Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hurûfilik ya da Hurûf’îyye (Arapça: حُرُوفِيَّة), adını Arapça hurûf (Türkçe “harfler”) kelimesinden alan, kutsal metinlerde harf ve kelimelerin sayısı, sırası ve diziliminin belirli şifreler barındırdığı iddiasıyla bunlardan kelime, cümle veya cümlecikleri oluşturan harflerin ebced değerlerinden metnin düz anlamı ile ilgili olmayan, telmih, ima, işaret gibi ikincil anlamlar çıkartan ve bu anlamlar üzerinden yeni anlayış ve kavrayışlara yol açan yaklaşımlara verilen addır.
İslam öncesi tarihte Yahudi kabalizmi bu yöntemi kullanmıştır. İslam tarihinde hurufilik mezhep olarak İran, Azerbaycan ve Türkiye'de 14. ve 15. yüzyıllarda etkin olan bir inanç akımı ve tarikattır.
Tarihçe
İslam Hurûfiliği sahabilere kadar dayandırılır. İslam tarihinde hurûfiliğe ilk defa "Cifr İlmî" mûcidi Ebû’l-Hattâb el-Esedî'nin kurduğu Ghulat-i Şîʿa fırkalardan olan Hattâb’îyyet-ûl Mutlâka mezhebinde rastlanmaktadır. İslam harfçiliğinin diğer önemli isimleri arasında ise Karmatî bir dâî olan Hallâc-ı Mansûr ile "Füsus-ul Hikem" isimli kitabıyla meşhur olan ve Şeyh'ûl-Ekber nâmı ile de anılan İbni Arabi gelmektedir. Yakın tarihte Bahailer ile de ilişkilendirilmekte olan "Hurûfilik", şifrecilik ve gizemcilik gibi konular günümüzde de revaçta olan çalışma alanlarıdır. Son dönem islam alimlerinden Said Nursi (d. 1876 – ö. 1960), eserlerinde ebced hesabı kullanarak Kur'an, Hadis, Celcelutiye gibi dini kaynakların kendisine ve eserlerine yönelik gaybi işaretlerde bulunduğunu iddia eder. Bu yaklaşımıyla Said Nursi, Hurufilik etkisinde kalmış ve kaleme aldığı eserlerde bir takım dini ispatlar için bu tekniği kullanmıştır.
Her ne kadar Hallâc-ı Mansûr (d. 858 – ö. 922), Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev (d. 1004 – ö. 1088), ve İbn Arabi (d. 1165 – ö. 1240), Reşad Halife (d. 1935 – ö. 1990), ve Ömer Çelakıl (d. 1980), gibi kişilerin isimleri bu yöntemi kullananlar arasında sayılsa da, esasta bu şahsiyetlerin burada mevzu bahis konusu edilen "Hurûfilik Mezhebi" ile bir ilgileri bulunmamaktadır.
Fazlullah Esterabâdî (Nâimî)
Hurûfî hareketinin kurucusu ve önderi Fazlullah Esterabâdî (Nâimî) (1339?-1394) İran'ın Astrabâd kentinde doğmuştur. Hamdan adındaki bir Kurmutînin dervişidir. Karâmıtîlere İbâhiyye de denir. Hallâc ve Rûmî'den etkilenen Fadl’ûl-Lâh 1370'lerde tüm Azerbaycan bölgesinde öğretisini yaymaya başlamış ve Tebriz'deyken Celayirîler hanedanının önde gelen kişileri arasına girmiştir. Burada ana eseri "Cavidan el-Kebir"i yazmıştır. Emir Timur'un emriyle 1394'te Nahçıvan'da o zamanın yöneticisi olan oğlu Miranşah tarafından, siyasi bir tehlike olarak görüldüğü gerekçesiyle idam edilmiştir. Daha sonra yönetim tarafından Hurûfîler kovuşturmaya uğramış ve dağıtılmışlardır. Ancak, tarikât farklı şekillerde varlığını sürdürmeye devam etmiştir.
Esterabâdî, Kur'an'ı ve hadisleri 28 ve 32 harf sistemiyle izah etmeye çalışır. Hurûfilikte yedi rakamı anahtardır. Ona göre Fatiha Suresi'nin ayet sayısı, imanın şartları ve yüzdeki ana noktaların hep yedi rakamını işaret etmesi anlamlıdır. Bu sebeple insan da hakikat için anahtardır.
Nâimî'nin ölümünden sonra fikirleri Azerbaycan ve Anadolu'da taraftarlarınca sürdürülmüştür. Nesîmî ve diğer Hurûfî yazarlar tasavvufun mistik kavramlarını Fazlullah tarafından kurulan harf yorumu metoduyla birleştirmişlerdir.
Nesîmî'nin şiirleri ve fikirleri Niyâzî-i Mısrî, Fuzulî, Kani, Habibi, Hatai, Rûşeni gibi kişileri, Anadolu'da Bektaşîlik, İran'da Ehl-i Hak gibi tarikâtların terminolojisi etkilemiştir.
Hurûf’îyye mezhebi
Tanrı'nın her peygamberde aşamalı olarak kendisini açtığına, en son olarak da yedinci Şiî imamı Musa el-Kâzım'ın soyundan gelen ve Hurûfîyye inancının kurucusu olan Fadl’ûl-Lâh Ester-Âbâdî'nin bedeninde vücud bulduğuna ve "Fadl’ûl-Lâh Ester-Âbâdî" (Nâimî)’nin Câvidân el-Kebir (Câvidân-Nâme)’sinin Kur'an’ı ilga ettiğine inanan sufi/tasavvufî yol.
Hurûfilere göre Muhammed son peygamberdir. Her peygamber, kendinden önce gelen peygamberlerin sırlarının anlamını çözmektedir. Peygamber Muhammed ise son peygamber olduğu için kendisinden önceki peygamberlerin bildirdiklerinin anlamını çözecek anahtara sahiptir.
Hurûfiler, evrenin üç temel dönemi olduğu kabul ederler. Peygamberlik, İmamlık ve Tanrılık. Âdem ile başlayan ve İslam peygamberi Muhammed bin Abdullah ile sona eren dönem peygamberlik, Ali bin Ebu Talib ile başlayan ve On Birinci İmâm Hasan el-Askerî ile biten dönem İmamlık dönemleridir. Bütün peygamberler Fadl’ûl-Lâh'ı müjdelemişlerdir ve Fadl’ûl-Lâh ile tanrılık dönemi başlamıştır.
Hurûfîliğe göre Allah'nın ilk tecellîsi "ses" ya da kelâm ile olduğundan, sesin dış öğeleri ve bunların farklı kombinasyonları da kutsal nitelik taşır. Kutsal sesin öğeleri, örneğin burun "elif" harfini, gözler "he" harfini, burnun iki yanı "lam" harflerini oluşturur. Böylelikle Hurûfî inancına göre Tanrı, kendi ismi olan "Allah"ı insanın yüzüne nakşetmiş bulunmaktadır.
Ebced hesabındaki gibi, Kabala'da harflerin her birinin sayısal değerinin oluşu ve Kutsal Metin'de sayısal değerlerin aranışı, Hurûfîlerde de söz konusudur.
Hurûfî inancında ibâdetler de harfler ile yorumlanır.
İbn-i Hacer-i Askalânî hazretleri, (Enbâ-ı Fadl) adındaki tarihinde Fadlullah ve Hurûfîlik hakkında geniş bilgi vermektedir.
Hurûfîlikte temel inançlar
“Hurûfîler”, Kur'an üzerinde çok zaman harcamışlar, ortodoks İslam anlayışında mûhkemât ve müteşâbihât olarak ifade edilen ayetler üzerinde hesaplamalar yaparak çeşitli te’vil şekilleri oluşturmuşlardır. İnanç ve yorumlarından bazıları;
- İnsan yüzündeki hatlar ile Arap harflerinin şekilleri arasında bazı alâkalar vardır. İnsan vücudundaki her uzuv bir harfe karşılık gelmektedir. Ayrıca, her uzuv kâinattaki bir tecellînin misalidir. Örneğin, Cesetsiz rûh olmadığı gibi harfsiz de mâna yoktur. Hurûfât ise mânaların cesedidir.
- Arş, zekâ ve ruhun yansıdığı cephedir. Cennet, Cehennem, Sırat, Arafat, yer gök, cin, melek ve benzeri her şey de karşılığı olan tek bir harf ile temsil edilir.
- İnançlarına göre insan gözünün biri Cebrail diğeri de Azrail’dir. Cebrail Ali’yi, Azrail’de Muhammed’i temsil etmektedir. Âdem’in yüzü Vech’ûl-Lâh’ (Allah'ın yüzü) tır. “Kâb-ı Kavseyn” ise insanın iki kaşıdır.
- Hurufilere göre Kur'anda ne kadar “Fadl’ûl-Lâh” ve “Fazıl” kelimesi varsa hepsi de beklenen Mehdi olan Fadl’ûl-Lâh Yezdânî’ye delâlettir.
- Nübüvvet yirmi sekiz harften oluşur. Bu nedenle de ümmîdir. “Hurûfîler” bu yirmi sekiz Arab harfine “Kelime-i Muhammedî” adını verirler. Kur'an Velâyet’in Dûnun’undan olan Nübüvvet’e özgü olarak yirmi sekiz harf ile indirilmiştir. Fadl’ûl-Lâh Yezdânî’nin bu harflere eklediği dört harf “g”, “j”, “ç”, “p” ile birlikte oluşan otuz iki harfe ise “Kelime-i Âdemîyye” adını verirler. Böylece “Veli” de tam otuz iki hurûfa mazhar olmuş olur.
- Esrâr-ı Hurûf’a vakıf olanlar “Zümre-i Nâciye” olarak adlandırılan seçkinleri oluştururlar. Bu sınıfa dâhil olamayanlar ise hüsrânda kalmış olanlardır.
- Kur'an iki kısımdan müteşekkildir. Birinci kısım esrar ve mânayı içeren mûhkemâttır. İkincisinde ise dört hurûftan ibaret olan vilâyet te onun içine dâhildir. Kur'an, mûhkemât ve sûrelerin başında anlamları bilinmeyen “Elîf-Lâm-Mîm”, “Elîf-Lâm-Mîm-Sâd”, “Elîf-Lâm-Râ”, “Elîf-Lâm-Mîm-Râ”, “Kâf-Hâ-Yâ-Ayn-Sâd”, “Tâ-Hâ”, “Tâ-Sîn-Mîm”, “Tâ-Sîn – Bunlar sana Kur'an’ın ve apaçık bir kitâbın âyetleridir.”, “Yâ-Sîn”, “Sâd – Bu öğütle dolu Kur'an’a bak!”, “Hâ-Mîm”, “Ayn-Sîn-Kâf”, “Kâf – Şanlı Kur'an’a andolsun!”, “Nûn – Kaleme ve kalem ehlinin satıra dizdiklerine ve dizecekleri Hakk’îy-Çün!” gibi ya sadece harflerden oluşan ya da başlarında tek harf ihtivâ eden müteşâbih diye nitelendirilen âyetlerden oluşmaktadır. ("Hurûfîler" bu noktada anlaşılması güç birtakım hesaplar yapmak suretiyle her şeyin mânasını değiştirerek başka bir hâle koyarlar).
- Bu yukarıda sıralanan ve Kur'an’daki yirmi dokuz sûrenin başında yer alan on dört mücerret kelime “Kelâm-ı Mahfûz” niteliğinde olup Hurûfîliğe göre Bâtınî anlamlara sahiptir. Örneğin, “Ayn-Ali/İlîm”, “Mîm-Muhammed”, “Nûn-Nokta”, “Kâf-Hakk/Allah”, “Hı-Hızır”, “Sîn-Arş/28”, “Sâd-Salât”, “Lâm-Levh” demektir.
- Ebced hesabından başka bir de “cümle hesabı” vardır. Bu hesapta her harf yalnız bir adede karşılık gelir. Daha ayrıntılı Hurûfî hesap sistemleriyse “Hesâb-ı Tafsili” ve “Cümel-i Kebîr” olarak adlandırılır.
- İslâm’ın zâhir hükümleri hurûfîler’in yanında bir değer ifâde etmez. Ortodoks islam anlayışındaki kavramlar hurufi-batıni gruplarda sembolik ifadeler olarak ele alınır. Irak Nebtî ve Kermâtîleri ile Suriye Nusayrîleri ve İran Şîʿa-i Bâtın’îyye’si ve Dürzîler bu konuda ortak anlayışa sahiptirler.
Noktacılık
Fadl’ûl-Lâh Yezdânî’nin vefatından sonra müridi “Ubeyd’ûl-Lâh Mahmud” aynen Bâtın’îyye gibi İbâh’îyyûn olan “Nokta” mezhebini ortaya çıkardı. Ubeyd’ûl-Lâh’a göre birçok noktanın birleşmesiyle meydana gelen harfler, manasız birer gölge olup esas olan noktadır. İmâm Zeyn el-Âb-ı Dîn’nin “En-Noktat’ûl-İlm’ûn” sözünün delâlet ettiği varsayılan harflerin vücutları mutlaka nokta ile kâimdir. Hattâ, “Vücûd-û Mutllâk” mertebesine delâlet etmek maksadıyla İbranîler’in Kabalâ’sının ikinci kitâbı olan Zohar da, Tevrat’ta nakledilmek üzere İbrânî alfabesinin en küçük harfi olan “Yu-Jode” yani “Lâfz” ile tabir edilmektedir. Bu mezhebin en meşhur tâkipçileri arasında 1574'te Şah Tahmasb tarafından i'dam edilen Nizârîler'in Otuz Altıncı İmâmı Murād Mīrzā ile Nûktâ-yi Ulâ olarak da bilinen ve Kaçarlar tarafından 1850'de Tebriz'de kurşuna dizilerek i'dam edilen Babi inancının yaratıcısı ünlü Kabalist Seyyid Ali Muhammed (Báb) gelmektedir.
Kabalizm
Yahudi Kabalizm’i Mukaddes Kitâb’ın biri zahirî ve öteki bâtınî iki ayrı manasının bulunduğu esasından yola çıkar. Bâtınî manası kelimeler ve harflerin derûnî manasıdır ki, bunun herkes tarafından anlaşılması mümkün değildir. Hurûfîlik’te kullanılan “Kelâm-ı Mâhfûz” (logos endiathetos) ve “Kelâm-ı Melfûz” (logos prophorikos) ayrımı bu usulden gelmektedir. Kabalizm etkileri tasavvufa ilk defa “Hâkim Tırmizî” aracılığıyla girdi. “Sabiî Akımları ve Harraf Mektebi” aracılığıyla Fârâbî’nin de haberdar olduğu bu “Kabalizm Cereyanları” “İhvân’ûs-Safa Risaleleri” üzerinde bir hayli etkili olmuştur. Fakat “Bâtınîler”, “Hurûfîler”, “Nôktâvîler” ve bu vesileyle de “Bektâşîler” üzerindeki tesirleri çok daha fazla olmuştur.
Yahudilik ve Hurûfîlik
Hurûfîlik mesleği Yahudilerin Kabal ve “Neveflâtunî” âkideleriyle şerh ve imâları temeli üzerine inşa edilmiş bir halita demekti. Yahudilerin “Kabalâ Mezhebi” ile ortaklık arzeden Hurûfî talimâtının en önemli ana kaynağı İbrahim peygambere ait bir muhaverede aşağıda ana hatları verildiği şekliyle şöyle açıklanmaktadır:
- Sifr’in anlattığına göre, bütün kâinat Kelâm’ûl-Lâh’ın suret ve timsalidir. Kelâm ise İbranî alfebesinde mevcut olan “yirmi iki” harften oluşmuştur.
- Munzâm olan “On” kadar “Aded-î Asliye” ile birlikte toplamı “otuz iki” eder. Allah bütün âlemleri bu otuz iki harf ve adetten yaratmıştır.
Dolayısıyla Hilkât’in sırrını anlayabilmek için bu yirmi iki harf ile on kadar adedin Esrar ve Havass’ına dikkat etmek gereklidir. Bu harflerin içerdiği önem ise aşağıdaki şu sözlere dikkat etmek suretiyle anlaşılabilir:
- “Cenâb-ı Hakk”, “Cenâb-ı Rabb’ûl-Cüyûş”, İbranîler’in Tanrısı “Hâyy’û-Kâyyûm” ve “Sultân-ı Cihân Allâh’ûr-Râhman’ûr-Râhîym”.
- “Allâh’û-Teâlâ’lem-Yezel”, Yahudiler’in Kabalâ Mezhebi’nin ana âkidesinine göre “Allâh’û-Celle-Celâle’hû” nâm-ı ibtisâmını yukarıda sıralanan bu harfler ve adedler aracılığıyla teşkil buyurmuştur.
Sufîlik ve hurûfîlik
Çoğu sufîlerin hurûfun çeşitli şekillerine atfedilen sırlara ilgili tefsirleri “Hurûfîlik” gibi karıncalı i’tikadların zuhur etmesine yönelik teşvikkâr yollar açmıştır. Hurûfî Mezhebi ile alâkalı olan bazı ıstılahat, kendisini mutasavvıf olarak tanıtan şairlerin hemen hemen büyük bir kısmı tarafından kabul gördüğünden yazmış oldukları eserler, hurûfâta dair pek çok rümûzâtla doludur. Sufî Edebiyâtının meşhur şâirlerinden olan ve Hurûfîliğe intisap etmeyenlerin dâhi hurûf ve kelimâtın rümûz ve işâretlerinin mânalarına değinen birçok şiirleri mevcuttur. Hattâ Muhy’id-Dîn İbn Arabî’nin Şecere-i Numânîyye’si, Şerâf’ed-Dîn Ahmed Bunî’nin Esrâr-ı Hurûf’u ve bu konuda daha birçok âlimlerin sınıflandırmalarından anlaşıldığına göre i’tikaden kendilerinden asla şüphe edilmesi mümkün bile olmayan bazı meşhur mutasavvıfların dahi eserlerinde hurûfla ilgili gizemli ifadeler kullanmaktan kendilerini alamadıkları görülmektedir. Mezheben Hurûfî olan mutasavvıfanın divanları titizlikle incelenirse bunların içeriğinde hurûfa gizem atfeden birçok şiirleri de ihtiva ettikleri anlaşılır. Gerek İran’da ve gerekse Anadolu’da yaşayan Hurûfîler arasında “Üsküdar'lı Hâşım Baba” gibi şairler ortaya koydukları eserler aracılığıyla bu mezhebin etrafa yayılması ve yüceltilmesi için bir hayli hizmet etmişlerdir. Hatta Noktacılığın etkisi altında kaldığı anlaşılan meşhur sûfîlerden “Seyyid Ali’ûl-Hemedanî” bile, Vücûd-û Mutllâk’ı “nokta” tâbiriyle zikretmektedir.
Hurûf’îyye mezhebinin Şiîlik mezhepleri arasındaki konumu
Kaynakça
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimi, Türk tarihinde mezhep cereyanları – Türkler arasında İslâmiyet’in intişarı ve Şiîlik cereyanları: İlm’û-Cifr’in icâdı, Sayfa: 42, Kanaat Yayınları, Ahmet Sait baskısı, 1940.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2014.
- ^ Nursi, Said: Sikke-i Tasdik-i Gaybi
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
- ^ . 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
- ^ Öztürk, Yaşar Nuri, En-el Hak İsyanı – Hallâc-ı Mansûr (Darağacında Miraç), Cilt 2, Sahife 187, Yeni Boyut, 2011. (Sırf bu âyetin izâhatı için Hallâc-ı Mansûr tarafından yazılan “Tâvasîn” adlı meşhur eserin tercümesi mevcûttur.)
- ^ Massignon, Louis, Hallâc-ı Mansûr’un “Kitâb’ût-Tavâsîn” adlı eserinin Farsça’dan tercüme şerhini yapan Zuzbâhan Baklî’nin eseriyle birlikte hazırlattığı tetebbunâmesi.
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimi, Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları – Anadolu Şiîliğinin çok mühim iki cephesi: Hurûfîliğin esâs âkaidi, Sayfa 198, Kanaat Kitabevi, 1940.
- ^ Hoca İshak Efendi, Kâşif’ül-Esrâr.
- ^ Clement Huart, Gibb Külliyatı, Cilt 9.
- ^ Nûr’ûl-Hüdâ.
- ^ Denis MacEoin (1992). The Sources for Early Bābī Doctrine and History. Leiden: Brill. s. 177. ISBN . 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2014. Muhammad 'Alí Faydí's Hadrat-i Nuqta-yi Ulá (Tehran, 132 B.E./1976-77): "This work contains an interesting account of the single portrait of the Báb painted by Áqa Bálá Big Shíshvání Naqshbandí during Shírazí's stay in Urúmiyya in 1848 (pp. 367–74). This painting is now kept in the Bahá'í archives in Haifa..."
- ^ Mehmet Ali Aynî, Tasavvuf Tarihi, Cilt 1, Sahife 133.
- ^ Tahir Harimî, Tarihi Hikmette Sofiyûn.
- ^ Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
- ^ Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)
Dış bağlantılar
- İngilizce Vikipedi, Hurûfilik maddesi [1]
- Hurûfilik9 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Encyclopedia Iranica, HORUFISM17 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Encyclopedia Iranica, JĀVDĀN-NĀMA17 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Encyclopedia Iranica, ASTARĀBĀDĪ, FAŻLALLĀH17 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Encyclopedia Iranica, ʿALĪ AL-AʿLĀ17 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Hurûfîlik üzerine
- Abdülbâki Gölpınarlı (Hazırlayan), Hurûfilik Metinleri Kataloğu, XII. Dizi- Sa. 6a Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
- Abdülbaki Gölpınarlı, Bektaşilik - Hurûfilik ve Fadl Allah'ın Öldürülmesine Düşürülen Üç Tarih İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1963.
- Fatih Usluer, Hurûfilik, Kabalcı Yayınevi, 2009
- Fatih Usluer, "Le Houroufisme. La doctrine et son influence dans la littérature persane et ottomane", EPHE-Paris, Basılmamış Doktora Tezi, 2007.
- Fatih Usluer, "Mir Fâzılî’nin Taksîm-i Salât u Evkât’ının Şerhi", Hacı Bektaş Veli Dergisi, Volume 50, ss. 145-222.
- Fatih Usluer, "Misâlî'nin Miftâhu’l Gayb'ı Metin ve Açıklama", Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Litterature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/2, Spring, S. 2, www.turkishstudies.net, (Ed. Prof. Dr. Gurer GULSEVİN- Dr. Mehmet Dursun ERDEM), pp. 697–722.
- Fatih Usluer, "Hurûfî Metinleri ile İlgili Bazı Notlar", Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 13, Ocak/Jan 2007.
- Fatih Usluer, "Nesîmî Şiirlerinin Şerhlerinde Yapılan Yanlışlıklar," Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Litterature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2,Winter, 2009, , ss. 1072-1091.
- F. Bayat, Hurûfi Merkezleri ve Anadolu’da Hurûfilik, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi, Mersin, 23-27 Eylül, 2002.
- I. Mèlikoff, "Fadl Allah d'Astarâbad et l'essor du Hucrufisme en Anatilie et en Roumèlie" Sur les traces du soufisme turc s.163-174 ("Fadl Allah Esterâbâdi ve Hurûfilik'in Anadolu ve Rumeli'de yayılışı" Uyur İdik Uyardılar, İstanbul 1993
- Rıfkı Melul Meriç, HURUFİLİK, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basılmamış Mezuniyet Tezi, Ankara, 1935.
- Mustafa Ünver, Hurûfilik ve Kuran: Nesimi Örneği, Fecr Yayınları, 2003
- Fatih Usluer, "Mir Fâzılî'nin Taksîm-i Salât u Evkât'ının Şerhi", Hacı Bektaş Veli Dergisi, Volume 50, ss. 145-222.
- Fatih Usluer, "Hurûfî Şifreleri", Journal of Turkish Studies, Volume 33/II, ss. 201-219.
- Beyaz Arif Akbaş, "A Special Album of Davetname" (Firdevsi-i Rumi'nin Davetname'si için özel bir albüm) Sanat Yazıları, Edirne 2002.
- Fatih Usluer, "Hurûfilikte On İki İmam", Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Litterature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/1, Winter, ss. 1361-1389. http://turkishstudies.net/Makaleler/1853461331_62usluerfatih.pdf16 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fatih Usluer, "Hurûfism Among Albanian Bektashis", The Journal of International Social Research, Volume III/15, ss. 268-280.
- Fatih Usluer, "Feyznâme-i Misâlî Neşirleri", Hacı Bektaş Veli Dergisi, Volume 56, ss. 299-323.
- Fatih Usluer, "Hurûfilikte Rüya Tabirleri", Millî Folklor, Vol. 90, ss. 134-146.
- Fatih Usluer, "Les Themes Bibliques chez les Houroufis", Ishraq, Vol. II, ss. 426-443.
- Fatih Usluer, Hurufi Metinleri I, Ankara, Birleşik Yayınları, 2014.
- Fatih Usluer-Özer Şenödeyici-İsmail Arıkoğlu, Ferişteoğlu Külliyatı, Ankara, Gece Kitapları, 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hurufilik ya da Huruf iyye Arapca ح ر وف ي ة adini Arapca huruf Turkce harfler kelimesinden alan kutsal metinlerde harf ve kelimelerin sayisi sirasi ve diziliminin belirli sifreler barindirdigi iddiasiyla bunlardan kelime cumle veya cumlecikleri olusturan harflerin ebced degerlerinden metnin duz anlami ile ilgili olmayan telmih ima isaret gibi ikincil anlamlar cikartan ve bu anlamlar uzerinden yeni anlayis ve kavrayislara yol acan yaklasimlara verilen addir Islam oncesi tarihte Yahudi kabalizmi bu yontemi kullanmistir Islam tarihinde hurufilik mezhep olarak Iran Azerbaycan ve Turkiye de 14 ve 15 yuzyillarda etkin olan bir inanc akimi ve tarikattir TarihceIslam Hurufiligi sahabilere kadar dayandirilir Islam tarihinde hurufilige ilk defa Cifr Ilmi mucidi Ebu l Hattab el Esedi nin kurdugu Ghulat i Siʿa firkalardan olan Hattab iyyet ul Mutlaka mezhebinde rastlanmaktadir Islam harfciliginin diger onemli isimleri arasinda ise Karmati bir dai olan Hallac i Mansur ile Fusus ul Hikem isimli kitabiyla meshur olan ve Seyh ul Ekber nami ile de anilan Ibni Arabi gelmektedir Yakin tarihte Bahailer ile de iliskilendirilmekte olan Hurufilik sifrecilik ve gizemcilik gibi konular gunumuzde de revacta olan calisma alanlaridir Son donem islam alimlerinden Said Nursi d 1876 o 1960 eserlerinde ebced hesabi kullanarak Kur an Hadis Celcelutiye gibi dini kaynaklarin kendisine ve eserlerine yonelik gaybi isaretlerde bulundugunu iddia eder Bu yaklasimiyla Said Nursi Hurufilik etkisinde kalmis ve kaleme aldigi eserlerde bir takim dini ispatlar icin bu teknigi kullanmistir Her ne kadar Hallac i Mansur d 858 o 922 Muin ed Din Nasir i Husrev d 1004 o 1088 ve Ibn Arabi d 1165 o 1240 Resad Halife d 1935 o 1990 ve Omer Celakil d 1980 gibi kisilerin isimleri bu yontemi kullananlar arasinda sayilsa da esasta bu sahsiyetlerin burada mevzu bahis konusu edilen Hurufilik Mezhebi ile bir ilgileri bulunmamaktadir Fazlullah Esterabadi Naimi Hurufi hareketinin kurucusu ve onderi Fazlullah Esterabadi Naimi 1339 1394 Iran in Astrabad kentinde dogmustur Hamdan adindaki bir Kurmutinin dervisidir Karamitilere Ibahiyye de denir Hallac ve Rumi den etkilenen Fadl ul Lah 1370 lerde tum Azerbaycan bolgesinde ogretisini yaymaya baslamis ve Tebriz deyken Celayiriler hanedaninin onde gelen kisileri arasina girmistir Burada ana eseri Cavidan el Kebir i yazmistir Emir Timur un emriyle 1394 te Nahcivan da o zamanin yoneticisi olan oglu Miransah tarafindan siyasi bir tehlike olarak goruldugu gerekcesiyle idam edilmistir Daha sonra yonetim tarafindan Hurufiler kovusturmaya ugramis ve dagitilmislardir Ancak tarikat farkli sekillerde varligini surdurmeye devam etmistir Esterabadi Kur an i ve hadisleri 28 ve 32 harf sistemiyle izah etmeye calisir Hurufilikte yedi rakami anahtardir Ona gore Fatiha Suresi nin ayet sayisi imanin sartlari ve yuzdeki ana noktalarin hep yedi rakamini isaret etmesi anlamlidir Bu sebeple insan da hakikat icin anahtardir Naimi nin olumunden sonra fikirleri Azerbaycan ve Anadolu da taraftarlarinca surdurulmustur Nesimi ve diger Hurufi yazarlar tasavvufun mistik kavramlarini Fazlullah tarafindan kurulan harf yorumu metoduyla birlestirmislerdir Nesimi nin siirleri ve fikirleri Niyazi i Misri Fuzuli Kani Habibi Hatai Ruseni gibi kisileri Anadolu da Bektasilik Iran da Ehl i Hak gibi tarikatlarin terminolojisi etkilemistir Huruf iyye mezhebiTanri nin her peygamberde asamali olarak kendisini actigina en son olarak da yedinci Sii imami Musa el Kazim in soyundan gelen ve Hurufiyye inancinin kurucusu olan Fadl ul Lah Ester Abadi nin bedeninde vucud bulduguna ve Fadl ul Lah Ester Abadi Naimi nin Cavidan el Kebir Cavidan Name sinin Kur an i ilga ettigine inanan sufi tasavvufi yol Hurufilere gore Muhammed son peygamberdir Her peygamber kendinden once gelen peygamberlerin sirlarinin anlamini cozmektedir Peygamber Muhammed ise son peygamber oldugu icin kendisinden onceki peygamberlerin bildirdiklerinin anlamini cozecek anahtara sahiptir Hurufiler evrenin uc temel donemi oldugu kabul ederler Peygamberlik Imamlik ve Tanrilik Adem ile baslayan ve Islam peygamberi Muhammed bin Abdullah ile sona eren donem peygamberlik Ali bin Ebu Talib ile baslayan ve On Birinci Imam Hasan el Askeri ile biten donem Imamlik donemleridir Butun peygamberler Fadl ul Lah i mujdelemislerdir ve Fadl ul Lah ile tanrilik donemi baslamistir Hurufilige gore Allah nin ilk tecellisi ses ya da kelam ile oldugundan sesin dis ogeleri ve bunlarin farkli kombinasyonlari da kutsal nitelik tasir Kutsal sesin ogeleri ornegin burun elif harfini gozler he harfini burnun iki yani lam harflerini olusturur Boylelikle Hurufi inancina gore Tanri kendi ismi olan Allah i insanin yuzune naksetmis bulunmaktadir Ebced hesabindaki gibi Kabala da harflerin her birinin sayisal degerinin olusu ve Kutsal Metin de sayisal degerlerin aranisi Hurufilerde de soz konusudur Hurufi inancinda ibadetler de harfler ile yorumlanir Ibn i Hacer i Askalani hazretleri Enba i Fadl adindaki tarihinde Fadlullah ve Hurufilik hakkinda genis bilgi vermektedir Hurufilikte temel inanclar Hurufiler Kur an uzerinde cok zaman harcamislar ortodoks Islam anlayisinda muhkemat ve mutesabihat olarak ifade edilen ayetler uzerinde hesaplamalar yaparak cesitli te vil sekilleri olusturmuslardir Inanc ve yorumlarindan bazilari Insan yuzundeki hatlar ile Arap harflerinin sekilleri arasinda bazi alakalar vardir Insan vucudundaki her uzuv bir harfe karsilik gelmektedir Ayrica her uzuv kainattaki bir tecellinin misalidir Ornegin Cesetsiz ruh olmadigi gibi harfsiz de mana yoktur Hurufat ise manalarin cesedidir Ars zeka ve ruhun yansidigi cephedir Cennet Cehennem Sirat Arafat yer gok cin melek ve benzeri her sey de karsiligi olan tek bir harf ile temsil edilir Inanclarina gore insan gozunun biri Cebrail digeri de Azrail dir Cebrail Ali yi Azrail de Muhammed i temsil etmektedir Adem in yuzu Vech ul Lah Allah in yuzu tir Kab i Kavseyn ise insanin iki kasidir Hurufilere gore Kur anda ne kadar Fadl ul Lah ve Fazil kelimesi varsa hepsi de beklenen Mehdi olan Fadl ul Lah Yezdani ye delalettir Nubuvvet yirmi sekiz harften olusur Bu nedenle de ummidir Hurufiler bu yirmi sekiz Arab harfine Kelime i Muhammedi adini verirler Kur an Velayet in Dunun undan olan Nubuvvet e ozgu olarak yirmi sekiz harf ile indirilmistir Fadl ul Lah Yezdani nin bu harflere ekledigi dort harf g j c p ile birlikte olusan otuz iki harfe ise Kelime i Ademiyye adini verirler Boylece Veli de tam otuz iki hurufa mazhar olmus olur Esrar i Huruf a vakif olanlar Zumre i Naciye olarak adlandirilan seckinleri olustururlar Bu sinifa dahil olamayanlar ise husranda kalmis olanlardir Kur an iki kisimdan mutesekkildir Birinci kisim esrar ve manayi iceren muhkemattir Ikincisinde ise dort huruftan ibaret olan vilayet te onun icine dahildir Kur an muhkemat ve surelerin basinda anlamlari bilinmeyen Elif Lam Mim Elif Lam Mim Sad Elif Lam Ra Elif Lam Mim Ra Kaf Ha Ya Ayn Sad Ta Ha Ta Sin Mim Ta Sin Bunlar sana Kur an in ve apacik bir kitabin ayetleridir Ya Sin Sad Bu ogutle dolu Kur an a bak Ha Mim Ayn Sin Kaf Kaf Sanli Kur an a andolsun Nun Kaleme ve kalem ehlinin satira dizdiklerine ve dizecekleri Hakk iy Cun gibi ya sadece harflerden olusan ya da baslarinda tek harf ihtiva eden mutesabih diye nitelendirilen ayetlerden olusmaktadir Hurufiler bu noktada anlasilmasi guc birtakim hesaplar yapmak suretiyle her seyin manasini degistirerek baska bir hale koyarlar Bu yukarida siralanan ve Kur an daki yirmi dokuz surenin basinda yer alan on dort mucerret kelime Kelam i Mahfuz niteliginde olup Hurufilige gore Batini anlamlara sahiptir Ornegin Ayn Ali Ilim Mim Muhammed Nun Nokta Kaf Hakk Allah Hi Hizir Sin Ars 28 Sad Salat Lam Levh demektir Ebced hesabindan baska bir de cumle hesabi vardir Bu hesapta her harf yalniz bir adede karsilik gelir Daha ayrintili Hurufi hesap sistemleriyse Hesab i Tafsili ve Cumel i Kebir olarak adlandirilir Islam in zahir hukumleri hurufiler in yaninda bir deger ifade etmez Ortodoks islam anlayisindaki kavramlar hurufi batini gruplarda sembolik ifadeler olarak ele alinir Irak Nebti ve Kermatileri ile Suriye Nusayrileri ve Iran Siʿa i Batin iyye si ve Durziler bu konuda ortak anlayisa sahiptirler Noktacilik Fadl ul Lah Yezdani nin vefatindan sonra muridi Ubeyd ul Lah Mahmud aynen Batin iyye gibi Ibah iyyun olan Nokta mezhebini ortaya cikardi Ubeyd ul Lah a gore bircok noktanin birlesmesiyle meydana gelen harfler manasiz birer golge olup esas olan noktadir Imam Zeyn el Ab i Din nin En Noktat ul Ilm un sozunun delalet ettigi varsayilan harflerin vucutlari mutlaka nokta ile kaimdir Hatta Vucud u Mutllak mertebesine delalet etmek maksadiyla Ibraniler in Kabala sinin ikinci kitabi olan Zohar da Tevrat ta nakledilmek uzere Ibrani alfabesinin en kucuk harfi olan Yu Jode yani Lafz ile tabir edilmektedir Bu mezhebin en meshur takipcileri arasinda 1574 te Sah Tahmasb tarafindan i dam edilen Nizariler in Otuz Altinci Imami Murad Mirza ile Nukta yi Ula olarak da bilinen ve Kacarlar tarafindan 1850 de Tebriz de kursuna dizilerek i dam edilen Babi inancinin yaraticisi unlu Kabalist Seyyid Ali Muhammed Bab gelmektedir KabalizmYahudi Kabalizm i Mukaddes Kitab in biri zahiri ve oteki batini iki ayri manasinin bulundugu esasindan yola cikar Batini manasi kelimeler ve harflerin deruni manasidir ki bunun herkes tarafindan anlasilmasi mumkun degildir Hurufilik te kullanilan Kelam i Mahfuz logos endiathetos ve Kelam i Melfuz logos prophorikos ayrimi bu usulden gelmektedir Kabalizm etkileri tasavvufa ilk defa Hakim Tirmizi araciligiyla girdi Sabii Akimlari ve Harraf Mektebi araciligiyla Farabi nin de haberdar oldugu bu Kabalizm Cereyanlari Ihvan us Safa Risaleleri uzerinde bir hayli etkili olmustur Fakat Batiniler Hurufiler Noktaviler ve bu vesileyle de Bektasiler uzerindeki tesirleri cok daha fazla olmustur Yahudilik ve Hurufilik Hurufilik meslegi Yahudilerin Kabal ve Neveflatuni akideleriyle serh ve imalari temeli uzerine insa edilmis bir halita demekti Yahudilerin Kabala Mezhebi ile ortaklik arzeden Hurufi talimatinin en onemli ana kaynagi Ibrahim peygambere ait bir muhaverede asagida ana hatlari verildigi sekliyle soyle aciklanmaktadir Sifr in anlattigina gore butun kainat Kelam ul Lah in suret ve timsalidir Kelam ise Ibrani alfebesinde mevcut olan yirmi iki harften olusmustur Munzam olan On kadar Aded i Asliye ile birlikte toplami otuz iki eder Allah butun alemleri bu otuz iki harf ve adetten yaratmistir Dolayisiyla Hilkat in sirrini anlayabilmek icin bu yirmi iki harf ile on kadar adedin Esrar ve Havass ina dikkat etmek gereklidir Bu harflerin icerdigi onem ise asagidaki su sozlere dikkat etmek suretiyle anlasilabilir Cenab i Hakk Cenab i Rabb ul Cuyus Ibraniler in Tanrisi Hayy u Kayyum ve Sultan i Cihan Allah ur Rahman ur Rahiym Allah u Teala lem Yezel Yahudiler in Kabala Mezhebi nin ana akidesinine gore Allah u Celle Celale hu nam i ibtisamini yukarida siralanan bu harfler ve adedler araciligiyla teskil buyurmustur Sufilik ve hurufilikCogu sufilerin hurufun cesitli sekillerine atfedilen sirlara ilgili tefsirleri Hurufilik gibi karincali i tikadlarin zuhur etmesine yonelik tesvikkar yollar acmistir Hurufi Mezhebi ile alakali olan bazi istilahat kendisini mutasavvif olarak tanitan sairlerin hemen hemen buyuk bir kismi tarafindan kabul gordugunden yazmis olduklari eserler hurufata dair pek cok rumuzatla doludur Sufi Edebiyatinin meshur sairlerinden olan ve Hurufilige intisap etmeyenlerin dahi huruf ve kelimatin rumuz ve isaretlerinin manalarina deginen bircok siirleri mevcuttur Hatta Muhy id Din Ibn Arabi nin Secere i Numaniyye si Seraf ed Din Ahmed Buni nin Esrar i Huruf u ve bu konuda daha bircok alimlerin siniflandirmalarindan anlasildigina gore i tikaden kendilerinden asla suphe edilmesi mumkun bile olmayan bazi meshur mutasavviflarin dahi eserlerinde hurufla ilgili gizemli ifadeler kullanmaktan kendilerini alamadiklari gorulmektedir Mezheben Hurufi olan mutasavvifanin divanlari titizlikle incelenirse bunlarin iceriginde hurufa gizem atfeden bircok siirleri de ihtiva ettikleri anlasilir Gerek Iran da ve gerekse Anadolu da yasayan Hurufiler arasinda Uskudar li Hasim Baba gibi sairler ortaya koyduklari eserler araciligiyla bu mezhebin etrafa yayilmasi ve yuceltilmesi icin bir hayli hizmet etmislerdir Hatta Noktaciligin etkisi altinda kaldigi anlasilan meshur sufilerden Seyyid Ali ul Hemedani bile Vucud u Mutllak i nokta tabiriyle zikretmektedir Huruf iyye mezhebinin Siilik mezhepleri arasindaki konumu Hasim bin ʿAbd Menaf Hasimogullari ʿAbd el Muttalib bin Hasim Amine bint Vehb ʿAbd Allah bin ʿAbd el Muttalib Ebu Talib Ez Zubeyr Hamza Abbas binʿAbd el Muttalib Hatice bint Huveylid Muhammed ʿAbd Allah bin Abbas Fatima Ali Havlet bint Ca fer Ali bin ʿAbd Allah Selman i Farisi Hasan bin Ali Huseyin Seyyid es Suheda Muhammed bin Hanefiyye Abbasiler Muhammed el Imam bin Ali bin el Abbas Hasan bin Zeyyid Zeyyid bin Hasan Hasan el Mu tena Zeynelabidin Keysanilik Bu Muslim iyye Mazdekcilik Taberistan Alavileri Hasan bin Zeyd ʿAbd Allah el Kamil Muhammed el Bakir Zeyd bin Ali es Sehid Sinbad Neo Mazdekcilik Ibrahim bin ʿAbd Allah Muhammed bin ʿAbd Allah Muhammed bin Abdullah el Mehdi Idrisiler Zeyd iyye Imamet Zeydilik El Mukanna iyye Hurremiyye Babek Hurremi Yahya bin ʿAbd Allah Zu n Nun el Misri Ca bir bin Hayyan Caʿfer es Sadik Hasan bin Zeyd ul Alevi Kizilbas Gnostisizm Beyazid i Bestami ʿAbd Allah el Eftah bin Caʿfer i Sadik Ismail bin Ca fer es Sadik Musa el Kazim Cepniler Tahtacilar Fethilik Eftah iyye Vafi Ahmed ʿAbd Allah bin Muhammed bin Isma il el Vafi Muhammed bin Isma il es Sakir Yediciler Ali er Riza Taberistan Zeydi Alaviler Emirligi Melamilik Muhammed bin ʿAbd Allah el Eftah Taki Muhammed ʿAhmed bin ʿAbd Allah bin Muhammed et Taki Ismaililik Isma il iyye Yedicilik Muhammed el Cevad Tavvusilik Tavvus iyye Alticilik Batinilik Isma il iyye Ezoterizm Tasavvuf Razi ʿAbd Allah Huseyin bin ʿAhmed bin ʿAbd Allah ez Zeki Kufeli Hamdan Karmat Karmatiyye Yediciler Ali el Hadi Vakifilik Vakif iyye Mitraizm Sabiilik Mehdi Fatimi Ebu Saʿid Hasan bin Behram Cennabi Bahreyn Hasan el Askeri Muhammed bin Ali en Naki Muhammedilik Muhammed iyye Muhammed ed Derezi Fatimi Devleti Karmatilik Yediciler elʿBakl iyye Muhammed el Mehdi FazlʿAllah Esterabadi Hurufilik Muhammad bin Nusayr Durzilik Mustalilik Nizarilik On Iki Imam Hurufilik Nusayrilik Mecid iyye Hafiz iyye Tayyib iyye Turkistan Aleviligi Kabbalah Sunni Buhra DavudiʿBuhra 1094 Alamut Kalesi Sabbahiyye Muhammed Kebir Arizi Mahmud Pasikhani Caʿferi Buhra 1426 Patani Buhra 1538 SuleymaniʿBuhra 1591 Alavi Buhra 1625 Tacu l Arifin Ebu l Vefa Vefailik Vefa iyye Nuktavilik Hurufilik Hebtiahs Buhra 1754 Etbei MelekʿBuhra 1840 Ileri Davudi Buhra 1977 Tac ed Din Geylani Halvet iyye Zahid iyye Ebu l Beka Baba Ilyas Babailik Baba iyye Seyyid Nesimi Huruf iyye Yusuf Hemedani Melamet iyye Kalender iyye Uveys bin Amir i Kareni Uveys iyye Imamet Isnaaseriyye ogretisi Safi ud Din Ishak Safev iyye Baba Ishak Ishak iyye Dedebabalik Bektas iyye Ahmed Yesevi Yesevilik Melamet iyye Hallac i Mansur En el Hak Cuneyd El Bagdadi Sadr ed Din Musa Hoca Ala ed Din Ali Hamid ud Din i Veli Haci Bayram i Veli Ahmed er Rifai Kutb ud Din Haydar Kalenderilik Yesevilik Muhy ud Din i Arabi Sufi metafizigi Abdulkadir Geylani Kadir iyye Seyh Ibrahim Cuneyd Haydar Bayram iyye Celvet iyye Aziz Mahmud Hudayi Rifa iyye Haci Bektas i Veli Haydarilik Ekberilik Sadr ed Din Konevi Ekber iyye Yefa i Sah Ni metullah i Veli Sultan Ali MirzaSafevi Devleti I Ismail Sari Saltik Dede Saltuk iyye Galip Hasan Kuscuoglu Ahi Evran Ahilik Kizilbas Ni metullah iyye Isna aser iyye Barak iyyun Galibi Tarikati Taptuk Emre Abdal Musa Burhan ed Din Halil ullah Alevilik Kurt Aleviligi Yunus Emre Balim Sultan Nadir Sah Sultan Sahak Adiyy bin Musafir Kaygusuz Abdal Bektasilik Nurbaks iyye Caʿfer iyye Yaresaniler Ezidiler Ali iyye Harabat iyye Usuli Ahbari Pir Sultan Abdal Celal iyye Afsarlar Luviler Kabalizm Kul Himmet Kacar Hanedani Isik Aleviligi Seyhilik Babilik Velayet i Fakih ya Hukumet i Islami Ezeli Babiler Bahailik Iran Kaynakca Balcioglu Tahir Harimi Turk tarihinde mezhep cereyanlari Turkler arasinda Islamiyet in intisari ve Siilik cereyanlari Ilm u Cifr in icadi Sayfa 42 Kanaat Yayinlari Ahmet Sait baskisi 1940 Arsivlenmis kopya 15 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Agustos 2014 Nursi Said Sikke i Tasdik i Gaybi Arsivlenmis kopya 20 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2014 14 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2014 Ozturk Yasar Nuri En el Hak Isyani Hallac i Mansur Daragacinda Mirac Cilt 2 Sahife 187 Yeni Boyut 2011 Sirf bu ayetin izahati icin Hallac i Mansur tarafindan yazilan Tavasin adli meshur eserin tercumesi mevcuttur Massignon Louis Hallac i Mansur un Kitab ut Tavasin adli eserinin Farsca dan tercume serhini yapan Zuzbahan Bakli nin eseriyle birlikte hazirlattigi tetebbunamesi Balcioglu Tahir Harimi Turk Tarihinde Mezhep Cereyanlari Anadolu Siiliginin cok muhim iki cephesi Hurufiligin esas akaidi Sayfa 198 Kanaat Kitabevi 1940 Hoca Ishak Efendi Kasif ul Esrar Clement Huart Gibb Kulliyati Cilt 9 Nur ul Huda Denis MacEoin 1992 The Sources for Early Babi Doctrine and History Leiden Brill s 177 ISBN 90 04 09462 8 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2014 Muhammad Ali Faydi s Hadrat i Nuqta yi Ula Tehran 132 B E 1976 77 This work contains an interesting account of the single portrait of the Bab painted by Aqa Bala Big Shishvani Naqshbandi during Shirazi s stay in Urumiyya in 1848 pp 367 74 This painting is now kept in the Baha i archives in Haifa Mehmet Ali Ayni Tasavvuf Tarihi Cilt 1 Sahife 133 Tahir Harimi Tarihi Hikmette Sofiyun Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Ca bir i tikad ve iman esaslari konusunda Ca fer i Sadik tan ders almis ve onun i tikadini benimsemistir Ca bir bin Hayyan Caf er i Sadik in ilmini topladigi besyuz risalesini bir araya getirerek tek bir kitap halinde yayinlamistir Ca bir bu risalelerin kendisinin Caf er i Sadik tan edindigi feyz ve ilhamlar sayesinde tesekkul ettigini belirtmistir Muhammed Ebu Zehra Mezhepler Tarihi Sayfa 225 Dusun Yayincilik Istanbul 2011 Imam Ca fer in Allah in mevcudiyetini bilme gayesi icin Kozmoloji ilmiyle ugrastigini bildiren deliller vardir Elde ettigi bilgileri Allah in vahdaniyetini ispat etmek amaciyla kullanmistir Bu konuda Imam Ca fer i Sadik Kur an in evren ve tabiat hakkinda bilgiler vererek insanlari dusundurme methodunu uygulamistir Mufaddal bin Amra ya yazdirdigi Risalet ut Tevhid adli kitabinda tabiat olaylarinin insanin hizmetine sunulmus oldugunu one surerek hepsinin bir yaraticinin eseri olmasi gerekliligi hakkinda yuruttugu fikirlerini savunmustur Dis baglantilar Ingilizce Vikipedi Hurufilik maddesi 1 Hurufilik9 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopedia Iranica HORUFISM17 Mayis 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Encyclopedia Iranica JAVDAN NAMA17 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Encyclopedia Iranica ASTARABADi FAZLALLAH17 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Encyclopedia Iranica ʿALi AL AʿLA17 Mayis 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Hurufilik uzerine Abdulbaki Golpinarli Hazirlayan Hurufilik Metinleri Katalogu XII Dizi Sa 6a Turk Tarih Kurumu Yayinlari 1989 Abdulbaki Golpinarli Bektasilik Hurufilik ve Fadl Allah in Oldurulmesine Dusurulen Uc Tarih Istanbul Edebiyat Fakultesi Basimevi 1963 Fatih Usluer Hurufilik Kabalci Yayinevi 2009 Fatih Usluer Le Houroufisme La doctrine et son influence dans la litterature persane et ottomane EPHE Paris Basilmamis Doktora Tezi 2007 Fatih Usluer Mir Fazili nin Taksim i Salat u Evkat inin Serhi Haci Bektas Veli Dergisi Volume 50 ss 145 222 Fatih Usluer Misali nin Miftahu l Gayb i Metin ve Aciklama Turkish Studies International Periodical for the Languages Litterature and History of Turkish or Turkic Volume 2 2 Spring S 2 www turkishstudies net Ed Prof Dr Gurer GULSEVIN Dr Mehmet Dursun ERDEM pp 697 722 Fatih Usluer Hurufi Metinleri ile Ilgili Bazi Notlar Ege Universitesi Turk Dili ve Edebiyati Arastirmalari Dergisi S 13 Ocak Jan 2007 Fatih Usluer Nesimi Siirlerinin Serhlerinde Yapilan Yanlisliklar Turkish Studies International Periodical for the Languages Litterature and History of Turkish or Turkic Volume 4 2 Winter 2009 ss 1072 1091 F Bayat Hurufi Merkezleri ve Anadolu da Hurufilik Uluslararasi Turk Dunyasi Inanc Merkezleri Kongresi Mersin 23 27 Eylul 2002 I Melikoff Fadl Allah d Astarabad et l essor du Hucrufisme en Anatilie et en Roumelie Sur les traces du soufisme turc s 163 174 Fadl Allah Esterabadi ve Hurufilik in Anadolu ve Rumeli de yayilisi Uyur Idik Uyardilar Istanbul 1993 Rifki Melul Meric HURUFILIK Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Basilmamis Mezuniyet Tezi Ankara 1935 Mustafa Unver Hurufilik ve Kuran Nesimi Ornegi Fecr Yayinlari 2003 Fatih Usluer Mir Fazili nin Taksim i Salat u Evkat inin Serhi Haci Bektas Veli Dergisi Volume 50 ss 145 222 Fatih Usluer Hurufi Sifreleri Journal of Turkish Studies Volume 33 II ss 201 219 Beyaz Arif Akbas A Special Album of Davetname Firdevsi i Rumi nin Davetname si icin ozel bir album Sanat Yazilari Edirne 2002 Fatih Usluer Hurufilikte On Iki Imam Turkish Studies International Periodical for the Languages Litterature and History of Turkish or Turkic Volume 5 1 Winter ss 1361 1389 http turkishstudies net Makaleler 1853461331 62usluerfatih pdf16 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fatih Usluer Hurufism Among Albanian Bektashis The Journal of International Social Research Volume III 15 ss 268 280 Fatih Usluer Feyzname i Misali Nesirleri Haci Bektas Veli Dergisi Volume 56 ss 299 323 Fatih Usluer Hurufilikte Ruya Tabirleri Milli Folklor Vol 90 ss 134 146 Fatih Usluer Les Themes Bibliques chez les Houroufis Ishraq Vol II ss 426 443 Fatih Usluer Hurufi Metinleri I Ankara Birlesik Yayinlari 2014 Fatih Usluer Ozer Senodeyici Ismail Arikoglu Feristeoglu Kulliyati Ankara Gece Kitaplari 2014