1975

Notlar

1^ Liebert, J.; Young, P. A.; Arnett, D.; Holberg, J. B.; Williams, K. A. (2005). The Age and Progenitor Mass of Sirius B 18 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Astrophysical Journal 630 (1): L69-L72.
2^ Richard Hinckley Allen (1899). Star-names and Their Meanings. New York: G. E. Stechert, 117.
3^ Helyak doğuş (Heliak doğuş) Güneş ile aynı sırada doğup batabilen yıldızların Güneş’in doğduğu sıralardaki doğuşuna verilen addır. Bir yıldızın helyak doğuşu ile Güneş’in doğuşu arasındaki zaman farkı yılın belirli bir gününde sıfırlanır ki, o günden sonra o yıldız Güneş’ten daha önce doğmaya başlar. Bu iki doğuş arasındaki zaman farkı, başlangıçta bir iki hafta boyunca bir saati geçmez. Fakat fark giderek açılır ve yıldızın doğuşu gece yerine gündüze denk gelmeye başlayınca ışığı Güneş’in güçlü ışığı yanında sönük kalan yıldız her yıl belirli bir dönem boyunca görülemez. Mısırlılar da bu yüzden 70 gün boyunca Sirius’u göklerinde göremezlerdi. (Dharma Ansiklopedi,SALT, Alparslan ve ÇOBANLI,Cem,Dharma Yayınları, İstanbul,2001)
4^ Holberg, JB (2007), Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, Chichester, UK: Praxis Publishing, pp. 4–5
5^ . The Sirius Research Group (December 2004).
6^ (Holberg 2007, p. 19)
7^ (Holberg 2007, p. 20)
8^ (Holberg 2007, pp. 16–17)
9^ (Holberg 2007, pp. 16–17)
10^ Ovid 9 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fasti 26 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. IV, lines 901-942.
11^ (Holberg 2007, p. 32)
12^ A recent transformation of Sirius 17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Science Frontiers Online (Jan-Feb 1986). Retrieved on 2006-08-04.
13^ (Holberg 2007, p. 25)
14^ (Holberg 2007, pp. 25–26)
15^ (Holberg 2007, p. 26)
16^ Holberg, JB (2007), Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, Chichester, UK: Praxis Publishing, pp. pp. 41–42, ISBN 0-387-48941-X 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
17^ F. W. Bessel, communicated by J. F. W. Herschel (December 1844). "On the Variations of the Proper Motions of Procyon and Sirius13 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 6: 136-141.
18^Camille Flammarion (August 1877). "The Companion of Sirius" 13 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Astronomical Register 15 (176): 186-189.
19^Benest, D., & Duvent, J. L. (July 1995). "Is Sirius a triple star?". 12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Astronomy and Astrophysics 299: 621-628. Retrieved on 2007-02-04. For the instability of an orbit around Sirius B, see §3.2.
20^Bonnet-Bidaud, J. M.; Colas, F.; Lecacheux, J. (August 2000). "Search for companions around Sirius" 17 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Astronomy and Astrophysics 360: 991-996. Retrieved on 2007-10-13.
21^W. S. Adams (December 1915). "The Spectrum of the Companion of Sirius" 13 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Publications of the Astronomical Society of the Pacific 27 (161): 236-237.
22^Holberg, J. B. (2005). "How Degenerate Stars Came to be Known as White Dwarfs" 7 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Bulletin of the American Astronomical Society 37 (2): 1503. Retrieved on 2007-05-15.
23^ Girişim Aracı (interferometer): Yakın çiftlerin açısal uzaklığını, yıldızların çapını girişim yoluyla ölçen optik araç.
24^R. Hanbury Brown and R. Q. Twiss (1958). "Interferometry of the Intensity Fluctuations in Light. IV. A Test of an Intensity Interferometer on Sirius A" 28 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Proceedings of the Royal Society of London 248 (1253): 222-237. Retrieved on 2006-07-04.
25^ Dwayne Brown, Donna Weaver (December 13, 2005).Astronomers Use Hubble to 'Weigh' Dog Star's Companion21 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. NASA. Retrieved on 2007-10-13.
26^ McGourty, Christine. "Hubble finds mass of white dwarf"24 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 2005-12-14. Retrieved on 2007-10-13.
27^Peter Bond. , Royal Astronomical Society, 2005-12-14. Retrieved on 2006-08-04.
28^M. A. Barstow, Howard E. Bond, J. B. Holberg, M. R. Burleigh, I. Hubeny, and D. Koester (2005). "Hubble Space Telescope spectroscopy of the Balmer lines in Sirius B". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 362 (4): 1134-1142. Retrieved on 2007-10-13.
29^(Holberg 2007, p. 157)
30^28^(Holberg 2007, p. 158)
31^(Holberg 2007, p. 161)
32^(Holberg 2007, p. 162)
33^Whittet DCB (1999). "A Physical Interpretation of the ‘red Sirius’ Anomaly". Mon. Not. R. Astron. Soc. 310: 335-39.
34^(Holberg 2007, p. 163)
35^ 江晓原 (1992). "中国古籍中天狼星颜色之记载" (in Chinese). 天文学报 33 (4).
36^ Xiao-Yuan Jiang (April 1993). "The colour of Sirius as recorded in ancient Chinese texts 21 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Chinese Astronomy and Astrophysics 17 (2): 223-228. doi:10.1016/0275-1062(93)90073-X.
37^Schlosser W, Bergmann W (November 1985). "(abstract) An early-medieval account on the red colour of Sirius and its astrophysical implications 10 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Nature (318): 45-46. doi:10.1038/318045a0. Retrieved on 2008-01-11.
38^McCluskey SC (January 1987). "The colour of Sirius in the sixth century". Nature (325): 87. doi:10.1038/325087a0. Retrieved on 2008-01-11.
39^van Gent RH (January 1987). "The colour of Sirius in the sixth century". Nature (325): 87-89. doi:10.1038/325087b0. Retrieved on 2008-01-11.
40^a b Whittet DCB (1999). "physical interpretation of the 'red Sirius' anomaly". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 310 (2): 355-359. Retrieved on 2007-06-30.
41^a b (Holberg 2007, p. xi)
42^Espenak, Fred. Mars Ephemeris 12 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995-2006, NASA Reference Publication 1349.
43^Espenak, Fred. Mercury Ephemeris29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995-2006, NASA Reference Publication 1349.
44^(Holberg 2007, p. 82)
45^Darling, David. Winter Triangle23 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Internet Encyclopedia of Science. Retrieved on 2007-10-20.
46^Henshaw, C. (1984). "the Visibility of Sirius in Daylight". Journal of the British Astronomical Association 94 (5): 221-222. Retrieved on 2007-10-20.
47^Two full 50.09 yr orbits following the periastron epoch of 1894.13 gives a date of 1994.31.
48^Mullaney, James (March 2008). Splendid Double Stars: Pretty Doubles in Orion's Vicinity. Sky & Telescope. Retrieved on 2008-02-01.
49^a b Henry, Dr. Todd J. (2006-07-01). One Hundred Nearest Star Systems. RECONS. Retrieved on 2006-08-04.
50^. Royal Astronomical Society of New Zealand. Retrieved on 2007-12-14.
51^ a b c d Sirius 2. SolStation. Retrieved on 2006-08-04.
52^Angrum, Andrea (August 25, 2005). Interstellar Mission7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. NASA/JPL. Retrieved on 2007-05-07.
53^ 1 light year = 63,241 AU; semi-major axis = distance × tan(subtended angle) = 8.6 × 63,241 × tan(7.56″) = 19.9 A.U., approximately
54^ a b (Holberg 2007, p. 214)
55^ Backman, D. E. (June 30-July 11, 1986). "IRAS observations of nearby main sequence stars and modeling of excess infrared emission 28 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Proceedings, 6th Topical Meetings and Workshop on Cosmic Dust and Space Debris, Toulouse, France: COSPAR and IAF.. ISSN 0273-1177. Retrieved on 2007-10-20.
56^Pedro, Braganca (2003-07-15).The 10 Brightest Stars16 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. SPACE.com. Retrieved on 2006-08-04
57^Aufdenberg, J. P.; Ridgway, S. T. et al (2006). "results from the CHARA Array: VII. Long-Baseline Interferometric Measurements of Vega Consistent with a Pole-On, Rapidly Rotating Star?" (PDF). Astrophysical Journal 645: 664-675. Retrieved on 2007-11-09.
58^ Liebert J, Young PA, Arnett D, Holberg JB, Williams KA (2005). "The Age and Progenitor Mass of Sirius B^[]". The Astrophysical Journal 630: L69–L72. Retrieved on 2007-03-24.
59^ Siess, Lionel (2000). . Institut d'Astronomie et d'Astrophysique, Université libre de Bruxelles. Retrieved on 2007-03-24.
60^ Palla, Francesco (May 16-20, 2005). "Stellar evolution before the ZAMS16 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Proceedings of the international Astronomical Union 227: 196-205, Italy: Cambridge University Press. Retrieved on 2007-03-24.
61^Koester, D.; Chanmugam, G. (1990). "Physics of white dwarf stars21 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Reports on Progress in Physics 53 (7): 837-915. Retrieved on 2008-01-03.
62^Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Burleigh, M. R.; Kruk, J. W.; Hubeny, I.; Koester, D. (2004). "FUSE observations of Sirius B 22 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Bulletin of the American Astronomical Society 36: 1514. Retrieved on 2007-10-20.
63^Ursa Major Hareketli Kümesi, Collinder 285 adıyla da bilinmekte olup Dünya’ya en yakın hareketli kümedir. Bu, uzayda ortak bir köken kabul eden, aynı hızla hareket eden yıldızlardan oluşan bir yıldız sistemidir.
64^Frommert, Hartmut; Kronberg, Christine (April 26, 2003).. SEDS. Retrieved on 2007-11-22.
65^King, Jeremy R.; Villarreal, Adam R.; Soderblom, David R.; Gulliver, Austin F.; Adelman, Saul J. (2003). "Stellar Kinematic Groups. II. A Reexamination of the Membership, Activity, and Age of the Ursa Major Group 3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Astronomical Journal 15 (4): 1980-2017. Retrieved on 2007-11-22.
66^ The life and times of Sirius B28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ken Croswell, Astronomy, online, July 27, 2005. Accessed October 19, 2007.
67^Eggen, Olin J. (1992). "The Sirius supercluster in the FK511 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Astronomical Journal 104 (4): 1493-1504. Retrieved on 2007-11-22.
68^Olano, C. A. (2001). "The Origin of the Local System of Gas and Stars 21 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". The Astronomical Journal 121: 295-308. Retrieved on 2007-12-11.
69^"The Sirius Mystery", TEMPLE,Robert,Futura Publications,London,1976.
70^Liddell, Henry G. 29 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; &Scott, Robert 31 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1980). Greek-English Lexicon, Abridged Edition, Oxford: Oxford University Press. .
71^(Holberg 2007, pp. 15–16)
72^Staff (2007). Sirius8 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Britannica Online Encyclopedia. Retrieved on 2007-09-10.
73^Subhash Kak.
74^.
75^"Dogonlarda Sirius Gizemi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984.
76^ Tyson, Donald; Freake, James (1993). Three Books of Occult Philosophy. Llewellyn Worldwide. ISBN 0-87542-832-0 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
77^Agrippa, Heinrich Cornelius (1533). De Occulta Philosophia.
78^"Semboller Ansiklopedisi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,2006, (s.222)
79^(Holberg 2007, p. 22)
80^(Holberg 2007, p. 23)
81^"Semboller Ansiklopedisi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,2006, (s.357)
82^(Holberg 2007, p. 24)
83^"Semboller Ansiklopedisi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,2006
84^Robert Temple,"The Sirius Mystery",Futura Publications,London,1976.
85^"Dogonlarda Sirius Gizemi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984.
86^M. Griaule & G. Dieterlen: "Le Renard pâle" Institut d'Ethnologie, Musée de l'Homme, Paris 1965.
87^Eric Guerrier,"Essai sur la cosmogonie Dogon",Robert Laffont,1975.
88^"Dogonlarda Sirius Gizemi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984.
89^"Dogonlarda Sirius Gizemi",SALT, Alparslan,Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul,1984.
90^"Dharma Ansiklopedi",SALT, Alparslan ve ÇOBANLI,Cem,Dharma Yayınları, İstanbul,2001.(s.395-396)
91^"Lori Tostado 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
92^"Dharma Ansiklopedi",SALT, Alparslan ve ÇOBANLI,Cem,Dharma Yayınları, İstanbul,2001.(s.395-396)
93^(1993) Writing Science Fiction & Fantasy. St. Martin's Griffin, p. 108.ISBN 978-0-312-08926-9 6 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
94^. Macquarie University official website. Macquarie University (2007). Retrieved on 2007-12-27.
95^Henderson G, Stanbury M (1988). The Sirius: Past and Present. Sydney: Collins, p. 38.ISBN 0-7322-2447-0 9 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
96^Royal Australian Navy (2006). . Royal Australian Navy - Official Site. Commonwealth of Australia. Retrieved on 2008-01-23.
97^van der Linden, FR (2000). . Smithsonian: National Air and Space Museum - Official Website. Smithsonian Institute. Retrieved on 2008-01-26.
98^. Mitsubishi Motors - South Africa Official Website. Mercedes-Benz (2007). Retrieved on 2008-01-27.
99^Sirius Satellite Radio, Inc. - Company Profile, Information, Business Description, History, Background Information on Sirius Satellite Radio, Inc.20 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Net Industries, LLC.. Retrieved on 2008-01-22.
100^Kopel, Dave (June 9, 2003). Deconstructing Rowling30 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Review Online. Retrieved on 2008-02-28.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Büyük Köpek Takımyıldızı,önemli yıldızlarıyla^[]
Eski Mısır'da Sirius
Sirius-B 7 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
APOD of Sirius B in x-ray 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Hubblesite 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[aaa474_2_653-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g van Leeuwen, F. (Kasım 2007), "Validation of the new Hipparcos reduction", Astronomy and Astrophysics, 474 (2), ss. 653-664, arXiv:0708.1752 $2, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357

[tychods-2] Fabricius, C.; Høg, E.; Makarov, V. V.; Mason, B. D.; Wycoff, G. L.; Urban, S. E. (2002). "The Tycho double star catalogue". Astronomy and Astrophysics. Cilt 384. ss. 180-189. Bibcode:2002A&A...384..180F. doi:10.1051/0004-6361:20011822.

[gianninas-3] Gianninas, A.; Bergeron, P.; Ruiz, M. T. (2011). "A Spectroscopic Survey and Analysis of Bright, Hydrogen-rich White Dwarfs". The Astrophysical Journal. 743 (2). s. 138. arXiv:1109.3171 $2. Bibcode:2011ApJ...743..138G. doi:10.1088/0004-637X/743/2/138.

[Hoffleit1991-4] Hoffleit, D.; Warren Jr., W. H. (1991). . Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Preliminary Version). CDS. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ID V/50 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..

[holberg2013-5] Holberg, J. B.; Oswalt, T. D.; Sion, E. M.; Barstow, M. A.; Burleigh, M. R. (2013). "Where are all the Sirius-like binary systems?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 435 (3). ss. 2077-2091. arXiv:1307.8047 $2. Bibcode:2013MNRAS.435.2077H. doi:10.1093/mnras/stt1433.

[nstars-6] Gray, R. O.; Corbally, C. J.; Garrison, R. F.; McFadden, M T.; Robinson, P. E. (2003). "Contributions to the Nearby Stars (NStars) Project: Spectroscopy of Stars Earlier than M0 within 40 Parsecs: The Northern Sample. I." Astronomical Journal. 126 (4). ss. 2048-2059. arXiv:astro-ph/0308182 $2. Bibcode:2003AJ....126.2048G. doi:10.1086/378365. 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2021.

[McCook2006-7] McCook, G. P.; Sion, E. M. . A Catalogue of Spectroscopically Identified White Dwarfs (Ağustos 2006 version). CDS. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. ID III/235A 6 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..)

[Gontcharov2006-8] Gontcharov, G. A. (2006). "Pulkovo Compilation of Radial Velocities for 35 495 Hipparcos stars in a common system". Astronomy Letters. 32 (11). ss. 759-771. arXiv:1606.08053 $2. Bibcode:2006AstL...32..759G. doi:10.1134/S1063773706110065. ISSN 1063-7737.

[Brosch2008-9] Brosch 2008, ss. 89-117, "Modern optical measurements"

[bond-10] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Bond, Howard E.; Schaefer, Gail H.; Gilliland, Ronald L.; Holberg, Jay B.; Mason, Brian D.; Lindenblad, Irving W.; Seitz-Mcleese, Miranda; Arnett, W. David; Demarque, Pierre; Spada, Federico; Young, Patrick A.; Barstow, Martin A.; Burleigh, Matthew R.; Gudehus, Donald (2017). "The Sirius System and Its Astrophysical Puzzles: Hubble Space Telescope and Ground-based Astrometry". The Astrophysical Journal. 840 (2). s. 70. arXiv:1703.10625 $2. Bibcode:2017ApJ...840...70B. doi:10.3847/1538-4357/aa6af8.

[Liebert2005-11] Liebert, J.; Young, P. A.; Arnett, D.; Holberg, J. B.; Williams, K. A. (2005). "The Age and Progenitor Mass of Sirius B". The Astrophysical Journal. 630 (1). ss. L69-L72. arXiv:astro-ph/0507523 $2. Bibcode:2005ApJ...630L..69L. doi:10.1086/462419.

[Holberg1998-12] Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Bruhweiler, F. C.; Cruise, A. M.; Penny, A. J. (1998). "Sirius B: A New, More Accurate View". The Astrophysical Journal. 497 (2). ss. 935-942. Bibcode:1998ApJ...497..935H. doi:10.1086/305489.

[sweeney-13] Sweeney, M. A. (1976). "Cooling times, luminosity functions and progenitor masses of degenerate dwarfs". Astronomy and Astrophysics. Cilt 49. ss. 375-385. Bibcode:1976A&A....49..375S.

[Adelman2004-14] Adelman, Saul J. (8-13 Temmuz 2004). "The Physical Properties of normal A stars". Proceedings of the International Astronomical Union. Poprad, Slovakya: Cambridge University Press. ss. 1-11. Bibcode:2004IAUS..224....1A. doi:10.1017/S1743921304004314.

[Qiu2001-15] Qiu, H. M.; Zhao, G.; Chen, Y. Q.; Li, Z. W. (2001). "The Abundance Patterns of Sirius and Vega". The Astrophysical Journal. 548 (2). ss. 953-965. Bibcode:2001ApJ...548..953Q. doi:10.1086/319000.

[Royer2002-16] Royer, F.; Gerbaldi, M.; Faraggiana, R.; Gómez, A. E. (2002). "Rotational velocities of A-type stars. I. Measurement of v sin i in the southern hemisphere". Astronomy and Astrophysics. 381 (1). ss. 105-121. arXiv:astro-ph/0110490 $2. Bibcode:2002A&A...381..105R. doi:10.1051/0004-6361:20011422.

[17] Liebert, James; Young, Patrick A.; Arnett, David; Holberg, J. B.; Williams, Kurtis A. (1 Eylül 2005). "The Age and Progenitor Mass of Sirius B". The Astrophysical Journal (İngilizce). 630 (1): L69-L72. doi:10.1086/462419. ISSN 0004-637X. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.