Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2023) () |
Osmanlı cepheleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda çarpıştığı cephelerdir.
Cepheler
- Kafkasya Cephesi (1914-1918), Rusya'ya karşı.
- Suriye-Filistin Cephesi (1914-1918), Büyük Britanya'ya karşı.
- Irak Cephesi (1914-1918), Büyük Britanya'ya karşı.
- Hicaz-Yemen Cephesi, Büyük Britanya'ya ve Arap isyancılara karşı.
- Çanakkale Cephesi (1915), Büyük Britanya'ya ve Fransa'ya karşı.
- İran Cephesi (1914-1918), Rusya ve Büyük Britanya'ya karşı.
- Galiçya Cephesi (1916-1917), bir Osmanlı kolordusu 1916-17'de Berejanı kasabası çevresinde Rusya'ya karşı Avusturya-Macaristan safında savaşmıştır.
- Balkan Cephesi (1916-1918), 10. ve 20. Osmanlı Kolordusu Alman, Avusturya ve Bulgar birlikleriyle beraber Büyük Britanya'ya, Fransızlara ve Sırplara karşı savaşmıştır.
Osmanlı donanmasının Sivastopol'deki Rus gemi ve limanlarına saldırması üzerine 1 Kasım 1914 günü Rus ordusu Kafkasya’da sınırı geçerek Osmanlı topraklarına girdi. Hemen ardından 2 Kasım'da Rusya, 5 Kasım'da İngiltere Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilan etti. Osmanlı Devleti de buna 14 Kasım'da Cihad-ı Ekber ilanıyla karşılık verdi.
Kafkas Cephesi
Enver Paşa kumandasındaki Türk ordusu 21 Aralık'ta girişilen Sarıkamış Harekâtı ile (o zamanki Rus sınırı olan) Köprüköy - Eleşkirt hattında hücuma geçti. Sarıkamış yakınında Allahuekber Dağları'na ulaşan ordu burada 1915 Ocağının ilk haftasında ağır bir yenilgiye uğradı. 130.000 kişilik asker mevcudunun 90.000'i çarpışmalarda veya soğuktan donarak hayatını kaybetti. Geri kalanlar esir düştü.
Grandük Nikola kumandasındaki Rus ordusu bir yıllık bir bekleyişten sonra 13 Ocak 1916'da Erzurum cephesinde harekete geçti. 16 Şubat 1916'da Erzurum, 3 Mart'ta Bitlis ve Muş, 18 Nisan'da Trabzon, 24 Temmuz'da Erzincan düştü. Ancak Ağustos ayında Bitlis ve Muş geri alındı.
Rusya'da 1917 Mart ayında Çarlık rejimine karşı başlayan ayaklanma Kasım ayında Bolşevik rejimin kurulması ve 1918 Ocak ayında Rus ordusunun dağılması ile sonuçlandı. Rus ordusunun çekilmesi üzerine, onların boşalttığı alanlarda Antranik komutasındaki Ermeni birlikleri "Batı Ermenistan Geçici Hükümeti" ilan ettiler. Ancak hücuma geçen Türk ordusu karşısında tutunamayarak dağıldılar. 26 Şubat 1918'de Erzincan, 27 Şubat'ta Trabzon, 12 Mart'ta Erzurum, 2 Nisan'da Van kurtarıldı.
3 Mart 1918'de imzalanan Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya savaşta kazandığı toprakları terk ederek 1878 öncesi sınırlara dönmeyi kabul etti. Bu sırada Tiflis'te kurulan Transkafkasya Cumhuriyeti'nin direnmesi üzerine Halil Paşa kumandasında ileri harekete geçen Türk ordusu 25 Mart'ta Oltu, 3 Nisan'da Ardahan, 5 Nisan'da Batum, 15 Mayıs'ta Gümrü, 20 Temmuz'da Nahçıvan'ı aldı ve nihayet 15 Eylül'de Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, 1918 Bakü Muharebesi'ni kazanarak Bakü'ye girdi. Ekim başında da bir Türk müfrezesi Dağıstan'da kontrolü ele aldı.
Ancak 30 Ekim'de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusu işgal ettiği Kafkasya topraklarını bırakarak 1914 sınırına geri çekildi. Türk ordusunun boşalttığı Batum, Ardahan ve Kars'ta kurulan 1919 ilkbaharında Kafkasya'daki İngiliz kuvvetleri tarafından tasfiye edildi.
Çanakkale Cephesi
İstanbul'u bir deniz harekâtıyla ele geçirerek Osmanlı İmparatorluğu'nu saf dışı bırakmak ve zor durumda olan Rusya'ya güneyden yardım ulaştırmak projesi savaşın ilk aylarında Büyük Britanya Mühimmat Bakanı Winston Churchill ve Kraliyet Donanması Komutanı Amiral tarafından ortaya atıldı. Savaşın Alman cephesinde kazanılacağına inanan Kara Kuvvetleri Komutanı Lord Kitchener ise bu projeye karşı çıktı.
Alman Genel Karargâhı Çanakkale'den gelebilecek tehlikeyi sezerek Çanakkale istihkâmlarının güçlendirilmesine ve boğazın mayınlanmasına karar verdi. Albay Wehrle komutasındaki bir alay bu işle görevlendirildi.
18 Mart 1915'te Fransız ve İngiliz donanmalarından oluşan bir filo Çanakkale Boğazı'nı geçmeye teşebbüs etti, ancak ağır topçu ateşi ve mayın patlamaları sonucunda ilerleyemeyerek geri çekildi.
24 Mart'ta İstanbul'daki Alman Askeri Heyeti'nin başı olan Mareşal Liman von Sanders Çanakkale'nin karadan savunmasıyla görevlendirilen 5. Ordu komutanlığına getirildi. 25 Nisan'da İngiliz, Fransız ve ANZAC (Avustralya-Yeni Zelanda Gönüllü Kolordusu) birlikleri Çanakkale Boğazı civarında üç noktada karaya çıktılar. Ancak şiddetli Türk direnişi karşısında ilerleyemeyerek sahil hattındaki dar bir alana sıkıştılar.
Ağustos başında Gelibolu Yarımadası'nın kuzeyine yapılan ikinci müttefik çıkarması da Anafartalar Muharebeleri ile durduruldu. Düşman askeri 8-9 Aralık 1915 gecesi Gelibolu yarımadasını deniz yoluyla tahliye etti.
Çanakkale Savaşı'na kaymakam (günümüzde yarbay) rütbesiyle katılan Mustafa Kemâl Bey, büyük yararlıklar göstererek albaylığa yükseltildi.
Irak Cephesi
İngilizler, Osmanlıların Hindistan sömürgelerini ele geçirme riski olduğundan bu cepheyi açtı. Ayrıca Osmanlıların Musul ve Kerkük petrol hatlarını İngilizler önemli görüyordu.
Şattülarap Nehri üzerindeki Abadan'da İngiliz petrol tesislerini koruma altına almak amacıyla 7 Kasım 1914'te İngilizler (nehrin Osmanlı yakasında bulunan) Fao Adası'na asker çıkardılar. 21 Kasım'da Basra İngilizlerin eline geçti.
1915'te İttihat ve Terakki fedaisi ve Teşkilat-ı Mahsusa üyesi olan binbaşı Süleyman Askerî Bey komutasında düzensiz bir birlik İngiliz kuvvetlerine karşı akınlar ve sabotaj eylemleri düzenledi. Bunun üzerine Mayıs ayında General Townshend kumandasındaki İngiliz ordusu Bağdat'ı ele geçirmek üzere hareket etti. 24 Temmuz'da Nasıriye, 29 Eylül'de Kût'ül-Amâre düştü. 22 Kasım'da Selman-ı Pak Muharebesi'nde Mareşal von der Goltz komutasındaki Türk ordusu bir zafer kazandı; Kût'ül-Amâre Kuşatması'na daha fazla dayanamayan General Townshend komutasındaki İngiliz Ordusu 29 Nisan 1916'da teslim oldu.
1917'de Irak'taki Türk kuvvetlerinin İran'a sevk edilmesi üzerine tekrar harekete geçen İngilizler 11 Mart 1917'de Bağdat'ı ele geçirdi. Bunu izleyen aylarda Musul hariç Kuzey Irak'ın büyük bir kısmı İngilizlerin eline geçti.
Suriye-Filistin Cephesi
Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, İngiliz idaresinde olan Mısır'ı fethetmek amacıyla 28 Ocak 1915'te Süveyş Kanalı'na saldırdı. Saldırı hezimetle sonuçlandı.
27 Temmuz 1916'da Albay von Kress kumandasında 4. Ordu'nun giriştiği İkinci Kanal Seferi de yenilgiyle sona erdi. Bu olay üzerine İngiliz ordusunun generali Edmund Allenby Mısır'a gönderilerek, bir karşı saldırı için hazırlıklara başladı. Allenby'nin hazırlıkları çerçevesinde, daha önce Suriye ve Filistin'de kazılara katılmış olan Oxford'lu arkeolog ve sanat tarihçisi T. E. Lawrence, Osmanlı idaresine karşı bir Arap İsyanı örgütlemekle görevlendirildi.
27 Haziran 1916'da Mekke Şerifi Hüseyin Osmanlılara karşı isyan ederek Hicaz Krallığı'nı ilan etti. Ürdün, Suriye ve Filistin Araplarının büyük bir kısmı açık veya gizli şekilde Hüseyin ve oğulları Faysal ve Abdullah'ın isyanına katıldı.
Yıldırım Ordular Grubu Kumandanı Alman Mareşal Otto Liman von Sanders 1918 yılının Mart ayında Osmanlı 7. ve 8. ordularının durumunu anılarında anlatır. Orduda Cephane, ayakkabı, yazlık giysi yoktu. Topçu bataryaları atacak mermi bile bulamıyordu. Askerler, kışlık yün giysiler ile 55-60 derece sıcakta ayakkabısız olarak savaşıyordu. Cephe gerisinde ihtiyat birlikleri yoktu onun yerine 200 km uzunluğunda bir boşluk vardı. Atlar ve yük taşıyan hayvanlara bile birkaç aydan beri ne yeterli yiyecek ne de su veriliyordu. 8 Mart 1917'de İngiliz kuvvetleri Gazze'de saldırıya geçerek stratejik Han Yunus mevkiini işgal etti. 6 Kasım 1917'deki Üçüncü Gazze Muharebesi'nde kesin bir üstünlük elde eden İngilizler, 17 Kasım'da Yafa'yı (bugünkü Tel-Aviv), 9 Aralık'ta da Kudüs'ü ele geçirdiler. 21 Şubat 1918'de Eriha düştü. Bunu izleyen aylar, Şeria cephesinde sonuçsuz çarpışmalarla geçti.
I. Dünya Savaşı'nın Osmanlı bozgunuyla sonuçlanmasına ve Suriye'nin elden çıkmasına yol açan son karşılaşma 19 Eylül 1918'de başladı. Bu tarihte Nablus yakınında aniden saldırıya geçen İngiliz kuvvetleri, Mecidiye/Megiddo Meydan Muharebesi'nde Mareşal Liman von Sanders komutasındaki Türk ordular grubunu kesin bir yenilgiye uğrattı. Muharebede, 5 İngiliz ve 1 Fransız tümeninde toplam 50.000 kişiden oluşan düşman kuvvetleri iki Osmanlı ordusunu tümüyle dağıtarak büyük bir kısmını esir aldı. 21 Eylül'de düşman eline geçen Nasıra'da 18.000 asker esir düştü. 22 Eylül'de yerli halkın ayaklanarak Türk karargâhına saldırdığı Şam, 1 Ekim'da İngiliz işgaline girdi. 23 Eylül 1918'de istifa eden Liman von Sanders'in yerine, unvanı da verilen Mirliva Mustafa Kemal Paşa atandı. 6 Ekim'de Humus, 27 Ekim'de Halep şehirleri de İngiliz kuvvetleri tarafından işgal edildi.
Hicaz-Yemen Cephesi
I. Dünya Savaşı boyunca Osmanlı İmparatorluğu 4 Tümenlik bir kuvvetle Arabistan'daki kutsal İslam şehirlerini korumaya çalıştı. 7. Kolordu'nun birer tümeni Hicaz, Asir, San'a ve 'de konuşlandırılmıştı. Uzaklık sebebiyle bu tümenlere yeni asker, malzeme ve silah desteği sağlanamıyordu. 1916 yılında İngilizlerin kışkırtmasıyla, Araplar Osmanlı Kuvvetlerine karşı ayaklandı. Mekke Emiri Hüseyin, bağımsızlığını ilan etti. Yemen'de İmam Yahya Osmanlılara bağlı kalırken Asir'de Seyyid İdris de ayaklanmaya katıldı. 1917 Şubatında 'na atanmak üzere, Şam'a gelen Mustafa Kemal Paşa, Hicaz'ın boşuna savunulmayıp boşaltılmasını istedi. Manevi sebeplerden dolayı bu istek Fahrettin Paşa tarafından uygulanmadı. Komutanlık ataması da yapılmadı. Bin bir güçlükle Medine'yi, Yemen'i, Asir'in kuzeyini I. Dünya Savaşı sonuna kadar savunan 7. Kolordu Mondros Mütarekesi'nden bir müddet sonra, 23 Ocak 1919'da teslim oldu.
Osmanlı Devleti'nin savaştan çekilmesi
Osmanlı Devleti Brest-Litovsk Antlaşması ile doğudaki topraklarını kurtardı. Kafkasya'da Ermenilerin, Gürcülerin ve Azerbaycan Türklerinin Bolşevik rejimi tanımayarak bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine, Kafkasya'ya doğru harekete geçildi. Enver Paşa, buralar alındıktan sonra Türkistan'a sarkarak Orta Asya Türklerini de İmparatorluk içine katarak bir Pan-Türk Birliği kurmak istiyordu. 1918 Eylülünde Türk Kuvvetleri Bakü'ye girdi. Buradan daha öteye gidilirken, Osmanlı Devleti, batıdan İstanbul'a saldırılacağı için, 30 Ekim 1918'de mütareke imzalamak zorunda kaldı.
Osmanlı Devleti Kafkas cephesinde ilerlerken, Filistin ve Irak cephelerinde durumu kötüleşmekteydi. İngilizlerin 40.000 kişilik Türk kuvvetine karşı 200.000 kişilik bir kuvvetle yaptıkları taarruzlar sonunda, Eylül ve Ekim aylarında Amman, Beyrut ve Şam'ı aldılar. Filistin cephesindeki başarılar üzerine, Irak cephesinde bulunan İngiliz kuvvetleri de Musul'u almak üzere harekete geçti ve Mondros mütarekesinden 6 gün sonra, 5 Kasım 1918'de Musul'a girdiler. Filistin ve Irak cephelerindeki yenilgiler üzerine, 1918 Şubatında sadarete gelmiş bulunan Talat Paşa kabinesi Ekim ayında istifa etti. İttihad ve Terakki'nin on yıllık iktidarı bu şekilde sona erdi. Yeni kabineyi İzzet Paşa kurdu. Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi üzerine İngiliz ve Fransızlar Trakya'da 7 tümenlik bir kuvvet kurup, İstanbul ve Boğazlar üzerine harekete hazırlanmaya başlamıştı. Güney cephesinden de olumsuz haberler gelince, İzzet Paşa hemen mütareke yapmak istedi.
Savaşın sonucu
Cepheden gelen bozgun haberleri üzerine 5 Ekim'de Talat Paşa hükûmeti Wilson Prensipleri çerçevesinde ateşkes isteminde bulundu. 8 Ekim'de İttihat ve Terakki hükûmeti istifa etti. 14 Ekim'de Ferik (general) Ahmet İzzet Paşa yönetiminde "partilerüstü" geçiş hükûmeti kuruldu. 24 Ekim'de İngiltere ateşkes teklifini kabul ederek bir Türk murahhasının Limni Adası'ndaki Mondros (Moudros) limanına gönderilmesini önerdi. Mondros'a giden eski Bahriye Nazırı Rauf Bey 30 Ekim'de savaşın fiili bölümünü sona erdiren Mondros Mütarekesi'ni imzaladı.
Türkiye ile İngiltere, Rusya, Fransa, İtalya ve diğer İtilaf Devletleri arasındaki savaş hali ancak 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile sona erdi.
Ayrıca bakınız
Not
- ^ a b c Broadberry, S. N.; Harrison, Mark (2005). The Economics Of World War I. Cambridge University Press. s. 117. ISBN .
- ^ Gerd Krumeich: Enzyklopädie Erster Weltkrieg, UTB, 2008, , p. 761 (Almanca).
- ^ A Brief History of the Late Ottoman Empire, M. Sükrü Hanioglu, page 181, 2010
- ^ "MK/QİO ilə işğalçı qoşunların say tərkibi, silah və hərbi texnikasına BAXIŞ (FOTOLAR) - I Yazı". 23 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2023.
- ^ Kostiner, Joseph (1993). The Making of Saudi Arabia, 1916–1936: From Chieftaincy to Monarchical State. Oxford University Press. s. 28. ISBN .
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Anaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ A.g.e., s. 51.
- ^ Vahdettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, yalanlar, yanlışlar, yutturmacalar, Turgut Özakman
- ^ a b 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi - Fahir Armaoğlu, 5C
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Edward J. Erickson, Size Ölmeyi Emrediyorum!: Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu, Kitap Yayınevi, 2003. (İngilizce Baskının önsözü Hüseyin Kıvrıkoğlu tarafından yazılmıştı)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara I Dunya Savasi nda Osmanli cepheleri haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Osmanli cepheleri Osmanli Imparatorlugu nun I Dunya Savasi nda carpistigi cephelerdir I Dunya Savasi nda Osmanli cepheleriI Dunya SavasiYukaridan asagiya soldan saga Itilaf Devletleri ne karsi cihat ilan eden Osmanli seyhulislami Osmanli Devleti nin Rus limanlarini vurmasindan sonra Novorossiysk limanindaki yanan petrol tanklari Canakkale Savasi sirasinda Osmanli ordusu Kafkasya Cephesi ndeki 3 Ordu Filistin Cephesi nde Osmanli ordusuna bagli helyograf ekibi Osmanli askerleri Irak taki Kut ul Amare Kusatmasi sirasinda Tarih29 Ekim 1914 30 Ekim 1918 4 yil BolgeOrta Dogu Kafkasya Sina Yarimadasi Filistin Suriye Urdun Iran Gelibolu Arap Yarimadasi Basra Korfezi Mezopotamya SonucCanakkale Cephesi nde Osmanli diger cephelerde Itilaf Devletleri zaferi Osmanli Imparatorlugu nun fiilen yikilisi Orta Dogu da yeni devletlerin kurulmasi Brest Litovsk Antlasmasi Batum Antlasmasi Mondros Ateskes Antlasmasi Sevr Antlasmasi Turk Kurtulus SavasiCografi DegisikliklerOsmanli Imparatorlugu nun parcalanmasiTaraflarOsmanli Imparatorlugu Alman Imparatorlugu Azerbaycan K Kafkasya Senussi Cebel Sammar Kacar Hanedani Fasli isyancilarBritanya Imparatorlugu Birlesik Krallik Avustralya Hindistan Yeni Zelanda Kanada Rus Imparatorlugu 1914 17 Ermeni Gonullu Tugaylari Fransa Fransiz Ermeni Lejyonu Fransiz Bati Afrikasi Fransiz Ekvatoral Afrikasi Ermenistan 1918 Italya Hicaz Kralligi Asir Emirligi Necid ve Ahsa Emirligi KuveytKomutanlar ve liderlerEnver Pasa Ahmet Cemal Pasa Esat Pasa Ahmet Izzet Pasa Cevat Pasa Hasan Izzet Pasa Mahmut Kamil Pasa Vehip Pasa Fevzi Pasa Mustafa Kemal Pasa Ali Fuat Pasa Sakalli Nurettin Pasa Mersinli Cemal Pasa Yakup Sevki Pasa Hafiz Hakki Pasa Halil Pasa Nuri Pasa Ali Ihsan Pasa Colmar von der Goltz Erich von Falkenhayn Otto Liman von Sanders Kress von KressensteinJulian Byng Sir Ian Hamilton Edmund Allenby General Nixon General Maude General Townshend Percy Lake Thomas Edward Lawrence Nikolay YudenicGucler3 059 205 800 000 en yuksek 323 000 Ateskes sirasinda 6500 1916 20 000 1918 6000 1918 9000 1918 8000 16 000 2 550 000 1 000 000 Birkac yuz bin Birkac yuz bin 70 000 Toplam 3 620 000 KayiplarOsmanli muharebe dis edilen kisi sayisi 1 085 000 Osmanli esir sayisi 104 152 Toplamda 1 500 000 olu yarali esir veya kayip muharebelerde olen 243 598 kisi dahil 1 000 000 1 500 000 olu yarali esir veya kayipCephelerKafkasya Cephesi 1914 1918 Rusya ya karsi Suriye Filistin Cephesi 1914 1918 Buyuk Britanya ya karsi Irak Cephesi 1914 1918 Buyuk Britanya ya karsi Hicaz Yemen Cephesi Buyuk Britanya ya ve Arap isyancilara karsi Canakkale Cephesi 1915 Buyuk Britanya ya ve Fransa ya karsi Iran Cephesi 1914 1918 Rusya ve Buyuk Britanya ya karsi Galicya Cephesi 1916 1917 bir Osmanli kolordusu 1916 17 de Berejani kasabasi cevresinde Rusya ya karsi Avusturya Macaristan safinda savasmistir Balkan Cephesi 1916 1918 10 ve 20 Osmanli Kolordusu Alman Avusturya ve Bulgar birlikleriyle beraber Buyuk Britanya ya Fransizlara ve Sirplara karsi savasmistir Osmanli donanmasinin Sivastopol deki Rus gemi ve limanlarina saldirmasi uzerine 1 Kasim 1914 gunu Rus ordusu Kafkasya da siniri gecerek Osmanli topraklarina girdi Hemen ardindan 2 Kasim da Rusya 5 Kasim da Ingiltere Osmanli Imparatorlugu na savas ilan etti Osmanli Devleti de buna 14 Kasim da Cihad i Ekber ilaniyla karsilik verdi Kafkas CephesiEnver Pasa kumandasindaki Turk ordusu 21 Aralik ta girisilen Sarikamis Harekati ile o zamanki Rus siniri olan Koprukoy Eleskirt hattinda hucuma gecti Sarikamis yakininda Allahuekber Daglari na ulasan ordu burada 1915 Ocaginin ilk haftasinda agir bir yenilgiye ugradi 130 000 kisilik asker mevcudunun 90 000 i carpismalarda veya soguktan donarak hayatini kaybetti Geri kalanlar esir dustu Granduk Nikola kumandasindaki Rus ordusu bir yillik bir bekleyisten sonra 13 Ocak 1916 da Erzurum cephesinde harekete gecti 16 Subat 1916 da Erzurum 3 Mart ta Bitlis ve Mus 18 Nisan da Trabzon 24 Temmuz da Erzincan dustu Ancak Agustos ayinda Bitlis ve Mus geri alindi Rusya da 1917 Mart ayinda Carlik rejimine karsi baslayan ayaklanma Kasim ayinda Bolsevik rejimin kurulmasi ve 1918 Ocak ayinda Rus ordusunun dagilmasi ile sonuclandi Rus ordusunun cekilmesi uzerine onlarin bosalttigi alanlarda Antranik komutasindaki Ermeni birlikleri Bati Ermenistan Gecici Hukumeti ilan ettiler Ancak hucuma gecen Turk ordusu karsisinda tutunamayarak dagildilar 26 Subat 1918 de Erzincan 27 Subat ta Trabzon 12 Mart ta Erzurum 2 Nisan da Van kurtarildi 3 Mart 1918 de imzalanan Brest Litovsk Antlasmasi ile Rusya savasta kazandigi topraklari terk ederek 1878 oncesi sinirlara donmeyi kabul etti Bu sirada Tiflis te kurulan Transkafkasya Cumhuriyeti nin direnmesi uzerine Halil Pasa kumandasinda ileri harekete gecen Turk ordusu 25 Mart ta Oltu 3 Nisan da Ardahan 5 Nisan da Batum 15 Mayis ta Gumru 20 Temmuz da Nahcivan i aldi ve nihayet 15 Eylul de Nuri Pasa komutasindaki Kafkas Islam Ordusu 1918 Baku Muharebesi ni kazanarak Baku ye girdi Ekim basinda da bir Turk mufrezesi Dagistan da kontrolu ele aldi Ancak 30 Ekim de imzalanan Mondros Mutarekesi uyarinca Turk ordusu isgal ettigi Kafkasya topraklarini birakarak 1914 sinirina geri cekildi Turk ordusunun bosalttigi Batum Ardahan ve Kars ta kurulan 1919 ilkbaharinda Kafkasya daki Ingiliz kuvvetleri tarafindan tasfiye edildi Galicya Cephesi ve 15 Kolordu Rozet MadalyalariCanakkale CephesiIstanbul u bir deniz harekatiyla ele gecirerek Osmanli Imparatorlugu nu saf disi birakmak ve zor durumda olan Rusya ya guneyden yardim ulastirmak projesi savasin ilk aylarinda Buyuk Britanya Muhimmat Bakani Winston Churchill ve Kraliyet Donanmasi Komutani Amiral tarafindan ortaya atildi Savasin Alman cephesinde kazanilacagina inanan Kara Kuvvetleri Komutani Lord Kitchener ise bu projeye karsi cikti Alman Genel Karargahi Canakkale den gelebilecek tehlikeyi sezerek Canakkale istihkamlarinin guclendirilmesine ve bogazin mayinlanmasina karar verdi Albay Wehrle komutasindaki bir alay bu isle gorevlendirildi 18 Mart 1915 te Fransiz ve Ingiliz donanmalarindan olusan bir filo Canakkale Bogazi ni gecmeye tesebbus etti ancak agir topcu atesi ve mayin patlamalari sonucunda ilerleyemeyerek geri cekildi 24 Mart ta Istanbul daki Alman Askeri Heyeti nin basi olan Maresal Liman von Sanders Canakkale nin karadan savunmasiyla gorevlendirilen 5 Ordu komutanligina getirildi 25 Nisan da Ingiliz Fransiz ve ANZAC Avustralya Yeni Zelanda Gonullu Kolordusu birlikleri Canakkale Bogazi civarinda uc noktada karaya ciktilar Ancak siddetli Turk direnisi karsisinda ilerleyemeyerek sahil hattindaki dar bir alana sikistilar Agustos basinda Gelibolu Yarimadasi nin kuzeyine yapilan ikinci muttefik cikarmasi da Anafartalar Muharebeleri ile durduruldu Dusman askeri 8 9 Aralik 1915 gecesi Gelibolu yarimadasini deniz yoluyla tahliye etti Canakkale Savasi na kaymakam gunumuzde yarbay rutbesiyle katilan Mustafa Kemal Bey buyuk yararliklar gostererek albayliga yukseltildi Irak CephesiIngilizler Osmanlilarin Hindistan somurgelerini ele gecirme riski oldugundan bu cepheyi acti Ayrica Osmanlilarin Musul ve Kerkuk petrol hatlarini Ingilizler onemli goruyordu Sattularap Nehri uzerindeki Abadan da Ingiliz petrol tesislerini koruma altina almak amaciyla 7 Kasim 1914 te Ingilizler nehrin Osmanli yakasinda bulunan Fao Adasi na asker cikardilar 21 Kasim da Basra Ingilizlerin eline gecti 1915 te Ittihat ve Terakki fedaisi ve Teskilat i Mahsusa uyesi olan binbasi Suleyman Askeri Bey komutasinda duzensiz bir birlik Ingiliz kuvvetlerine karsi akinlar ve sabotaj eylemleri duzenledi Bunun uzerine Mayis ayinda General Townshend kumandasindaki Ingiliz ordusu Bagdat i ele gecirmek uzere hareket etti 24 Temmuz da Nasiriye 29 Eylul de Kut ul Amare dustu 22 Kasim da Selman i Pak Muharebesi nde Maresal von der Goltz komutasindaki Turk ordusu bir zafer kazandi Kut ul Amare Kusatmasi na daha fazla dayanamayan General Townshend komutasindaki Ingiliz Ordusu 29 Nisan 1916 da teslim oldu 1917 de Irak taki Turk kuvvetlerinin Iran a sevk edilmesi uzerine tekrar harekete gecen Ingilizler 11 Mart 1917 de Bagdat i ele gecirdi Bunu izleyen aylarda Musul haric Kuzey Irak in buyuk bir kismi Ingilizlerin eline gecti Suriye Filistin CephesiCemal Pasa komutasindaki Osmanli Ordusu Ingiliz idaresinde olan Misir i fethetmek amaciyla 28 Ocak 1915 te Suveys Kanali na saldirdi Saldiri hezimetle sonuclandi 27 Temmuz 1916 da Albay von Kress kumandasinda 4 Ordu nun giristigi Ikinci Kanal Seferi de yenilgiyle sona erdi Bu olay uzerine Ingiliz ordusunun generali Edmund Allenby Misir a gonderilerek bir karsi saldiri icin hazirliklara basladi Allenby nin hazirliklari cercevesinde daha once Suriye ve Filistin de kazilara katilmis olan Oxford lu arkeolog ve sanat tarihcisi T E Lawrence Osmanli idaresine karsi bir Arap Isyani orgutlemekle gorevlendirildi 27 Haziran 1916 da Mekke Serifi Huseyin Osmanlilara karsi isyan ederek Hicaz Kralligi ni ilan etti Urdun Suriye ve Filistin Araplarinin buyuk bir kismi acik veya gizli sekilde Huseyin ve ogullari Faysal ve Abdullah in isyanina katildi Yildirim Ordular Grubu Kumandani Alman Maresal Otto Liman von Sanders 1918 yilinin Mart ayinda Osmanli 7 ve 8 ordularinin durumunu anilarinda anlatir Orduda Cephane ayakkabi yazlik giysi yoktu Topcu bataryalari atacak mermi bile bulamiyordu Askerler kislik yun giysiler ile 55 60 derece sicakta ayakkabisiz olarak savasiyordu Cephe gerisinde ihtiyat birlikleri yoktu onun yerine 200 km uzunlugunda bir bosluk vardi Atlar ve yuk tasiyan hayvanlara bile birkac aydan beri ne yeterli yiyecek ne de su veriliyordu 8 Mart 1917 de Ingiliz kuvvetleri Gazze de saldiriya gecerek stratejik Han Yunus mevkiini isgal etti 6 Kasim 1917 deki Ucuncu Gazze Muharebesi nde kesin bir ustunluk elde eden Ingilizler 17 Kasim da Yafa yi bugunku Tel Aviv 9 Aralik ta da Kudus u ele gecirdiler 21 Subat 1918 de Eriha dustu Bunu izleyen aylar Seria cephesinde sonucsuz carpismalarla gecti I Dunya Savasi nin Osmanli bozgunuyla sonuclanmasina ve Suriye nin elden cikmasina yol acan son karsilasma 19 Eylul 1918 de basladi Bu tarihte Nablus yakininda aniden saldiriya gecen Ingiliz kuvvetleri Mecidiye Megiddo Meydan Muharebesi nde Maresal Liman von Sanders komutasindaki Turk ordular grubunu kesin bir yenilgiye ugratti Muharebede 5 Ingiliz ve 1 Fransiz tumeninde toplam 50 000 kisiden olusan dusman kuvvetleri iki Osmanli ordusunu tumuyle dagitarak buyuk bir kismini esir aldi 21 Eylul de dusman eline gecen Nasira da 18 000 asker esir dustu 22 Eylul de yerli halkin ayaklanarak Turk karargahina saldirdigi Sam 1 Ekim da Ingiliz isgaline girdi 23 Eylul 1918 de istifa eden Liman von Sanders in yerine unvani da verilen Mirliva Mustafa Kemal Pasa atandi 6 Ekim de Humus 27 Ekim de Halep sehirleri de Ingiliz kuvvetleri tarafindan isgal edildi Hicaz Yemen CephesiI Dunya Savasi boyunca Osmanli Imparatorlugu 4 Tumenlik bir kuvvetle Arabistan daki kutsal Islam sehirlerini korumaya calisti 7 Kolordu nun birer tumeni Hicaz Asir San a ve de konuslandirilmisti Uzaklik sebebiyle bu tumenlere yeni asker malzeme ve silah destegi saglanamiyordu 1916 yilinda Ingilizlerin kiskirtmasiyla Araplar Osmanli Kuvvetlerine karsi ayaklandi Mekke Emiri Huseyin bagimsizligini ilan etti Yemen de Imam Yahya Osmanlilara bagli kalirken Asir de Seyyid Idris de ayaklanmaya katildi 1917 Subatinda na atanmak uzere Sam a gelen Mustafa Kemal Pasa Hicaz in bosuna savunulmayip bosaltilmasini istedi Manevi sebeplerden dolayi bu istek Fahrettin Pasa tarafindan uygulanmadi Komutanlik atamasi da yapilmadi Bin bir guclukle Medine yi Yemen i Asir in kuzeyini I Dunya Savasi sonuna kadar savunan 7 Kolordu Mondros Mutarekesi nden bir muddet sonra 23 Ocak 1919 da teslim oldu Osmanli Devleti nin savastan cekilmesiOsmanli Devleti Brest Litovsk Antlasmasi ile dogudaki topraklarini kurtardi Kafkasya da Ermenilerin Gurculerin ve Azerbaycan Turklerinin Bolsevik rejimi tanimayarak bagimsizliklarini ilan etmeleri uzerine Kafkasya ya dogru harekete gecildi Enver Pasa buralar alindiktan sonra Turkistan a sarkarak Orta Asya Turklerini de Imparatorluk icine katarak bir Pan Turk Birligi kurmak istiyordu 1918 Eylulunde Turk Kuvvetleri Baku ye girdi Buradan daha oteye gidilirken Osmanli Devleti batidan Istanbul a saldirilacagi icin 30 Ekim 1918 de mutareke imzalamak zorunda kaldi Osmanli Devleti Kafkas cephesinde ilerlerken Filistin ve Irak cephelerinde durumu kotulesmekteydi Ingilizlerin 40 000 kisilik Turk kuvvetine karsi 200 000 kisilik bir kuvvetle yaptiklari taarruzlar sonunda Eylul ve Ekim aylarinda Amman Beyrut ve Sam i aldilar Filistin cephesindeki basarilar uzerine Irak cephesinde bulunan Ingiliz kuvvetleri de Musul u almak uzere harekete gecti ve Mondros mutarekesinden 6 gun sonra 5 Kasim 1918 de Musul a girdiler Filistin ve Irak cephelerindeki yenilgiler uzerine 1918 Subatinda sadarete gelmis bulunan Talat Pasa kabinesi Ekim ayinda istifa etti Ittihad ve Terakki nin on yillik iktidari bu sekilde sona erdi Yeni kabineyi Izzet Pasa kurdu Bulgaristan in savastan cekilmesi uzerine Ingiliz ve Fransizlar Trakya da 7 tumenlik bir kuvvet kurup Istanbul ve Bogazlar uzerine harekete hazirlanmaya baslamisti Guney cephesinden de olumsuz haberler gelince Izzet Pasa hemen mutareke yapmak istedi Savasin sonucuCepheden gelen bozgun haberleri uzerine 5 Ekim de Talat Pasa hukumeti Wilson Prensipleri cercevesinde ateskes isteminde bulundu 8 Ekim de Ittihat ve Terakki hukumeti istifa etti 14 Ekim de Ferik general Ahmet Izzet Pasa yonetiminde partilerustu gecis hukumeti kuruldu 24 Ekim de Ingiltere ateskes teklifini kabul ederek bir Turk murahhasinin Limni Adasi ndaki Mondros Moudros limanina gonderilmesini onerdi Mondros a giden eski Bahriye Naziri Rauf Bey 30 Ekim de savasin fiili bolumunu sona erdiren Mondros Mutarekesi ni imzaladi Turkiye ile Ingiltere Rusya Fransa Italya ve diger Itilaf Devletleri arasindaki savas hali ancak 24 Temmuz 1923 te imzalanan Lozan Antlasmasi ile sona erdi Ayrica bakinizI Dunya Savasi nda Osmanli Imparatorlugu nun kuvvet kayiplarinin vilayet ve ulkelere gore dagilimiNot a b c Broadberry S N Harrison Mark 2005 The Economics Of World War I Cambridge University Press s 117 ISBN 0521852129 Gerd Krumeich Enzyklopadie Erster Weltkrieg UTB 2008 3825283968 p 761 Almanca A Brief History of the Late Ottoman Empire M Sukru Hanioglu page 181 2010 MK QIO ile isgalci qosunlarin say terkibi silah ve herbi texnikasina BAXIS FOTOLAR I Yazi 23 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2023 Kostiner Joseph 1993 The Making of Saudi Arabia 1916 1936 From Chieftaincy to Monarchical State Oxford University Press s 28 ISBN 0195360702 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Ana isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme A g e s 51 Vahdettin M Kemal ve Milli Mucadele yalanlar yanlislar yutturmacalar Turgut Ozakman a b 20 Yuzyil Siyasi Tarihi Fahir Armaoglu 5CKaynakcaWikimedia Commons ta I Dunya Savasi nda Osmanli cepheleri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Edward J Erickson Size Olmeyi Emrediyorum Birinci Dunya Savasi nda Osmanli Ordusu Kitap Yayinevi 2003 Ingilizce Baskinin onsozu Huseyin Kivrikoglu tarafindan yazilmisti