Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arsenik sembolü As atom numarası 33 olan elementtir. Arsenik, çoğu mineralde, genellikle kükürt ve metallerle bir arada veya saf bir element kristali olarak bulunur . Arsenik bir metaloiddir . Çeşitli allotroplara sahiptir, ancak yalnızca metalik bir görünüme sahip gri form endüstri için önemlidir.
Arseniklerin birincil kullanımı kurşun alaşımlarındadır (örneğin, ve mühimmat ). Arsenik, yarı iletken elektronik cihazlarda yaygın bir n tipi dopanttır ve optoelektronik bileşik galyum arsenit, katkılı silikondan sonra en yaygın kullanılan ikinci yarı iletkendir. Arsenik ve bileşikleri, özellikle trioksit, pestisitlerin, işlenmiş ahşap ürünlerin, herbisitlerin ve böcek ilaçlarının üretiminde kullanılır. Bu uygulamalar arsenik ve bileşiklerinin toksisitesi nedeniyle düşmektedir.
Birkaç bakteri türü, arsenik bileşiklerini solunum metaboliti olarak kullanabilir. Eser miktarda arsenik sıçanlar, hamsterler, keçiler, tavuklar ve muhtemelen diğer türlerde önemli bir diyet elemanıdır. İnsan metabolizmasındaki varsa bir rolü bilinmemektedir. Bununla birlikte, maruz kalınan miktarlar gerekenden daha büyükse, çok hücreli yaşamda arsenik zehirlenmesi meydana gelir. Yeraltı suyunun arsenik ile kirlenmesi, dünyadaki milyonlarca insanı etkileyen bir sorundur.
Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansı, tüm arsenik türlerinin insan sağlığı için ciddi bir risk olduğunu belirtmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nin Zehirli Maddeler ve Hastalık Dairesi ajansı 9 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2001 yılında Superfund bölgelerinde Tehlikeli Maddeler Öncelikli Listesinde 1 numaraya arseniki konumlanmıştır. Arsenik, A Grubu kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
Özellikleri
Fiziksel özellikler
En yaygın üç arsenik allotropu gri, sarı ve siyah arseniktir, gri ise en yaygın olanıdır. Gri arsenik (α-de, uzam grubu 3 m No. 166), bir sürü birbirine kitli, dalgalı, altı elemanlı halkadan oluşan iki katmanlı bir yapıya sahiptir. Katmanlar arasındaki zayıf bağlanma nedeniyle, gri arsenik kırılgandır ve nispeten düşük bir Mohs sertliği' ne, 3.5, sahiptir. Aynı çift katmandaki üç atom, bir sonraki üç atomdan biraz daha yakın olacak şekilde en yakın ve sonraki en yakın komşular çarpık bir oktahedral kompleks oluşturur. Bu nispeten yakın paketleme, yüksek bir yoğunluk olarak değerlendirilen 5.73 g/cm3 yoğunluğa yol açar. Gri arsenik bir semimetaldir, ancak eğer amorfize edilirse 1.2–1.4 eV bant aralığı ile yarı iletken olur. Gri arsenik aynı zamanda en stabil formdur. Sarı arsenik yumuşak ve kolay şekil alan cinstendir ve tetrafosforla biraz benzer (P4 ). Her ikisi de, her bir atomun diğer üç atomun her birine tek bir bağla bağlandığı dört yüzlü bir yapıda düzenlenmiş dört atoma sahiptir. Moleküler olan bu dengesiz allotrop en uçucu, en az yoğun ve en zehirli olandır. Katı sarı bir arsenik, As4 arsenik buharının hızlı soğuması ile elde edilir As4 . Işıkla beraber hızla gri arsenike dönüşür. Sarı form 1,97 g/cm3 yoğunluğa sahiptir. Siyah arsenik, yapı olarak siyah fosforla benzerdir. Siyah arsenik ayrıca 100-220 °C civarında bir buharın soğutulmasıyla da oluşturulabilir. Camsı ve kırılgandır. Aynı zamanda zayıf bir elektrik iletkenidir.
İzotopları
Arsenik doğada tek bir kararlı izotoptan, 75 As, ibaret olan monoisotopik bir elementtir,. 2003 itibarıyla, atom kütlesi 60 ila 92 arasında değişen en az 33 radyoizotop sentezlendi. Bunlardan en kararlısı yarı-ömrü 80,30 olan 73As' dir. Diğer tüm izotoplar, 71 As (t 1/2 = 65.30 saat), 72 As (t 1/2 = 26.0 saat), 74 As (t 1/2 = 17.77 gün hariç), 76 As (t 1/2 = 1.0942 gün) ve 77 As (t 1/2 = 38.83 saat), bir günden az ömürlüdür. Kararlı 75 As' den daha hafif olan izotoplar β+ bozulma eğilimi gösterirken daha ağır olanlar bazı istisnalar dışında β - bozulma ile bozulma eğilimindedir.
Atom kütlesi 66 ile 84 arasında değişen en az 10 nükleer izomer tanımlanmıştır. Arsenik izomerlerinin en kararlısı, 111 saniye yarı-ömürü ile 68mAs' dir.
Kimya
Arsenik, daha hafif türdeşi olan fosfora benzer bir elektronegativite ve iyonlaşma enerjisine sahiptir ve bu haliyle ametallerin çoğu ile kolayca kovalent moleküller oluşturur. Kuru havada stabil olmasına rağmen, arsenik neme maruz kalması üzerine altın bronz bir leke oluşturur ve bu leke sonunda siyah bir yüzey tabakası halini alır. Havada ısıtıldığında, arsenik arsenik trioksitlere yükseltgenir ; Bu reaksiyondan çıkan dumanlar, sarımsağa benzer bir kokuya sahiptir. Bu koku, arsenopirit gibi arsenür minerallerine bir çekiçle vurulmasıyla tespit edilebilir. Daha iyi bilinen fosfor bileşikleri ile aynı yapıya sahip olan arsenik trioksit ve arsenik pentoksiti oluşturmak için arsenik oksijende yanar ve arsenik pentaflorür verecek şekilde de florinde yanar. Arsenik (ve bazı arsenik bileşikleri) atmosferik basınçta ısıtıldığında 887 K (614 °C; 1137,2 °F)' de süblime olur, araya giren sıvı halleri olmadan doğrudan gaz haline dönüşür. Üçlü noktası 3,63 MPa ve 1090 K (817 °C; 1502,6 °F) . Arsenik konsantre haldeki nitrik asit ile tepkime verdiğinde arsenik asit, seyreltik nitrik asit ile tepkime verdiğinde arsenikli asiti ve sülfürik asit ile tepkime verdiğinde ise arsenik trioksit oluşur ; ancak, su, alkaliler veya oksitleyici olmayan asitlerle reaksiyona girmez. Arsenik arsenürler oluşturmak üzere metaller ile reaksiyona girer fakat bu reaksiyonun ürünleri As3− iyonunu içeren iyonik bileşikler olamaz çünkü As3- anyonun oluşması oldukça endotermik bir olaydır. Buna ek olarak, grup 1 arsenürler bile metaller arası bileşiklerin özelliklerine sahiptirler. Arsenik gibi 3d geçiş serileri olan germanyum, selenyum ve broma benzer olarak arsenik +5 grup oksidasyon durumunda dikey komşuları fosfor ve antimondan çok daha az kararlıdır ve dolayısıyla arsenik pentoksit ve arsenik asit güçlü oksitleyicilerdir.
Bileşikler
Arsenik bileşikleri bazı açılardan periyodik tablonun aynı grubunda (sütununda) bulunan fosforunkilere benzer. En yaygın oksidasyon durumları alaşım gibi metaller arası bileşiklere benzeyen arsenürlerdeki arsenik için: -3 arsenitlerde +3, arsenatlar ve çoğu organoarsenik bileşiklerde +5. Skutterudit mineralinde görülen As3−4 iyonlarının oluşturduğu karede görülebileceği gibi arsenik aynı zamanda kendi ile de bağ kurabilir. +3 oksidasyon durumunda, arsenik, yalnız elektron çiftinin etkisiyle tipik olarak piramidaldir.
İnorganik bileşikler
En basit arsenik bileşiklerinden bir arsenik trihidrattır. Arsin (ASH 3) son derece zehirli, yanıcı ve piroforiktir . Bu bileşik genel olarak kararlıdır, çünkü oda sıcaklığında sadece yavaşça ayrışır. 250–300 °C sıcaklıklarında arsenik ve hidrojene ayrışma hızlıdır.Nem, ışık ve bazı katalizörler (alüminyum) gibi çeşitli faktörler ayrışma hızını arttırır. Arsenik trioksit ve su oluşturmak için arsenik havada kolayca okside olur ve benzer reaksiyonlar oksijen yerine kükürt ve selenyum ile de gerçekleşir.
Arsenik formları renksiz, kokusuz, kristal oksitler As2O3 (" beyaz arsenik ") ve As2O5 olan higroskopik asidik çözeltiler oluşturmak üzere, su içinde kolaylıkla çözünebilir. Arsenik (V) asidi zayıf bir asittir ve tuzlara arsenatlar, yeraltı suyunun en yaygın arsenik kirlenmesi ve birçok insanı etkileyen bir sorun denir. Sentetik arsenatlar Scheele'nin Yeşili (kuprik hidrojen arsenat, asidik bakır arsenat), kalsiyum arsenat ve kurşun hidrojen arsenatı içerir . Bu üç tarımsal böcek ilacı ve zehir olarak kullanılmıştır.
Arsenik ve arsenik asit arasındaki protonasyon adımları, fosfat ve fosforik asit arasındakilere benzer. Fosforlu asitten farklı olarak, arsenikli asit As (OH) 3 formülüyle tribazıktır.
Çok çeşitli kükürt arsenik bileşikleri bilinmektedir. Orpiment (As2S3) and realgar (As4S4) biraz doğada boldur ve eski boya pigmentleri olarak kullanılmışlardır. As4S10' de arsenik +2 formak yükseltgenme halindedir. As-As bağları içeren As4S4' te toplam kovalent bağ yine 3'tür. Hem Orpiment, realgar ve yanı sıra As4S3, selenyum analoglarına sahiptir; Analog As2Te 3 kalgoorlieite minerali olarak da bilinir. Kobalt komplexlerinde bir ligand olarak bilinen anyon As2Te− başka bir selenyum analogu örneğidir.
Arsenik (III) 'ün tüm trihalidleri, bilinmeyen astatid hariç iyi bilinmektedir. Arsenik pentaflorür (AsF 5 ) +5 oksidasyon durumunun düşük stabilitesini yansıtan tek önemli pentahaliddir; Yine de, çok güçlü bir florlama ve oksitleyici ajandır. (Pentaklorür sadece −50 °C' nin altında karalıdır, penta klorür tam −50 °C sıcaklıkta klor gazı açığa çıkararak triklorüre ayrışır.
Alaşımlar
Arsenik, III-V yarı iletken gallium arsenit, indiyum arsenit ve alüminyum arsenitte grup 5 element olarak kullanılır. GaAs' ların değerlik elektron sayısı, bir çift Si atomuyla aynıdır, ancak bant yapısı tamamen farklıdır ve bu durum belirgin kütle özellikleri ile sonuçlanır. Diğer arsenik alaşımları arasında II-V yarı iletken kadmiyum arsenit bulunur.
Organoarsenik bileşikler
Çok çeşitli organoarsenik bileşikler bilinmektedir. Birkaçı I. Dünya Savaşı sırasında kimyasal savaş ajanları olarak geliştirildi, bunların arasında deride kabarcıklara sebebiyet veren tipte lewisite ve bir kusma ajanaı Adamzit vardır. Tarihsel ve pratik açıdan ilgi çeken Kakodilic asit, fosfor kimyasında analoğu olmayan bir reaksiyon olan arsenik trioksitin metilasyonundan elde edilir. Aslında, kokdil bilinen ilk organometalik bileşikti (arsenik gerçek bir metal olmasa da). İsmi rahatsız edici kokusu sebebiyle verilmiştir. Kokdil Yunanca κακωδἰα "pis koku " kelimesinden gelir ve çok zehirlidir.
Biyolojik etkiler
Esansiyel İz Element olması
Arseniğin kuşlar (tavuk) ve sıçan, hamster ve keçi gibi memelilerde esansiyel bir iz element olduğuna dair bulgular elde edilmiş, ancak esansiyel fonksiyonun mekanizması ortaya konulamamıştır.
Arsenik zehirlenmesi
Çeşitli arsenik bileşiklerinin vücut dokuları ve fonksiyonları üzerindeki zararlı etkileridir. Arsenikli bileşikler, böcek ve tarım ilaçları, fare zehiri, bazı kanser ilaçları, boya, duvar kağıdı, seramik gibi çeşitli ürünlerin imalatında kullanılır.
İnsanda arsenik zehirlenmesi, genellikle arsenik(III) oksit (arsenik anhidrit), bakır asetoarsenit, kalsiyum veya kurşun arsenat gibi arsenik bileşikleriyle hazırlanmış böcek ilaçlarının ağız veya teneffüs yoluyla alınmasından meydana gelir. İlaçlı meyve ve sebzelerin yıkanmadan yenmesi de zehirlenmeye yol açacak seviyede arseniğin vücutta birikmesine sebep olabilir.
Arseniğin zehirli etkilerinin, vücuttaki bazı enzimlerle birleşerek hücre metabolizmasına bozucu etkide bulunmasından ileri geldiği zannedilmektedir. Arsenik zehirlenmesi, ya bir kerede alınan yüksek dozda arsenikten (akut zehirlenme) veya küçük dozlarda devamlı alınmaktan (kronik zehirlenme) kaynaklanır. Akut zehirlenmenin başlıca belirtileri mide bulantısı, kusma, ağız ve boğazda yanma ve şiddetli karın ağrılarıdır. Bunu takiben dolaşım bozukluğu ve kalp yetersizliği başlar ve birkaç saat içinde zehirlenme ölümle neticelenebilir. Kronik zehirlenme ise, yavaş yavaş güçten düşme, boşaltım bozuklukları, deride tümör meydana gelmesi, şuur bozukluğu, sinir sistemi bozukluğu, kansızlık ve tırnaklarda tipik çizgilerin belirmesiyle belli olur. Akut arsenik zehirlenmesinde ilk iş mideyi yıkamak ve zaman kaybetmeden dimerkaprol ilacını almaktır. Arsenik(III) oksit renksiz ve tatsız bir tozdur. Adli tıpta kimyasal araştırma tekniklerinin geliştirilmesine kadar cinayet amacıyla en çok kullanılan zehirlerin başında geliyordu.
Arsenik zehirlenmelerinde kullanılacak özel panehir dimerkaproldür (BAL; British Anti-Lewisite).
Arsenik antik çağlarda tunç yapımında da kullanılmıştır fakat sertliği ve kalitesi Kalay + Bakır alaşımıyla yapılan tunçtan daha düşüktür.
Kaynakça
- ^ Grund, Sabina C.; Hanusch, Kunibert; Wolf, Hans Uwe. "Arsenic and Arsenic Compounds". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:10.1002/14356007.a03_113.pub2.
- ^ a b c d e Dibyendu, Sarkar; Datta, Rupali (2007). "Biogeochemistry of Arsenic in Contaminated Soils of Superfund Sites". EPA. United States Environmental Protection Agency. 26 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Şubat 2018.
- ^ a b N.C. Norman (31 Aralık 1997). Chemistry of Arsenic, Antimony and Bismuth (İngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN .
- ^ Egon Wiberg; A. F. Holleman; Nils Wiberg (2001). Inorganic Chemistry (İngilizce). Academic Press. ISBN . 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
- ^ a b c d e Arnold F. Holleman; Egon Wiberg; Nils Wiberg (1985). Lehrbuch der anorganischen Chemie (Almanca). De Gruyter. ISBN .
- ^ Otfried Madelung (2004). Semiconductors (İngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN . 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.
- ^ Seidl, Michael; Balázs, Gábor; Scheer, Manfred (22 Mart 2019). "The Chemistry of Yellow Arsenic". Chemical Reviews. 119 (14): 8406-8434. doi:10.1021/acs.chemrev.8b00713. (PMID) 30900440.
- ^ Arsenic Element Facts 24 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. chemicool.com
- ^ a b
- ^ a b c d Greenwood and Earnshaw, pp. 552–4
- ^
![image]()
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Arsenic". Encyclopædia Britannica. 2 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 651–654. - ^ Advances in Thermoelectric Materials I (İngilizce). Academic Press. 13 Kasım 2000. ISBN .
- ^ a b Greenwood and Earnshaw, pp. 557–8
- ^ a b Institut National de Recherche et de Sécurité (2000). (PDF). 26 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2006.
- ^ a b Greenwood and Earnshaw, pp. 572–8
- ^ Greenwood and Earnshaw, pp. 578–83
- ^ Stefano Ossicini; Lorenzo Pavesi; Francesco Priolo (12 Kasım 2003). Light Emitting Silicon for Microphotonics (İngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN . 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2019.
- ^ Sahbudin Shaari (1998). Proceedings (İngilizce). ISBN .
- ^ Ellison, D. Hank (Ağustos 2007). Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents (2. bas.). CNC Press. ISBN .
- ^ James Girard (22 Eylül 2009). Principles of Environmental Chemistry (İngilizce). Jones & Bartlett Learning. ISBN .
- ^ Satu M. Somani; James A. Romano, Jr., (Ed.) (Aralık 2000). Chemical Warfare Agents: Toxicity at Low Levels (1. bas.). CRC Press. ISBN .
- ^ Greenwood, p. 584
- ^ Anke M. Arsenic. In: Mertz W. ed., Trace elements in human and Animal Nutrition, 5th ed. Orlando, FL: Academic Press, 1986, 347-372; Uthus E.O., Evidency for arsenical essentiality, Environ. Geochem. Health, 1992, 14:54-56; Uthus E.O., Arsenic essentiality and factors affecting its importance. In: Chappell W.R, Abernathy C.O, Cothern C.R. eds., Arsenic Exposure and Health. Northwood, UK: Science and Technology Letters, 1994, 199-208
Bibliyografi
- John Emsley (25 Ağustos 2011). Nature's Building Blocks (İngilizce). Oxford University Press. ISBN .
- Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2nd ed.). Butterworth-Heinemann. ISBN 978-0-08-037941-8.
- John Rieuwerts (14 Nisan 2015). The Elements of Environmental Pollution (İngilizce). Routledge. ISBN .
Konuyla ilgili yayınlar
- James C. Whorton (2011). The Arsenic Century (İngilizce). Oxford University Press, USA. ISBN .
Dış bağlantılar
- CTD's Arsenic page2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . and CTD's Arsenicals page2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from the Comparative Toxicogenomics Database
- Arsenic in groundwater7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Book on arsenic in groundwater by IAH's Netherlands Chapter and the Netherlands Hydrological Society
- Contaminant Focus: Arsenic1 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by the EPA.
- Environmental Health Criteria for Arsenic and Arsenic Compounds, 20013 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by the WHO.
- Evaluation of the carcinogenicity of arsenic and arsenic compounds20 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by the IARC.
- National Institute for Occupational Safety and Health – Arsenic Page16 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Arsenic11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arsenik As H Periyodik tablo HeLi Be B C N O F NeNa Mg Al Si P S Cl ArK Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br KrRb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I XeCs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At RnFr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Temel ozellikleriAtom numarasi 33Element serisi MetaloidlerGrup periyot blok 4 pGorunus Metalik griKutle numarasi 74 92160 2 g mol g molElektron dizilimi Ar 4s23d104p3Enerji seviyesi basina Elektronlar 1CAS kayit numarasi CAS kayit numarasi Fiziksel OzellikleriMaddenin hali GazYogunluk 0 C 101 325 kPa 0 00008988 g cm Sivi haldeki yogunlugu 2 267 g cm Ergime noktasi 14 01 K 259 14 CKaynama noktasi 20 28 K 252 87 CErgime isisi H2 0 117 kJ molBuharlasma isisi H2 0 904 kJ molIsi kapasitesi H2 28 836 J mol K Atom ozellikleriKristal yapisi KubikYukseltgenme seviyeleri 1 1Elektronegatifligi 2 20 Pauling olcegiIyonlasma enerjisi 1312 0 kJ molAtom yaricapi 25 pmAtom yaricapi hes 53 pmKovalent yaricapi 37 3 pmVan der Waals yaricapi 120 pmDiger ozellikleriElektrik direnci 300 K 180 5 m nW m 20 C de Isil iletkenlik W m K Isil genlesme µm m K 25 C de Ses hizi gaz 27 C 1310 m s de Mohs sertligi Vickers sertligi MPaBrinell sertligi MPa Arsenik sembolu As atom numarasi 33 olan elementtir Arsenik cogu mineralde genellikle kukurt ve metallerle bir arada veya saf bir element kristali olarak bulunur Arsenik bir metaloiddir Cesitli allotroplara sahiptir ancak yalnizca metalik bir gorunume sahip gri form endustri icin onemlidir Arseniklerin birincil kullanimi kursun alasimlarindadir ornegin ve muhimmat Arsenik yari iletken elektronik cihazlarda yaygin bir n tipi dopanttir ve optoelektronik bilesik galyum arsenit katkili silikondan sonra en yaygin kullanilan ikinci yari iletkendir Arsenik ve bilesikleri ozellikle trioksit pestisitlerin islenmis ahsap urunlerin herbisitlerin ve bocek ilaclarinin uretiminde kullanilir Bu uygulamalar arsenik ve bilesiklerinin toksisitesi nedeniyle dusmektedir Birkac bakteri turu arsenik bilesiklerini solunum metaboliti olarak kullanabilir Eser miktarda arsenik sicanlar hamsterler keciler tavuklar ve muhtemelen diger turlerde onemli bir diyet elemanidir Insan metabolizmasindaki varsa bir rolu bilinmemektedir Bununla birlikte maruz kalinan miktarlar gerekenden daha buyukse cok hucreli yasamda arsenik zehirlenmesi meydana gelir Yeralti suyunun arsenik ile kirlenmesi dunyadaki milyonlarca insani etkileyen bir sorundur Birlesik Devletler Cevre Koruma Ajansi tum arsenik turlerinin insan sagligi icin ciddi bir risk oldugunu belirtmektedir Amerika Birlesik Devletleri nin Zehirli Maddeler ve Hastalik Dairesi ajansi 9 Aralik 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2001 yilinda Superfund bolgelerinde Tehlikeli Maddeler Oncelikli Listesinde 1 numaraya arseniki konumlanmistir Arsenik A Grubu kanserojen olarak siniflandirilmistir OzellikleriFiziksel ozellikler Sb AsSb ve gri As icin ortak kristal yapi En yaygin uc arsenik allotropu gri sari ve siyah arseniktir gri ise en yaygin olanidir Gri arsenik a de uzam grubu 3 m No 166 bir suru birbirine kitli dalgali alti elemanli halkadan olusan iki katmanli bir yapiya sahiptir Katmanlar arasindaki zayif baglanma nedeniyle gri arsenik kirilgandir ve nispeten dusuk bir Mohs sertligi ne 3 5 sahiptir Ayni cift katmandaki uc atom bir sonraki uc atomdan biraz daha yakin olacak sekilde en yakin ve sonraki en yakin komsular carpik bir oktahedral kompleks olusturur Bu nispeten yakin paketleme yuksek bir yogunluk olarak degerlendirilen 5 73 g cm3 yogunluga yol acar Gri arsenik bir semimetaldir ancak eger amorfize edilirse 1 2 1 4 eV bant araligi ile yari iletken olur Gri arsenik ayni zamanda en stabil formdur Sari arsenik yumusak ve kolay sekil alan cinstendir ve tetrafosforla biraz benzer P4 Her ikisi de her bir atomun diger uc atomun her birine tek bir bagla baglandigi dort yuzlu bir yapida duzenlenmis dort atoma sahiptir Molekuler olan bu dengesiz allotrop en ucucu en az yogun ve en zehirli olandir Kati sari bir arsenik As4 arsenik buharinin hizli sogumasi ile elde edilir As4 Isikla beraber hizla gri arsenike donusur Sari form 1 97 g cm3 yogunluga sahiptir Siyah arsenik yapi olarak siyah fosforla benzerdir Siyah arsenik ayrica 100 220 C civarinda bir buharin sogutulmasiyla da olusturulabilir Camsi ve kirilgandir Ayni zamanda zayif bir elektrik iletkenidir Izotoplari Arsenik dogada tek bir kararli izotoptan 75 As ibaret olan monoisotopik bir elementtir 2003 itibariyla atom kutlesi 60 ila 92 arasinda degisen en az 33 radyoizotop sentezlendi Bunlardan en kararlisi yari omru 80 30 olan 73As dir Diger tum izotoplar 71 As t 1 2 65 30 saat 72 As t 1 2 26 0 saat 74 As t 1 2 17 77 gun haric 76 As t 1 2 1 0942 gun ve 77 As t 1 2 38 83 saat bir gunden az omurludur Kararli 75 As den daha hafif olan izotoplar b bozulma egilimi gosterirken daha agir olanlar bazi istisnalar disinda b bozulma ile bozulma egilimindedir Atom kutlesi 66 ile 84 arasinda degisen en az 10 nukleer izomer tanimlanmistir Arsenik izomerlerinin en kararlisi 111 saniye yari omuru ile 68mAs dir Kimya Arsenik daha hafif turdesi olan fosfora benzer bir elektronegativite ve iyonlasma enerjisine sahiptir ve bu haliyle ametallerin cogu ile kolayca kovalent molekuller olusturur Kuru havada stabil olmasina ragmen arsenik neme maruz kalmasi uzerine altin bronz bir leke olusturur ve bu leke sonunda siyah bir yuzey tabakasi halini alir Havada isitildiginda arsenik arsenik trioksitlere yukseltgenir Bu reaksiyondan cikan dumanlar sarimsaga benzer bir kokuya sahiptir Bu koku arsenopirit gibi arsenur minerallerine bir cekicle vurulmasiyla tespit edilebilir Daha iyi bilinen fosfor bilesikleri ile ayni yapiya sahip olan arsenik trioksit ve arsenik pentoksiti olusturmak icin arsenik oksijende yanar ve arsenik pentaflorur verecek sekilde de florinde yanar Arsenik ve bazi arsenik bilesikleri atmosferik basincta isitildiginda 887 K 614 C 1137 2 F de sublime olur araya giren sivi halleri olmadan dogrudan gaz haline donusur Uclu noktasi 3 63 MPa ve 1090 K 817 C 1502 6 F Arsenik konsantre haldeki nitrik asit ile tepkime verdiginde arsenik asit seyreltik nitrik asit ile tepkime verdiginde arsenikli asiti ve sulfurik asit ile tepkime verdiginde ise arsenik trioksit olusur ancak su alkaliler veya oksitleyici olmayan asitlerle reaksiyona girmez Arsenik arsenurler olusturmak uzere metaller ile reaksiyona girer fakat bu reaksiyonun urunleri As3 iyonunu iceren iyonik bilesikler olamaz cunku As3 anyonun olusmasi oldukca endotermik bir olaydir Buna ek olarak grup 1 arsenurler bile metaller arasi bilesiklerin ozelliklerine sahiptirler Arsenik gibi 3d gecis serileri olan germanyum selenyum ve broma benzer olarak arsenik 5 grup oksidasyon durumunda dikey komsulari fosfor ve antimondan cok daha az kararlidir ve dolayisiyla arsenik pentoksit ve arsenik asit guclu oksitleyicilerdir BilesiklerArsenik Arsenik bilesikleri bazi acilardan periyodik tablonun ayni grubunda sutununda bulunan fosforunkilere benzer En yaygin oksidasyon durumlari alasim gibi metaller arasi bilesiklere benzeyen arsenurlerdeki arsenik icin 3 arsenitlerde 3 arsenatlar ve cogu organoarsenik bilesiklerde 5 Skutterudit mineralinde gorulen As3 4 iyonlarinin olusturdugu karede gorulebilecegi gibi arsenik ayni zamanda kendi ile de bag kurabilir 3 oksidasyon durumunda arsenik yalniz elektron ciftinin etkisiyle tipik olarak piramidaldir Inorganik bilesikler En basit arsenik bilesiklerinden bir arsenik trihidrattir Arsin ASH 3 son derece zehirli yanici ve piroforiktir Bu bilesik genel olarak kararlidir cunku oda sicakliginda sadece yavasca ayrisir 250 300 C sicakliklarinda arsenik ve hidrojene ayrisma hizlidir Nem isik ve bazi katalizorler aluminyum gibi cesitli faktorler ayrisma hizini arttirir Arsenik trioksit ve su olusturmak icin arsenik havada kolayca okside olur ve benzer reaksiyonlar oksijen yerine kukurt ve selenyum ile de gerceklesir Arsenik formlari renksiz kokusuz kristal oksitler As2O3 beyaz arsenik ve As2O5 olan higroskopik asidik cozeltiler olusturmak uzere su icinde kolaylikla cozunebilir Arsenik V asidi zayif bir asittir ve tuzlara arsenatlar yeralti suyunun en yaygin arsenik kirlenmesi ve bircok insani etkileyen bir sorun denir Sentetik arsenatlar Scheele nin Yesili kuprik hidrojen arsenat asidik bakir arsenat kalsiyum arsenat ve kursun hidrojen arsenati icerir Bu uc tarimsal bocek ilaci ve zehir olarak kullanilmistir Arsenik ve arsenik asit arasindaki protonasyon adimlari fosfat ve fosforik asit arasindakilere benzer Fosforlu asitten farkli olarak arsenikli asit As OH 3 formuluyle tribaziktir Cok cesitli kukurt arsenik bilesikleri bilinmektedir Orpiment As2S3 and realgar As4S4 biraz dogada boldur ve eski boya pigmentleri olarak kullanilmislardir As4S10 de arsenik 2 formak yukseltgenme halindedir As As baglari iceren As4S4 te toplam kovalent bag yine 3 tur Hem Orpiment realgar ve yani sira As4S3 selenyum analoglarina sahiptir Analog As2Te 3 kalgoorlieite minerali olarak da bilinir Kobalt komplexlerinde bir ligand olarak bilinen anyon As2Te baska bir selenyum analogu ornegidir Arsenik III un tum trihalidleri bilinmeyen astatid haric iyi bilinmektedir Arsenik pentaflorur AsF 5 5 oksidasyon durumunun dusuk stabilitesini yansitan tek onemli pentahaliddir Yine de cok guclu bir florlama ve oksitleyici ajandir Pentaklorur sadece 50 C nin altinda karalidir penta klorur tam 50 C sicaklikta klor gazi aciga cikararak triklorure ayrisir Alasimlar Arsenik III V yari iletken gallium arsenit indiyum arsenit ve aluminyum arsenitte grup 5 element olarak kullanilir GaAs larin degerlik elektron sayisi bir cift Si atomuyla aynidir ancak bant yapisi tamamen farklidir ve bu durum belirgin kutle ozellikleri ile sonuclanir Diger arsenik alasimlari arasinda II V yari iletken kadmiyum arsenit bulunur Organoarsenik bilesikler Trimetilarsin Cok cesitli organoarsenik bilesikler bilinmektedir Birkaci I Dunya Savasi sirasinda kimyasal savas ajanlari olarak gelistirildi bunlarin arasinda deride kabarciklara sebebiyet veren tipte lewisite ve bir kusma ajanai Adamzit vardir Tarihsel ve pratik acidan ilgi ceken Kakodilic asit fosfor kimyasinda analogu olmayan bir reaksiyon olan arsenik trioksitin metilasyonundan elde edilir Aslinda kokdil bilinen ilk organometalik bilesikti arsenik gercek bir metal olmasa da Ismi rahatsiz edici kokusu sebebiyle verilmistir Kokdil Yunanca kakwdἰa pis koku kelimesinden gelir ve cok zehirlidir Biyolojik etkilerEsansiyel Iz Element olmasi Arsenigin kuslar tavuk ve sican hamster ve keci gibi memelilerde esansiyel bir iz element olduguna dair bulgular elde edilmis ancak esansiyel fonksiyonun mekanizmasi ortaya konulamamistir Arsenik zehirlenmesi Cesitli arsenik bilesiklerinin vucut dokulari ve fonksiyonlari uzerindeki zararli etkileridir Arsenikli bilesikler bocek ve tarim ilaclari fare zehiri bazi kanser ilaclari boya duvar kagidi seramik gibi cesitli urunlerin imalatinda kullanilir Insanda arsenik zehirlenmesi genellikle arsenik III oksit arsenik anhidrit bakir asetoarsenit kalsiyum veya kursun arsenat gibi arsenik bilesikleriyle hazirlanmis bocek ilaclarinin agiz veya teneffus yoluyla alinmasindan meydana gelir Ilacli meyve ve sebzelerin yikanmadan yenmesi de zehirlenmeye yol acacak seviyede arsenigin vucutta birikmesine sebep olabilir Arsenigin zehirli etkilerinin vucuttaki bazi enzimlerle birleserek hucre metabolizmasina bozucu etkide bulunmasindan ileri geldigi zannedilmektedir Arsenik zehirlenmesi ya bir kerede alinan yuksek dozda arsenikten akut zehirlenme veya kucuk dozlarda devamli alinmaktan kronik zehirlenme kaynaklanir Akut zehirlenmenin baslica belirtileri mide bulantisi kusma agiz ve bogazda yanma ve siddetli karin agrilaridir Bunu takiben dolasim bozuklugu ve kalp yetersizligi baslar ve birkac saat icinde zehirlenme olumle neticelenebilir Kronik zehirlenme ise yavas yavas gucten dusme bosaltim bozukluklari deride tumor meydana gelmesi suur bozuklugu sinir sistemi bozuklugu kansizlik ve tirnaklarda tipik cizgilerin belirmesiyle belli olur Akut arsenik zehirlenmesinde ilk is mideyi yikamak ve zaman kaybetmeden dimerkaprol ilacini almaktir Arsenik III oksit renksiz ve tatsiz bir tozdur Adli tipta kimyasal arastirma tekniklerinin gelistirilmesine kadar cinayet amaciyla en cok kullanilan zehirlerin basinda geliyordu Arsenik zehirlenmelerinde kullanilacak ozel panehir dimerkaproldur BAL British Anti Lewisite Arsenik antik caglarda tunc yapiminda da kullanilmistir fakat sertligi ve kalitesi Kalay Bakir alasimiyla yapilan tunctan daha dusuktur Kaynakca Grund Sabina C Hanusch Kunibert Wolf Hans Uwe Arsenic and Arsenic Compounds Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry doi 10 1002 14356007 a03 113 pub2 a b c d e Dibyendu Sarkar Datta Rupali 2007 Biogeochemistry of Arsenic in Contaminated Soils of Superfund Sites EPA United States Environmental Protection Agency 26 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Subat 2018 a b N C Norman 31 Aralik 1997 Chemistry of Arsenic Antimony and Bismuth Ingilizce Springer Science amp Business Media ISBN 978 0 7514 0389 3 Egon Wiberg A F Holleman Nils Wiberg 2001 Inorganic Chemistry Ingilizce Academic Press ISBN 978 0 12 352651 9 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2020 a b c d e Arnold F Holleman Egon Wiberg Nils Wiberg 1985 Lehrbuch der anorganischen Chemie Almanca De Gruyter ISBN 978 3 11 007511 3 Otfried Madelung 2004 Semiconductors Ingilizce Springer Science amp Business Media ISBN 978 3 540 40488 0 30 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2019 Seidl Michael Balazs Gabor Scheer Manfred 22 Mart 2019 The Chemistry of Yellow Arsenic Chemical Reviews 119 14 8406 8434 doi 10 1021 acs chemrev 8b00713 PMID 30900440 Arsenic Element Facts 24 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde chemicool com a b a b c d Greenwood and Earnshaw pp 552 4 Chisholm Hugh Ed 1911 Arsenic Encyclopaedia Britannica 2 11 bas Cambridge University Press ss 651 654 Advances in Thermoelectric Materials I Ingilizce Academic Press 13 Kasim 2000 ISBN 978 0 12 752178 7 a b Greenwood and Earnshaw pp 557 8 a b Institut National de Recherche et de Securite 2000 PDF 26 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Eylul 2006 a b Greenwood and Earnshaw pp 572 8 Greenwood and Earnshaw pp 578 83 Stefano Ossicini Lorenzo Pavesi Francesco Priolo 12 Kasim 2003 Light Emitting Silicon for Microphotonics Ingilizce Springer Science amp Business Media ISBN 978 3 540 40233 6 7 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2019 Sahbudin Shaari 1998 Proceedings Ingilizce ISBN 978 0 7803 4971 1 Ellison D Hank Agustos 2007 Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents 2 bas CNC Press ISBN 978 0 8493 1434 6 James Girard 22 Eylul 2009 Principles of Environmental Chemistry Ingilizce Jones amp Bartlett Learning ISBN 978 0 7637 5939 1 Satu M Somani James A Romano Jr Ed Aralik 2000 Chemical Warfare Agents Toxicity at Low Levels 1 bas CRC Press ISBN 978 0 8493 0872 7 Greenwood p 584 Anke M Arsenic In Mertz W ed Trace elements in human and Animal Nutrition 5th ed Orlando FL Academic Press 1986 347 372 Uthus E O Evidency for arsenical essentiality Environ Geochem Health 1992 14 54 56 Uthus E O Arsenic essentiality and factors affecting its importance In Chappell W R Abernathy C O Cothern C R eds Arsenic Exposure and Health Northwood UK Science and Technology Letters 1994 199 208BibliyografiJohn Emsley 25 Agustos 2011 Nature s Building Blocks Ingilizce Oxford University Press ISBN 978 0 19 960563 7 Greenwood Norman N Earnshaw Alan 1997 Chemistry of the Elements 2nd ed Butterworth Heinemann ISBN 978 0 08 037941 8 John Rieuwerts 14 Nisan 2015 The Elements of Environmental Pollution Ingilizce Routledge ISBN 978 0 41 585920 2 Konuyla ilgili yayinlarJames C Whorton 2011 The Arsenic Century Ingilizce Oxford University Press USA ISBN 978 0 19 960599 6 Dis baglantilarCTD s Arsenic page2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde and CTD s Arsenicals page2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde from the Comparative Toxicogenomics Database Arsenic in groundwater7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Book on arsenic in groundwater by IAH s Netherlands Chapter and the Netherlands Hydrological Society Contaminant Focus Arsenic1 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde by the EPA Environmental Health Criteria for Arsenic and Arsenic Compounds 20013 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde by the WHO Evaluation of the carcinogenicity of arsenic and arsenic compounds20 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde by the IARC National Institute for Occupational Safety and Health Arsenic Page16 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arsenic11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde at The Periodic Table of Videos University of Nottingham