Ultraviyole (UV) veya morötesi; dalga boyu görünür ışıktan kısa, ancak X-ışınlarından uzun olan bir elektromanyetik radyasyon şeklidir. Güneş ışığında bulunur ve Güneş'ten çıkan toplam elektromanyetik radyasyonun yaklaşık %10'unu oluşturur. Ayrıca elektrik arkları, Çerenkov radyasyonu, cıva buharlı lambalar, bronzlaşma lambaları ve siyah ışık gibi kaynaklar tarafından üretilir. Uzun dalga boylu UV fotonları atomları iyonize edecek enerjiye sahip olmadığı için iyonlaştırıcı bir radyasyon olarak kabul edilmese de, kimyasal reaksiyonlara neden olabilir ve birçok maddenin parlamasına neden olabilir. Kimyasal ve biyolojik etkiler de dahil olmak üzere pek çok pratik uygulama, UV radyasyonunun organik moleküllerle etkileşime girmesinden türer. Bu etkileşimler emilimi veya ısıtma dahil moleküllerdeki enerji durumlarının ayarlanmasını içerebilir.
Kısa dalga UV ışık DNA'ya zarar verir ve temas ettiği yüzeyleri sterilize eder. İnsanlarda bronzlaşma, güneş yanığı ve cilt kanseri riskinin artması cildin UV ışığına maruz kalmasının bilinen etkileridir. Güneş tarafından üretilen UV ışık, eğer Atmosfer tarafından filtrelenmeseydi, Dünya karasal alanlarında yaşamın sürdürülemeyeceği düzyde olurdu. 121 nm'nin altındaki daha enerjik, daha kısa dalga boylu uç UV havayı o kadar güçlü bir şekilde iyonize eder ki, yere ulaşmadan emilir. Bununla birlikte, ultraviyole ışık (özellikle UVB), insanlar da dahil olmak üzere çoğu kara omurgalılarında D vitamini oluşumundan da sorumludur. UV spektrumu bu nedenle yaşam için hem yararlı hem de zararlı etkilere sahiptir.
İnsan görüşünün alt dalga boyu sınırı 400 nm olarak alınır, bu nedenle ultraviyole ışınlar insanlar tarafından görülmez, ancak insanlar bazen ışığı bundan daha kısa dalga boylarında algılayabilir. Böcekler, kuşlar ve bazı memeliler yakın UV'yi (NUV) görebilirler (yani, insanların görebildiğinden biraz daha kısa dalga boyları).
Görünürlük
Ultraviyole ışınlar çoğu insan için görünmez. İnsanların göz merceği 300-400 nm dalga boyu aralığındaki radyasyonun çoğunu engeller; daha kısa dalga boyları kornea tarafından bloke edilir. İnsanlar ultraviyole ışınlar için renk reseptörü uyarlamalarından yoksundur. Bununla birlikte, retinanın fotoreseptörleri yakın UV'ye duyarlıdır ve lensi olmayan kişiler (afaki) UV yakın ışığı beyazımsı mavi veya beyazımsı mor olarak algılar. Bazı koşullar altında, çocuklar ve genç yetişkinler ultraviyole ışığını 310 nm civarındaki dalga boylarına kadar görebilirler. UV'ye yakın radyasyon böcekler, bazı memeliler ve bazı kuşlar tarafından görülebilir. Kuşlar, ultraviyole ışınları için dördüncü bir renk alıcısına sahiptir; bu, daha fazla UV ileten göz yapılarıyla birleştiğinde daha küçük kuşlara "gerçek" UV görüşü sağlar.
Tarih ve keşif
"Ultraviyole", "mor ötesi" anlamına gelir (Latince ultra, "ötesinde"), mor, görünür ışığın en yüksek frekanslarının rengidir. Ultraviyole, mor ışıktan daha yüksek bir frekans ve daha kısa bir dalga boyuna sahiptir.
UV 1801'de Alman fizikçi Johann Wilhelm Ritter görünür spektrumun mor ucunun hemen ötesindeki görünmez ışınların gümüş klorür emdirilmiş kağıdı mor ışığın kendisinden daha hızlı koyulaştırdığını gözlemlediğinde keşfedildi. Onlara önceki yıl spektrumun diğer ucunda keşfedilen kızılötesi ışınlar(ısı ışınları olarak adlandırılmıştı)dan ayırmak ve kimyasal reaktiviteyi vurgulamak için "de-oksitleyici ışınlar" adını verdi. Ancak kısa süre sonra daha basit "kimyasal ışınlar" terimi benimsendi. John William Draper bu radyasyonun ışıktan tamamen farklı olduğunu söyleyerek onlara "titonik ışınlar" adını verdi. "Kimyasal ışınlar" ve "ısı ışınları" terimleri sonunda sırasıyla ultraviyole ve kızılötesi radyasyon lehine bırakıldı. 1878'de kısa dalga boylu ışığın bakterileri öldürerek sterilize edici etkisi keşfedildi. 1903'te en etkili dalga boylarının 250 nm civarında olduğu biliniyordu.1960 yılında ultraviyole radyasyonun DNA üzerindeki etkisi belirlendi.
Havadaki oksijen tarafından güçlü bir şekilde emildiği için "vakum ultraviyole" olarak adlandırılan 200 nm'nin altında dalga boylarına sahip UV radyasyonun keşfi 1893 yılında Alman fizikçi Victor Schumann tarafından yapılmıştır.
Alt tipler
En genel olarak 10–400 nm olarak tanımlanan ultraviyole radyasyonun (UVR) elektromanyetik spektrumu, ISO standardı ISO 21348 tarafından önerilen bir dizi aralığa bölünebilir:
İsim | Kısaltma | dalga boyu (nm) | foton enerjisi (eV, aJ) | Notlar/alternatif isimler |
---|---|---|---|---|
Ultraviyole A | UV-A | 315–400 | 3,10-3,94 elektronvolt (0,497-0,631 aJ) | uzun dalga UV, siyah ışık, ozon tabakası tarafından emilmez: yumuşak UV. |
Ultraviyole B | UV-B | 280–315 | 3,94-4,43 elektronvolt (0,631-0,710 aJ) | orta dalga UV, çoğunlukla ozon tabakası tarafından emilir: orta UV; Dorno radyasyonu. |
Ultraviyole C | UV-C | 100–280 | 4,43-12,4 elektronvolt (0,710-1,987 aJ) | Kısa dalga UV, mikrop öldürücü Daha kısa dalga boylarında UV, iyonlaştırıcı radyasyon, tamamen ozon tabakası ve atmosfer tarafından emilir: sert UV. |
ultraviyole yakın | N‑UV | 300–400 | 3,10-4,13 elektronvolt (0,497-0,662 aJ) | Kuşlar, böcekler ve balıklar tarafından görülebilir. |
orta ultraviyole | M‑UV | 200–300 | 4,13-6,20 elektronvolt (0,662-0,993 aJ) | |
uzak ultraviyole | F‑UV | 122–200 | 6,20-10,16 elektronvolt (0,993-1,628 aJ) | Daha kısa dalga boylarında iyonlaştırıcı radyasyon . |
Hidrojen Lyman-alfa | H Lyman‑α | 121–122 | 10,16-10,25 elektronvolt (1,628-1,642 aJ) | 121.6'da spektral çizgi deniz mili, 10.20 eV. |
aşırı ultraviyole | E‑UV | 10–121 | 10,25-124 elektronvolt (1,642-19,867 aJ) | Bazı tanımlara göre tamamen iyonlaştırıcı radyasyon ; atmosfer tarafından tamamen emilir. |
vakum ultraviyole | V-UV | 100–200 | 6,20-12,4 elektronvolt (0,993-1,987 aJ) | 150–200 olmasına rağmen, atmosferik oksijen tarafından güçlü bir şekilde emilir nm dalga boyları nitrojen yoluyla yayılabilir. |
UV spektrumunun farklı bölümlerinde kullanılmak üzere birkaç katı hal ve vakum cihazı araştırılmıştır. Birçok yaklaşım, görünür ışık algılama cihazlarını uyarlamaya çalışır, ancak bunlar, görünür ışığa istenmeyen tepkilerden zarar görebilir. Ultraviyole, spektrumun farklı bölümlerine duyarlı, uyarlanabilen fotodiyot ve fotokatotlar tarafından tespit edilebilir. Hassas UV çoğaltıcılar mevcuttur. UV radyasyonunun ölçümü için spektrometreler ve radyometreler yapılır. Spektrum genelinde silikon dedektörler kullanılır.
Dalga boyları 200'nmden kısa vakum UV veya VUV havadaki moleküler oksijen tarafından güçlü bir şekilde emilir, ancak 150–200 nm civarındaki daha uzun dalga boyları nitrojen ortamında yayılabilir. Bu nedenle bilimsel aletler genellikle saf nitrojen ortamında oksijensiz pahalı vakum odalarına ihtiyaç duymadan çalışabilir. Önemli örnekler arasında 193-nm fotolitografi ekipmanı (yarı iletken üretimi için) ve dairesel dikroizm spektrometreleri yer alır.
VUV teknolojisi büyük ölçüde güneş astronomisi tarafından yönlendirildi. VUV'yi kirleten, istenmeyen görünür ışığı gidermek için kullanılan optikler, VUV olmayan radyasyona tepkileri sınırlandıran detektörler ve güneş körü cihazların geliştirilmesi önemli bir araştırma alanı olmuştur. Geniş aralıklı katı hal cihazları veya yüksek kesimli foto katotlara sahip vakum cihazları, silikon diyotlara kıyasla çekici olabilir.
Aşırı UV (EUV veya XUV) madde ile etkileşim fiziğinde bir geçiş ile karakterizedir. Yaklaşık 30'nm den uzun dalga boyları atomların dış değerlik elektronları, bundan daha kısa dalga boyları esas olarak iç kabuk elektronları ve çekirdeklerle etkileşime girer. EUV spektrumunun uzun ucu, 30.4 nm'te belirgin bir He+ spektral çizgisi tarafından belirlenir. EUV bilinen malzemelerin çoğu tarafından güçlü bir şekilde emilir, ancak EUV radyasyonunun yaklaşık %50'sine kadar yansıtan çok katmanlı optiklerin sentezlenmesi mümkündür. Bu teknolojiye 1990'larda NIXT ve MSSTA sondaj roketleri öncülük etti ve güneş görüntüleme teleskopları yapımında kullanıldı. (Ayrıca Extreme Ultraviolet Explorer uydusuna bakın.)
Bazı kaynaklar "sert" ve "yumuşak" UV ayrımını kullanır. Astrofizik söz konusu olduğunda, sınır Lyman limiti olabilir (dalga boyu 91.2 nm), "sert UV" daha enerjiktir; aynı terimler kozmetik, optoelektronik vb. gibi diğer alanlarda da kullanılabilir. Benzer bilimsel alanlarda bile sert/yumuşak arasındaki sınırın sayısal değerleri örtüşmeyebilir; örneğin, bir uygulamalı fizik yayını sert ve yumuşak UV bölgeleri arasında 190 nm sınırını kullanmıştır.
Solar ultraviyole
Çok sıcak nesneler UV radyasyonu yayar (bkz. kara cisim radyasyonu). Güneş, 10°nm'de X-ışınlarına geçtiği aşırı ultraviyole de dahil olmak üzere tüm dalga boylarında ultraviyole radyasyon yayar. Aşırı sıcak yıldızlar (O- ve B-tipi gibi) görece Güneş'ten daha fazla UV radyasyonu yayar. Dünya atmosferinin tepesindeki uzayda güneş ışığı (bkz. güneş sabiti ), vakumda yaklaşık 1400 W/ m2 toplam yoğunluk için; yaklaşık %50 kızılötesi, %40 görünür ışık ve %10 ultraviyole ışıktan oluşur.
Güneş zirvedeyken atmosfer UV'nin yaklaşık %77'sini bloke eder. (absorpsiyon kısa dalga boylarında daha yüksektir). Güneş zirvedeyken yer seviyesinde, güneş ışığının %44'ü görünür ışık, %3'ü ultraviyole ve geri kalan %53'ü kızılötesidir. Dünya yüzeyine ulaşan ultraviyole radyasyonun %95'inden fazlası UVA'nın daha uzun dalga boyları, kalanı UVB'dir. UVC Dünya yüzeyine neredeyse ulaşmaz. Atmosferi geçtikten sonra UV radyasyonunda kalan UVB fraksiyonu, büyük ölçüde bulut örtüsüne ve atmosferik koşullara bağlıdır. "Parçalı bulutlu" günlerde, bulutların arasında görünen mavi gökyüzü parçaları, aynı zamanda, gökyüzünün bu kısımlarından gelen görünür mavi ışıkla aynı şekilde Rayleigh saçılması tarafından üretilen (dağınık) UVA ve UVB kaynaklarıdır. UVB, bitki hormonlarının çoğunu etkilediği için bitki gelişiminde de önemli bir rol oynar. Tam kapalılık sırasında, bulutların neden olduğu soğurma miktarı büyük ölçüde bulutların kalınlığına ve enleme bağlıdır ve belirli kalınlık ile UVB emilimini ilişkilendiren net ölçümler yoktur. Kum, deniz ve kar yansıyan ışık ile UV maruziyetini artırır.
Kısa UVC bantları ve daha enerjik UV radyasyonu oksijen tarafından emilir ve dioksijenin UV fotoliziyle üretilen tek oksijen atomları dioksijenle reaksiyona girerek ozon tabakasındaki ozonu oluşturur. Ozon tabakası, UVB'nin çoğunu bloke etmede özellikle önemlidir ve UVC'nin geri kalan kısmı, havadaki sıradan oksijen tarafından halihazırda bloke edilmemiştir.
Engelleyiciler, emiciler ve pencereler
Ultraviyole emiciler, bir malzemenin UV bozulmasını (foto-oksidasyon) azaltmak için UV radyasyonunu emmek üzere organik malzemeler (polimerler, boyalar vb.)de kullanılan moleküllerdir. Soğurucuların kendileri de zamanla bozulabilir ve bu nedenle malzemelerdeki soğurucu seviyelerinin izlenmesi gerekli olabilir.
Güneş kreminde kullanılan Karbon karası, titanyum dioksit ve çinko oksit gibi bileşikler avobenzon, oksibenzon ve oktil metoksisinamat gibi UVA/UVB ışınlarını emen organik kimyasal emiciler veya "blokerler"in zıddına inorganik maddelerdir.
Giysiler için ultraviyole koruma faktörü (UPF), güneş kremi koruma faktörü (SPF)ne benzerdir. Standart yazlık kumaşların UPF'leri 6 civarındadır. (UV'nin yaklaşık %20'sinin geçeceği anlamına gelir.)
Vitraydaki nanoparçacıklar, UV ışınlarının renkleri değiştiren kimyasal reaksiyonlara neden olmasını engeller. ESA Mars rover görevi için Mars yüzeyinde bulunan yüksek UV seviyesi tarafından solmayacak, kameraları kalibre etmek üzere bir dizi vitray renk referans çipinin kullanılması öngörülüyor.
Pencere camı gibi soda-kireç camları, UVA'ya karşı kısmen şeffaftır, ancak daha kısa dalga boylarında opaktır ve 350 nm'nin üzerindeki ışığın yaklaşık %90'ını geçirirken 300'nm altında %90'ından fazlasını engeller. Bir çalışma, araba camlarının, özellikle UV 380'den büyükse, ortam UV'sinin %3-4'ünün geçmesine izin verdiğini buldu. Diğer araba camları türleri, 335'nm'den daha yüksek UV iletimini azaltabilir. Kaynaşmış kuvars, (kaliteye bağlı olarak) vakum UV dalga boyları için bile şeffaf olabilir. Kristal kuvars ve CaF2 ve MgF2 gibi bazı kristaller 150' veya 160nmye kadar dalga boylarını iyi iletir.
Wood camı, I. Dünya Savaşı sırasında gizli iletişim için görünür ışığı engellemek üzere geliştirilmiş, yaklaşık %9 nikel oksit içeren koyu mor-mavi bir baryum-sodyum silikat camdır. 320 ile 400 nm arasında ve ayrıca daha uzun kızılötesi ve zor görülebilen kırmızı dalga boylarında şeffaf olarak hem kızılötesi gün ışığına hem de ultraviyole gece iletişimine olanak tanır. Maksimum UV iletimi, cıva lambalarının dalga boylarından biri olan 365 nm'dir.
Yapay kaynaklar
"Siyah ışıklar"
Siyah ışıklı lamba, uzun dalga UV‑A radyasyonu ve çok az görünür ışık yayar. Floresan siyah ışık lambaları, diğer floresan lambalara benzer şekilde çalışır, ancak borunun iç yüzeyinde görünür ışık yerine UV-A radyasyonu yayan bir fosfor kullanır. Bazı lambalar, 400'nmden uzun dalga boylarına sahip neredeyse tüm görünür ışığı engelleyen koyu mavimsi-mor bir Wood cam optik filtresi kullanır. Bu tüpler tarafından yayılan mor parıltı, ultraviyolenin kendisi değil, kaplama tarafından filtrelenmekten kurtulan cıvanın 404 nm spektral çizgisinden gelen görünür mor ışıktır. Diğer siyah ışıklar, pahalı Wood camı yerine düz cam kullanır, bu nedenle göze açık mavi görünürler.
Akkor siyah ışıklar, akkor ampulün kabuğu üzerinde görünür ışığı emen bir filtre kaplaması kullanılarak da üretilir (aşağıdaki bölüme bakın). Bunlar daha ucuz ancak verimsizdirler ve güçlerinin yalnızca küçük bir yüzdesini UV olarak yayarlar. Tiyatro ve konser gösterileri için UV yayan fosforlu ve Wood camından bir kaplamayla 1 kW'a kadar derecelendirmelerde cıva buharlı siyah ışıklar kullanılır.
Siyah ışıklar, görünür ışığın en aza indirilmesi gereken uygulamalarda kullanılır; esas olarak floresanı, yani birçok maddenin UV ışığına maruz kaldığında yaydığı renkli parıltıyı gözlemlemek içindir. UV-A/UV-B yayan ampuller, bronzlaşma lambaları ve sürüngen yetiştiriciliği gibi özel amaçlar için de satılmaktadır.
Kısa dalga ultraviyole lambalar
Sıradan cam UV‑C'yi emdiğinden, kısa dalga UV lambaları kuvars veya vykordan oluşan, fosfor kaplaması olmayan bir flüoresan lamba tüpü kullanılarak yapılır. Bu lambalar, UV‑C bandında lamba içindeki cıva ve bir miktar görünür ışık nedeniyle 253,7 ve 185 nmde iki tepe noktasına sahip ultraviyole ışık yayar. Bu lambaların ürettiği UV'nin %85 ila %90'ı 253,7'nmde, kalanı 185'nmde dir. Erimiş kuvars tüp 253.7'nmyi geçirir, ancak 185'i bloke eder. Bu tür tüpler, normal bir flüoresan lamba tüpünün iki veya üç katı UV‑C gücüne sahiptir. Bu düşük basınçlı lambaların tipik verimi yaklaşık %30-40'tır, yani her 100 watt tüketilen elektriğin yaklaşık 30-40 UV çıkışı olarak alınacaktır. Ayrıca cıvanın diğer spektral çizgileri nedeniyle mavimsi beyaz görünür ışık yayarlar. Bu "mikrop öldürücü" lambalar, laboratuvarlar ve gıda işleme endüstrilerinde yüzeylerin dezenfeksiyonu ve su kaynaklarının dezenfekte edilmesi için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Akkor lambalar
'Siyah ışık' akkor lambalar da görünür ışığın çoğunu emen bir filtreyle kaplanan akkor ampulden yapılır. Kuvars kaplı halojen lambalar,bazı bilimsel araçlarda 400 ila 300 nm arasında yakın UV aralığında ucuz UV ışık kaynakları olarak kullanılır. Siyah cisim spektrumu nedeniyle, filamanlı bir ampul, enerjisinin yalnızca küçük bir yüzdesini UV olarak yayan çok verimsiz bir ultraviyole kaynağıdır.
Gaz deşarj lambaları
Farklı gazlar içeren deşarj lambaları, bilimsel amaçlar için belirli spektral hatlarda UV radyasyon üretir. Argon ve döteryum ark lambaları genellikle penceresiz veya magnezyum florür gibi çeşitli pencerelere sahip kararlı kaynaklar olarak kullanılır. Bunlar UV spektroskopi ekipmanlarında genellikle kimyasal analiz için kullanılırlar.
Sürekli emisyon spektrumlarına sahip diğer UV kaynakları arasında ksenon, (genellikle güneş ışığı simülatörleri olarak kullanılır), döteryum, cıva-ksenon ve metal halojenür ark lambaları bulunur.
2000'li yılların başında geliştirilen , bilimsel alanlarda giderek daha fazla kullanılıyor. Çeşitli dalga boyu bantlarında yüksek yoğunluklu, yüksek verimlilik ve çalışma avantajlarına sahiptir.
Işık yayan diyotlar (LED), UV aralığında radyasyon yayacak şekilde üretilebilir. 2019'da, son beş yıldaki önemli ilerlemelerin ardından, 365 nm ve daha uzun dalga boyu, 1.0'Wda %50 verimlilikle UV‑A LED'ler mevcuttu. Şu anda, en yaygın UV LED türleri her ikisi de UV‑A spektrumu olan 395 ve 365 nm dalga boylarındadır. Nominal dalga boyu, LED'lerin söndüğü tepe dalga boyudur, ancak hem daha yüksek hem de daha düşük dalga boylarında ışık mevcuttur.
Daha ucuz ve daha yaygın 395 nm UV LED'ler görünür spektruma çok daha yakındır ve mor bir renk verir. Spektrumun daha derinindeki diğer UV LED'ler, görünür ışık yaymaz. LED'ler, UV kurutma, tablolar veya oyuncaklar gibi karanlıkta parlayan nesneleri şarj etme ve sahte para ve vücut sıvılarını tespit etmek için kullanılır. UV LED'ler ayrıca dijital baskı ve inert UV kürleme ortamlarında da kullanılır. 3'W/cm2 (30 kW/m2)'e yaklaşan güç yoğunlukları artık mümkün ve bu foto başlatıcı ve reçine formülatörlerindeki son gelişmelerle birleştiğinde, LED ile kürlenen UV malzemelerinin genişlemesini olası kılıyor.
UV‑C LED'ler hızla gelişiyor ancak etkili dezenfeksiyonu doğrulamak için test gerektirebilir. Geniş alan dezenfeksiyonu için kullanılan UV lambalar antiseptik lambalar olarak bilinir. Ayrıca, sıvı kromatografi cihazlarında döteryum lambalarının yerini almak üzere hat kaynağı olarak kullanılırlar.
Ultraviyole lazerler
Gaz lazerleri, lazer diyotları ve katı hal lazerleri ve tüm UV aralığını kapsayan lazerler mevcuttur. Azot gazı lazeri, çoğunlukla UV olan bir ışın yaymak için azot moleküllerinin elektronik uyarımını kullanır. En güçlü morötesi çizgiler 337.1 ve 357.6 nm dalga boyundadır. Diğer bir yüksek güçlü gaz lazer türü ise excimer lazerlerdir. Ultraviyole ve vakum ultraviyole dalga boyu aralıklarında yaygın olarak kullanılan lazerlerdir. Şu anda, 193 nm'de çalışan UV argon-florür excimer lazerler, fotolitografi ile entegre devre üretiminde rutin olarak kullanılmaktadır. Mevcut tutarlı UV üretiminin dalga boyu sınırı yaklaşık 126'nmdır, Ar2 * excimer lazerin özelliği.
Doğrudan UV yayan lazer diyotları 375'nmde mevcuttur. UV diyot pompalı katı hal lazerleri, 1990'larda Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'nda geliştirilen bir süreç olan seryum katkılı lityum stronsiyum alüminyum florür kristalleri (Ce:LiSAF) kullanılarak gösterilmiştir. 325'nmden daha kısa dalga boyları, ticari olarak diyot pompalı katı hal lazerlerinde üretilir. Ultraviyole lazerler, düşük frekanslı lazerlere frekans dönüştürme uygulanarak da yapılabilir.
Ultraviyole lazerlerin endüstri (lazer kazıma), tıp (dermatoloji ve keratektomi), kimya ((MALDI)), serbest hava güvenli iletişimi, bilgi işlem (optik depolama) ve entegre devrelerin imalatında uygulamaları vardır.
Ayarlanabilir vakum ultraviyole (VUV)
Vakumlu ultraviyole (V‑UV) bandı (100–200 nm), 2 veya daha fazla uzun dalga boylu lazerin toplam veya fark frekans karıştırmasıyla gazlarda doğrusal olmayan 4 dalga karışımıyla üretilebilir. Üretim genellikle gazlarda (ör. kripton, 193 nm yakınında iki foton rezonansı olan hidrojen) veya metal buharlarda (ör. magnezyum) yapılır. Lazerlerden biri ayarlanabilir hale getirilerek V‑UV ayarlanabilir. Lazerlerden biri gaz veya buharda bir geçişle rezonansa girerse, V‑UV üretimi yoğunlaşır. Bununla birlikte, rezonanslar aynı zamanda dalga boyu dağılımı da oluşturur ve bu nedenle faz eşleştirme, 4 dalga karışımının ayarlanabilir aralığını sınırlayabilir. Fark frekans karışımı (yani, f1 + f2 − f3 ), toplam frekans karışımına göre bir avantajdır, çünkü faz eşleştirme daha fazla ayarlama sağlayabilir.
Özellikle, bir ArF (193 nm) excimer lazerin iki fotonunu hidrojen veya kriptonda ayarlanabilir görünür veya yakın IR lazerle karıştırarak fark frekansı, 100 nm'den 200 nm'ye kadar rezonant olarak geliştirilmiş ayarlanabilir V-UV kaplaması sağlar. Pratik olarak, lityum florür kesme dalga boyunun üzerinde uygun gaz/buhar hücresi penceresi malzemelerinin olmaması, ayar aralığını yaklaşık 110 nm'den daha uzun bir süre ile sınırlandırır. Penceresiz yapılandırmalar kullanılarak 75 nm'ye kadar ayarlanabilen V‑UV dalga boyları elde edildi.
Aşırı UV'nin plazma ve senkrotron kaynakları
Lazerler dolaylı olarak 13,5 nm'de koherent olmayan, extrem UV (E‑UV) radyasyonu üretminde litografi için kullanılmıştır. E‑UV, lazer tarafından değil, bir excimer lazer tarafından uyarılan aşırı sıcak kalay veya ksenon plazmasındaki elektron geçişleri tarafından yayılır. Bu teknik bir senkrotron gerektirmez, ancak X-ışını spektrumunun kenarında UV üretebilir. Senkrotron ışık kaynakları ayrıca, UV'nin sınırı ve 10'nmda X‑ışını spektrumları dahil olmak üzere tüm UV dalga boylarını üretebilir.
İnsan sağlığı ile ilgili etkiler
Ultraviyole radyasyon (güneşe maruz kalma)un insan sağlığı üzerinde belirli riskleri ve yararları üzerinde etkileri vardır. Çok fazla güneşe maruz kalmak zararlı olabilir, ancak ölçülü olarak güneşe maruz kalmak faydalıdır. (flüoresan lambalar ve sağlık)
Yararlı etkiler
UV ışığı (UV‑B başta), vücudun yaşam için gerekli olan D vitaminini üretmesine neden olur. İnsanlar yeterli D vitamini seviyelerini korumak için UV radyasyonuna ihtiyaç duyarlar. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre:
Biraz güneş ışığının size iyi geleceğine şüphe yok! Ama yaz aylarında haftada iki ila 3 kez, 5–15 dk el, yüz ve kolların güneşe maruz kalması, D vitamini seviyenizi korumak için yeterlidir.
D vitamini gıda ve takviyelerden de alınabilir. Bununla birlikte, aşırı güneşe maruz kalma zararlı etkiler üretir. (Cilt kanseri tehlikesine karşı el, yüz, kulak dışındaki bölgeler güneşe gösterilmeli, sıcak çarpmasından sakınılmalıdır.)
D vitamini serotonin oluşumunu destekler ve bu vücudun aldığı güneş ışığının parlaklık derecesi ile doğru orantılıdır. Serotoninin insanlara mutluluk, esenlik ve dinginlik duyguları sağladığı düşünülmektedir.
Cilt durumu
UV ışınları (fototerapi) sedef hastalığı, egzama, sarılık, vitiligo, atopik dermatit ve lokalize sklerodermayı başarıyla tedavi etmek için kullanılmıştır. Ek olarak, UV ışığının, özellikle UV‑B radyasyonunun, en yaygın deri hücresi türü olan keratinositlerde hücre döngüsü durdurduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, güneş ışığı tedavisi, sedef ve eksfolyatif keilit gibi cilt hücrelerinin normalden daha hızlı bölündüğü durumların tedavisi için aday olabilir.
Zararlı etkiler
İnsanlarda UV radyasyonuna aşırı maruz kalma, gözün dioptrik sistemi ve retina üzerinde zararlı etkilere neden olabilir. Risk, yüksek rakımlarda artar ve karın zemini kapladığı ve zirvedeyken bile güneş pozisyonlarının düşük olduğu yüksek enlem bölgelerinde yaşayan insanlar özellikle risk altındadır. Cilt, sirkadiyen sistem ve bağışıklık sistemi de etkilenebilir.
"Eritemal etki spektrumu"; Etki spektrumu, UVA'nın ani reaksiyona neden olmadığı, bunun yerine UVB bandının başlangıcına yakın 315' - 300nmde başlayan dalga boylarında UV'nin fotokeratit ve cilt kızarıklığına (açık tenli bireyler daha hassastır) neden olmaya başladığını gösterir. Cilt ve gözler, alt UV‑C bandında olan 265–275'nmde UV hasarına karşı en hassastır. UV'nin daha kısa dalga boylarında hasar oluşmaya devam ediyor, ancak atmosfere çok az nüfuz ettiği için etkiler o kadar büyük değil. DSÖ standardı ultraviyole indeksi, belirli bir zaman ve konumdaki etki spektrumu etkileri için UV maruziyetini ağırlıklandırarak, insan cildinde güneş yanığına neden olan UV dalga boylarının toplam gücünün yaygın olarak duyurulan bir ölçümüdür. Bu standart, çoğu güneş yanığının UV-A ve UV-B sınırına yakın dalga boylarındaki UV nedeniyle meydana geldiğini göstermektedir.
Cilt hasarı
UV‑B radyasyona aşırı maruz kalma, yalnızca güneş yanığına değil, bazı cilt kanseri türlerine de neden olabilir. Bununla birlikte, kızarıklık ve göz tahrişinin derecesi (bunlar büyük ölçüde UV-A'dan kaynaklanmaz), DNA'nın ultraviyole tarafından oluşturulan doğrudan hasarını yansıtmalarına rağmen, UV'nin uzun vadeli etkilerinin göstergesi değildir.
UV radyasyonunun tüm bantları kollajen liflerine zarar verir ve cildin yaşlanmasını hızlandırır. Hem UV‑A hem de UV‑B A vitaminini yok eder ve bu ciltte daha fazla hasara neden olabilecektir.
UVB DNA hasarına neden olabilir. Bu kanser bağlantısı, ozon tabakasının incelmesi ve ozon deliği ile ilgili endişelerin bir nedenidir.
Cilt kanserinin en ölümcül formu olan malign melanoma (çoğunlukla UV-A radyasyonundan bağımsız) DNA hasarından kaynaklanır. Bu, tüm melanomların %92'sinde doğrudan bir UV imza mutasyonunun olmamasından görülebilir. Ara sıra aşırı maruz kalma ve güneş yanığı, melanom için muhtemelen uzun süreli orta derecede maruz kalmaya göre daha büyük risk faktörleridir. UV‑C, en yüksek enerjiye sahip, en tehlikeli ultraviyole radyasyon türüdür ve çeşitli mutajen veya kanserojen etkilere neden olur.
Geçmişte UV-A'nın zararsız veya UV-B'den daha az zararlı olduğu düşünülürken, günümüzde dolaylı DNA hasarı yoluyla cilt kanserine katkıda bulunduğu bilinmektedir. UV‑A, hidroksil ve oksijen radikalleri gibi reaktif ara maddeler üretir ve bu da DNA'ya zarar verebilir. UV‑A'nın deride neden olduğu DNA hasarı çoğunlukla DNA'daki tek iplikçik kırılmaları, UV‑B'nin neden olduğu hasar doğrudan timin veya sitozin dimerleri oluşumunu ve çift iplikli DNA kırılmasını içerir. UV‑A, tüm vücut için immünosupresiftir (güneş ışığına maruz kalmanın immünosupresif etkilerinin büyük bir kısmından sorumludur) ve derideki bazal hücreli keratinositler için mutajeniktir.
UV‑B cilt hücrelerindeki DNA moleküllerini harekete geçirerek bitişik pirimidin bazları arasında anormal kovalent bağların oluşmasına neden olarak bir dimer üretir. DNA'daki UV ile indüklenen pirimidin dimerlerinin çoğu, yaklaşık 30'u kullanan nükleotid eksizyon onarımı olarak bilinen işlemle çıkarılır. Bu onarım sürecinden kaçan pirimidin dimerleri, bir tür programlanmış hücre ölümü (apoptoz)nü indükleyebilir veya mutasyona yol açan DNA replikasyon hatalarına neden olabilir.
UV radyasyonuna karşı bir savunma olarak, ciltteki kahverengi pigment melanin miktarı, cilt orta düzeyde (cilt tipine bağlı olarak) radyasyona maruz kaldığında artar; bu genellikle güneş bronzluğu olarak bilinir. Melaninin amacı, UV radyasyonunu emmek ve enerjiyi zararsız ısı olarak dağıtarak cildi UV'nin hem doğrudan hem de dolaylı DNA hasarına karşı korumaktır. UV‑A mevcut melanini oksitleyerek hızlı bir bronzluk sağlarken, UV‑B ise yaklaşık 2 gün sonra melanositlerden melanin salınımını tetikleyerek bronzluk sağlamaya başlar.
Güneş kremi güvenlik tartışması
Tıbbi kuruluşlar, güneş kremi kullanarak UV radyasyonundan korunma önerir. Beş güneş kremi bileşeninin fareleri cilt tümörlerine karşı koruduğu gösterilmiştir. Bununla birlikte, bazı güneş koruyucu kimyasallar, canlı hücrelerle temas halindeyken aydınlatıldıklarında potansiyel olarak zararlı maddeler üretirler. Cildin alt katmanlarına nüfuz eden güneş koruyucu miktarı, hasara neden olacak kadar büyük olabilir.
Güneş kremi, UV-B'yi bloke ederek güneş yanığına neden olan doğrudan DNA hasarını azaltır ve olağan SPF derecesi, bu radyasyonun ne kadar etkili bir şekilde bloke edildiğini gösterir. Bu nedenle SPF, "UV‑B koruma faktörü" için UVB-PF olarak da adlandırılır. Bununla birlikte, bu derecelendirme, birincil olarak güneş yanığına neden olmayan ancak dolaylı DNA hasarına neden olduğu ve aynı zamanda kanserojen olarak kabul edildiğinden yine de zararlı olan UVA'ya karşı koruma hakkında hiçbir veri sunmamaktadır. UV‑A filtrelerinin olmaması nedeniyle güneş kremi kullananlarda (kullanmayanlara kıyasla) daha yüksek melanom insidansı sözkonusu olabilecektir. Bazı losyonlar, UV-A ışınlarına karşı koruyucu titanyum dioksit, çinko oksit ve avobenzon içerir.
Melaninin fotokimyasal özellikleri onu mükemmel bir fotokoruyucu yapar. Bununla birlikte, koruyucu kimyasallar, uyarılmış enerjiyi melanin kadar verimli dağıtamaz ve içerikler cildin alt katmanlarına nüfuz ettiğinde reaktif oksijen türlerinin miktarı artabilir. Stratum korneumdan nüfuz eden güneş kremi miktarı, hasara neden olacak kadar büyük olabilir.
Hanson ve diğerleri tarafından yapılan bir deneyde 2006 yılında yayınlanan raporda, zararlı reaktif oksijen türlerinin (ROS) miktarı, güneş kremi uygulanmış ve uygulanmamış ciltte ölçülmüştür. İlk 20 dakikada güneş kremi filmi koruyucu bir etkiye sahipti ve ROS türlerinin sayısı daha azdı. Ancak 60 dakika sonra, emilen güneş koruyucu miktarına bağlı olarak güneş kremi uygulanmış ciltte ROS miktarı, tedavi edilmemiş cilde göre daha yüksek çıktı. Çalışma, UV ışığının güneş kremi ile aşılanmış canlı cilt hücrelerine nüfuz etmesini önlemek için güneş kreminin 2 saat içinde yeniden uygulanması gerektiğini göstermektedir.
Belirli cilt durumlarının şiddetlenmesi
Ultraviyole radyasyon sistemik lupus eritematozus, Sjögren sendromu, Sinear Usher sendromu, rosacea, dermatomiyozit, Darier hastalığı, Kindler-Weary sendromu ve Porokeratosis dahil olmak üzere birçok cilt hastalığını şiddetlendirebilir.
Göz hasarı
Göz, 265–275'nmdeki alt UV‑C bandında UV hasarına karşı en hassastır. Bu dalga boyundaki radyasyon güneş ışığında neredeyse yoktur, ancak kaynakçı ark ışıklarında ve diğer yapay kaynaklarda bulunur. Bunlara maruz kalmak "kaynakçı parlamasına" (fotokeratit) neden olabilir ve katarakt, pterjium ve pinguekula oluşumuna yol açabilir. Daha düşük ölçüde, 310 ila 280 nm, güneş ışığındaki UV‑B de fotokeratite ("kar körlüğü") neden olur ve kornea, lens ve retina hasar görebilir.
Koruyucu gözlük UV radyasyon için faydalıdır. Işık gözlere yanlardan ulaşabildiğinden, yüksek irtifa dağcılıkta olduğu gibi yüksek bir maruz kalma riski varsa, genellikle tam kapsamlı göz koruması tavsiye edilir. Dağcılar, hem daha az atmosferik filtreleme, hem de kar ve buzdan yansıma nedeniyle normalden daha yüksek UV radyasyon seviyelerine maruz kalırlar. Sıradan, işlenmemiş gözlükler bir miktar koruma sağlar. Plastik lenslerin çoğu cam merceklerden daha fazla koruma sağlar çünkü yukarıda belirtildiği gibi cam UV-A'ya karşı şeffaftır ve lensler için kullanılan yaygın akrilik plastik daha az şeffaftır. Polikarbonat gibi bazı plastik lens malzemeleri doğal olarak çoğu UV'yi engeller.
Polimerlerin, pigmentlerin ve boyaların bozunması
Güneş ışığına maruz kalan plastikler UV bozunmasına uğrar. Sorun renk atması veya solma, çatlama, mukavemet kaybı veya parçalanma olarak ortaya çıkar. Saldırının etkileri maruz kalma süresi ve güneş ışığı yoğunluğu ile artar. UV emicilerin eklenmesi önleyicidir.
Hassas polimerler arasında termoplastik ve aramidler bulunur. UV absorpsiyonu zincir bozulması ve zincir yapısındaki hassas noktalarda mukavemet kaybına yol açar. Aramid halat, mukavemetini korumak istiyorsa, bir termoplastik kılıf ile korunmalıdır.
Pek çok pigment ve boya UV etkisiyle renk değiştirir; bu nedenle tablo ve tekstiller, radyasyonun iki yaygın kaynağı olan güneş ışığı ve flüoresan lambalardan korumaya ihtiyaç duyabilir. Pencere camı bazı zararlı UV'yi emer, ancak değerli eserlerin ekstra korumaya ihtiyacı vardır. Örneğin birçok müze, suluboya resimler ve eski kumaşların üzerine siyah perdeler yerleştirir. Sulu boyalar düşük pigment seviyelerine sahip olabildiğinden UV'den ekstra korumaya ihtiyaç duyarlar. Akrilikler (pleksiglas), laminatlar ve kaplamalar dahil olmak üzere çeşitli resim çerçeve camı biçimleri, farklı derecelerde UV (ve görünür ışık) koruması sunar.
Uygulamalar
Kimyasal etki ve floresans kabiliyeti nedeniyle, ultraviyole radyasyonun bir dizi uygulaması vardır. Aşağıdaki tablo UV spektrumundaki belirli dalga boyu bantlarının bazı kullanımlarını vermektedir.
- 13.5 nm : Extrem ultraviyole litografi
- 30–200 nm : Fotoiyonizasyon, ultraviyole fotoelektron spektroskopisi, fotolitografi ile standart entegre devre üretimi
- 230–365 nm : UV-ID, etiket takibi, barkodlar
- 230–400 nm : Optik sensörler, çeşitli enstrümantasyon
- 240–280 nm : Dezenfeksiyon, yüzeylerin ve suyun dekontaminasyonu (DNA absorpsiyonu 260°nm'de zirve yapar), antiseptik lambalar
- 200–400 nm : Adli analiz, uyuşturucu tespiti
- 270–360 nm : Protein analizi, DNA dizileme, ilaç keşfi
- 280–400 nm : Hücrelerin tıbbi görüntülemesi
- 300–320 nm : Tıpta ışık tedavisi
- 300–365 nm : Polimerlerin ve yazıcı mürekkeplerinin kürlenmesi
- 350–370 nm : Böcek öldürücüler (sinekler en çok 365'nmde ışığa çekilir)
Fotoğrafçılık
Ultraviyole astronomisinde, yıldızlararası ortam ve yıldızların sıcaklığını ve kimyasal bileşimini ayırt etmek için ölçümler kullanılır. Ozon tabakası birçok UV frekansının Dünya yüzeyindeki teleskoplara ulaşmasını engellediğinden, çoğu UV gözlemi uzaydan yapılır.
Elektrik ve elektronik endüstrisi
Cihazlardaki korona deşarjı, ultraviyole emisyonları üzerinden tespit edilebilir. Korona, elektrik yalıtımının bozulmasına ve ozon ve nitrojen oksit emisyonuna neden olur.
EPROM'lar (Silinebilir Programlanabilir Salt Okunur Bellek), UV radyasyonuna maruz bırakılarak silinir. Bu modüller, çipin üstünde UV radyasyonunun içeri girmesine izin veren şeffaf (kuvars) bir pencereye sahiptir.
Floresan boya kullanımları
UV altında mavi ışık yayan renksiz floresan boyalar, kağıt ve kumaşlara optik parlatıcı olarak eklenir. Bu maddeler tarafından yayılan mavi ışık, mevcut olabilecek sarı renk tonlarını etkisiz hale getirir ve renklerin ve beyazların daha beyaz veya parlak renkli görünmesine neden olur.
Ana renklerde parıldayan boyalar, boya, kağıt ve tekstillerde ya gün ışığı altında rengi geliştirmek için ya da UV lambalarıyla aydınlatıldığında özel efektler sağlamak için kullanılır. UV altında parıldayan boyalar içeren Blacklight boyaları, bir dizi sanat ve estetik uygulamasında kullanılmaktadır.
Eğlence parkları, binek resimlerini ve arka planlarını floresanla aydınlatmak için genellikle UV aydınlatma kullanır. Bu genellikle binicinin beyaz giysisinin açık mor renkte parlamasına neden olan bir yan etkiye sahiptir.
Para, sürücü ehliyeti ve pasaport gibi önemli belgelerde sahteciliği önlemeye yardımcı olmak için kağıt, ultraviyole ışık altında görülebilen bir UV filigranı veya flüoresan renkli lifler içerebilir. Posta pulları, pulun ve mektubun yüzünün otomatik olarak algılanmasına izin vermek için UV ışınları altında parlayan bir fosforla etiketlenir.
Floresan boyalar biyokimya ve adli tıpta kullanılmaktadır. Bazı biber gazı markaları, biber gazı sıkılan saldırganın üzerinde kolayca yıkanamayan görünmez bir kimyasal (UV boyası) bırakır ve bu da polisin saldırganı daha sonra tespit etmesine yardımcı olur.
Bazı tahribatsız test türlerinde UV, geniş bir malzeme yelpazesindeki kusurları vurgulamak için floresan boyaları uyarır. Bu boyalar, kılcal hareketle (sıvı penetran muayenesi) yüzey kırma kusurlarına taşınabilir veya demirli malzemelerdeki manyetik sızıntı alanlarına yakalanan ferrit partiküllerine bağlanabilir (manyetik partikül muayenesi).
Analitik kullanımlar
Adli
UV, meni, kan ve tükürük gibi vücut sıvılarının bulunmasına ve tanımlanmasına yardımcı olan olay mahallinde bir araştırma aracıdır. Örneğin, ejaküle edilen sıvılar veya tükürük, sıvının üzerinde biriktiği yüzeyin yapısı veya renginden bağımsız olarak güçlü UV kullanılarak tespit edilebilir. UV-vis mikrospektroskopisi, belgelerin yanı sıra tekstil ve boya yongaları gibi eser kanıtları analiz etmek için de kullanılır.
Diğer uygulamalar, çeşitli sanat eserlerinin kimlik doğrulaması ve sahte parayı tespit etmeyi içerir. UV'ye duyarlı boyalarla özel olarak işaretlenmemiş malzemeler bile, UV'ye maruziyette belirgin bir flüoresansa sahip olabilir veya kısa ve uzun dalga ultraviyole altında farklı şekilde flüoresans verebilir.
Mürekkebin kontrastını artırma
Multispektral görüntülemeyle okunaksız Villa of the Papyri, Oxyrhynchus'un yanmış papirüsleri veya Arşimet palimpsestleri gibi papirüsleri okumak mümkündür. Teknik, belirli ışık dalga boylarını yakalamak için ince ayarlı kızılötesi veya ultraviyole aralığında farklı filtreler kullanarak okunamayan belgenin resimlerini çekmeyi içerir. Böylece papirüs yüzeyinde mürekkebi kağıttan ayırt etmek için optimum spektral kısım bulunabilir.
Parşömen üzerindeki soluk demir bazlı mürekkebi vurgulamak için basit NUV kaynakları kullanılabilir.
Sıhhi uygunluk
Ultraviyole ışık, periyodik temizlik ve sanitasyonun başarısız olabileceği yüzeylerde kalan organik madde birikintilerinin tespit edilmesine yardımcı olur. Otel endüstrisi, imalat ve temizlik veya kirlilik seviyelerinin denetlendiği diğer endüstrilerde kullanılır.
Bazı haber kuruluşları oteller, umumi tuvaletler, tırabzanlar vb.de sağlıksız koşulları ortaya çıkarmak benzer cihazlar kullanan bir araştırmacı muhabir kullanabilir.
Kimya
UV/Vis spektroskopisi, kimyasal yapıyı analiz etmek için yaygın olarak kullanılan bir tekniktir. UV radyasyonu, floresan emisyonunun bir spektroflorometre ile ölçüldüğü belirli bir numuneyi uyarmak için sıklıkla kullanılır. Biyolojik araştırmalarda, nükleik asit veya proteinlerin miktarının belirlenmesi için UV radyasyonu kullanılır. Çevre kimyasında, UV radyasyonu, su numunelerinde ortaya çıkan endişe verici kirleticileri tespit etmek için de kullanılabilir.
Kirlilik kontrol uygulamalarında, örneğin fosil yakıtlı enerji santrallerin baca gazında nitrojen oksit, kükürt bileşikleri, cıva ve amonyak emisyonlarını tespit etmek için UV analizörleri kullanılır. Ultraviyole radyasyon, su üzerine dökülen petrolün tespit edilmesinde yağ filmlerinin UV dalga boylarında yüksek yansıtıcılığı ya da sudaki Raman saçılmasıyla oluşturulan UV'yi soğurma yoluyla daha hassas veri sağlar.
Ultraviyole lambalar bazı değerli taşların bilinmesi ve analizinin bir parçası olarak kullanılır.
Malzeme bilimi kullanımları
Yangın algılama
Uv dedektörler algılama elemanı olarak genellikle silikon karbür veya alüminyum nitrür bazlı bir katı hal cihazı veya gazla dolu bir tüp kullanır. Spektrumun herhangi bir bölümünde UV'ye duyarlı olan dedektörler güneş ve yapay ışıktan kaynaklanan ışınlamaya yanıt verir. Örneğin, yanan bir hidrojen alevi 185 ila 260 nanometre aralığında güçlü bir IR yayarken, bir kömür ateşi UV bandında zayıf, ancak IR dalga boylarında çok daha güçlü bir radyasyon yayar. Hemen hemen tüm yangınlar UVC bandında bir miktar radyasyon yayar, oysa Güneş'in bu banttaki radyasyonu Dünya atmosferi tarafından emilir. Sonuç olarak, UV dedektörü "güneş perdesi" dir, yani Güneş'ten gelen radyasyona yanıt olarak bir alarma neden olmaz, bu nedenle hem iç hem de dış mekanlarda kolayca kullanılabilir.
UV dedektörleri hidrokarbon, metal, kükürt, hidrojen, hidrazin ve amonyak dahil çoğu yangına karşı hassastır. Ark kaynağı, elektrik arkı, yıldırım, tahribatsız metal test ekipmanlarında kullanılan X-ışınları ve radyoaktif malzemeler bir UV algılama sistemini etkinleştirecek seviyeler üretebilir. UV emici gaz ve buharların varlığı, bir yangından gelen UV radyasyonunu zayıflatacak ve dedektörün alev algılama yeteneğini olumsuz yönde etkileyecektir. Aynı şekilde, havada bir yağ buharı veya dedektör penceresinde bir yağ filminin bulunması da aynı etkiye sahip olacaktır.
Fotolitografi
Ultraviyole radyasyon, fotorezist'in kimyasal bir maskeden geçen UV radyasyonuna maruz bırakıldığı bir prosedürle olan çok ince çözünürlüklü fotolitografi gerçekleştirilir. Maruz kalma, duyarlı fotodirençte kimyasal reaksiyonların oluşmasına neden olur. İstenmeyen fotorezistin çıkarılmasıyla, numune üzerinde belirlenen model kalır. Daha sonra, hiçbir fotorezistin kalmadığı numunenin alanlarını "aşındırmak", üzerinde biriktirmek veya başka şekilde değiştirmek için adımlar atılabilir.
Fotolitografi, yarı iletken, entegre devre bileşenleri ve baskılı devre kartlarının imalatında kullanılır. Elektronik entegre devreleri imal etmek için kullanılan fotolitografi işlemleri şu anda 193 ve deneysel olarak extrem ultraviyole litografi için 13.5 nm UV kullanıyor.
Polimerler
Net şeffaflık gerektiren elektronik bileşenler (fotovoltaik panel ve sensörler), UV enerjisi kullanılarak kürlenen akrilik reçineler kullanılarak korunabilir. Avantaj düşük VOC emisyonu ve hızlı kürlemedir.
Bazı mürekkep, kaplama ve yapıştırıcılar, foto başlatıcı ve reçine karışımı ile formüle edilir. Fotobaşlatıcı UV ışığına maruz kaldığında, polimerizasyon meydana gelir ve yapıştırıcılar birkaç saniye içinde sertleşir. Uygulamalar arasında cam ve plastik yapıştırma, fiber optik kaplamalar, yer kaplaması, UV kaplama ve ofset baskıda kağıt kaplamalar, diş dolguları ve dekoratif tırnak "jelleri" yer alır.
Kürleme için UV lambaları, LED'ler ve excimer flaş lambaları kullanılabilir. Flekso veya ofset baskı gibi işlemler, hareketli bir alt tabakaya odaklanan yüksek yoğunluklu ışık gerektirir; elektrik arkları veya mikrodalgalar ile enerji verilen orta ve çok yüksek basınçlı Hg veya Fe bazlı ampuller kullanılır. Statik uygulamalar için daha düşük güçlü floresan lamba ve LED'ler kullanılabilir. Küçük yüksek basınçlı lambalar, sıvı dolu veya fiber optik ışık kılavuzları aracılığıyla ışık odaklı olabilir ve çalışma alanına iletilebilir.
UV'nin polimerler üzerindeki etkisiyle polimer yüzeyler (pürüzlülük ve hidrofobiklik) modifiye edilir. Örneğin, bir poli(metil metakrilat) yüzeyi vakumlu ultraviyole ile düzeltilebilir.
UV radyasyonu, polimerlerin hazırlanmasında faydalıdır. UV'ye maruz kalan polimerler oksitlenecek ve polimerin yüzey enerjisi yükselecektir. Polimerin yüzey enerjisi yükseltildiğinde, yapıştırıcı ile polimer arasındaki bağ daha güçlüdür.
Biyoloji ile ilgili kullanımlar
Hava temizleme
UVC ile katalizlenen bir kimyasal reaksiyonda Titanyum dioksit, patojenler, polen ve küf sporlarının organik maddeleri oksidasyonla zararsız yan ürünlere dönüşür. Bununla birlikte reaksiyon düz bir yol değil ve başarılı bir sonuç için çok spesifik parametreler gerektirir.
UV temizleme mekanizması fotokimyasal bir süreçtir. İç ortamdaki kirleticiler neredeyse tamamen organik karbon bazlı bileşiklerdir ve 240 ila 280°nm'de yüksek yoğunluklu UV'ye maruz kaldıklarında parçalanırlar. Kısa dalga ultraviyole radyasyon canlı mikroorganizmalardaki DNA'yı yok edebilir. UVC'nin etkinliği, yoğunluk ve maruz kalma süresi ile doğrudan ilişkilidir.
UV'nin karbon monoksit ve VOC'ler gibi gaz halindeki kirleticileri azalttığı da gösterilmiştir. 184 ve 254'nmde yayılan UV lambaları, hava oda ile lamba odası arasında geri dönüştürülürse düşük konsantrasyonlarda hidrokarbonları ve karbon monoksiti giderebilir. Bu düzenleme, ozonun arıtılmış havaya girmesini önler. Benzer şekilde hava, 184 nm'de çalışan tek bir UV kaynağından geçirilerek ve UV lambası tarafından üretilen ozonu uzaklaştırmak için demir pentaoksit üzerinden geçirilerek işlenebilir.
Sterilizasyon ve dezenfeksiyon
Ultraviyole lambalar, biyoloji laboratuvarları ve tıbbi tesislerde çalışma alanları ve aletleri sterilize etmek için kullanılır. Ticari olarak temin edilebilen düşük basınçlı cıva buharlı lambalar, radyasyonlarının yaklaşık %86'sını 254 nanometrede (nm) yayar ve 265 nm en yüksek mikrop öldürücü etkinlik noktasıdır. Bu dalga boylarındaki UV, bir mikroorganizmanın DNA/RNA'sına zarar vererek çoğalmasını engeller ve onu zararsız hale getirir (organizma ölmese bile). Mikroorganizmalar küçük çatlaklar ve gölgeli alanlarda ultraviyole ışınlarından korunabildikleri için bu lambalar sadece diğer sterilizasyon tekniklerine ek olarak kullanılmaktadır.
UV-C LED'ler yeni ticari popülerlik kazanmaktadır. Tek renkli yapıları nedeniyle (±5 nm) bu LED'ler, dezenfeksiyon için gereken belirli bir dalga boyunu hedefleyebilir. Patojenlerin belirli UV dalga boylarına karşı duyarlılıklarının değiştiğini bilmek özellikle önemlidir. LED'ler cıva içermez, anında açılır/kapanır ve gün boyunca sınırsız döngüye sahiptir.
UV dezenfeksiyon, atık su ve belediye içme suyu arıtmalarında artan bir kullanım alanı bulmaktadır. Birçok kaynak suyu şişeleyicisi, sularını sterilize etmek için UV dezenfeksiyon kullanır. Güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu doğal güneş ışığını kullanarak kirli suyu ucuza arıtmak için araştırılmıştır. UV-A ışınlaması ve sıcaklık sudaki organizmaları öldürmektedir
Ultraviyole radyasyon, yüksek yoğunluklu bir ultraviyole kaynağı üzerinden akıtarak meyve sularını pastörize etmek için kullanılabilir. Böyle bir işlemin etkinliği, meyve suyunun UV emilimine bağlıdır.
, 200 - 280 nm arasında yoğun ve geniş spektrumlu darbeler kullanarak yüzeylerdeki mikroorganizmaları öldürme tekniğidir. Darbeli ışık, saniyede birkaç kez flaş üretebilen xenon lambalarıyla çalışır. Dezenfeksiyon robotları darbeli UV kullanır.
Biyolojik
Kuşlar, sürüngenler ve arılar gibi böcekler de dahil olmak üzere bazı hayvanlar ultraviyoleye yakın dalga boylarını görebilir. Birçok meyve, çiçek ve tohum, insan renkli görüşüne kıyasla ultraviyole dalga boylarında daha güçlü bir şekilde öne çıkıyor. Akrepler, UV aydınlatması altında parlar veya sarıdan yeşile bir renk alır, bu onların kontrolün altına alınmasında etkilidir olur. Pek çok kuşun tüylerinde, normal dalga boylarında görülemeyen ancak ultraviyole ışıkta gözlemlenebilen desenler vardır. Köpekler, kediler ve insanlar da dahil olmak üzere bazı hayvanların idrar ve diğer salgılarını ultraviyole ile tespit etmek çok daha kolaydır. Kemirgenlerin idrar izleri haşere kontrol teknisyenleri tarafından tespit edilebilir.
Kelebekler, cinsiyet tanıma ve çiftleşme davranışlarında iletişim sistemi olarak ultraviyole kullanır. Örneğin, Colias eurytheme kelebeğinde erkekler dişileri bulmak ve teşhis etmek için görsel ipuçlarına güvenir. Eş bulmak için kimyasal uyaranlar kullanmak yerine, erkekler dişi arka kanatların ultraviyole yansıtan rengine çekilir.Pieris napi kelebeklerinde, çevrede daha az UV radyasyonu bulunan kuzey Finlandiya'daki dişilerin, erkeklerini çekmek için daha güneyde meydana gelenlere göre daha güçlü UV sinyallerine sahip oldukları gösterildi. Bu, erkeklerin gözlerinin UV duyarlılığını artırmanın, dişiler tarafından yayılan UV sinyallerini artırmaktan evrimsel olarak daha zor olduğunu düşündürdü.
Birçok böcek, uçuş navigasyonu için referans olarak gök cisimlerinden gelen UV emisyonlarını kullanır. Yerel bir ultraviyole yayıcı uçan böceği çekecek normal navigasyon sürecini bozacaktır.
Yeşil flüoresans proteini, bir belirteç olarak genetikte sıklıkla kullanılır. Proteinler gibi birçok madde, ultraviyole ışıkta önemli ışık soğurma bantlarına sahiptir. UV özellikli spektrofotometreler bu tür laboratuvarlarda yaygındır.
Böcek tuzağı uçan böcekleri yok etmek için kullanılır. UV'ye çekilir ve elektrik şokuyla ölürler veya cihazla temasa geçtiklerinde tuzağa düşerler. Entomologlar tarafından faunistik araştırma çalışmaları sırasında gece böceklerini toplamak için farklı ultraviyole radyasyon tuzak tasarımları kullanılmaktadır.
Terapi
UV, sedef hastalığı ve vitiligo gibi cilt durumlarının tedavisinde faydalıdır. Psoralen alarak UVA'ya maruz kalmak sedef için daha etkili bir tedavi sağlar. Psoralenlerin karaciğere zarar verme potansiyeli nedeniyle, PUVA tedavisi bir hastanın yaşamı boyunca yalnızca sınırlı sayıda kullanılabilir.
UVB fototerapi topikal preparatlar gerektirmez; sadece maruz kalma gereklidir. Bununla birlikte, fototerapi, antralin, kömür katranı ve vitamin A ve D türevleri gibi belirli topikal tedavilerle veya metotreksat ve Soriatane gibi sistemik tedavilerle birlikte kullanıldığında etkili olabilir.
Herpetoloji
Sürüngenler, D vitamini biyosentezi ve diğer metabolik süreçler için UVB'ye ihtiyaç duyar. Spesifik olarak, kalsiyumun kemik ve yumurta üretimi için kullanılmasının yanı sıra temel hücresel / nöral işleyiş için gerekli olan kolekalsiferol (D3 vitamini) sentezinde. UVA dalga boyu vahşi yaşamda birçok sürüngenin hayatta kalma becerileri ve bireyler arasındaki görsel iletişimde de önemli bir rol oynayabilir. Bu nedenle, tutsak bir sürüngenin muhafazasında, bir flüoresan UV a/b kaynağı (türler için uygun güç ve spektrumda) mevcut olmalıdır. Doğru seviyelerde doğal güneş ışığı her zaman yapay kaynaklardan daha üstün olacaktır, ancak bu dünyanın farklı yerlerindeki bekçiler için mümkün olmayabilir.
Spektrumun UVa kısmının yüksek düzeyde çıktısının, vücutlarının hassas kısımlarında hem hücresel hem de DNA hasarına neden olabileceği bilinen bir sorundur - uygunsuz bir UVa/b kaynağı kullanımı ve yerleştirilmesi gözlerde fotokeratitle sonuçlanabilir . Isı ve ışık "kombinasyonu" içeren ürünlerde UVa/b'ye karşı dikkatli olunmalıdır.
Evrimdeki önemi
Üreme protein ve enzimlerinin erken evrimi, modern evrim teorisi modellerinde UV radyasyona atfedilir. UVB, genetik dizilerde yan yana bulunan timin baz çiftlerinin, üreme enzimlerinin kopyalayamadığı zincirde bir bozulma olan timin dimerlerine bağlanmasına neden olur. Bu, genetik replikasyon ve protein sentezi sırasında genellikle hücreyi öldüren çerçeve kaymasına yol açar. Erken prokaryotlar, UV'yi engelleyen ozon tabakası oluşmadan önce, okyanusun yüzeyine yaklaştıklarında, neredeyse her zaman öldüler. Hayatta kalan çok azı, genetik materyali izleyen ve timin dimerlerini nükleotit eksizyon onarım enzimleriyle çıkaran enzimler geliştirmişti. Modern mitoz ve mayozda yer alan birçok enzim ve protein, onarım enzimlerine benzer ve orijinal olarak UV'nin neden olduğu DNA hasarlarının üstesinden gelmek için kullanılan enzimlerin evrimleşmiş modifikasyonları olduğuna inanılır.
Fotobiyoloji
Fotobiyoloji, geleneksel olarak oksijenin ilk iyonlaşma enerjisi olan 10 eV civarında sınırlandırılmış, canlı organizmalarda iyonlaştırıcı olmayan radyasyonun yararlı ve zararlı etkileşimlerinin bilimsel çalışmasıdır. UV, enerjide kabaca 3 ila 30 eV arasında değişir. Bu nedenle fotobiyoloji, UV spektrumunun hepsini olmasa da bir kısmını eğlendirir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 27 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2009.
- ^ "The Sun and the Earth's Climate: Absorption of solar spectral radiation by the atmosphere". Living Reviews in Solar Physics. 4 (2): 2. 2007. doi:10.12942/lrsp-2007-2. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ a b Wacker (1 Ocak 2013). "Sunlight and Vitamin D". Dermato-endocrinology. 5 (1): 51-108. doi:10.4161/derm.24494. ISSN 1938-1972. (PMC) 3897598 $2. (PMID) 24494042.
- ^ a b David Hambling (29 Mayıs 2002). . The Guardian. 23 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015.
- ^ Cronin (15 Eylül 2016). "Photoreception and vision in the ultraviolet". Journal of Experimental Biology (İngilizce). 219 (18): 2790-2801. doi:10.1242/jeb.128769. ISSN 1477-9145. (PMID) 27655820. 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ M A Mainster (2006). "Violet and blue light blocking intraocular lenses: photoprotection versus photoreception". British Journal of Ophthalmology. 90 (6): 784-792. doi:10.1136/bjo.2005.086553. (PMC) 1860240 $2. (PMID) 16714268.
- ^ . 2nd. Cambridge: Cambridge University Press. 2001. s. 231. ISBN . 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2013.
Limits of the eye's overall range of sensitivity extends from about 310 to 1050 nanometers
- ^ . Tata McGraw-Hill Education. 2009. s. 213. ISBN . 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2013.
Normally the human eye responds to light rays from 390 to 760 nm. This can be extended to a range of 310 to 1,050 nm under artificial conditions.
- ^ . 22 Kasım 2013. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ Hunt (2009). "Evolution and spectral tuning of visual pigments in birds and mammals". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 364 (1531): 2941-2955. doi:10.1098/rstb.2009.0044. ISSN 0962-8436. (PMC) 2781856 $2. (PMID) 19720655.
- ^ "On a new Imponderable Substance and on a Class of Chemical Rays analogous to the rays of Dark Heat", J.W. Draper, The London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science, 1842, LXXX, pp.453–461
- ^ "Description of the Tithonometer", J.W. Draper, The Practical Mechanic and Engineer's Magazine, January 1844, pp.122–127
- ^ "12.2.2 Discoveries beyond the visible". Patterns of light: chasing the spectrum from Aristotle to LEDs. New York: Springer. 23 Ekim 2007. s. 149. ISBN .
- ^ "A history of ultraviolet photobiology for humans, animals and microorganisms". 76 (6): 561-79. 2002. doi:10.1562/0031-8655(2002)0760561AHOUPF2.0.CO2. (PMID) 12511035. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ James Bolton, Christine Colton, The Ultraviolet Disinfection Handbook, American Water Works Association, 2008 , pp. 3–4
- ^ The ozone layer also protects living beings from this. "Victor Schumann". The Astrophysical Journal. 38: 1-4. 1914. doi:10.1086/142050. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ (PDF). Space Weather (spacewx.com). 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
- ^ Gullikson (1996). (PDF). Journal of Electron Spectroscopy and Related Phenomena. 80: 313-316. doi:10.1016/0368-2048(96)02983-0. 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2011.
- ^ The Birth of Stars and Planets. Cambridge University Press. 2006. s. 177.
- ^ Bark (2000). "Slipping surface discharge as a source of hard UV radiation". Journal of Physics D: Applied Physics. 33 (7): 859. doi:10.1088/0022-3727/33/7/317.
- ^ (PDF). 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . newport.com. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2009.
- ^ , 1 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Nisan 2012
- ^ , 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi
- ^ Calbó (2005). "Empirical studies of cloud effects on UV radiation: A review". Reviews of Geophysics (İngilizce). 43 (2). doi:10.1029/2004RG000155. ISSN 1944-9208.
- ^ Burnett (2011). "Current sunscreen controversies: a critical review". Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine. 27 (2): 58-67. doi:10.1111/j.1600-0781.2011.00557.x. (PMID) 21392107.
- ^ . 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2012.
- ^ . Präzisions Glas & Optik. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2017.
- ^ . Präzisions Glas & Optik. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2017.
- ^ a b Moehrle (2003). "UV exposure in cars". Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine (İngilizce). 19 (4): 175-181. doi:10.1034/j.1600-0781.2003.00031.x. ISSN 1600-0781. (PMID) 12925188.
- ^ . Newport Corporation. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Advances in Fruit Processing Technologies (İngilizce). CRC Press. 18 Mayıs 2012. s. 5. ISBN . 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ . waveformlighting.com. 22 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- ^ Boyce (2016). "Modern technologies for improving cleaning and disinfection of environmental surfaces in hospitals". Antimicrobial Resistance and Infection Control. 5: 10. doi:10.1186/s13756-016-0111-x. (PMC) 4827199 $2. (PMID) 27069623.
- ^ a b (PDF). University of Liverpool. s. 3. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . GEN Eng News. 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Thorlabs. Product Catalog (İngilizce). United States / Germany. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2014.
- ^ . 1996. Eksik ya da boş
|başlık=
() - ^ a b c Strauss (1991). "Broadly tunable difference-frequency generation of VUV using two-photon resonances in H2 and Kr". Optics Letters. 16 (15): 1192-4. doi:10.1364/ol.16.001192. (PMID) 19776917. 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
- ^ Xiong (2017). . Phys. Chem. Chem. Phys. 19 (43): 29057-29067. doi:10.1039/C7CP04886F. (PMID) 28920600. 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . EE Times. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2014.
- ^ Sivamani (April 2009). "The benefits and risks of ultraviolet tanning and its alternatives: The role of prudent sun exposure". Dermatologic Clinics. 27 (2): 149-154. doi:10.1016/j.det.2008.11.008. (PMC) 2692214 $2. (PMID) 19254658.
- ^ Lamberg-Allardt (1 Eylül 2006). "Vitamin D in foods and as supplements". Progress in Biophysics and Molecular Biology (İngilizce). 92 (1): 33-38. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2006.02.017. ISSN 0079-6107. (PMID) 16618499.
- ^ Korb, Alex (17 Kasım 2011). "Boosting your serotonin activity". Psychology Today. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "How to increase serotonin in the human brain without drugs". Journal of Psychiatry and Neuroscience. 32 (6): 394-399. 2007. (PMC) 2077351 $2. (PMID) 18043762. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ Juzeniene (27 Ekim 2014). "Beneficial effects of UV radiation other than via vitamin D production". Dermato-Endocrinology. 4 (2): 109-117. doi:10.4161/derm.20013. (PMC) 3427189 $2. (PMID) 22928066.
- ^ Herzinger (1995). "Ultraviolet B irradiation-induced G2 cell cycle arrest in human keratinocytes by inhibitory phosphorylation of the cdc2 cell cycle kinase". Oncogene. 11 (10): 2151-2156. (PMID) 7478536.
- ^ Bhatia (2015). "Excimer laser therapy and narrowband ultraviolet B therapy for exfoliative cheilitis". International Journal of Women's Dermatology. 1 (2): 95-98. doi:10.1016/j.ijwd.2015.01.006. (PMC) 5418752 $2. (PMID) 28491966.
- ^ "Risks, especially for the eye, emanating from the rise of solar UV-radiation in the Arctic and Antarctic regions". International Journal of Circumpolar Health. 59 (1): 38-51. 2000. (PMID) 10850006. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ . World Health Organization. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . cancer.org. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2017.
- ^ Torma (1988). "UV irradiation and topical vitamin A modulate retinol esterification in hairless mouse epidermis". Acta Derm. Venereol. 68 (4): 291-299. (PMID) 2459873.
- ^ a b "DNA repair / pro-apoptotic dual-role proteins in five major DNA repair pathways: Fail-safe protection against carcinogenesis". Mutat. Res. 511 (2): 145-78. June 2002. doi:10.1016/S1383-5742(02)00009-1. (PMID) 12052432.
- ^ Davies, H. (June 2002). "Mutations of the BRAF gene in human cancer" (PDF). Nature. 417 (6892): 949-954. doi:10.1038/nature00766. (PMID) 12068308. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ . New Scientist. 10 Haziran 2015. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ Hogan, C. Michael (2011). "Sunlight". Cleveland, C. (Ed.). . 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. r
|ad1=
eksik|soyadı1=
(); r eksik|soyadı2=
() - ^ "DNA damage after acute exposure of mice skin to physiological doses of UVB and UVA light". Arch. Dermatol. Res. 304 (5): 407-412. January 2012. doi:10.1007/s00403-012-1212-x. (PMID) 22271212.
- ^ "Ultraviolet A radiation: Its role in immunosuppression and carcinogenesis". Semin. Cutan. Med. Surg. 30 (4): 214-21. December 2011. doi:10.1016/j.sder.2011.08.002. (PMID) 22123419.
- ^ a b Xu, C. (2001). "Photosensitization of the sunscreen octyl p‑dimethylaminobenzoate b UV‑A in human melanocytes but not in keratinocytes". Photochemistry and Photobiology. 73 (6): 600-604. doi:10.1562/0031-8655(2001)073<0600:POTSOP>2.0.CO;2. (PMID) 11421064.
- ^ a b Knowland, John (1993). "Sunlight-induced mutagenicity of a common sunscreen ingredient". FEBS Letters. 324 (3): 309-313. doi:10.1016/0014-5793(93)80141-G. (PMID) 8405372.
- ^ Chatelaine (2003). "Skin penetration and sun protection factor of five UV filters: Effect of the vehicle". Skin Pharmacol. Appl. Skin Physiol. 16 (1): 28-35. doi:10.1159/000068291. (PMID) 12566826. 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ "The impact of natural sunlight exposure on the UV‑B – sun protection factor (UVB-SPF) and UVA protection factor (UVA-PF) of a UV‑A / UV‑B SPF 50 sunscreen". J. Drugs Dermatol. 10 (2): 150-155. February 2011. (PMID) 21283919.
- ^ "Sunscreen products: what do they protect us from?". Int. J. Pharm. 415 (1–2): 181-184. August 2011. doi:10.1016/j.ijpharm.2011.05.071. (PMID) 21669263.
- ^ "Could sunscreens increase melanoma risk?". Am. J. Public Health. 82 (4): 614-615. 1992. doi:10.2105/AJPH.82.4.614. (PMC) 1694089 $2. (PMID) 1546792.
- ^ "Sunscreen use and malignant melanoma". International Journal of Cancer. 87 (1): 145-150. 2000. doi:10.1002/1097-0215(20000701)87:1<145::AID-IJC22>3.0.CO;2-3. (PMID) 10861466.
- ^ "Melanoma and use of sunscreens: An EORTC case control study in Germany, Belgium and France". Int. J. Cancer. 61 (6): 749-755. 1995. doi:10.1002/ijc.2910610602. (PMID) 7790106.
- ^ Weinstock, M. A. (1999). "Do sunscreens increase or decrease melanoma risk: An epidemiologic evaluation". Journal of Investigative Dermatology Symposium Proceedings. 4 (1): 97-100. doi:10.1038/sj.jidsp. (PMID) 10537017. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ Vainio, H. (2000). "Commentary: Cancer-preventive effects of sunscreens are uncertain". Scandinavian Journal of Work, Environment & Health. 26 (6): 529-531. doi:10.5271/sjweh.578.
- ^ a b c Hanson, Kerry M. (2006). "Sunscreen enhancement of UV-induced reactive oxygen species in the skin". Free Radical Biology and Medicine. 41 (8): 1205-1212. doi:10.1016/j.freeradbiomed.2006.06.011. (PMID) 17015167. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ Damiani, E. (1999). "Nitroxide radicals protect DNA from damage when illuminated in vitro in the presence of dibenzoylmethane and a common sunscreen ingredient". Free Radic. Biol. Med. 26 (7–8): 809-816. doi:10.1016/S0891-5849(98)00292-5. (PMID) 10232823.
- ^ Medscape: Porokeratosis 24 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . World Health Organization. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Optician Online. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . SETi. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2019.
. SETi. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009. - ^ . Pestproducts.com. 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2011.
- ^ . Corona. 1 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Springer (1994). "Detection of dry bodily fluids by inherent short wavelength UV luminescence: Preliminary results". Forensic Sci. Int. 66 (2): 89-94. doi:10.1016/0379-0738(94)90332-8. (PMID) 8063277.
- ^ Fiedler, Anja; Benecke, Mark; ve diğerleri. (PDF). Bentham Science. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2009. Yazar eksik
|soyadı1=
() - ^ "Digital photography of documents". wells-genealogy.org.uk. 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Integrated cleaning and measurement (İngilizce). Healthy Facilities Institute. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ "Non-destructive inspection: Seeing through the B‑52". afgsc.af.mil. . 16 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ Escobar (20 Nisan 2015). . Valve Magazine. 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Practical Non-destructive Testing (İngilizce). Woodhead Publishing. 2002. s. 10. ISBN .
- ^ . House Beautiful (İngilizce). 15 Eylül 2016. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . ABC News. 17 Kasım 2010. 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lee (January 2021). "Emerging Contaminants: An Overview of Recent Trends for Their Treatment and Management Using Light-Driven Processes". Water (İngilizce). 13 (17): 2340. doi:10.3390/w13172340.
- ^ Battikha, N.E., (Ed.) (2007). The Condensed Handbook of Measurement and Control. 3rd. ISA. ss. 65-66. ISBN .
- ^ Fingas, Mervin, (Ed.) (2011). Oil Spill Science and Technology. Elsevier. ss. 123-124. ISBN .
- ^ . 12 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ R. V. Lapshin (2010). . Journal of Surface Investigation. X-ray, Synchrotron and Neutron Techniques. 4 (1): 1-11. doi:10.1134/S1027451010010015. ISSN 1027-4510. 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Importance of UV Light for Plants Cultivated Indoors". Best LED Grow Lights Info (İngilizce). 11 Haziran 2017. 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ Scott (1971). "Removal by ultra-violet lamp of ethylene and other hydrocarbons produced by bananas". Journal of the Science of Food and Agriculture. 22 (9): 496-7. doi:10.1002/jsfa.2740220916.
- ^ Scott (1973). "Atmospheric pollutants destroyed in an ultra violet scrubber". Laboratory Practice. 22 (2): 103-6. (PMID) 4688707.
- ^ Shorter (1986). "Removal of ethylene from air and low oxygen atmospheres with ultra violet radiation". Lebensm-Wiss U Technology. 19: 176-9.
- ^ Chang (7 Mayıs 2020). . The New York Times. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2020.
- ^ Welch, David ve diğerleri. (January 2018). "Far-UVC light: A new tool to control the spread of airborne-mediated microbial diseases". Scientific Reports. 8 (1): 2752. doi:10.1038/s41598-018-21058-w. ISSN 2045-2322. (PMC) 5807439 $2. (PMID) 29426899.
- ^ . wateronline.com. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Sodis.ch. 2 Nisan 2011. 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2011.
- ^ . 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
- ^ Silberglied (1978). "Ultraviolet Reflection and Its Behavioral Role in the Courtship of the Sulfur Butterflies Colias eurytheme and C. philodice (Lepidoptera, Pieridae)". Behavioral Ecology and Sociobiology. 3 (3): 203-43. doi:10.1007/bf00296311.
- ^ Meyer-Rochow (1997). "Ultraviolet colours in Pieris napi from northern and southern Finland: Arctic females are the brightest!". Naturwissenschaften. 84 (4): 165-168. doi:10.1007/s001140050373.
- ^ . National Psoriasis Foundation, USA. 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (php) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2007.
- ^ Diehl (February 2018). "A comparison of UVb compact lamps in enabling cutaneous vitamin D synthesis in growing bearded dragons". Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition (İngilizce). 102 (1): 308-316. doi:10.1111/jpn.12728. (PMID) 28452197. 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023.
- ^ . UV Guide UK. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2017.
- ^ Margulis, Lynn; Sagan, Dorion (1986). Origins of Sex: Three Billion Years of Genetic Recombination (book). 1. Yale University Press. ISBN . 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. Yazar eksik
|soyadı1=
()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ultraviyole UV veya morotesi dalga boyu gorunur isiktan kisa ancak X isinlarindan uzun olan bir elektromanyetik radyasyon seklidir Gunes isiginda bulunur ve Gunes ten cikan toplam elektromanyetik radyasyonun yaklasik 10 unu olusturur Ayrica elektrik arklari Cerenkov radyasyonu civa buharli lambalar bronzlasma lambalari ve siyah isik gibi kaynaklar tarafindan uretilir Uzun dalga boylu UV fotonlari atomlari iyonize edecek enerjiye sahip olmadigi icin iyonlastirici bir radyasyon olarak kabul edilmese de kimyasal reaksiyonlara neden olabilir ve bircok maddenin parlamasina neden olabilir Kimyasal ve biyolojik etkiler de dahil olmak uzere pek cok pratik uygulama UV radyasyonunun organik molekullerle etkilesime girmesinden turer Bu etkilesimler emilimi veya isitma dahil molekullerdeki enerji durumlarinin ayarlanmasini icerebilir Kisa dalga UV isik DNA ya zarar verir ve temas ettigi yuzeyleri sterilize eder Insanlarda bronzlasma gunes yanigi ve cilt kanseri riskinin artmasi cildin UV isigina maruz kalmasinin bilinen etkileridir Gunes tarafindan uretilen UV isik eger Atmosfer tarafindan filtrelenmeseydi Dunya karasal alanlarinda yasamin surdurulemeyecegi duzyde olurdu 121 nm nin altindaki daha enerjik daha kisa dalga boylu uc UV havayi o kadar guclu bir sekilde iyonize eder ki yere ulasmadan emilir Bununla birlikte ultraviyole isik ozellikle UVB insanlar da dahil olmak uzere cogu kara omurgalilarinda D vitamini olusumundan da sorumludur UV spektrumu bu nedenle yasam icin hem yararli hem de zararli etkilere sahiptir Insan gorusunun alt dalga boyu siniri 400 nm olarak alinir bu nedenle ultraviyole isinlar insanlar tarafindan gorulmez ancak insanlar bazen isigi bundan daha kisa dalga boylarinda algilayabilir Bocekler kuslar ve bazi memeliler yakin UV yi NUV gorebilirler yani insanlarin gorebildiginden biraz daha kisa dalga boylari GorunurlukUltraviyole isinlar cogu insan icin gorunmez Insanlarin goz mercegi 300 400 nm dalga boyu araligindaki radyasyonun cogunu engeller daha kisa dalga boylari kornea tarafindan bloke edilir Insanlar ultraviyole isinlar icin renk reseptoru uyarlamalarindan yoksundur Bununla birlikte retinanin fotoreseptorleri yakin UV ye duyarlidir ve lensi olmayan kisiler afaki UV yakin isigi beyazimsi mavi veya beyazimsi mor olarak algilar Bazi kosullar altinda cocuklar ve genc yetiskinler ultraviyole isigini 310 nm civarindaki dalga boylarina kadar gorebilirler UV ye yakin radyasyon bocekler bazi memeliler ve bazi kuslar tarafindan gorulebilir Kuslar ultraviyole isinlari icin dorduncu bir renk alicisina sahiptir bu daha fazla UV ileten goz yapilariyla birlestiginde daha kucuk kuslara gercek UV gorusu saglar Tarih ve kesif Ultraviyole mor otesi anlamina gelir Latince ultra otesinde mor gorunur isigin en yuksek frekanslarinin rengidir Ultraviyole mor isiktan daha yuksek bir frekans ve daha kisa bir dalga boyuna sahiptir UV 1801 de Alman fizikci Johann Wilhelm Ritter gorunur spektrumun mor ucunun hemen otesindeki gorunmez isinlarin gumus klorur emdirilmis kagidi mor isigin kendisinden daha hizli koyulastirdigini gozlemlediginde kesfedildi Onlara onceki yil spektrumun diger ucunda kesfedilen kizilotesi isinlar isi isinlari olarak adlandirilmisti dan ayirmak ve kimyasal reaktiviteyi vurgulamak icin de oksitleyici isinlar adini verdi Ancak kisa sure sonra daha basit kimyasal isinlar terimi benimsendi John William Draper bu radyasyonun isiktan tamamen farkli oldugunu soyleyerek onlara titonik isinlar adini verdi Kimyasal isinlar ve isi isinlari terimleri sonunda sirasiyla ultraviyole ve kizilotesi radyasyon lehine birakildi 1878 de kisa dalga boylu isigin bakterileri oldurerek sterilize edici etkisi kesfedildi 1903 te en etkili dalga boylarinin 250 nm civarinda oldugu biliniyordu 1960 yilinda ultraviyole radyasyonun DNA uzerindeki etkisi belirlendi Havadaki oksijen tarafindan guclu bir sekilde emildigi icin vakum ultraviyole olarak adlandirilan 200 nm nin altinda dalga boylarina sahip UV radyasyonun kesfi 1893 yilinda Alman fizikci Victor Schumann tarafindan yapilmistir Alt tiplerEn genel olarak 10 400 nm olarak tanimlanan ultraviyole radyasyonun UVR elektromanyetik spektrumu ISO standardi ISO 21348 tarafindan onerilen bir dizi araliga bolunebilir Isim Kisaltma dalga boyu nm foton enerjisi eV aJ Notlar alternatif isimlerUltraviyole A UV A 315 400 3 10 3 94 elektronvolt 0 497 0 631 aJ uzun dalga UV siyah isik ozon tabakasi tarafindan emilmez yumusak UV Ultraviyole B UV B 280 315 3 94 4 43 elektronvolt 0 631 0 710 aJ orta dalga UV cogunlukla ozon tabakasi tarafindan emilir orta UV Dorno radyasyonu Ultraviyole C UV C 100 280 4 43 12 4 elektronvolt 0 710 1 987 aJ Kisa dalga UV mikrop oldurucu Daha kisa dalga boylarinda UV iyonlastirici radyasyon tamamen ozon tabakasi ve atmosfer tarafindan emilir sert UV ultraviyole yakin N UV 300 400 3 10 4 13 elektronvolt 0 497 0 662 aJ Kuslar bocekler ve baliklar tarafindan gorulebilir orta ultraviyole M UV 200 300 4 13 6 20 elektronvolt 0 662 0 993 aJ uzak ultraviyole F UV 122 200 6 20 10 16 elektronvolt 0 993 1 628 aJ Daha kisa dalga boylarinda iyonlastirici radyasyon Hidrojen Lyman alfa H Lyman a 121 122 10 16 10 25 elektronvolt 1 628 1 642 aJ 121 6 da spektral cizgi deniz mili 10 20 eV asiri ultraviyole E UV 10 121 10 25 124 elektronvolt 1 642 19 867 aJ Bazi tanimlara gore tamamen iyonlastirici radyasyon atmosfer tarafindan tamamen emilir vakum ultraviyole V UV 100 200 6 20 12 4 elektronvolt 0 993 1 987 aJ 150 200 olmasina ragmen atmosferik oksijen tarafindan guclu bir sekilde emilir nm dalga boylari nitrojen yoluyla yayilabilir UV spektrumunun farkli bolumlerinde kullanilmak uzere birkac kati hal ve vakum cihazi arastirilmistir Bircok yaklasim gorunur isik algilama cihazlarini uyarlamaya calisir ancak bunlar gorunur isiga istenmeyen tepkilerden zarar gorebilir Ultraviyole spektrumun farkli bolumlerine duyarli uyarlanabilen fotodiyot ve fotokatotlar tarafindan tespit edilebilir Hassas UV cogalticilar mevcuttur UV radyasyonunun olcumu icin spektrometreler ve radyometreler yapilir Spektrum genelinde silikon dedektorler kullanilir Dalga boylari 200 nmden kisa vakum UV veya VUV havadaki molekuler oksijen tarafindan guclu bir sekilde emilir ancak 150 200 nm civarindaki daha uzun dalga boylari nitrojen ortaminda yayilabilir Bu nedenle bilimsel aletler genellikle saf nitrojen ortaminda oksijensiz pahali vakum odalarina ihtiyac duymadan calisabilir Onemli ornekler arasinda 193 nm fotolitografi ekipmani yari iletken uretimi icin ve dairesel dikroizm spektrometreleri yer alir VUV teknolojisi buyuk olcude gunes astronomisi tarafindan yonlendirildi VUV yi kirleten istenmeyen gorunur isigi gidermek icin kullanilan optikler VUV olmayan radyasyona tepkileri sinirlandiran detektorler ve gunes koru cihazlarin gelistirilmesi onemli bir arastirma alani olmustur Genis aralikli kati hal cihazlari veya yuksek kesimli foto katotlara sahip vakum cihazlari silikon diyotlara kiyasla cekici olabilir Asiri UV EUV veya XUV madde ile etkilesim fiziginde bir gecis ile karakterizedir Yaklasik 30 nm den uzun dalga boylari atomlarin dis degerlik elektronlari bundan daha kisa dalga boylari esas olarak ic kabuk elektronlari ve cekirdeklerle etkilesime girer EUV spektrumunun uzun ucu 30 4 nm te belirgin bir He spektral cizgisi tarafindan belirlenir EUV bilinen malzemelerin cogu tarafindan guclu bir sekilde emilir ancak EUV radyasyonunun yaklasik 50 sine kadar yansitan cok katmanli optiklerin sentezlenmesi mumkundur Bu teknolojiye 1990 larda NIXT ve MSSTA sondaj roketleri onculuk etti ve gunes goruntuleme teleskoplari yapiminda kullanildi Ayrica Extreme Ultraviolet Explorer uydusuna bakin Bazi kaynaklar sert ve yumusak UV ayrimini kullanir Astrofizik soz konusu oldugunda sinir Lyman limiti olabilir dalga boyu 91 2 nm sert UV daha enerjiktir ayni terimler kozmetik optoelektronik vb gibi diger alanlarda da kullanilabilir Benzer bilimsel alanlarda bile sert yumusak arasindaki sinirin sayisal degerleri ortusmeyebilir ornegin bir uygulamali fizik yayini sert ve yumusak UV bolgeleri arasinda 190 nm sinirini kullanmistir Solar ultraviyoleCesitli irtifalarda DU km ozon seviyeleri ve farkli ultraviyole radyasyon bantlarinin bloke edilmesi Temelde tum UVC iki atomlu oksijen 100 200nm tarafindan bloke edilir veya ozonla uc atomlu oksijen 200 280 nm atmosferde Ozon tabakasi daha sonra UVB nin cogunu engeller Bu sirada UVA ozondan neredeyse hic etkilenmez ve cogu yere ulasir UVA Dunya atmosferine nufuz eden neredeyse tum UV isigini olusturur Cok sicak nesneler UV radyasyonu yayar bkz kara cisim radyasyonu Gunes 10 nm de X isinlarina gectigi asiri ultraviyole de dahil olmak uzere tum dalga boylarinda ultraviyole radyasyon yayar Asiri sicak yildizlar O ve B tipi gibi gorece Gunes ten daha fazla UV radyasyonu yayar Dunya atmosferinin tepesindeki uzayda gunes isigi bkz gunes sabiti vakumda yaklasik 1400 W m2 toplam yogunluk icin yaklasik 50 kizilotesi 40 gorunur isik ve 10 ultraviyole isiktan olusur Gunes zirvedeyken atmosfer UV nin yaklasik 77 sini bloke eder absorpsiyon kisa dalga boylarinda daha yuksektir Gunes zirvedeyken yer seviyesinde gunes isiginin 44 u gorunur isik 3 u ultraviyole ve geri kalan 53 u kizilotesidir Dunya yuzeyine ulasan ultraviyole radyasyonun 95 inden fazlasi UVA nin daha uzun dalga boylari kalani UVB dir UVC Dunya yuzeyine neredeyse ulasmaz Atmosferi gectikten sonra UV radyasyonunda kalan UVB fraksiyonu buyuk olcude bulut ortusune ve atmosferik kosullara baglidir Parcali bulutlu gunlerde bulutlarin arasinda gorunen mavi gokyuzu parcalari ayni zamanda gokyuzunun bu kisimlarindan gelen gorunur mavi isikla ayni sekilde Rayleigh sacilmasi tarafindan uretilen daginik UVA ve UVB kaynaklaridir UVB bitki hormonlarinin cogunu etkiledigi icin bitki gelisiminde de onemli bir rol oynar Tam kapalilik sirasinda bulutlarin neden oldugu sogurma miktari buyuk olcude bulutlarin kalinligina ve enleme baglidir ve belirli kalinlik ile UVB emilimini iliskilendiren net olcumler yoktur Kum deniz ve kar yansiyan isik ile UV maruziyetini artirir Kisa UVC bantlari ve daha enerjik UV radyasyonu oksijen tarafindan emilir ve dioksijenin UV fotoliziyle uretilen tek oksijen atomlari dioksijenle reaksiyona girerek ozon tabakasindaki ozonu olusturur Ozon tabakasi UVB nin cogunu bloke etmede ozellikle onemlidir ve UVC nin geri kalan kismi havadaki siradan oksijen tarafindan halihazirda bloke edilmemistir Engelleyiciler emiciler ve pencerelerUltraviyole emiciler bir malzemenin UV bozulmasini foto oksidasyon azaltmak icin UV radyasyonunu emmek uzere organik malzemeler polimerler boyalar vb de kullanilan molekullerdir Sogurucularin kendileri de zamanla bozulabilir ve bu nedenle malzemelerdeki sogurucu seviyelerinin izlenmesi gerekli olabilir Gunes kreminde kullanilan Karbon karasi titanyum dioksit ve cinko oksit gibi bilesikler avobenzon oksibenzon ve oktil metoksisinamat gibi UVA UVB isinlarini emen organik kimyasal emiciler veya blokerler in ziddina inorganik maddelerdir Giysiler icin ultraviyole koruma faktoru UPF gunes kremi koruma faktoru SPF ne benzerdir Standart yazlik kumaslarin UPF leri 6 civarindadir UV nin yaklasik 20 sinin gececegi anlamina gelir Vitraydaki nanoparcaciklar UV isinlarinin renkleri degistiren kimyasal reaksiyonlara neden olmasini engeller ESA Mars rover gorevi icin Mars yuzeyinde bulunan yuksek UV seviyesi tarafindan solmayacak kameralari kalibre etmek uzere bir dizi vitray renk referans cipinin kullanilmasi ongoruluyor Pencere cami gibi soda kirec camlari UVA ya karsi kismen seffaftir ancak daha kisa dalga boylarinda opaktir ve 350 nm nin uzerindeki isigin yaklasik 90 ini gecirirken 300 nm altinda 90 indan fazlasini engeller Bir calisma araba camlarinin ozellikle UV 380 den buyukse ortam UV sinin 3 4 unun gecmesine izin verdigini buldu Diger araba camlari turleri 335 nm den daha yuksek UV iletimini azaltabilir Kaynasmis kuvars kaliteye bagli olarak vakum UV dalga boylari icin bile seffaf olabilir Kristal kuvars ve CaF2 ve MgF2 gibi bazi kristaller 150 veya 160nmye kadar dalga boylarini iyi iletir Wood cami I Dunya Savasi sirasinda gizli iletisim icin gorunur isigi engellemek uzere gelistirilmis yaklasik 9 nikel oksit iceren koyu mor mavi bir baryum sodyum silikat camdir 320 ile 400 nm arasinda ve ayrica daha uzun kizilotesi ve zor gorulebilen kirmizi dalga boylarinda seffaf olarak hem kizilotesi gun isigina hem de ultraviyole gece iletisimine olanak tanir Maksimum UV iletimi civa lambalarinin dalga boylarindan biri olan 365 nm dir Yapay kaynaklar Siyah isiklar Siyah isikli lamba uzun dalga UV A radyasyonu ve cok az gorunur isik yayar Floresan siyah isik lambalari diger floresan lambalara benzer sekilde calisir ancak borunun ic yuzeyinde gorunur isik yerine UV A radyasyonu yayan bir fosfor kullanir Bazi lambalar 400 nmden uzun dalga boylarina sahip neredeyse tum gorunur isigi engelleyen koyu mavimsi mor bir Wood cam optik filtresi kullanir Bu tupler tarafindan yayilan mor parilti ultraviyolenin kendisi degil kaplama tarafindan filtrelenmekten kurtulan civanin 404 nm spektral cizgisinden gelen gorunur mor isiktir Diger siyah isiklar pahali Wood cami yerine duz cam kullanir bu nedenle goze acik mavi gorunurler Akkor siyah isiklar akkor ampulun kabugu uzerinde gorunur isigi emen bir filtre kaplamasi kullanilarak da uretilir asagidaki bolume bakin Bunlar daha ucuz ancak verimsizdirler ve guclerinin yalnizca kucuk bir yuzdesini UV olarak yayarlar Tiyatro ve konser gosterileri icin UV yayan fosforlu ve Wood camindan bir kaplamayla 1 kW a kadar derecelendirmelerde civa buharli siyah isiklar kullanilir Siyah isiklar gorunur isigin en aza indirilmesi gereken uygulamalarda kullanilir esas olarak floresani yani bircok maddenin UV isigina maruz kaldiginda yaydigi renkli pariltiyi gozlemlemek icindir UV A UV B yayan ampuller bronzlasma lambalari ve surungen yetistiriciligi gibi ozel amaclar icin de satilmaktadir Kisa dalga ultraviyole lambalar Siradan cam UV C yi emdiginden kisa dalga UV lambalari kuvars veya vykordan olusan fosfor kaplamasi olmayan bir fluoresan lamba tupu kullanilarak yapilir Bu lambalar UV C bandinda lamba icindeki civa ve bir miktar gorunur isik nedeniyle 253 7 ve 185 nmde iki tepe noktasina sahip ultraviyole isik yayar Bu lambalarin urettigi UV nin 85 ila 90 i 253 7 nmde kalani 185 nmde dir Erimis kuvars tup 253 7 nmyi gecirir ancak 185 i bloke eder Bu tur tupler normal bir fluoresan lamba tupunun iki veya uc kati UV C gucune sahiptir Bu dusuk basincli lambalarin tipik verimi yaklasik 30 40 tir yani her 100 watt tuketilen elektrigin yaklasik 30 40 UV cikisi olarak alinacaktir Ayrica civanin diger spektral cizgileri nedeniyle mavimsi beyaz gorunur isik yayarlar Bu mikrop oldurucu lambalar laboratuvarlar ve gida isleme endustrilerinde yuzeylerin dezenfeksiyonu ve su kaynaklarinin dezenfekte edilmesi icin yaygin olarak kullanilmaktadir Akkor lambalar Siyah isik akkor lambalar da gorunur isigin cogunu emen bir filtreyle kaplanan akkor ampulden yapilir Kuvars kapli halojen lambalar bazi bilimsel araclarda 400 ila 300 nm arasinda yakin UV araliginda ucuz UV isik kaynaklari olarak kullanilir Siyah cisim spektrumu nedeniyle filamanli bir ampul enerjisinin yalnizca kucuk bir yuzdesini UV olarak yayan cok verimsiz bir ultraviyole kaynagidir Gaz desarj lambalari Farkli gazlar iceren desarj lambalari bilimsel amaclar icin belirli spektral hatlarda UV radyasyon uretir Argon ve doteryum ark lambalari genellikle penceresiz veya magnezyum florur gibi cesitli pencerelere sahip kararli kaynaklar olarak kullanilir Bunlar UV spektroskopi ekipmanlarinda genellikle kimyasal analiz icin kullanilirlar Surekli emisyon spektrumlarina sahip diger UV kaynaklari arasinda ksenon genellikle gunes isigi simulatorleri olarak kullanilir doteryum civa ksenon ve metal halojenur ark lambalari bulunur 2000 li yillarin basinda gelistirilen bilimsel alanlarda giderek daha fazla kullaniliyor Cesitli dalga boyu bantlarinda yuksek yogunluklu yuksek verimlilik ve calisma avantajlarina sahiptir 380 nanometre UV LED bazi yaygin ev esyalarinin floresan olmasini saglar Isik yayan diyotlar LED UV araliginda radyasyon yayacak sekilde uretilebilir 2019 da son bes yildaki onemli ilerlemelerin ardindan 365 nm ve daha uzun dalga boyu 1 0 Wda 50 verimlilikle UV A LED ler mevcuttu Su anda en yaygin UV LED turleri her ikisi de UV A spektrumu olan 395 ve 365 nm dalga boylarindadir Nominal dalga boyu LED lerin sondugu tepe dalga boyudur ancak hem daha yuksek hem de daha dusuk dalga boylarinda isik mevcuttur Daha ucuz ve daha yaygin 395 nm UV LED ler gorunur spektruma cok daha yakindir ve mor bir renk verir Spektrumun daha derinindeki diger UV LED ler gorunur isik yaymaz LED ler UV kurutma tablolar veya oyuncaklar gibi karanlikta parlayan nesneleri sarj etme ve sahte para ve vucut sivilarini tespit etmek icin kullanilir UV LED ler ayrica dijital baski ve inert UV kurleme ortamlarinda da kullanilir 3 W cm2 30 kW m2 e yaklasan guc yogunluklari artik mumkun ve bu foto baslatici ve recine formulatorlerindeki son gelismelerle birlestiginde LED ile kurlenen UV malzemelerinin genislemesini olasi kiliyor UV C LED ler hizla gelisiyor ancak etkili dezenfeksiyonu dogrulamak icin test gerektirebilir Genis alan dezenfeksiyonu icin kullanilan UV lambalar antiseptik lambalar olarak bilinir Ayrica sivi kromatografi cihazlarinda doteryum lambalarinin yerini almak uzere hat kaynagi olarak kullanilirlar Ultraviyole lazerler Gaz lazerleri lazer diyotlari ve kati hal lazerleri ve tum UV araligini kapsayan lazerler mevcuttur Azot gazi lazeri cogunlukla UV olan bir isin yaymak icin azot molekullerinin elektronik uyarimini kullanir En guclu morotesi cizgiler 337 1 ve 357 6 nm dalga boyundadir Diger bir yuksek guclu gaz lazer turu ise excimer lazerlerdir Ultraviyole ve vakum ultraviyole dalga boyu araliklarinda yaygin olarak kullanilan lazerlerdir Su anda 193 nm de calisan UV argon florur excimer lazerler fotolitografi ile entegre devre uretiminde rutin olarak kullanilmaktadir Mevcut tutarli UV uretiminin dalga boyu siniri yaklasik 126 nmdir Ar2 excimer lazerin ozelligi Dogrudan UV yayan lazer diyotlari 375 nmde mevcuttur UV diyot pompali kati hal lazerleri 1990 larda Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvari nda gelistirilen bir surec olan seryum katkili lityum stronsiyum aluminyum florur kristalleri Ce LiSAF kullanilarak gosterilmistir 325 nmden daha kisa dalga boylari ticari olarak diyot pompali kati hal lazerlerinde uretilir Ultraviyole lazerler dusuk frekansli lazerlere frekans donusturme uygulanarak da yapilabilir Ultraviyole lazerlerin endustri lazer kazima tip dermatoloji ve keratektomi kimya MALDI serbest hava guvenli iletisimi bilgi islem optik depolama ve entegre devrelerin imalatinda uygulamalari vardir Ayarlanabilir vakum ultraviyole VUV Vakumlu ultraviyole V UV bandi 100 200 nm 2 veya daha fazla uzun dalga boylu lazerin toplam veya fark frekans karistirmasiyla gazlarda dogrusal olmayan 4 dalga karisimiyla uretilebilir Uretim genellikle gazlarda or kripton 193 nm yakininda iki foton rezonansi olan hidrojen veya metal buharlarda or magnezyum yapilir Lazerlerden biri ayarlanabilir hale getirilerek V UV ayarlanabilir Lazerlerden biri gaz veya buharda bir gecisle rezonansa girerse V UV uretimi yogunlasir Bununla birlikte rezonanslar ayni zamanda dalga boyu dagilimi da olusturur ve bu nedenle faz eslestirme 4 dalga karisiminin ayarlanabilir araligini sinirlayabilir Fark frekans karisimi yani f 1 f 2 f 3 toplam frekans karisimina gore bir avantajdir cunku faz eslestirme daha fazla ayarlama saglayabilir Ozellikle bir ArF 193 nm excimer lazerin iki fotonunu hidrojen veya kriptonda ayarlanabilir gorunur veya yakin IR lazerle karistirarak fark frekansi 100 nm den 200 nm ye kadar rezonant olarak gelistirilmis ayarlanabilir V UV kaplamasi saglar Pratik olarak lityum florur kesme dalga boyunun uzerinde uygun gaz buhar hucresi penceresi malzemelerinin olmamasi ayar araligini yaklasik 110 nm den daha uzun bir sure ile sinirlandirir Penceresiz yapilandirmalar kullanilarak 75 nm ye kadar ayarlanabilen V UV dalga boylari elde edildi Asiri UV nin plazma ve senkrotron kaynaklari Lazerler dolayli olarak 13 5 nm de koherent olmayan extrem UV E UV radyasyonu uretminde litografi icin kullanilmistir E UV lazer tarafindan degil bir excimer lazer tarafindan uyarilan asiri sicak kalay veya ksenon plazmasindaki elektron gecisleri tarafindan yayilir Bu teknik bir senkrotron gerektirmez ancak X isini spektrumunun kenarinda UV uretebilir Senkrotron isik kaynaklari ayrica UV nin siniri ve 10 nmda X isini spektrumlari dahil olmak uzere tum UV dalga boylarini uretebilir Insan sagligi ile ilgili etkilerUltraviyole radyasyon gunese maruz kalma un insan sagligi uzerinde belirli riskleri ve yararlari uzerinde etkileri vardir Cok fazla gunese maruz kalmak zararli olabilir ancak olculu olarak gunese maruz kalmak faydalidir fluoresan lambalar ve saglik Yararli etkiler UV isigi UV B basta vucudun yasam icin gerekli olan D vitaminini uretmesine neden olur Insanlar yeterli D vitamini seviyelerini korumak icin UV radyasyonuna ihtiyac duyarlar Dunya Saglik Orgutu ne gore Biraz gunes isiginin size iyi gelecegine suphe yok Ama yaz aylarinda haftada iki ila 3 kez 5 15 dk el yuz ve kollarin gunese maruz kalmasi D vitamini seviyenizi korumak icin yeterlidir D vitamini gida ve takviyelerden de alinabilir Bununla birlikte asiri gunese maruz kalma zararli etkiler uretir Cilt kanseri tehlikesine karsi el yuz kulak disindaki bolgeler gunese gosterilmeli sicak carpmasindan sakinilmalidir D vitamini serotonin olusumunu destekler ve bu vucudun aldigi gunes isiginin parlaklik derecesi ile dogru orantilidir Serotoninin insanlara mutluluk esenlik ve dinginlik duygulari sagladigi dusunulmektedir Cilt durumu UV isinlari fototerapi sedef hastaligi egzama sarilik vitiligo atopik dermatit ve lokalize sklerodermayi basariyla tedavi etmek icin kullanilmistir Ek olarak UV isiginin ozellikle UV B radyasyonunun en yaygin deri hucresi turu olan keratinositlerde hucre dongusu durdurdugu gosterilmistir Bu nedenle gunes isigi tedavisi sedef ve eksfolyatif keilit gibi cilt hucrelerinin normalden daha hizli bolundugu durumlarin tedavisi icin aday olabilir Zararli etkiler Gunes yanigi etkisi UV indeksi ile olculdugu uzere UV dalga boylari araliginda gunes isigi spektrumunun radyasyon yogunlugu ve eritemal etki spektrumunun cilt hassasiyeti urunudur Miliwatt radyasyon yogunlugu basina gunes yanigi uretimi 315 295 olan yakin UV B dalga boylari arasinda yaklasik 100 kat artar deniz mili Insanlarda UV radyasyonuna asiri maruz kalma gozun dioptrik sistemi ve retina uzerinde zararli etkilere neden olabilir Risk yuksek rakimlarda artar ve karin zemini kapladigi ve zirvedeyken bile gunes pozisyonlarinin dusuk oldugu yuksek enlem bolgelerinde yasayan insanlar ozellikle risk altindadir Cilt sirkadiyen sistem ve bagisiklik sistemi de etkilenebilir Eritemal etki spektrumu Etki spektrumu UVA nin ani reaksiyona neden olmadigi bunun yerine UVB bandinin baslangicina yakin 315 300nmde baslayan dalga boylarinda UV nin fotokeratit ve cilt kizarikligina acik tenli bireyler daha hassastir neden olmaya basladigini gosterir Cilt ve gozler alt UV C bandinda olan 265 275 nmde UV hasarina karsi en hassastir UV nin daha kisa dalga boylarinda hasar olusmaya devam ediyor ancak atmosfere cok az nufuz ettigi icin etkiler o kadar buyuk degil DSO standardi ultraviyole indeksi belirli bir zaman ve konumdaki etki spektrumu etkileri icin UV maruziyetini agirliklandirarak insan cildinde gunes yanigina neden olan UV dalga boylarinin toplam gucunun yaygin olarak duyurulan bir olcumudur Bu standart cogu gunes yaniginin UV A ve UV B sinirina yakin dalga boylarindaki UV nedeniyle meydana geldigini gostermektedir Cilt hasari Ultraviyole fotonlar canli organizmalarin DNA molekullerine farkli sekillerde zarar verir Yaygin bir hasar olayinda bitisik timin bazlari merdiven yerine birbirine baglanir Bu timin dimer bir cikinti yapar ve bozulan DNA molekulu duzgun calismaz UV B radyasyona asiri maruz kalma yalnizca gunes yanigina degil bazi cilt kanseri turlerine de neden olabilir Bununla birlikte kizariklik ve goz tahrisinin derecesi bunlar buyuk olcude UV A dan kaynaklanmaz DNA nin ultraviyole tarafindan olusturulan dogrudan hasarini yansitmalarina ragmen UV nin uzun vadeli etkilerinin gostergesi degildir UV radyasyonunun tum bantlari kollajen liflerine zarar verir ve cildin yaslanmasini hizlandirir Hem UV A hem de UV B A vitaminini yok eder ve bu ciltte daha fazla hasara neden olabilecektir UVB DNA hasarina neden olabilir Bu kanser baglantisi ozon tabakasinin incelmesi ve ozon deligi ile ilgili endiselerin bir nedenidir Cilt kanserinin en olumcul formu olan malign melanoma cogunlukla UV A radyasyonundan bagimsiz DNA hasarindan kaynaklanir Bu tum melanomlarin 92 sinde dogrudan bir UV imza mutasyonunun olmamasindan gorulebilir Ara sira asiri maruz kalma ve gunes yanigi melanom icin muhtemelen uzun sureli orta derecede maruz kalmaya gore daha buyuk risk faktorleridir UV C en yuksek enerjiye sahip en tehlikeli ultraviyole radyasyon turudur ve cesitli mutajen veya kanserojen etkilere neden olur Gecmiste UV A nin zararsiz veya UV B den daha az zararli oldugu dusunulurken gunumuzde dolayli DNA hasari yoluyla cilt kanserine katkida bulundugu bilinmektedir UV A hidroksil ve oksijen radikalleri gibi reaktif ara maddeler uretir ve bu da DNA ya zarar verebilir UV A nin deride neden oldugu DNA hasari cogunlukla DNA daki tek iplikcik kirilmalari UV B nin neden oldugu hasar dogrudan timin veya sitozin dimerleri olusumunu ve cift iplikli DNA kirilmasini icerir UV A tum vucut icin immunosupresiftir gunes isigina maruz kalmanin immunosupresif etkilerinin buyuk bir kismindan sorumludur ve derideki bazal hucreli keratinositler icin mutajeniktir UV B cilt hucrelerindeki DNA molekullerini harekete gecirerek bitisik pirimidin bazlari arasinda anormal kovalent baglarin olusmasina neden olarak bir dimer uretir DNA daki UV ile induklenen pirimidin dimerlerinin cogu yaklasik 30 u kullanan nukleotid eksizyon onarimi olarak bilinen islemle cikarilir Bu onarim surecinden kacan pirimidin dimerleri bir tur programlanmis hucre olumu apoptoz nu indukleyebilir veya mutasyona yol acan DNA replikasyon hatalarina neden olabilir UV radyasyonuna karsi bir savunma olarak ciltteki kahverengi pigment melanin miktari cilt orta duzeyde cilt tipine bagli olarak radyasyona maruz kaldiginda artar bu genellikle gunes bronzlugu olarak bilinir Melaninin amaci UV radyasyonunu emmek ve enerjiyi zararsiz isi olarak dagitarak cildi UV nin hem dogrudan hem de dolayli DNA hasarina karsi korumaktir UV A mevcut melanini oksitleyerek hizli bir bronzluk saglarken UV B ise yaklasik 2 gun sonra melanositlerden melanin salinimini tetikleyerek bronzluk saglamaya baslar Gunes kremi guvenlik tartismasi Gunes koruyucu etkisinin gosterilmesi Adamin yuzunun sadece sag tarafinda gunes kremi var Soldaki goruntu yuzunun normal bir fotografidir dogru goruntu yansiyan UV isigidir Yuzun gunes kremi olan tarafi daha koyu olur cunku gunes kremi UV isigini emer Tibbi kuruluslar gunes kremi kullanarak UV radyasyonundan korunma onerir Bes gunes kremi bileseninin fareleri cilt tumorlerine karsi korudugu gosterilmistir Bununla birlikte bazi gunes koruyucu kimyasallar canli hucrelerle temas halindeyken aydinlatildiklarinda potansiyel olarak zararli maddeler uretirler Cildin alt katmanlarina nufuz eden gunes koruyucu miktari hasara neden olacak kadar buyuk olabilir Gunes kremi UV B yi bloke ederek gunes yanigina neden olan dogrudan DNA hasarini azaltir ve olagan SPF derecesi bu radyasyonun ne kadar etkili bir sekilde bloke edildigini gosterir Bu nedenle SPF UV B koruma faktoru icin UVB PF olarak da adlandirilir Bununla birlikte bu derecelendirme birincil olarak gunes yanigina neden olmayan ancak dolayli DNA hasarina neden oldugu ve ayni zamanda kanserojen olarak kabul edildiginden yine de zararli olan UVA ya karsi koruma hakkinda hicbir veri sunmamaktadir UV A filtrelerinin olmamasi nedeniyle gunes kremi kullananlarda kullanmayanlara kiyasla daha yuksek melanom insidansi sozkonusu olabilecektir Bazi losyonlar UV A isinlarina karsi koruyucu titanyum dioksit cinko oksit ve avobenzon icerir Melaninin fotokimyasal ozellikleri onu mukemmel bir fotokoruyucu yapar Bununla birlikte koruyucu kimyasallar uyarilmis enerjiyi melanin kadar verimli dagitamaz ve icerikler cildin alt katmanlarina nufuz ettiginde reaktif oksijen turlerinin miktari artabilir Stratum korneumdan nufuz eden gunes kremi miktari hasara neden olacak kadar buyuk olabilir Hanson ve digerleri tarafindan yapilan bir deneyde 2006 yilinda yayinlanan raporda zararli reaktif oksijen turlerinin ROS miktari gunes kremi uygulanmis ve uygulanmamis ciltte olculmustur Ilk 20 dakikada gunes kremi filmi koruyucu bir etkiye sahipti ve ROS turlerinin sayisi daha azdi Ancak 60 dakika sonra emilen gunes koruyucu miktarina bagli olarak gunes kremi uygulanmis ciltte ROS miktari tedavi edilmemis cilde gore daha yuksek cikti Calisma UV isiginin gunes kremi ile asilanmis canli cilt hucrelerine nufuz etmesini onlemek icin gunes kreminin 2 saat icinde yeniden uygulanmasi gerektigini gostermektedir Belirli cilt durumlarinin siddetlenmesi Ultraviyole radyasyon sistemik lupus eritematozus Sjogren sendromu Sinear Usher sendromu rosacea dermatomiyozit Darier hastaligi Kindler Weary sendromu ve Porokeratosis dahil olmak uzere bircok cilt hastaligini siddetlendirebilir Goz hasari Isaretler genellikle guclu UV kaynaklarinin tehlikesini uyarmak icin kullanilir Goz 265 275 nmdeki alt UV C bandinda UV hasarina karsi en hassastir Bu dalga boyundaki radyasyon gunes isiginda neredeyse yoktur ancak kaynakci ark isiklarinda ve diger yapay kaynaklarda bulunur Bunlara maruz kalmak kaynakci parlamasina fotokeratit neden olabilir ve katarakt pterjium ve pinguekula olusumuna yol acabilir Daha dusuk olcude 310 ila 280 nm gunes isigindaki UV B de fotokeratite kar korlugu neden olur ve kornea lens ve retina hasar gorebilir Koruyucu gozluk UV radyasyon icin faydalidir Isik gozlere yanlardan ulasabildiginden yuksek irtifa dagcilikta oldugu gibi yuksek bir maruz kalma riski varsa genellikle tam kapsamli goz korumasi tavsiye edilir Dagcilar hem daha az atmosferik filtreleme hem de kar ve buzdan yansima nedeniyle normalden daha yuksek UV radyasyon seviyelerine maruz kalirlar Siradan islenmemis gozlukler bir miktar koruma saglar Plastik lenslerin cogu cam merceklerden daha fazla koruma saglar cunku yukarida belirtildigi gibi cam UV A ya karsi seffaftir ve lensler icin kullanilan yaygin akrilik plastik daha az seffaftir Polikarbonat gibi bazi plastik lens malzemeleri dogal olarak cogu UV yi engeller Polimerlerin pigmentlerin ve boyalarin bozunmasiUV hasarli polipropilen halat solda ve yeni ip sagda Gunes isigina maruz kalan plastikler UV bozunmasina ugrar Sorun renk atmasi veya solma catlama mukavemet kaybi veya parcalanma olarak ortaya cikar Saldirinin etkileri maruz kalma suresi ve gunes isigi yogunlugu ile artar UV emicilerin eklenmesi onleyicidir Polietilenin UV bozunmasi nedeniyle karbonil absorpsiyonunu gosteren IR spektrumu Hassas polimerler arasinda termoplastik ve aramidler bulunur UV absorpsiyonu zincir bozulmasi ve zincir yapisindaki hassas noktalarda mukavemet kaybina yol acar Aramid halat mukavemetini korumak istiyorsa bir termoplastik kilif ile korunmalidir Pek cok pigment ve boya UV etkisiyle renk degistirir bu nedenle tablo ve tekstiller radyasyonun iki yaygin kaynagi olan gunes isigi ve fluoresan lambalardan korumaya ihtiyac duyabilir Pencere cami bazi zararli UV yi emer ancak degerli eserlerin ekstra korumaya ihtiyaci vardir Ornegin bircok muze suluboya resimler ve eski kumaslarin uzerine siyah perdeler yerlestirir Sulu boyalar dusuk pigment seviyelerine sahip olabildiginden UV den ekstra korumaya ihtiyac duyarlar Akrilikler pleksiglas laminatlar ve kaplamalar dahil olmak uzere cesitli resim cerceve cami bicimleri farkli derecelerde UV ve gorunur isik korumasi sunar UygulamalarKimyasal etki ve floresans kabiliyeti nedeniyle ultraviyole radyasyonun bir dizi uygulamasi vardir Asagidaki tablo UV spektrumundaki belirli dalga boyu bantlarinin bazi kullanimlarini vermektedir 13 5 nm Extrem ultraviyole litografi 30 200 nm Fotoiyonizasyon ultraviyole fotoelektron spektroskopisi fotolitografi ile standart entegre devre uretimi 230 365 nm UV ID etiket takibi barkodlar 230 400 nm Optik sensorler cesitli enstrumantasyon 240 280 nm Dezenfeksiyon yuzeylerin ve suyun dekontaminasyonu DNA absorpsiyonu 260 nm de zirve yapar antiseptik lambalar 200 400 nm Adli analiz uyusturucu tespiti 270 360 nm Protein analizi DNA dizileme ilac kesfi 280 400 nm Hucrelerin tibbi goruntulemesi 300 320 nm Tipta isik tedavisi 300 365 nm Polimerlerin ve yazici murekkeplerinin kurlenmesi 350 370 nm Bocek olduruculer sinekler en cok 365 nmde isiga cekilir Fotografcilik Yalnizca 335 ve 365 nanometre dalga boylari arasindaki UV isigi kullanilarak cekilmis bir portre Hubble Uzay Teleskobu tarafindan ultraviyole isikta goruldugu sekliyle Jupiter in kuzey kutbundaki Aurora Ultraviyole astronomisinde yildizlararasi ortam ve yildizlarin sicakligini ve kimyasal bilesimini ayirt etmek icin olcumler kullanilir Ozon tabakasi bircok UV frekansinin Dunya yuzeyindeki teleskoplara ulasmasini engellediginden cogu UV gozlemi uzaydan yapilir Elektrik ve elektronik endustrisi Cihazlardaki korona desarji ultraviyole emisyonlari uzerinden tespit edilebilir Korona elektrik yalitiminin bozulmasina ve ozon ve nitrojen oksit emisyonuna neden olur EPROM lar Silinebilir Programlanabilir Salt Okunur Bellek UV radyasyonuna maruz birakilarak silinir Bu moduller cipin ustunde UV radyasyonunun iceri girmesine izin veren seffaf kuvars bir pencereye sahiptir Floresan boya kullanimlari UV altinda mavi isik yayan renksiz floresan boyalar kagit ve kumaslara optik parlatici olarak eklenir Bu maddeler tarafindan yayilan mavi isik mevcut olabilecek sari renk tonlarini etkisiz hale getirir ve renklerin ve beyazlarin daha beyaz veya parlak renkli gorunmesine neden olur Ana renklerde parildayan boyalar boya kagit ve tekstillerde ya gun isigi altinda rengi gelistirmek icin ya da UV lambalariyla aydinlatildiginda ozel efektler saglamak icin kullanilir UV altinda parildayan boyalar iceren Blacklight boyalari bir dizi sanat ve estetik uygulamasinda kullanilmaktadir Eglence parklari binek resimlerini ve arka planlarini floresanla aydinlatmak icin genellikle UV aydinlatma kullanir Bu genellikle binicinin beyaz giysisinin acik mor renkte parlamasina neden olan bir yan etkiye sahiptir UV isik kaynagi altinda tutuldugunda bircok Visa kredi kartinda kus beliriyor Para surucu ehliyeti ve pasaport gibi onemli belgelerde sahteciligi onlemeye yardimci olmak icin kagit ultraviyole isik altinda gorulebilen bir UV filigrani veya fluoresan renkli lifler icerebilir Posta pullari pulun ve mektubun yuzunun otomatik olarak algilanmasina izin vermek icin UV isinlari altinda parlayan bir fosforla etiketlenir Floresan boyalar biyokimya ve adli tipta kullanilmaktadir Bazi biber gazi markalari biber gazi sikilan saldirganin uzerinde kolayca yikanamayan gorunmez bir kimyasal UV boyasi birakir ve bu da polisin saldirgani daha sonra tespit etmesine yardimci olur Bazi tahribatsiz test turlerinde UV genis bir malzeme yelpazesindeki kusurlari vurgulamak icin floresan boyalari uyarir Bu boyalar kilcal hareketle sivi penetran muayenesi yuzey kirma kusurlarina tasinabilir veya demirli malzemelerdeki manyetik sizinti alanlarina yakalanan ferrit partikullerine baglanabilir manyetik partikul muayenesi Analitik kullanimlar Adli UV meni kan ve tukuruk gibi vucut sivilarinin bulunmasina ve tanimlanmasina yardimci olan olay mahallinde bir arastirma aracidir Ornegin ejakule edilen sivilar veya tukuruk sivinin uzerinde biriktigi yuzeyin yapisi veya renginden bagimsiz olarak guclu UV kullanilarak tespit edilebilir UV vis mikrospektroskopisi belgelerin yani sira tekstil ve boya yongalari gibi eser kanitlari analiz etmek icin de kullanilir Diger uygulamalar cesitli sanat eserlerinin kimlik dogrulamasi ve sahte parayi tespit etmeyi icerir UV ye duyarli boyalarla ozel olarak isaretlenmemis malzemeler bile UV ye maruziyette belirgin bir fluoresansa sahip olabilir veya kisa ve uzun dalga ultraviyole altinda farkli sekilde fluoresans verebilir Murekkebin kontrastini artirma Multispektral goruntulemeyle okunaksiz Villa of the Papyri Oxyrhynchus un yanmis papirusleri veya Arsimet palimpsestleri gibi papirusleri okumak mumkundur Teknik belirli isik dalga boylarini yakalamak icin ince ayarli kizilotesi veya ultraviyole araliginda farkli filtreler kullanarak okunamayan belgenin resimlerini cekmeyi icerir Boylece papirus yuzeyinde murekkebi kagittan ayirt etmek icin optimum spektral kisim bulunabilir Parsomen uzerindeki soluk demir bazli murekkebi vurgulamak icin basit NUV kaynaklari kullanilabilir Sihhi uygunluk Sahte vucut sivilari iceren bir egitim egzersizinden sonra bir saglik calisaninin kisisel koruyucu ekipmani ultraviyole isikla kontrol edilerek gorunmez sivi damlalari bulunur Bu sivilar olumcul virusler veya baska kontaminasyonlar icerebilir Ultraviyole isik periyodik temizlik ve sanitasyonun basarisiz olabilecegi yuzeylerde kalan organik madde birikintilerinin tespit edilmesine yardimci olur Otel endustrisi imalat ve temizlik veya kirlilik seviyelerinin denetlendigi diger endustrilerde kullanilir Bazi haber kuruluslari oteller umumi tuvaletler tirabzanlar vb de sagliksiz kosullari ortaya cikarmak benzer cihazlar kullanan bir arastirmaci muhabir kullanabilir Kimya UV Vis spektroskopisi kimyasal yapiyi analiz etmek icin yaygin olarak kullanilan bir tekniktir UV radyasyonu floresan emisyonunun bir spektroflorometre ile olculdugu belirli bir numuneyi uyarmak icin siklikla kullanilir Biyolojik arastirmalarda nukleik asit veya proteinlerin miktarinin belirlenmesi icin UV radyasyonu kullanilir Cevre kimyasinda UV radyasyonu su numunelerinde ortaya cikan endise verici kirleticileri tespit etmek icin de kullanilabilir Kirlilik kontrol uygulamalarinda ornegin fosil yakitli enerji santrallerin baca gazinda nitrojen oksit kukurt bilesikleri civa ve amonyak emisyonlarini tespit etmek icin UV analizorleri kullanilir Ultraviyole radyasyon su uzerine dokulen petrolun tespit edilmesinde yag filmlerinin UV dalga boylarinda yuksek yansiticiligi ya da sudaki Raman sacilmasiyla olusturulan UV yi sogurma yoluyla daha hassas veri saglar UV isigi ile isinlanirken goruldugu gibi cesitli dalga boylarinda parlak bir sekilde fluoresan mineral ornekleri koleksiyonu Ultraviyole lambalar bazi degerli taslarin bilinmesi ve analizinin bir parcasi olarak kullanilir Malzeme bilimi kullanimlari Yangin algilama Uv dedektorler algilama elemani olarak genellikle silikon karbur veya aluminyum nitrur bazli bir kati hal cihazi veya gazla dolu bir tup kullanir Spektrumun herhangi bir bolumunde UV ye duyarli olan dedektorler gunes ve yapay isiktan kaynaklanan isinlamaya yanit verir Ornegin yanan bir hidrojen alevi 185 ila 260 nanometre araliginda guclu bir IR yayarken bir komur atesi UV bandinda zayif ancak IR dalga boylarinda cok daha guclu bir radyasyon yayar Hemen hemen tum yanginlar UVC bandinda bir miktar radyasyon yayar oysa Gunes in bu banttaki radyasyonu Dunya atmosferi tarafindan emilir Sonuc olarak UV dedektoru gunes perdesi dir yani Gunes ten gelen radyasyona yanit olarak bir alarma neden olmaz bu nedenle hem ic hem de dis mekanlarda kolayca kullanilabilir UV dedektorleri hidrokarbon metal kukurt hidrojen hidrazin ve amonyak dahil cogu yangina karsi hassastir Ark kaynagi elektrik arki yildirim tahribatsiz metal test ekipmanlarinda kullanilan X isinlari ve radyoaktif malzemeler bir UV algilama sistemini etkinlestirecek seviyeler uretebilir UV emici gaz ve buharlarin varligi bir yangindan gelen UV radyasyonunu zayiflatacak ve dedektorun alev algilama yetenegini olumsuz yonde etkileyecektir Ayni sekilde havada bir yag buhari veya dedektor penceresinde bir yag filminin bulunmasi da ayni etkiye sahip olacaktir Fotolitografi Ultraviyole radyasyon fotorezist in kimyasal bir maskeden gecen UV radyasyonuna maruz birakildigi bir prosedurle olan cok ince cozunurluklu fotolitografi gerceklestirilir Maruz kalma duyarli fotodirencte kimyasal reaksiyonlarin olusmasina neden olur Istenmeyen fotorezistin cikarilmasiyla numune uzerinde belirlenen model kalir Daha sonra hicbir fotorezistin kalmadigi numunenin alanlarini asindirmak uzerinde biriktirmek veya baska sekilde degistirmek icin adimlar atilabilir Fotolitografi yari iletken entegre devre bilesenleri ve baskili devre kartlarinin imalatinda kullanilir Elektronik entegre devreleri imal etmek icin kullanilan fotolitografi islemleri su anda 193 ve deneysel olarak extrem ultraviyole litografi icin 13 5 nm UV kullaniyor Polimerler Net seffaflik gerektiren elektronik bilesenler fotovoltaik panel ve sensorler UV enerjisi kullanilarak kurlenen akrilik recineler kullanilarak korunabilir Avantaj dusuk VOC emisyonu ve hizli kurlemedir UV nin bitmis yuzeylere etkisi 0 20 ve 43 saatlik Bazi murekkep kaplama ve yapistiricilar foto baslatici ve recine karisimi ile formule edilir Fotobaslatici UV isigina maruz kaldiginda polimerizasyon meydana gelir ve yapistiricilar birkac saniye icinde sertlesir Uygulamalar arasinda cam ve plastik yapistirma fiber optik kaplamalar yer kaplamasi UV kaplama ve ofset baskida kagit kaplamalar dis dolgulari ve dekoratif tirnak jelleri yer alir Kurleme icin UV lambalari LED ler ve excimer flas lambalari kullanilabilir Flekso veya ofset baski gibi islemler hareketli bir alt tabakaya odaklanan yuksek yogunluklu isik gerektirir elektrik arklari veya mikrodalgalar ile enerji verilen orta ve cok yuksek basincli Hg veya Fe bazli ampuller kullanilir Statik uygulamalar icin daha dusuk guclu floresan lamba ve LED ler kullanilabilir Kucuk yuksek basincli lambalar sivi dolu veya fiber optik isik kilavuzlari araciligiyla isik odakli olabilir ve calisma alanina iletilebilir UV nin polimerler uzerindeki etkisiyle polimer yuzeyler puruzluluk ve hidrofobiklik modifiye edilir Ornegin bir poli metil metakrilat yuzeyi vakumlu ultraviyole ile duzeltilebilir UV radyasyonu polimerlerin hazirlanmasinda faydalidir UV ye maruz kalan polimerler oksitlenecek ve polimerin yuzey enerjisi yukselecektir Polimerin yuzey enerjisi yukseltildiginde yapistirici ile polimer arasindaki bag daha gucludur Biyoloji ile ilgili kullanimlar Hava temizleme UVC ile katalizlenen bir kimyasal reaksiyonda Titanyum dioksit patojenler polen ve kuf sporlarinin organik maddeleri oksidasyonla zararsiz yan urunlere donusur Bununla birlikte reaksiyon duz bir yol degil ve basarili bir sonuc icin cok spesifik parametreler gerektirir UV temizleme mekanizmasi fotokimyasal bir surectir Ic ortamdaki kirleticiler neredeyse tamamen organik karbon bazli bilesiklerdir ve 240 ila 280 nm de yuksek yogunluklu UV ye maruz kaldiklarinda parcalanirlar Kisa dalga ultraviyole radyasyon canli mikroorganizmalardaki DNA yi yok edebilir UVC nin etkinligi yogunluk ve maruz kalma suresi ile dogrudan iliskilidir UV nin karbon monoksit ve VOC ler gibi gaz halindeki kirleticileri azalttigi da gosterilmistir 184 ve 254 nmde yayilan UV lambalari hava oda ile lamba odasi arasinda geri donusturulurse dusuk konsantrasyonlarda hidrokarbonlari ve karbon monoksiti giderebilir Bu duzenleme ozonun aritilmis havaya girmesini onler Benzer sekilde hava 184 nm de calisan tek bir UV kaynagindan gecirilerek ve UV lambasi tarafindan uretilen ozonu uzaklastirmak icin demir pentaoksit uzerinden gecirilerek islenebilir Sterilizasyon ve dezenfeksiyon Dusuk basincli bir civa buhari bosaltma tupu kullanilmadiginda davlumbazin icini kisa dalga UV isigiyla doldurur ve isinlanmis yuzeylerden mikrobiyolojik kirleticileri sterilize eder Ultraviyole lambalar biyoloji laboratuvarlari ve tibbi tesislerde calisma alanlari ve aletleri sterilize etmek icin kullanilir Ticari olarak temin edilebilen dusuk basincli civa buharli lambalar radyasyonlarinin yaklasik 86 sini 254 nanometrede nm yayar ve 265 nm en yuksek mikrop oldurucu etkinlik noktasidir Bu dalga boylarindaki UV bir mikroorganizmanin DNA RNA sina zarar vererek cogalmasini engeller ve onu zararsiz hale getirir organizma olmese bile Mikroorganizmalar kucuk catlaklar ve golgeli alanlarda ultraviyole isinlarindan korunabildikleri icin bu lambalar sadece diger sterilizasyon tekniklerine ek olarak kullanilmaktadir UV C LED ler yeni ticari populerlik kazanmaktadir Tek renkli yapilari nedeniyle 5 nm bu LED ler dezenfeksiyon icin gereken belirli bir dalga boyunu hedefleyebilir Patojenlerin belirli UV dalga boylarina karsi duyarliliklarinin degistigini bilmek ozellikle onemlidir LED ler civa icermez aninda acilir kapanir ve gun boyunca sinirsiz donguye sahiptir UV dezenfeksiyon atik su ve belediye icme suyu aritmalarinda artan bir kullanim alani bulmaktadir Bircok kaynak suyu siseleyicisi sularini sterilize etmek icin UV dezenfeksiyon kullanir Gunes enerjisiyle su dezenfeksiyonu dogal gunes isigini kullanarak kirli suyu ucuza aritmak icin arastirilmistir UV A isinlamasi ve sicaklik sudaki organizmalari oldurmektedir Ultraviyole radyasyon yuksek yogunluklu bir ultraviyole kaynagi uzerinden akitarak meyve sularini pastorize etmek icin kullanilabilir Boyle bir islemin etkinligi meyve suyunun UV emilimine baglidir 200 280 nm arasinda yogun ve genis spektrumlu darbeler kullanarak yuzeylerdeki mikroorganizmalari oldurme teknigidir Darbeli isik saniyede birkac kez flas uretebilen xenon lambalariyla calisir Dezenfeksiyon robotlari darbeli UV kullanir Biyolojik Kuslar surungenler ve arilar gibi bocekler de dahil olmak uzere bazi hayvanlar ultraviyoleye yakin dalga boylarini gorebilir Bircok meyve cicek ve tohum insan renkli gorusune kiyasla ultraviyole dalga boylarinda daha guclu bir sekilde one cikiyor Akrepler UV aydinlatmasi altinda parlar veya saridan yesile bir renk alir bu onlarin kontrolun altina alinmasinda etkilidir olur Pek cok kusun tuylerinde normal dalga boylarinda gorulemeyen ancak ultraviyole isikta gozlemlenebilen desenler vardir Kopekler kediler ve insanlar da dahil olmak uzere bazi hayvanlarin idrar ve diger salgilarini ultraviyole ile tespit etmek cok daha kolaydir Kemirgenlerin idrar izleri hasere kontrol teknisyenleri tarafindan tespit edilebilir Kelebekler cinsiyet tanima ve ciftlesme davranislarinda iletisim sistemi olarak ultraviyole kullanir Ornegin Colias eurytheme kelebeginde erkekler disileri bulmak ve teshis etmek icin gorsel ipuclarina guvenir Es bulmak icin kimyasal uyaranlar kullanmak yerine erkekler disi arka kanatlarin ultraviyole yansitan rengine cekilir Pieris napi kelebeklerinde cevrede daha az UV radyasyonu bulunan kuzey Finlandiya daki disilerin erkeklerini cekmek icin daha guneyde meydana gelenlere gore daha guclu UV sinyallerine sahip olduklari gosterildi Bu erkeklerin gozlerinin UV duyarliligini artirmanin disiler tarafindan yayilan UV sinyallerini artirmaktan evrimsel olarak daha zor oldugunu dusundurdu Bircok bocek ucus navigasyonu icin referans olarak gok cisimlerinden gelen UV emisyonlarini kullanir Yerel bir ultraviyole yayici ucan bocegi cekecek normal navigasyon surecini bozacaktir Paraguay Chaco da bocekleri toplamak icin UV isigi kullanan entomolog Yesil fluoresans proteini bir belirtec olarak genetikte siklikla kullanilir Proteinler gibi bircok madde ultraviyole isikta onemli isik sogurma bantlarina sahiptir UV ozellikli spektrofotometreler bu tur laboratuvarlarda yaygindir Bocek tuzagi ucan bocekleri yok etmek icin kullanilir UV ye cekilir ve elektrik sokuyla olurler veya cihazla temasa gectiklerinde tuzaga duserler Entomologlar tarafindan faunistik arastirma calismalari sirasinda gece boceklerini toplamak icin farkli ultraviyole radyasyon tuzak tasarimlari kullanilmaktadir Terapi UV sedef hastaligi ve vitiligo gibi cilt durumlarinin tedavisinde faydalidir Psoralen alarak UVA ya maruz kalmak sedef icin daha etkili bir tedavi saglar Psoralenlerin karacigere zarar verme potansiyeli nedeniyle PUVA tedavisi bir hastanin yasami boyunca yalnizca sinirli sayida kullanilabilir UVB fototerapi topikal preparatlar gerektirmez sadece maruz kalma gereklidir Bununla birlikte fototerapi antralin komur katrani ve vitamin A ve D turevleri gibi belirli topikal tedavilerle veya metotreksat ve Soriatane gibi sistemik tedavilerle birlikte kullanildiginda etkili olabilir Herpetoloji Surungenler D vitamini biyosentezi ve diger metabolik surecler icin UVB ye ihtiyac duyar Spesifik olarak kalsiyumun kemik ve yumurta uretimi icin kullanilmasinin yani sira temel hucresel noral isleyis icin gerekli olan kolekalsiferol D3 vitamini sentezinde UVA dalga boyu vahsi yasamda bircok surungenin hayatta kalma becerileri ve bireyler arasindaki gorsel iletisimde de onemli bir rol oynayabilir Bu nedenle tutsak bir surungenin muhafazasinda bir fluoresan UV a b kaynagi turler icin uygun guc ve spektrumda mevcut olmalidir Dogru seviyelerde dogal gunes isigi her zaman yapay kaynaklardan daha ustun olacaktir ancak bu dunyanin farkli yerlerindeki bekciler icin mumkun olmayabilir Spektrumun UVa kisminin yuksek duzeyde ciktisinin vucutlarinin hassas kisimlarinda hem hucresel hem de DNA hasarina neden olabilecegi bilinen bir sorundur uygunsuz bir UVa b kaynagi kullanimi ve yerlestirilmesi gozlerde fotokeratitle sonuclanabilir Isi ve isik kombinasyonu iceren urunlerde UVa b ye karsi dikkatli olunmalidir Evrimdeki onemiUreme protein ve enzimlerinin erken evrimi modern evrim teorisi modellerinde UV radyasyona atfedilir UVB genetik dizilerde yan yana bulunan timin baz ciftlerinin ureme enzimlerinin kopyalayamadigi zincirde bir bozulma olan timin dimerlerine baglanmasina neden olur Bu genetik replikasyon ve protein sentezi sirasinda genellikle hucreyi olduren cerceve kaymasina yol acar Erken prokaryotlar UV yi engelleyen ozon tabakasi olusmadan once okyanusun yuzeyine yaklastiklarinda neredeyse her zaman olduler Hayatta kalan cok azi genetik materyali izleyen ve timin dimerlerini nukleotit eksizyon onarim enzimleriyle cikaran enzimler gelistirmisti Modern mitoz ve mayozda yer alan bircok enzim ve protein onarim enzimlerine benzer ve orijinal olarak UV nin neden oldugu DNA hasarlarinin ustesinden gelmek icin kullanilan enzimlerin evrimlesmis modifikasyonlari olduguna inanilir FotobiyolojiFotobiyoloji geleneksel olarak oksijenin ilk iyonlasma enerjisi olan 10 eV civarinda sinirlandirilmis canli organizmalarda iyonlastirici olmayan radyasyonun yararli ve zararli etkilesimlerinin bilimsel calismasidir UV enerjide kabaca 3 ila 30 eV arasinda degisir Bu nedenle fotobiyoloji UV spektrumunun hepsini olmasa da bir kismini eglendirir Ayrica bakinizKizilotesiKaynakca 27 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2009 The Sun and the Earth s Climate Absorption of solar spectral radiation by the atmosphere Living Reviews in Solar Physics 4 2 2 2007 doi 10 12942 lrsp 2007 2 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b Wacker 1 Ocak 2013 Sunlight and Vitamin D Dermato endocrinology 5 1 51 108 doi 10 4161 derm 24494 ISSN 1938 1972 PMC 3897598 2 PMID 24494042 a b David Hambling 29 Mayis 2002 The Guardian 23 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Ocak 2015 Cronin 15 Eylul 2016 Photoreception and vision in the ultraviolet Journal of Experimental Biology Ingilizce 219 18 2790 2801 doi 10 1242 jeb 128769 ISSN 1477 9145 PMID 27655820 24 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 M A Mainster 2006 Violet and blue light blocking intraocular lenses photoprotection versus photoreception British Journal of Ophthalmology 90 6 784 792 doi 10 1136 bjo 2005 086553 PMC 1860240 2 PMID 16714268 2nd Cambridge Cambridge University Press 2001 s 231 ISBN 978 0 521 77504 5 31 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Ekim 2013 Limits of the eye s overall range of sensitivity extends from about 310 to 1050 nanometers Tata McGraw Hill Education 2009 s 213 ISBN 978 1 259 08109 5 31 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ekim 2013 Normally the human eye responds to light rays from 390 to 760 nm This can be extended to a range of 310 to 1 050 nm under artificial conditions 22 Kasim 2013 7 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Hunt 2009 Evolution and spectral tuning of visual pigments in birds and mammals Philosophical Transactions of the Royal Society B Biological Sciences 364 1531 2941 2955 doi 10 1098 rstb 2009 0044 ISSN 0962 8436 PMC 2781856 2 PMID 19720655 On a new Imponderable Substance and on a Class of Chemical Rays analogous to the rays of Dark Heat J W Draper The London Edinburgh and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science 1842 LXXX pp 453 461 Description of the Tithonometer J W Draper The Practical Mechanic and Engineer s Magazine January 1844 pp 122 127 12 2 2 Discoveries beyond the visible Patterns of light chasing the spectrum from Aristotle to LEDs New York Springer 23 Ekim 2007 s 149 ISBN 978 0 387 75107 8 A history of ultraviolet photobiology for humans animals and microorganisms 76 6 561 79 2002 doi 10 1562 0031 8655 2002 0760561AHOUPF2 0 CO2 PMID 12511035 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim James Bolton Christine Colton The Ultraviolet Disinfection Handbook American Water Works Association 2008 978 1 58321 584 5 pp 3 4 The ozone layer also protects living beings from this Victor Schumann The Astrophysical Journal 38 1 4 1914 doi 10 1086 142050 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim PDF Space Weather spacewx com 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2013 Gullikson 1996 PDF Journal of Electron Spectroscopy and Related Phenomena 80 313 316 doi 10 1016 0368 2048 96 02983 0 9 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2011 The Birth of Stars and Planets Cambridge University Press 2006 s 177 Bark 2000 Slipping surface discharge as a source of hard UV radiation Journal of Physics D Applied Physics 33 7 859 doi 10 1088 0022 3727 33 7 317 PDF 1 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi newport com 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi 28 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2009 1 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi erisim tarihi 30 Nisan 2012 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Calbo 2005 Empirical studies of cloud effects on UV radiation A review Reviews of Geophysics Ingilizce 43 2 doi 10 1029 2004RG000155 ISSN 1944 9208 Burnett 2011 Current sunscreen controversies a critical review Photodermatology Photoimmunology amp Photomedicine 27 2 58 67 doi 10 1111 j 1600 0781 2011 00557 x PMID 21392107 27 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2012 Prazisions Glas amp Optik 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2017 Prazisions Glas amp Optik 19 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2017 a b Moehrle 2003 UV exposure in cars Photodermatology Photoimmunology amp Photomedicine Ingilizce 19 4 175 181 doi 10 1034 j 1600 0781 2003 00031 x ISSN 1600 0781 PMID 12925188 Newport Corporation 18 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF 4 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Advances in Fruit Processing Technologies Ingilizce CRC Press 18 Mayis 2012 s 5 ISBN 978 1 4398 5153 1 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2023 waveformlighting com 22 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2020 Boyce 2016 Modern technologies for improving cleaning and disinfection of environmental surfaces in hospitals Antimicrobial Resistance and Infection Control 5 10 doi 10 1186 s13756 016 0111 x PMC 4827199 2 PMID 27069623 a b PDF University of Liverpool s 3 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi GEN Eng News 4 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Thorlabs Product Catalog Ingilizce United States Germany 3 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Aralik 2014 1996 Eksik ya da bos baslik yardim a b c Strauss 1991 Broadly tunable difference frequency generation of VUV using two photon resonances in H2 and Kr Optics Letters 16 15 1192 4 doi 10 1364 ol 16 001192 PMID 19776917 29 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2021 Xiong 2017 Phys Chem Chem Phys 19 43 29057 29067 doi 10 1039 C7CP04886F PMID 28920600 15 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi EE Times 15 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2014 Sivamani April 2009 The benefits and risks of ultraviolet tanning and its alternatives The role of prudent sun exposure Dermatologic Clinics 27 2 149 154 doi 10 1016 j det 2008 11 008 PMC 2692214 2 PMID 19254658 Lamberg Allardt 1 Eylul 2006 Vitamin D in foods and as supplements Progress in Biophysics and Molecular Biology Ingilizce 92 1 33 38 doi 10 1016 j pbiomolbio 2006 02 017 ISSN 0079 6107 PMID 16618499 Korb Alex 17 Kasim 2011 Boosting your serotonin activity Psychology Today 1 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi How to increase serotonin in the human brain without drugs Journal of Psychiatry and Neuroscience 32 6 394 399 2007 PMC 2077351 2 PMID 18043762 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Juzeniene 27 Ekim 2014 Beneficial effects of UV radiation other than via vitamin D production Dermato Endocrinology 4 2 109 117 doi 10 4161 derm 20013 PMC 3427189 2 PMID 22928066 Herzinger 1995 Ultraviolet B irradiation induced G2 cell cycle arrest in human keratinocytes by inhibitory phosphorylation of the cdc2 cell cycle kinase Oncogene 11 10 2151 2156 PMID 7478536 Bhatia 2015 Excimer laser therapy and narrowband ultraviolet B therapy for exfoliative cheilitis International Journal of Women s Dermatology 1 2 95 98 doi 10 1016 j ijwd 2015 01 006 PMC 5418752 2 PMID 28491966 Risks especially for the eye emanating from the rise of solar UV radiation in the Arctic and Antarctic regions International Journal of Circumpolar Health 59 1 38 51 2000 PMID 10850006 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim World Health Organization 17 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi cancer org 3 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2017 Torma 1988 UV irradiation and topical vitamin A modulate retinol esterification in hairless mouse epidermis Acta Derm Venereol 68 4 291 299 PMID 2459873 a b DNA repair pro apoptotic dual role proteins in five major DNA repair pathways Fail safe protection against carcinogenesis Mutat Res 511 2 145 78 June 2002 doi 10 1016 S1383 5742 02 00009 1 PMID 12052432 Davies H June 2002 Mutations of the BRAF gene in human cancer PDF Nature 417 6892 949 954 doi 10 1038 nature00766 PMID 12068308 5 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Mayis 2023 New Scientist 10 Haziran 2015 9 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Hogan C Michael 2011 Sunlight Cleveland C Ed 19 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi r ad1 eksik soyadi1 yardim r eksik soyadi2 yardim DNA damage after acute exposure of mice skin to physiological doses of UVB and UVA light Arch Dermatol Res 304 5 407 412 January 2012 doi 10 1007 s00403 012 1212 x PMID 22271212 Ultraviolet A radiation Its role in immunosuppression and carcinogenesis Semin Cutan Med Surg 30 4 214 21 December 2011 doi 10 1016 j sder 2011 08 002 PMID 22123419 a b Xu C 2001 Photosensitization of the sunscreen octyl p dimethylaminobenzoate b UV A in human melanocytes but not in keratinocytes Photochemistry and Photobiology 73 6 600 604 doi 10 1562 0031 8655 2001 073 lt 0600 POTSOP gt 2 0 CO 2 PMID 11421064 a b Knowland John 1993 Sunlight induced mutagenicity of a common sunscreen ingredient FEBS Letters 324 3 309 313 doi 10 1016 0014 5793 93 80141 G PMID 8405372 Chatelaine 2003 Skin penetration and sun protection factor of five UV filters Effect of the vehicle Skin Pharmacol Appl Skin Physiol 16 1 28 35 doi 10 1159 000068291 PMID 12566826 27 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2023 The impact of natural sunlight exposure on the UV B sun protection factor UVB SPF and UVA protection factor UVA PF of a UV A UV B SPF 50 sunscreen J Drugs Dermatol 10 2 150 155 February 2011 PMID 21283919 Sunscreen products what do they protect us from Int J Pharm 415 1 2 181 184 August 2011 doi 10 1016 j ijpharm 2011 05 071 PMID 21669263 Could sunscreens increase melanoma risk Am J Public Health 82 4 614 615 1992 doi 10 2105 AJPH 82 4 614 PMC 1694089 2 PMID 1546792 Sunscreen use and malignant melanoma International Journal of Cancer 87 1 145 150 2000 doi 10 1002 1097 0215 20000701 87 1 lt 145 AID IJC22 gt 3 0 CO 2 3 PMID 10861466 Melanoma and use of sunscreens An EORTC case control study in Germany Belgium and France Int J Cancer 61 6 749 755 1995 doi 10 1002 ijc 2910610602 PMID 7790106 Weinstock M A 1999 Do sunscreens increase or decrease melanoma risk An epidemiologic evaluation Journal of Investigative Dermatology Symposium Proceedings 4 1 97 100 doi 10 1038 sj jidsp PMID 10537017 5 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2023 Vainio H 2000 Commentary Cancer preventive effects of sunscreens are uncertain Scandinavian Journal of Work Environment amp Health 26 6 529 531 doi 10 5271 sjweh 578 a b c Hanson Kerry M 2006 Sunscreen enhancement of UV induced reactive oxygen species in the skin Free Radical Biology and Medicine 41 8 1205 1212 doi 10 1016 j freeradbiomed 2006 06 011 PMID 17015167 6 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2023 Damiani E 1999 Nitroxide radicals protect DNA from damage when illuminated in vitro in the presence of dibenzoylmethane and a common sunscreen ingredient Free Radic Biol Med 26 7 8 809 816 doi 10 1016 S0891 5849 98 00292 5 PMID 10232823 Medscape Porokeratosis 24 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde World Health Organization 25 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Optician Online 26 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi SETi 30 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2019 SETi 20 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Eylul 2009 Pestproducts com 8 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2011 Corona 1 Agustos 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Springer 1994 Detection of dry bodily fluids by inherent short wavelength UV luminescence Preliminary results Forensic Sci Int 66 2 89 94 doi 10 1016 0379 0738 94 90332 8 PMID 8063277 Fiedler Anja Benecke Mark ve digerleri PDF Bentham Science 30 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2009 Yazar eksik soyadi1 yardim Digital photography of documents wells genealogy org uk 19 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Integrated cleaning and measurement Ingilizce Healthy Facilities Institute 21 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2017 Non destructive inspection Seeing through the B 52 afgsc af mil 16 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2017 Escobar 20 Nisan 2015 Valve Magazine 15 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Practical Non destructive Testing Ingilizce Woodhead Publishing 2002 s 10 ISBN 9781855736009 House Beautiful Ingilizce 15 Eylul 2016 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi ABC News 17 Kasim 2010 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Lee January 2021 Emerging Contaminants An Overview of Recent Trends for Their Treatment and Management Using Light Driven Processes Water Ingilizce 13 17 2340 doi 10 3390 w13172340 Battikha N E Ed 2007 The Condensed Handbook of Measurement and Control 3rd ISA ss 65 66 ISBN 978 1 55617 995 2 Fingas Mervin Ed 2011 Oil Spill Science and Technology Elsevier ss 123 124 ISBN 978 1 85617 943 0 12 Mart 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi R V Lapshin 2010 Journal of Surface Investigation X ray Synchrotron and Neutron Techniques 4 1 1 11 doi 10 1134 S1027451010010015 ISSN 1027 4510 9 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Importance of UV Light for Plants Cultivated Indoors Best LED Grow Lights Info Ingilizce 11 Haziran 2017 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Haziran 2017 Scott 1971 Removal by ultra violet lamp of ethylene and other hydrocarbons produced by bananas Journal of the Science of Food and Agriculture 22 9 496 7 doi 10 1002 jsfa 2740220916 Scott 1973 Atmospheric pollutants destroyed in an ultra violet scrubber Laboratory Practice 22 2 103 6 PMID 4688707 Shorter 1986 Removal of ethylene from air and low oxygen atmospheres with ultra violet radiation Lebensm Wiss U Technology 19 176 9 Chang 7 Mayis 2020 The New York Times 7 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mayis 2020 Welch David ve digerleri January 2018 Far UVC light A new tool to control the spread of airborne mediated microbial diseases Scientific Reports 8 1 2752 doi 10 1038 s41598 018 21058 w ISSN 2045 2322 PMC 5807439 2 PMID 29426899 wateronline com 20 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sodis ch 2 Nisan 2011 31 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2011 19 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Kasim 2014 Silberglied 1978 Ultraviolet Reflection and Its Behavioral Role in the Courtship of the Sulfur Butterflies Colias eurytheme and C philodice Lepidoptera Pieridae Behavioral Ecology and Sociobiology 3 3 203 43 doi 10 1007 bf00296311 Meyer Rochow 1997 Ultraviolet colours in Pieris napi from northern and southern Finland Arctic females are the brightest Naturwissenschaften 84 4 165 168 doi 10 1007 s001140050373 National Psoriasis Foundation USA 22 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan php arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2007 Diehl February 2018 A comparison of UVb compact lamps in enabling cutaneous vitamin D synthesis in growing bearded dragons Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition Ingilizce 102 1 308 316 doi 10 1111 jpn 12728 PMID 28452197 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mayis 2023 UV Guide UK 31 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2017 Margulis Lynn Sagan Dorion 1986 Origins of Sex Three Billion Years of Genetic Recombination book 1 Yale University Press ISBN 978 0 300 04619 9 29 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mayis 2023 Yazar eksik soyadi1 yardim