Muammer Kaddafi, bir grup genç subayına kansız bir darbeyle Kral I. İdris'e karşı liderlik ettikten sonra 1 Eylül 1969'da Libya'nın fiili lideri oldu. Kralın ülkeden kaçmasının ardından Kaddafi başkanlığındaki Devrimci Komuta Konseyi (DKK), monarşiyi ve eski anayasayı kaldırarak "hürriyet, sosyalizm ve birlik" mottosuyla Libya Arap Cumhuriyeti'ni kurdu. İktidara geldikten sonra DKK hükûmeti; herkes için eğitim, sağlık ve barınma sağlama sürecini başlattı. Ülkede halk eğitimi her iki cinsiyet için de parasız ve ilköğretim zorunlu hale geldi. Tıbbi bakım, halka ücretsiz olarak sunuldu; ancak herkese barınma sağlamak, DKK hükûmetinin tamamlayamadığı bir görevdi. Kaddafi döneminde, ülkede kişi başına düşen gelir 11.000 ABD dolarını aşarak Afrika'daki en yüksek beşinci ülke oldu. Refah artışına tartışmalı bir dış politika eşlik etti ve iç siyasi baskı arttı.
1980'lerde ve 1990'larda Kaddafi, Doğu Bloku ve Fidel Castro'nun Küba'sı ile ittifak halinde olup, Nelson Mandela'nın Afrika Ulusal Kongresi, Yaser Arafat'ın Filistin Kurtuluş Örgütü, Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu ve Polisario Cephesi (Batı Sahra) gibi isyancı hareketleri açıkça destekledi. Kaddafi hükûmetinin bu ve diğer vekil güçlerin saldırılarına katıldığı ya da yardım ettiği biliniyordu ya da bundan şüpheleniliyordu. Ek olarak, Kaddafi, 1970'lerde ve 1980'lerde Afrika'daki komşu devletleri, özellikle de Çad'ı . Tüm eylemleri, Libya'nın çoğu Batılı devletler olmak üzere birçok ülkeyle olan bozulması ve 1986'da ABD'nin Libya'yı bombalaması ile sonuçlandı. Kaddafi, dünya çapındaki anti-emperyalist ve anti-sömürgeci hareketleri destekleme ihtiyacını öne sürerek hükûmetinin eylemlerini savundu. Özellikle Kaddafi, anti-Siyonist, pan-Arap, pan-Afrikanist ve Arap ve siyah sivil haklar hareketlerini destekledi. Kaddafi'nin genellikle düzensiz olan davranışı, bazı yabancıların onun akli dengesinin yerinde olmadığı sonucuna varmalarına neden oldu ki bu, Libya makamları ve Kaddafi'ye yakın diğer gözlemciler tarafından reddedilen bir iddiadır. Sovyetler Birliği ve müttefiklerinden kapsamlı yardım ve teknik yardım almasına rağmen, Kaddafi büyük ölçüde Batılı petrol şirketlerine karlı Libya enerji sektörlerine erişim vaadiyle teşvik yaparak Batı Avrupa'daki Amerikan yanlısı hükûmetlerle yakın bağlarını sürdürdü. 11 Eylül saldırılarının ardından Libya ile Batı arasındaki gergin ilişkiler büyük ölçüde normale döndü ve karşılığında ülkeye yönelik yaptırımlar gevşetildi.
2011 yılının başlarında, daha geniş kapsamlı "Arap Baharı" bağlamında ülkede bir iç savaş patlak verdi. İsyancı Kaddafi karşıtı güçler 27 Şubat 2011'de Geçici Ulusal Konsey adında bir komite kurdu. İsyancıların kontrolündeki bölgelerde geçici bir otorite olarak hareket etmesi gerekiyordu. İsyancı güçlere ek olarak hükûmet güçleri tarafından da öldürüldükten sonra,NATO güçleri liderliğindeki çok uluslu bir koalisyon isyancıları desteklemek için 21 Mart 2011'de müdahale etti.Uluslararası Ceza Mahkemesi, 27 Haziran 2011'de Kaddafi ve maiyeti hakkında tutuklama emri çıkardı. Kaddafi hükûmeti, Trablus'un 20 Ağustos 2011'de isyancı güçlerin eline geçmesinin ardından devrildi, ancak özellikle Kaddafi'nin memleketi Sirte'de, Kaddafi hükûmetini destekleyen güçler tarafından düzenlenen direniş cepleri iki ay daha dayandı. Kaddafi, 1 Eylül 2011'de Sirte'yi Libya'nın yeni başkenti ilan etti. Sirte'de kalan son bölgelerin 20 Ekim 2011'de kontrol altına alınması ve ardından Kaddafi'nin öldürülmesi, Libya Arap Cemahiriyesi'nin sonunu işaret etti.
Libya'nın adı, Kaddafi'nin lider olduğu dönemde birkaç kez değiştirildi. 1969'dan 1977'ye kadar adı Libya Arap Cumhuriyeti idi. 1977 yılında adı Libya Sosyalist Arap Halk Cemahiriyesi olarak değiştirildi.Cemahiriye, genellikle "kitlelerin durumu" olarak çevrilen ve ortaya atılan bir terimdi. 1986'da Amerika Birleşik Devletleri'nin Libya'yı bombalamasının ardından ülkenin adı 1986'da Libya Büyük Sosyalist Arap Halk Cemahiriyesi olarak değiştirildi.
1969 darbesi
1959'da önemli keşfi ve müteakip elde edilen gelir, Libya Krallığı'nı dünyanın en fakir ülkelerinin birinden zengin bir devlete geçişini sağladı. Petrol, Libya hükûmetinin mali durumunu büyük ölçüde iyileştirmiş olsa da ulusun servetinin Kral İdris'in elinde yoğunlaşmasına karşı kızgınlık yükselmeye başladı. Bu hoşnutsuzluk, Nasırcılık ve Arap milliyetçiliğinin/sosyalizminin Kuzey Afrika ve Orta Doğu'da yükselişiyle arttı.
1 Eylül 1969'da, Hür Subaylar Hareketi olarak bilinen ve çoğunlukla Sinyal Birliklerine atanmış erlerden oluşan yaklaşık 70 genç ordu subayından oluşan bir grup, hükûmetin kontrolünü ele geçirdi ve bir darbeyle Libya monarşisini kaldırdı. Darbe Bingazi'de başlatıldı ve iki saat içinde devralma tamamlandı. Ordu birlikleri darbeyi desteklemek için hızla toplandı ve birkaç gün içinde Trablus'ta ve ülkenin başka yerlerinde askeri kontrolü sağlam bir şekilde kurdu. Darbenin, özellikle kentsel alanlardaki gençler tarafından halk tarafından karşılanması coşkuluydu. Sirenayka ve Fizan'daki direniş korkularının yersiz olduğu ortaya çıktı. Darbeyle ilgili herhangi bir ölüm veya şiddet olayı bildirilmedi.
Darbeyi gerçekleştirme sorumluluğunu üstlenen Hür Subaylar Hareketi, kendisini Devrimci Komuta Konseyi (DKK) olarak belirleyen on iki üyeli bir müdürlük tarafından yönetiliyordu. Bu organ, darbeden sonra Libya hükûmetini oluşturdu. 1 Eylül'deki ilk bildirisinde, DKK ülkenin Libya Arap Cumhuriyeti olarak adlandırılan özgür ve egemen bir devlet olduğunu ve "özgürlük, birlik ve sosyal adalet yolunda ilerleyecek, vatandaşlarına eşitlik hakkını garanti edecek ve önlerine onurlu çalışmanın kapılarını açacağını" ifade etti. Türklerin ve İtalyanların egemenliği ve yeni devrilmiş "gerici" hükûmet, Libya halkının yeni bir refah, eşitlik ve onur çağına "özgür kardeşler" olarak ilerlemeye çağrıldığı "karanlık çağlara" ait olarak nitelendirildi.
DKK, Libya'daki diplomatik temsilcilere, devrim niteliğindeki değişikliklerin ülke dışından yönlendirilmediğini, mevcut anlaşmaların yürürlükte kalacağını ve yabancıların can ve mallarının korunacağını tavsiye etti. Yeni hükûmetin diplomatik olarak tanınması, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerden hızla geldi. Amerika Birleşik Devletleri'nin tanıması resmen 6 Eylül'e kadar uzadı.
Darbe sonrası
İç direnişin eksikliği göz önüne alındığında, yeni hükûmete yönelik en büyük tehlikenin, olay yerinde gözaltına alınan Kral İdris veya tayin edilmiş varisi ve darbe sırasında kraliyet hükûmetinin diğer üst düzey sivil ve askeri yetkilileriyle birlikte gözaltına alınan 'dan ilham alan bir tepki olasılığında yattığı ortaya çıktı. Ancak darbeden birkaç gün sonra Hasan, alenen tahtın tüm haklarından feragat etti, yeni hükûmeti desteklediğini açıkladı ve halkı şiddete başvurmadan kabul etmeye çağırdı.
İdris, Mısır Cumhurbaşkanı Nasır aracılığıyla DKK ile mesaj alışverişinde bulunarak, bildirilen İngiliz müdahalesini güvence altına alma girişimlerinden uzaklaştı ve Libya'ya geri dönme niyetini reddetti. Karşılığında, DKK tarafından hâlâ ülkede olan ailesi konusunda güvence verildi. İdris, kendi isteği ve Nasır'ın onayı ile ilk sürgününü geçirdiği ve 1983'te ölümüne kadar kaldığı Mısır'a bir kez daha yerleşti.
7 Eylül 1969'da DKK, yeni cumhuriyetin hükûmetini yönetmek için bir kabine atadığını duyurdu. 1967'den beri siyasi faaliyetleri nedeniyle hapiste tutulan Amerikalı eğitimli teknisyen başbakan olarak atandı. Sekiz üyeli Bakanlar Kuruluna başkanlık etti ve bunlardan altısı, Mağribî gibi sivildi ve ikisi - Adem Said Havvaz ve Musa Ahmed - askeri görevliydi. Subayların hiçbiri DKK üyesi değildi.
Bakanlar Kuruluna "devletin DKK tarafından hazırlanan genel politikasını uygulaması" talimatı verildi ve nihai otoritenin nerede olduğu konusunda hiçbir şüphe bırakmadı. Ertesi gün DKK, Yüzbaşı Kaddafi'yi albaylığa terfi ettirmeye ve onu Libya Silahlı Kuvvetleri başkomutanı olarak atamaya karar verdi. DKK sözcüleri Ocak 1970'e kadar DKK üyelerinin başka isimlerini açıklamayı reddetse de o tarihten itibaren DKK'nin ve yeni fiili devlet başkanının Kaddafi olduğu açıktı.
Analistler, 1969'daki Libya askeri darbesi ile Nasır'ın 1952'deki Mısır'daki darbesi arasındaki çarpıcı benzerliklere dikkat çektiler ve Mısır deneyiminin ve Nasır'ın karizmatik figürünün Libya'daki Hür Subaylar Hareketi için bir model oluşturduğu açıkça ortaya çıktı. 1969'un son aylarında DKK, iç reformları başlatmak için şiddetle harekete geçerken, süper güçler arasındaki çatışmada tarafsızlığını ve her türlü sömürgecilik ve emperyalizme karşı muhalefeti ilan etti. Aynı zamanda Libya'nın Arap birliğine ve İsrail'e karşı Filistin davasının desteklenmesine olan bağlılığını da açıkça ortaya koydu.
DKK, ülkenin "Arap ulusu"nun bir parçası olarak kimliğini ve devlet dinini İslam olarak yeniden onayladı. Tüm yasama işlevleri DKK tarafından üstlenildi, parlamenter kurumlar kaldırıldı ve 1952'den beri yürürlükte olan siyasi parti yasağı sürdürüldü. Yeni hükümet - büyük ölçüde ateist olduğu için - komünizmi kategorik olarak reddetti ve İslami ilkeleri sosyal, ekonomik ve siyasi reformlarla bütünleştiren bir Arap sosyalizmi yorumunu resmen benimsedi. Libya, neredeyse bir gecede muhafazakar Arap gelenekçi devletler kampından radikal milliyetçi devletlerin kampına geçmişti.
Libya Arap Cumhuriyeti (1969-1977)
Libya الجمهورية العربية الليبية Al-Jumhūrīyah Al-ʿArabiyyah Al-Lībiyyah (Arapça) Repubblica Araba Libica (İtalyanca) Libya Arap Cumhuriyeti | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1969-1977 | |||||||||
Millî marş Arapça: والله زمان يا سلاحي Valla Zaman Ya Silahi ("Uzun zaman oldu, ey sevgili silahım!") Arapça: الله أكبر Allah-u Ekber ("Allah Yücedir") | |||||||||
Başkent | Trablus | ||||||||
Yaygın dil(ler) | Arapça İtalyanca | ||||||||
Hükûmet | Askerî diktatörlük altında üniter cumhuriyet
| ||||||||
Devrimci Komuta Konseyi Başkanı ((devlet başkanı)) | |||||||||
| |||||||||
(Başbakan) | |||||||||
| |||||||||
Tarihî dönem | Soğuk Savaş | ||||||||
| |||||||||
Nüfus | |||||||||
| |||||||||
Para birimi | Libya dinarı (LYD) | ||||||||
Telefon kodu | 218 | ||||||||
|
Karşı darbe teşebbüsü
Libya Arap Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından Kaddafi ve ortakları; hükümetlerinin bireysel liderliğe değil, ortak karar alma sürecine dayanmasında ısrar ettiler.
İlk büyük kabine değişikliği, hükümete ilk meydan okumadan kısa bir süre sonra gerçekleşti. Aralık 1969'da Savunma Bakanı Adem Said Havvaz ve İçişleri Bakanı Musa Ahmed tutuklandı ve planlamakla suçlandılar. Krizden sonra kurulan yeni kabinede Kaddafi, DKK başkanı olarak görevini sürdürürken aynı zamanda başbakan ve savunma bakanı oldu.
DKK'de genellikle Kaddafi'den sonra ikinci olarak kabul edilen Binbaşı Abdüsselam Callud, başbakan yardımcısı ve içişleri bakanı oldu. Bu kabine, beşi DKK subayı olan on üç üyeden oluşuyordu. Hükümete, Temmuz 1970'te, eski Kral İdris'in uzak kuzenleri olan Abdullah Abid Senussi ve ve Fizan'ın Seyf'ün-Nasır aşiretinin üyeleri, iktidarı ele geçirmek için komplo kurmakla suçlandıklarında ikinci kez meydan okundu. Planın suya düşmesinden sonra, önemli bir kabine değişikliği meydana geldi ve DKK görevlileri ilk kez yeni bakanlar arasında çoğunluğu oluşturdu.
Kaddafi'nin kontrolünün iddiası
En başından beri, DKK sözcüleri "feshedilmiş rejimi" hesaba katmak için ciddi bir niyet göstermişlerdi. 1971 ve 1972'de, yedi başbakan ve çok sayıda kabine bakanı da dahil olmak üzere 200'den fazla eski hükûmet yetkilisinin yanı sıra eski Kral İdris ve kraliyet ailesinin üyeleri, vatana ihanet ve yolsuzluk suçlamalarıyla yargılandı.
İdris gibi sürgünde yaşayan pek çok kişi gıyabında yargılandı. Suçlananların büyük bir kısmı beraat etmesine rağmen, diğerlerine on beş yıla kadar hapis ve ağır para cezaları verildi. Biri hariç hepsi gıyabında olmak üzere beş ölüm cezası verildi, bunlardan biri de İdris'ti. Eski Kraliçe ve Hasan er-Rıza sırasıyla beş ve üç yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Bu arada Kaddafi ve DKK, Senusi düzenini dağıtmış ve Libya'nın bağımsızlığını elde etmedeki tarihsel rolünü resmi olarak düşürmüştü. Ayrıca geleneksel liderleri görevden alarak ve arasında idari sınırlar çizerek, sosyal ilerleme ve Arap birliğinin önündeki engeller olarak gördüğü bölgesel ve aşiret farklılıklarına saldırdı.
Hür Subaylar Hareketi, 1971'de Mısır'ın Arap Sosyalist Birliği'ni örnek alarak "Arap Sosyalist Birliği" (ASB) olarak yeniden adlandırıldı ve Kaddafi'nin Libya'sındaki tek yasal parti oldu. Parti, "Libyalıların siyasi bilincini yükseltmek" ve "açık forumlarda tartışmalar yoluyla DKK'nin kamu politikasını formüle etmesine yardımcı olmak" iddiasında olan bir "ulusal ifade aracı" olarak hareket etti. Sendikalar ASB'ye dahil edildi ve grev yasaklandı. Zaten sansüre tabi olan basın, 1972'de resmen devrimin bir temsilcisi olarak görevlendirildi. İtalyanlar ve Yahudi cemaatinden geriye kalanlar, ülkeden sınır dışı edildi ve mallarına Ekim 1970'te el konuldu.
1972'de Libya, Mısır ve Suriye ile Arap Cumhuriyetleri Federasyonu'na katıldı, ancak pan-Arap devletlerinin amaçlanan birliği hiçbir zaman istenen başarıya ulaşamadı ve 1973'ten sonra federasyon fiilen uykuda kaldı.
Aylar geçtikçe devrimci Pan-Arabizm ve İslam'a dair kıyametvari vizyonlarına kapılan Kaddafi; kuşatıcı, şeytani gerici güçler, emperyalizm ve Siyonizm olarak adlandırdığı şeyle ölümcül bir mücadeleye kilitlendi ve dikkatini iç meselelerden ziyade uluslararası meselelere adadı. Sonuç olarak rutin idari görevler, 1972'de Kaddafi'nin yerine başbakan olan Binbaşı Callud'a düştü. İki yıl sonra Callud, Kaddafi'nin zamanını devrimci teorileştirmeye ayırmasına izin vermek için Kaddafi'nin kalan idari ve protokol görevlerini de üstlendi. Kaddafi, silahlı kuvvetlerin başkomutanı ve fiili devlet başkanı olarak kaldı. Yabancı basın, DKK içindeki otoritesinin ve kişiliğinin çöküşü hakkında spekülasyonlar yaptı, ancak Kaddafi kısa süre sonra Libya toplumunu yeniden yapılandırmak için aldığı önlemlerle bu tür teorileri dağıttı.
Sovyet bloğu ile uyum
Eylül darbesinden sonra ABD güçleri, önceki hükûmetle yapılan anlaşma çerçevesinde planlanan geri çekilmeye bilinçli olarak devam etti. Dışişleri Bakanı , İngiliz ve Amerikan askerinin yeni cumhuriyetten çekilmesi müzakerelerinde önemli bir rol oynadı. Amerikan birliğinin sonuncusu, daha sonra Libya'da ulusal bayram olarak kutlanacak olan 11 Haziran 1970'te tesisi Libyalılara devretti. 27 Mart 1970'te el-Adem'deki İngiliz hava üssü ve Tobruk'taki deniz üssü terk edildi.
ABD ile ilişkiler giderek kötüleşirken ve Kaddafi Sovyetler Birliği ve diğer Doğu Bloku ülkeleriyle yakın ilişkiler kurarken, Libya'nın bağlantısız bir ülke olarak duruşunu korudu ve komünizmin Arap dünyasında yayılmasına karşı çıktı. Libya'nın ordusu - İngilizler tarafından eğitilmiş ve teçhiz edilmiş 6.000 kişilik devrim öncesi kuvvetten keskin bir şekilde arttı - Sovyet yapımı zırh ve füzelerle silahlandırıldı.
Petrol siyaseti
Libya devriminin ekonomik temeli petrol gelirleri oldu. Ancak, Libya'nın petrol rezervleri, diğer büyük Arap petrol üreticisi devletlerininkiyle karşılaştırıldığında küçüktü. Sonuç olarak, Libya doğal zenginliğini korumak için çıktıyı paylaştırmaya daha hazırdı ve fiyat artış taleplerini yumuşatmaya diğer ülkelere göre daha az duyarlıydı. Petrol hem çok az gelişmiş bir ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasını finanse etmenin bir aracı hem de Arapların İsrail'e karşı mücadelesinde kullanılmak için siyasi bir silah olarak görülüyordu.
1969 devrimini izleyen üretim artışına Libya'nın daha yüksek petrol fiyatları, daha fazla gelir payı ve ülkenin petrol endüstrisinin gelişimi üzerinde daha fazla kontrol talepleri eşlik etti. Yabancı petrol şirketleri, 1971 başlarında mevcut oranın üç katından fazla bir fiyat artışı (0,9 ABD dolarından 3,45 ABD dolarına) konusunda anlaştılar. Aralık ayında Libya hükûmeti, British Petroleum'un Libya'daki varlıklarını aniden kamulaştırdı ve bir dış politika anlaşmazlığı sonucunda İngiliz bankalarına yatırılan yaklaşık 550 milyon ABD doları tutarındaki fonu geri çekti. British Petroleum, Libya'nın tazminat teklifini yetersiz bularak reddetti ve İngiliz hazinesi, Libya'nın katılımını yasakladı.
1973'te Libya hükûmeti, ülkede faaliyet gösteren diğer tüm petrol şirketlerindeki kontrol hissesinin millileştirilmesini duyurdu. Bu adım, Libya'ya 1974'ün başlarında yerli petrol üretiminin yaklaşık yüzde 60'ının kontrolünü verdi. Bu rakam daha sonra yüzde 70'e yükseldi. Petrol arama, üretim ve dağıtımında yabancı uzmanlığa ve fonlara duyulan ihtiyaç göz önüne alındığında, tamamının millileştirmesi söz konusu değildi.
1973 petrol krizi
Petrolün İsrail'e ve İsrail'in Batı'daki destekçilerine karşı koz olarak kullanılmasında ısrar eden Libya, 1973'te Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünü (OPEC) harekete geçmeye şiddetle çağırdı. Libya militanlığı, OPEC'in petrol fiyatlarını artırma, ambargo uygulama ve üretimin kontrolünü ele geçirme tedbirlerinden kısmen sorumluydu. 19 Ekim 1973'te Libya, ABD Başkanı Richard Nixon'ın ABD'nin Yom Kippur Savaşı sırasında İsrail'e 2,2 milyar dolarlık askeri yardım programı sağlayacağını açıklamasının ardından ABD'ye petrol ambargosu uygulayan ilk Arap ülkesi oldu.Suudi Arabistan ve OPEC'teki diğer Arap petrol üreticisi ülkeler ertesi gün aynı şeyi yaptılar.
18 Mart 1974'te diğer Arap ülkeleri petrol ambargolarını kaldırırken, Kaddafi rejimi bunu reddetti. Bu tür politikaların bir sonucu olarak, Libya'nın petrol üretimi 1970 ile 1974 arasında yarı yarıya azalırken, petrol ihracatından elde edilen gelirler dört kattan fazla arttı. Üretim, hükûmetin ekonominin diğer sektörlerine büyük miktarda petrol geliri yatırmaya hazırlandığı bir zamanda - 1975'te - on bir yılın en düşük seviyesinde dibe vurarak düşmeye devam etti. Daha sonra üretim, günde yaklaşık iki milyon varilde sabitlendi. Libya ham petrolünün yüksek fiyatı ve sanayileşmiş dünyadaki durgunluğun tüm kaynaklardan gelen petrol talebini azaltması nedeniyle 1980'lerin başında üretim ve dolayısıyla gelir yine düştü.
1975'te açıklanan Libya'nın Beş Yıllık Ekonomik ve Sosyal Dönüşüm Planı (1976-80), Libya'nın petrol rezervleri tükendikten sonra gelir sağlamaya devam edecek geniş bir ekonomik faaliyetler yelpazesinin geliştirilmesine 20 milyar ABD doları pompalamak üzere programlandı. Libya'yı gıdada kendi kendine yeterli hale getirmek ve kırsal nüfusun kırsal toprakta kalmasına yardımcı olmak amacıyla en büyük yardım payını tarım sektörünün alması planlandı. Devrimden önce çok az olan sanayi, 1981'de başlatılan ikinci planın yanı sıra birinci kalkınma planında da önemli miktarda fon aldı.
Cemahiriyeye geçiş (1973-1977)
Kaddafi'nin ideolojik vizyonlarında yer alan "Libya toplumunun yeniden inşası", 1973 yılında bir kültür devrimi ile resmi olarak uygulanmaya başlandı. Bu devrim; bürokratik verimlilik, kamu yararı, ulus altı hükûmet sistemine katılım ve ulusal siyasi koordinasyon yaratmak için tasarlandı. Yurttaşlarına devrimci şevk aşılamak ve çok sayıda kişiyi siyasi işlere dahil etmek amacıyla Kaddafi, onları geleneksel otoriteye meydan okumaya ve hükûmet organlarını kendileri devralıp yönetmeye çağırdı. Bunu yapmanın aracı halk komitesiydi. Birkaç ay içinde tüm Libya'da bu tür komiteler kuruldu. İşlevsel ve coğrafi olarak temellendirilmişlerdi ve sonunda yerel ve bölgesel yönetimden sorumlu hale geldiler.
Halk komiteleri; üniversiteler, özel ticari firmalar, devlet bürokrasileri ve yayın medyası gibi birbirinden çok farklı kuruluşlarda kuruldu. Valilik, belediye ve bölgesel (en alt) düzeylerde coğrafi temelli komiteler oluşturuldu. Bölge düzeyinde halk komitelerindeki koltuklar doğrudan halk seçimiyle dolduruldu, bu şekilde seçilen üyeler daha sonra daha yüksek seviyelerde hizmet için seçilebilirlerdi. 1973 ortalarında halk komitelerinin sayısı 2000'in üzerindeydi. İdari ve düzenleyici görevleri ve üyelerinin seçim yöntemleri kapsamında halk komiteleri, Kaddafi'nin 1976'da çıkan Yeşil Kitap'ın ilk cildinde öne sürdüğü doğrudan demokrasi kavramını sözde somutlaştırdı. Aynı kavram, "halk kongreleri"nden oluşan yeni bir siyasi yapı oluşturma önerilerinin arkasında da yatmaktadır. Yeni sistemin en önemli parçası, DKK'nin yerini almayı amaçlayan ulusal bir temsil organı olan Genel Halk Kongresi (GHK) idi.
7 Nisan 1976 protestoları
Bu geçiş sırasında, 7 Nisan 1976'da Trablus ve Bingazi'deki üniversitelerdeki öğrenciler, insan hakları ihlallerini ve "Libya'daki yaşamın her alanında" askeri kontrolü protesto ettiler ve özgür ve adil seçimler ile iktidarın sivil bir hükûmete devredilmesi çağrısında bulundular. ;Mevcut gösterilere karşı şiddetli karşı gösteriler yapıldı ve birçok öğrenci hapse atıldı. Ömer Dabob ve Muhammed bin Suud'un da aralarında bulunduğu öğrenciler 7 Nisan 1977'de Bingazi'de alenen infaz edildiler ve haftanın ilerleyen günlerinde Kaddafi karşıtı subaylar da idam edildiler. İnfazların edilenlerinarkadaşları, infazlara katılmaya veya izlemeye zorlandılar. Düzenli infazlar her yıl 7 Nisan'da 1980'lerin sonlarına kadar devam etti.
Mısır-Libya Savaşı
21 Temmuz 1977'de Mısır-Libya sınırında askerler arasında ilk silahlı çatışmalar, ardından kara ve hava saldırıları gerçekleşti. Libya ve Mısır hükûmetleri arasındaki ilişkiler, Ekim 1973'te Yom Kippur Savaşı'nın sona ermesinden bu yana Libya'nın, Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat'ın barış politikasına karşı muhalefeti ve iki hükûmet arasındaki birleşme görüşmelerinin çökmesi nedeniyle kötüleşiyordu. Mısır hükûmetinin daha 1974'te Libya'ya karşı savaş açmayı düşündüğüne dair bazı kanıtlar var. 28 Şubat 1974'te Henry Kissinger'in Mısır ziyareti sırasında Cumhurbaşkanı Sedat ona bu tür niyetlerini anlattı ve İsrail hükûmetine, Libya ile savaş haline girmesi durumunda Mısır'a bir saldırı başlatmaması için baskı yapılmasını istedi. Ayrıca Mısır hükûmeti Moskova ile askeri bağlarını koparırken, Libya hükûmeti bu işbirliğini devam ettirdi. Mısır hükûmeti ayrıca, 1975'te Muammer Kaddafi'yi devirmeyi başaramayan eski DKK üyeleri Binbaşı Abdülmünim el-Huni ve Ömer Muhayşi'ye yardım etti ve onların Mısır'da ikamet etmelerine izin verdi. 1976'da Mısır hükûmeti, Libya'nın Kahire'deki hükûmeti devirmek için bir plan yaptığını iddia ettiğinden ilişkiler zayıflıyordu. 26 Ocak 1976'da Mısır Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hüsnü Mübarek, ABD Büyükelçisi ile yaptığı görüşmede Mısır hükûmetinin Libya'daki iç sorunları kullanarak Libya'ya karşı eylemleri teşvik etmeyi amaçladığını belirtti, ancak ayrıntı vermedi. 22 Temmuz 1976'da Libya hükûmeti, Mısır'ın yıkıcı eylemlerinin devam etmesi halinde Kahire ile diplomatik ilişkileri kesme tehdidinde bulundu. 8 Ağustos 1976'da Kahire'deki Tahrir Meydanı'ndaki bir devlet dairesinin banyosunda 14 kişinin yaralandığı patlama meydana geldi ve Mısır hükûmeti ile medyası bunun Libya ajanları tarafından yapıldığını iddia etti. Mısır hükûmeti ayrıca, Libya istihbaratı tarafından Mısır'da sabotaj yapmak üzere eğitilmiş iki Mısır vatandaşını tutukladığını iddia etti. 23 Ağustos'ta Mısır'a ait bir yolcu uçağı, Libya istihbaratıyla çalıştığı bildirilen kişiler tarafından . Herhangi bir zayiat vermeden sonuçlanan operasyonda suçlular, Mısırlı yetkililer tarafından yakalandılar. Mısır hükûmetinin uçak kaçırma olayındaki Libya suç ortaklığı suçlamalarına misilleme olarak, Libya hükûmeti Bingazi'deki Mısır Konsolosluğunun kapatılmasını emretti. 24 Temmuz'da, savaşçılar Cezayir Cumhurbaşkanı Huari Bumedyen ve Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat'ın arabuluculuğunda ateşkes konusunda anlaştılar.
Libya Arap Cemahiriyesi (1977-2011)
Uluslararası ilişkiler
Afrika
Kaddafi, İdi Amin'in yakın bir destekçisiydi.
Kaddafi, İdi Amin adına Tanzanya'ya karşı savaşmak için binlerce asker gönderdi. Yaklaşık 600 Libya askeri, çökmekte olan savunmaya çalışırken hayatını kaybetti. sonra Amin sonunda Suudi Arabistan'a yerleşmeden önce Uganda'dan Libya'ya sürüldü.
Kaddafi, Orta Afrika İmparatorluğu Jean-Bédel Bokassa'ya da yardım etti. sırasında, müttefiki Ange-Félix Patassé'yi korumak için restore edilmiş Orta Afrika Cumhuriyeti'ne askeri müdahalede bulundu. Patassé, Libya'ya uranyum, bakır, elmas ve petrol dahil olmak üzere ülkenin tüm doğal kaynaklarından yararlanmak için 99 yıllık bir kiralama veren bir anlaşma imzaladı.
Kaddafi, SSCB himayesindeki Etiyopyalı Mengistu Haile Mariam'ı destekledi. Ayrıca, Siad Barre diktatörlüğünü devirme mücadelelerinde Somalili isyancı gruplar ve destekledi.
Kaddafi, Güney Afrika'da apartheid'in güçlü bir rakibiydi ve Nelson Mandela ile dostluk kurdu. Mandela'nın torunlarından birinin adının Kaddafi olması, Kaddafi'nin Güney Afrika'daki desteğinin bir göstergesidir. Kaddafi, Mandela'nın finanse etti ve 1994'te ülkenin demokratik olarak seçilen ilk cumhurbaşkanı olarak göreve başladıktan sonra Mandela, ABD Başkanı Bill Clinton ve diğerlerinin Kaddafi ile bağları kesme yönündeki ricalarını reddetti. Mandela daha sonra, Kaddafi'nin 1990'ların sonlarında Batı dünyasında ana akım kabul görmesine yardımcı olmada kilit bir rol oynadı. Yıllar geçtikçe Kaddafi, devrimci imajı nedeniyle Afrika'nın çoğunda bir kahraman olarak görülmeye başlandı.
Kaddafi, Robert Mugabe'nin güçlü bir destekçisiydi.
Kaddafi'nin Bingazi yakınlarındaki Dünya Devrim Merkezi (DDM), Kaddafi'nin desteklediği gruplar için bir eğitim merkezi haline geldi. 2011 itibarıyla iktidarda olan mezunlar arasında Burkina Faso'dan Blaise Compaoré ve Çad'dan Idriss Déby yer alıyor.
Kaddafi, Sierra Leone'deki çatışma sırasında işlenen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan dolayı tarafından suçlanan Liberya savaş ağası başkanı Charles Taylor'ı eğitti ve destekledi.Birleşik Devrimci Cephe'nin kurucusu Foday Sankoh da Kaddafi'nin mezunuydu. göre, "Yakıp yıkma taktiğinin bir parçası olarak erkeklerin, kadınların ve çocukların kollarının ve bacaklarının kesilmesi, bölgenin zengin elmas tarlalarını ele geçirmek için tasarlandı ve ilerlemelerini rutin olarak gözden geçiren ve silah tedarik eden Kaddafi tarafından desteklendi".
Kaddafi'nin güçlü askeri desteği ve mali durumu ona kıta genelinde müttefikler kazandırdı. 2008'de 200'den fazla Afrikalı geleneksel yönetici ve kralın huzurunda kendisini "Afrika'nın Krallarının Kralı" unvanıyla taçlandırmıştı, ancak Afrika'nın siyasi ve askeri birleşmesi konusundaki görüşleri hükûmetlerinden isteksiz bir yanıt aldı. Afrika kralları için yaptığı 2009 forumu, geleneksel yöneticilerin siyaseti tartışırken istikrarsızlığa yol açacağına inanan Ugandalı ev sahipleri tarafından iptal edildi. 1 Şubat 2009'da Etiyopya'nın Addis Ababa kentinde bir 'taç giyme töreni' düzenlendi. Kaddafi, toplanan Afrikalı liderlere şunları söyledi: "Egemen ülkelerimizin Afrika Birleşik Devletleri'ni elde etmek için çalışması konusunda ısrar etmeye devam edeceğim."
Kaddafi ve uluslararası militan direniş hareketleri
1971'de Kaddafi, Fransa Libya'nın Çad'ı işgal etmesine karşı çıkarsa Fransa'ya karşı savaşta "devrimci silah" da dahil olmak üzere tüm silahları kullanacağı konusunda uyardı. 11 Haziran 1972'de Kaddafi, Filistinli militan gruplar için gönüllü olmak isteyen herhangi bir Arap'ın "adını herhangi bir Libya büyükelçiliğine kaydettirebileceğini" duyurdu. Ayrıca saldırılar için mali destek sözü verdi. 7 Ekim 1972'de Kaddafi, komünist Japon Kızıl Ordusu tarafından gerçekleştirilen övdü ve Filistinli terörist grupların benzer saldırılar düzenlemesini talep etti.
Bildirildiğine göre Kaddafi, 1972 Yaz Olimpiyatları'nda Münih Katliamı'nı gerçekleştiren "Kara Eylül Hareketi"nin önemli bir finansörüydü. 1973'te , Sovyet silahlarını Libya'dan Geçici IRA'ya taşıyan Claudia gemisini İrlanda karasularında ele geçirdi. 1976'da Geçici IRA'nın bir dizi terör eyleminin ardından Kaddafi, "Britanya'yı sarsan ve onun ruhunu parçalayan bombaların Libya halkının bombaları olduğunu açıkladı. İngilizler geçmişte yaptıklarının bedelini ödesinler diye onları İrlandalı devrimcilere gönderdik" dedi.
Filipinler'de Libya, Güney Filipinler'de ayrılıkçı bir İslam devleti kurmak amacıyla şiddet eylemleri gerçekleştirmeye devam eden Moro İslami Kurtuluş Cephesi'ni destekledi. Libya ayrıca Yeni Halk Ordusu'nu destekledi ve Libya ajanlarının ile görüştükleri görüldü. İslamcı terör örgütü Ebu Seyyaf'ın da Libya'dan fon aldığından şüpheleniliyor.
Kaddafi ayrıca 1979'da Mısır, İsrail ile bir barış anlaşması yürüttüğünde Libya'nın Mısır ile ilişkilerine nihai olarak zarar veren Filistin Kurtuluş Örgütü'nün güçlü bir destekçisi oldu. Libya'nın Mısır ile ilişkileri kötüleşirken Kaddafi, Sovyetler Birliği ile daha yakın ilişkiler kurmaya çalıştı. Libya, süpersonik MiG-25 savaş uçaklarını alan Sovyet bloğu dışında ilk ülke oldu, ancak Sovyet-Libya ilişkileri nispeten uzak kaldı. Kaddafi ayrıca bir Sahra İslam devleti kurulması çağrısında bulunarak ve Sahra Altı Afrika'da hükûmet karşıtı güçleri destekleyerek, özellikle İslami nüfusa sahip ülkelerde Libya'nın etkisini artırmaya çalıştı.
1970'lerde ve 1980'lerde bu destek bazen o kadar özgürce veriliyordu ki en anlayışsız gruplar bile Libya'dan destek alabiliyordu; gruplar genellikle Kaddafi'ninkinden çok uzak ideolojileri temsil ediyordu. Kaddafi'nin yaklaşımı genellikle uluslararası kamuoyunu şaşırtma eğilimindeydi.
Ekim 1981'de Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat öldürüldü. Kaddafi cinayeti alkışladı ve bunun bir "ceza" olduğunu belirtti.
Aralık 1981'de ABD Dışişleri Bakanlığı, Libya'ya seyahat için ABD pasaportlarını geçersiz kıldı ve Mart 1982'de ABD, Libya petrolünün ithalatını yasakladı.
Kaddafi'nin hükûmetin yüz milyonlarca parasını Nikaragua'daki Sandinistleri eğitmek ve silahlandırmak için harcadığı bildiriliyor.Nikaragua Devlet Başkanı Daniel Ortega onun müttefikiydi.
Nisan 1984'te Londra'daki Libyalı mülteciler iki muhalifin idamını protesto etti. MI5 tarafından ele geçirilen iletişimler, Trablus'un diplomatlarına göstericilere karşı şiddeti yönlendirmelerini emrettiğini gösteriyor. Libyalı diplomatlar 11 kişiye ateş açarak İngiliz polis 'ı öldürdü. Olay, on yıldan fazla bir süredir Birleşik Krallık ile Libya arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilmesine yol açtı.
Aralık 1985'te 19 kişinin öldüğü ve 140 civarında kişinin yaralandığı sonra Kaddafi, Avrupa ülkeleri Kaddafi karşıtı Libyalıları desteklediği sürece Kızıl Ordu Fraksiyonu, Kızıl Tugaylar ve İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nu desteklemeye devam edeceğini belirtti. Libya Dışişleri Bakanı da katliamları "kahramanca eylemler" olarak nitelendirdi.
1986'da Libya devlet televizyonu, Libya'nın Amerikan ve Avrupa çıkarlarına saldırmak için intihar ekipleri eğittiğini duyurdu.
5 Nisan 1986'da, Libya ajanlarının Batı Berlin'deki üç kişinin ölümüne ve orada akşam geçirmekte olan 229 kişinin yaralanmasına neden olduğu iddia edildi. Kaddafi'nin planı Batı istihbaratı tarafından ele geçirildi. Daha ayrıntılı bilgi, yıllar sonra yeniden birleşen Almanya tarafından Stasi arşivleri araştırıldığında elde edildi. Doğu Almanya'daki Libya büyükelçiliğinden operasyonu gerçekleştiren Libyalı ajanlar, 1990'larda yeniden birleşen Almanya tarafından yargılandı.
Mayıs 1987'de Avustralya, Okyanusya'daki şiddeti körüklemedeki rolü nedeniyle Libya ile ilişkilerini kesti.
Kaddafi döneminde Libya'nın İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nu destekleme konusunda uzun bir geçmişi vardı. 1987'nin sonlarında Fransız makamları, IRA'ya 150 tonluk Libya silah sevkiyatı yapan MV Eksund adlı bir ticaret gemisini durdurdu. Britanya'da Kaddafi'nin en tanınmış siyasi yan kuruluşu 'dir.
Kaddafi, Yeni Halk Ordusu ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi de dahil olmak üzere Filipinler'deki bir dizi İslamcı ve komünist grubu destekledi.
Endonezya'da , Libya destekli bir militan gruptu.Vanuatu'nun iktidar partisi Libya'nın desteğini aldı.
Yeni Zelanda'da Libya, Maorileri radikalleştirmeye çalıştı.
Avustralya'da, Libya'da paramiliter eğitim alan bireylerle Avustralya Aborjinlerini radikalleştirme girişiminde bulunulan birkaç vaka vardı. Libya, Gıda Koruyucuları Birliği (FPU) ve Avustralya Federe Şekerlemeciler Birliği (FCA) gibi Libya'nın maaş bordrosuna birkaç sol sendika koydu.[] Libya-Avustralya dostluk derneği sekreteri olan İşçi Partisi politikacısı , Kaddafi ve Saddam Hüseyin'in uzun süreli destekçisiydi.
1980'lerde, Libya hükûmeti Avustralya'daki Arapça gazetelerde emperyalizme karşı dünya çapındaki mücadelesinin askerî birliklerine katılmalarını isteyen reklamlar satın aldı. Kısmen bu nedenle Avustralya, Avustralya'da yabancı paralı askerlerin işe alınmasını yasakladı.
Kaddafi, Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri ile bir ilişki geliştirdi ve liderleriyle düzenli olarak Libya'da düzenlenen devrimci grupların toplantılarında buluştu.
Bazı yayınlar Kaddafi tarafından finanse edildi. Sosyalist İşçi Birliği'nin İşçi Haberleri böyle bir yayındı: "uranyum madenciliğinin rutin suçlamaları ve daha fazla sendika militanlığı çağrıları arasında, Kaddafi'nin aptal ve tutarsız yeşil kitabını ve Libya devrimini öven birkaç sayfa olurdu."
Kaddafi, Kürt bağımsızlığının ömür boyu destekçisiydi. 2011 yılında başkanı Jawad Mella, Kaddafi'den "Kürtleri gerçekten destekleyen tek dünya lideri" olarak söz etmişti.
Lockerbie bombalamasından sonra uluslararası yaptırımlar (1992-2003)
Libya, 1988'de Pan Am Flight 103'ün İskoçya'nın kentinin üzerinde bombalanmasıyla suçlandı. 1992'de BM yaptırımları uygulandı. 1992 ve 1993'te kabul edilen BM Güvenlik Konseyi kararları (BMGKK'ler), Libya'nın yaptırımlar kaldırılmadan önce Pan Am 103 bombalaması ile ilgili gereklilikleri yerine getirmesini zorunlu kıldı ve bu da 1990'ların çoğunda Libya'nın siyasi ve ekonomik izolasyonuna yol açtı. BM yaptırımları, Libya'nın dış dünya ile olan havayolu bağlantılarını kesti, diplomatik temsili azalttı ve askeri teçhizat satışını yasakladı. Petrolle ilgili yaptırımlar, bazıları tarafından istisnaları için eşit derecede önemli olarak değerlendirildi: bu nedenle yaptırımlar Libya'nın dış varlıklarını dondurdu (ancak petrol ve doğal gaz ve tarım ürünlerinden elde edilen gelirleri hariç tuttu) ve Libya'ya rafineri veya boru hattı ekipmanı satışını yasakladı (ancak petrol üretim teçhizatı hariç tutuldu).
Yaptırımlar altında Libya'nın rafinaj kapasitesi aşındı. Libya'nın uluslararası sahnedeki rolü, BM yaptırımlarının uygulanmasından sonra daha az kışkırtıcı hale geldi. 1999'da Libya, bombalamayla bağlantılı olduğundan şüphelenilen iki Libyalıyı Hollanda'daki bir İskoç mahkemesinde yargılanmak üzere teslim ederek BMGKK gerekliliklerinden birini yerine getirdi. Bu şüphelilerden biri olan Abdülbaset el-Megrahi suçlu bulundu, diğeri beraat etti. BM'nin Libya'ya yönelik yaptırımları daha sonra askıya alındı. Libya'nın, yetkililerinin eylemlerinin sorumluluğunu kabul etmesi ve uygun tazminatın ödenmesi de dahil olmak üzere kalan BMGKK'lere uymasına bağlı olan yaptırımların tamamen kaldırılması, 12 Eylül 2003'te kabul edildi ve bu, 1988 saldırısının 270 kurbanının ailelerine 2,7 milyar dolara kadar olan tazminatın ödenmesiyle açıkça bağlantılıydı.
2002 yılında Kaddafi, kaçırılan birkaç turisti serbest bırakması için Filipinli İslamcı militan Ebu Seyyaf'a on milyonlarca dolar değerinde bir fidye ödedi. Bunu Batılı ülkelere bir iyi niyet göstergesi olarak sundu; yine de para, grubun operasyonunu genişletmesine yardımcı oldu.
Uluslararası ilişkilerin normalleşmesi (2003-2010)
Aralık 2003'te Libya, kitle imha silahları geliştirme ve terörü destekleme programlarını sona erdirmeyi kabul ettiğini açıkladı ve Kaddafi batılı ülkelerle ilişkileri normalleştirmede önemli adımlar attı. Çeşitli Batı Avrupalı liderlerin yanı sıra çok sayıda çalışma ve ticaret heyetini kabul etti ve 15 yıl aradan sonra ilk Batı Avrupa ziyaretini Nisan 2004'te Brüksel'e yaptı. Libya, şiddetten vazgeçmesinden önce gelen terör eylemleri nedeniyle ABD mahkemelerinde kendisine karşı açılan davalara iyi niyetle yanıt verdi. Lockerbie bombalaması, LaBelle disko bombalaması ve UTA 772 bombalama davalarında tazminat talepleri devam ediyor. ABD, Haziran 2006'da Libya'nın teröre destek veren devlet statüsünü iptal etti. 2007'nin sonlarında Libya, Genel Kurul tarafından 2008-2009 dönemi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde daimi olmayan bir sandalyeye seçildi. Şu anda, , Libya'nın Sahra Çölü'ndeki bölümünde savaşıyor.
Arındırma yasaları
1994 yılında Genel Halk Kongresi, hırsızlığı uzuvların kesilmesiyle ve zinayı kırbaçlama yoluyla cezalandıran “arındırma yasaları”nın yürürlüğe girmesini onayladı. Libya anayasasına göre eşcinsel ilişkiler beş yıla kadar hapisle cezalandırılıyor.
Muhalefet, darbeler ve isyanlar
Kaddafi, uzun yönetimi boyunca hem ordudan hem de halktan kaynaklanan muhalefet ve darbe girişimlerine karşı konumunu savunmak zorunda kaldı. Bu tehditlere bir yandan ülkedeki güçler arasında dikkatli bir güç dengesi kurarak, diğer yandan acımasız baskıyla tepki verdi. Kaddafi, lütuflarını dağıtarak Libya'nın çeşitli kabilelerini birbirine karşı başarıyla dengeledi. Bir askeri darbeyi önlemek için, düzenli olarak subayları değiştirerek kasten zayıflattı. Bunun yerine Devrim Muhafız Birlikleri, özel kuvvetler ve kişisel Amazon Muhafızları gibi sadık seçkin birliklere güvendi. Fakat siyasi sadakate yapılan vurgu, uzun vadede kişisel güçlerinin profesyonelliğini zayıflatma eğiliminde oldu. Bu eğilim, 2011'in başlarında olduğu gibi bir kriz anında ülkeyi ihtilafa karşı savunmasız hale getirdi.
Siyasi baskı ve "Yeşil Terör"
"Yeşil Terör" terimi, özellikle Libya'nın sırasındaki baskı dalgasına veya ile başlayan rejim muhaliflerinin yüksek oranda kamuoyuna duyurulan idam dalgasına atıfta bulunarak, Kaddafi muhaliflerine yönelik şiddet ve yıldırma kampanyalarını tanımlamak için kullanılıyor. Muhalefet, 1973 tarihli 75 sayılı kanun uyarınca yasadışıydı. Bildirildiğine göre Libyalıların yüzde 10 ile 20'si Kaddafi'nin Devrimci Komiteleri için gözetimde çalıştı.[] Bu, Saddam Hüseyin'in Irak'ı veya Kim Jong İl'in Kuzey Kore'si ile eşit düzeyde bir muhbir oranıydı. Gözetim hükûmette, fabrikalarda ve eğitim sektöründe gerçekleşti.
İngilizce yabancı dil eğitimini Rusça ile değiştirmeye yönelik başarısız bir girişimin ardından, son yıllarda Libya okullarında İngilizce ilköğretim seviyesinden öğretilmeye başlandı ve öğrenciler İngilizce medyaya erişebiliyordu. Ancak 2011'de bir protestocu durumu şöyle tanımladı: "Hiçbirimiz İngilizce veya Fransızca konuşamıyoruz. Bizi cahil ve gözlerimizi bağlı tuttu".
2009 Basın Özgürlüğü Endeksi'ne göre Libya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da en çok sansür uygulanan ülke. Hapishaneler, mahkûm nüfusuna veya mahkûmun suçu ve cezası gibi temel verilere ilişkin çok az belgeyle veya hiç belge olmadan çalıştırılır.
Cemahiriye reformlarına muhalefet
1970'lerin sonlarında sürgündeki bazı Libyalılar[] aktif muhalefet grupları oluşturdu. 1979'un başlarında Kaddafi, muhalefet liderlerini derhal eve dönmeleri veya "tasfiye" ile karşı karşıya kalmaları konusunda uyardı. Yakalandıklarında, mahkûm edilmek ve toplum içinde asılmakla karşı karşıya kalabilirlerdi.
Libya'nın yurtdışındaki imajını bozan bu tür pislikleri tasfiye etmek Libya halkının sorumluluğudur.
— Kaddafi 1982'de sürgünlerden bahsediyor.
Kaddafi, dünyanın dört bir yanındaki düzinelerce muhalifine suikast düzenlemek için diplomat ve asker ağını kullandı. Uluslararası Af Örgütü, 1980 ve 1987 yılları arasında en az yirmi beş suikast sıraladı.
Kaddafi'nin ajanları, birçok Libyalının sığınma talebinde bulunduğu Birleşik Krallık'ta aktifti. Libyalı diplomatların Libya büyükelçiliğinin birinci katından 15 Kaddafi karşıtı protestocuya ateş açması ve öldürmesinin ardından Birleşik Krallık, Kaddafi hükûmetiyle ilişkilerini kesti.
ABD bile muhalifleri Libya'dan koruyamadı. 1980'de bir Libya ajanı, Boulder'daki doktora öğrencisi olan muhalif Faysal Zagallai'ye suikast girişiminde bulundu. Mermiler Zagallai'yi kısmen kör bıraktı. Bir sığınmacı 1990'da ABD vatandaşlığını almak üzereyken kaçırıldı ve idam edildi.
Kaddafi, Haziran 1984'te muhalifler kutsal Mekke şehrinde hac ziyaretindeyken bile cinayetlerin işlenebileceğini iddia etti. Ağustos 1984'te Mekke'de bir Libya komplosu engellendi.
2004 itibarıyla Libya, Libyalı-İngiliz bir gazeteci olan Aşur Şamis için 1 milyon dolar da dahil olmak üzere eleştirmenlerin başkanlarına hala ödül sağlıyordu.
2002 ve 2007 yılları arasında Libya'nın Kaddafi dönemi istihbarat servisinin Libya'yı olağanüstü yorumlamalar için bir üs olarak kullanma karşılığında ABD ve Kanada'daki Libyalı muhalifler hakkında gönüllü olarak bilgi sağlayan MI6 ve CIA dahil olmak üzere batılı casus örgütleriyle bir ortaklığı olduğuna dair işaretler var. Bu, Libya'nın yurtdışındaki muhalifleri öldürme geçmişine rağmen ve Libya'nın tutuklulara yönelik acımasız kötü muamelesinin tam bilgisi ile yapıldı.
1990'larda siyasi huzursuzluk
1990'larda Kaddafi'nin yönetimi militan İslamcılık tarafından tehdit edildi. Ekim 1993'te Libya ordusunun unsurları tarafından Kaddafi'ye karşı başarısız bir suikast girişiminde bulunuldu. Buna karşılık Kaddafi, 1990'larda isyanları ve İslamcı aktivizmi bastırmak için kişisel Devrim Muhafız Birliğini kullanarak baskıcı önlemler aldı. Bununla birlikte 1995 ve 1998 yılları arasında Sirenayka, yerel birliklerin kabile bağlılıkları nedeniyle siyasi olarak istikrarsızdı.
2011 iç savaşı ve Kaddafi hükûmetinin çöküşü
Libya Arap Cemahiriyesi için yenilenen ciddi bir tehdit, Libya İç Savaşı ile Şubat 2011'de geldi. Romancı İdris el-Mesmari, 15 Şubat'ta Bingazi'deki protestolara polisin tepkisi hakkında Al Jazeera'ya verdiği röportajdan saatler sonra tutuklandı.
Huzursuzluk için ilham kaynağı, Tunus ve Mısır'daki ayaklanmalara atfediliyor ve onu daha geniş Arap Baharı ile ilişkilendiriyor. Doğuda Bingazi'de Geçici Ulusal Konsey kuruldu.
protestocuların yanında yer almış ve sivillere yönelik katliamların sona erdirilmesi için uluslararası toplumdan yardım istemiştir. Trablus hükûmeti, şubat ayı sonunda Libya'nın yarısının kontrolünü kaybetmişti; ancak eylül ayının ortalarından itibaren Kaddafi, Fizan'ın birçok bölümünü kontrol ediyordu. 21 Eylül'de GUK güçleri Fizan'ın en büyük şehri olan Sabha'yı ele geçirerek Kaddafi'nin kontrolünü sınırlı ve izole alanlara indirdi.
Birçok ülke, Kaddafi hükûmetini sivillere karşı güç kullanması nedeniyle kınadı. Kaddafi ile müttefik olan diğer bazı ülkeler, ayaklanma ve müdahaleyi Batılı güçlerin Libya'nın kaynaklarını yağmalamak için bir "plan" olarak nitelendirdi.Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 17 Mart 2011'de Libya hava sahası üzerinde uçuşa yasak bölge uygulanmasına ilişkin bir kararı kabul etti.
BM kararı, Libya kara birliklerine ve sivilleri tehdit ediyor gibi görünen savaş gemilerine karşı hava saldırılarına izin verdi. 19 Mart'ta, Fransız uçaklarının Libya genelindeki sortileri ve İngiliz Kraliyet Donanması tarafından bir deniz ablukası ile uçuşa yasak bölge uygulaması başladı. Sonunda, uçak gemileri ve Charles de Gaulle kıyıdan geldi ve uygulayıcılara hızlı müdahale yeteneği sağladı. ABD kuvvetleri, Amerikalı Koramiral 'e göre, "Libya rejiminin kendi halkına karşı güç kullanmasını engellemek" anlamına gelen Şafak Yolculuğu Operasyonu'nun kendilerine düşen kısmını seçtiler. ABD savaş gemileri ve bir İngiliz denizaltısı tarafından Libya hava savunmasına yönelik ilk saldırıda 110'dan fazla "Tomahawk" seyir füzesi ateşlendi.
Sirte'deki son hükûmet kısımları nihayet 20 Ekim 2011'de Kaddafi karşıtı savaşçıların eline geçti ve Muammer Kaddafi'nin tartışmalı ölümünün ardından Libya, 23 Ekim 2011'de Kaddafi'nin Libya'daki 42 yıllık liderliğine son vererek resmen “kurtarıldı” ilan edildi.
Siyaset bilimci Ekim 2011'de Kaddafi'nin iktidarını kullanması için büyük bir boşluk yarattığını söyledi, "ülkede kurum yok, ordu yok, seçim geleneği yok" dedi ve sonuç olarak Libya'da geçiş döneminin zor olacağını öne sürdü.
Çağdaş bayraklar, semboller ve nişanlar
- Devlet bayrağı (oran: 1:2)
- Resmi olmayan devlet bayrağı (oran: 2:3)
- Arma
- Devlet bayrağı (oran: 2:3)
- Resmi olmayan devlet bayrağı (oran: 2:1)
- Arma
- Donanma sancağı
- Devlet bayrağı (oran: 1:2)
- Resmi olmayan devlet bayrağı (oran: 2:3)
- Donanma sancağı
- Askeri uçak simgesi
- Askeri uçak yüzgeç flaşı
Ayrıca bakınız
- Kaddafi yönetimindeki yönetim kurumları
- Temel Halk Kongresi (ülke alt bölümü)
- Temel Halk Kongresi (siyasi)
- Genel Halk Komitesi
- Genel Halk Kongresi (Libya)
- Kaddafi sonrası
Not listesi
- ^ Libya Arap Sosyalist Birliği, 1971'de Hür Subaylar Hareketi'nin halefi olarak tek yasal parti olarak kuruldu.
Kaynakça
- ^ a b . (via Michigan State University). 20 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011.
- ^ "Housing". Encyclopædia Britannica. 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011.
- ^ . NationMaster. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.
- ^ . Crime and Society. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.
- ^ Libya in Western Foreign Policies, 1911-2011 (İngilizce). Springer. 18 Mayıs 2016. s. 139. ISBN .
- ^ McGreal, Chris (30 Mart 2011). "Undisciplined Libyan rebels no match for Gaddafi's forces". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ Crawford, Alex (23 Mart 2011). "Evidence of Massacre By Gaddafi Forces". Sky News. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2011.
- ^ . The Washington Post. 3 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ . The Independent (İngilizce). 7 Mart 2011. 4 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ "France sent arms to Libyan rebels". The Washington Post. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.
- ^ . BBC News. 1 Eylül 2011. 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2018.
- ^ a b Mouammar Kadhafi, Hamid Barrada, Marc Kravetz, Mark Whitaker (1984). Kadhafi : "je suis un opposant à l'échelon mondial" (Fransızca). Paris: P.-M. Favre. s. 104.
- ^ BBC News: 1969: Bloodless coup in Libya 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "First Decree of the revolution". (1 September 1969) at EMERglobal Lex 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . for the Edinburgh Middle East Report. Retrieved 31 March 2010.
- ^ a b c d e . 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
- ^ . Countrystudies.us. 11 Haziran 1970. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ (1987). Новейшая история арабских стран Африки. 1917–1987 (Rusça). Наука. Главная редакция восточной литературы. ISBN .
- ^ a b c . 2001-2009.state.gov. 2 Eylül 2008. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ [1][]
- ^ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Libya: The significance of 7 April; whether it is a day on which dissidents are hanged and if this practice has been in existence since 1970". Refworld (İngilizce). 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ (PDF). 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- ^ . 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ . 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ . 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ . 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ . 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ Idi Amin Speaks – An Annotated Selection of His Speeches. 1998.
- ^ a b El Dorado Canyon – Reagan's Undeclared War with Qaddafi. 2003.
- ^ a b Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. 1990. s. 16.
- ^ a b c . Foreign Policy. 4 Mart 2011. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
- ^ Max Fisher, 'The last great liberator’: Why Mandela made and stayed friends with dictators 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Washington Post (10 December 2013).
- ^ a b c Chothia (21 Ekim 2011). . BBC News. 29 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2011.
- ^ In a speech, Mandela said: "It was pure expediency to call on democratic South Africa to turn its back on Libya and Qaddafi, who had assisted us in obtaining democracy at a time when those who now made that call were the friends of the enemies of democracy in South Africa." SPEECH BY PRESIDENT NELSON MANDELA AT A LUNCHEON IN HONOUR OF MUAMAR QADDAFI, LEADER OF THE REVOLUTION OF THE LIBYAN JAMAHARIYA, Cape Town, 13 June 1999 12 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Nwonwu (27 Ekim 2011). "Remembering Gaddafi the hero". . 17 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2011.
- ^ . Foreign Policy. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ a b c . Metro. 15 Mart 2011. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
- ^ . The Economist. 5 Temmuz 2007. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007.
- ^ . Londra: BBC News. 29 Ağustos 2008. 10 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.
- ^ . 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
Gaddafi had himself proclaimed king of kings of the continent in 1999
- ^ . 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
- ^ . Londra: BBC News. 13 Ocak 2009. 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.
- ^ Malone (2 Şubat 2009). . Reuters UK. Reuters. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2011.
- ^ . Londra: BBC News. 2 Şubat 2009. 3 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
- ^ a b c Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. s. 183.
- ^ a b c Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. s. 182.
- ^ Altman, David; Friedman, Elie (24 Şubat 2011). "The Gaddafi disgrace". Ynetnews. Ynetnews.com. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
- ^ RTÉ Documentary: The Navy.
- ^ Bell, Bowyer. p. 398.
- ^ a b . Libya: the struggle for survival. s. 281.
- ^ a b c d e f . . February 2003. 1 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Libyan Terrorism: The Case Against Gaddafi". . 1 Aralık 1992. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
- ^ a b Niksch, Larry (25 Ocak 2002). "Abu Sayyaf: Target of Philippine-U.S. Anti-Terrorism Cooperation" (PDF). CRS Report for Congress. Federation of American Scientists. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2015.
- ^ Stanik, Joseph T. El Dorado Canyon: Reagan's Undeclared War with Qaddafi.
- ^ President Ronald Reagan (10 Mart 1982). "Proclamation 4907 – Imports of Petroleum". United States Office of the Federal Register. 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
- ^ Combs, Cindy C.; Slann, Martin W. Encyclopedia of Terrorism.
- ^ Rayner, Gordon (28 Ağustos 2010). "Yvonne Fletcher Killer May Be Brought to Justice". The Daily Telegraph. Londra. 31 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ St. John; Ronald Bruce (1 Aralık 1992). "Libyan Terrorism: The Case Against Gaddafi". .
- ^ Seale, Patrick (1992). Abu Nidal: A Gun for Hire. . p. 245.
- ^ Davie, Brian Lee. Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. s. 186.
- ^ "Flashback: The Berlin Disco Bombing" 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC News. 13 November 2001.
- ^ a b c The Middle East and North Africa 2003 (2002). Eur. p. 758.
- ^ a b c d e . The Australian. 24 Şubat 2011. 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Libya's 30-year link to the IRA 4 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC News. 7 September 2009. Accessed 14 July 2014
- ^ "Qaddafi, Vanessa Redgrave, and Their Adventures". The Weekly Standard. 8 Mart 2011. 12 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
- ^ a b c d e f g Eljahmi, Mohamed (2006). "Libya and the U.S.: Gaddafi Unrepentant". Middle East Quarterly. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2011.
- ^ "Indonesia/Aceh (1949–present)". Political Science. University of Eastern Arkansas. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015.
- ^ "Jawad Mella says Muammar Gaddafi is the only world leader who truly supports the Kurds". 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
- ^ Stokke, Hugo; Suhrke, Astri; Tostensen, Arne (1997). Human Rights in Developing Countries: Yearbook 1997. The Hague: Kluwer International. s. 241. ISBN . 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
- ^ . Gaynz.com. 2 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2011.
- ^ Metz, Helen Chapin (1987). "Libya: A Country Study- Education". US Library of Congress. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2011.
- ^ Arditti, Avi (28 Mart 2007). . Voice of America. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ []"A New Flag Flies in the East". The Economist. 24 Şubat 2011.
- ^ (PDF). Freedom House. 2009. 4 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ Robertson, Cameron; Khalili, Mustafa; Mahmood, Mona (18 Temmuz 2011). "Libya Archive Reveals Pictorial History of Gaddafi's Brutal Reign". The Guardian. Londra. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2011.
- ^ []The New York Times. 20 August 1981.
- ^ Bright, Martin (28 Mart 2004). "Gadaffi Still Hunts 'Stray Dogs' in UK". The Guardian. Londra. 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Aralık 2016.
- ^ Wedeman, Ben (3 Eylül 2011). "Documents shed light on CIA, Gadhafi spy ties". CNN. 10 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
- ^ "Files show MI6, CIA ties to Libya: reports". The Sydney Morning Herald. 4 Eylül 2011. 3 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2011.
- ^ Spencer, Richard (3 Eylül 2011). "Libya: secret dossier reveals Gaddafi's UK spy links". The Telegraph. Londra. 4 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
- ^ Martínez, Luis (2007). The Libyan Paradox. Columbia University Press. s. 71. ISBN .Cordesman, Anthony H. (2002). A Tragedy of Arms – Military and Security Developments in the Maghreb. Greenwood Publishing Group. s. 2. ISBN .
- ^ (18 Şubat 2011). "Libya Protests Build, Showing Revolts' Limits". The New York Times. 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2011.
- ^ "Gaddafi Defiant as State Teeters". Al Jazeera English. 23 Şubat 2011. 19 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2011.
- ^ "Middle East and North Africa Unrest". BBC News. 24 Şubat 2011. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2011.
- ^ Casey, Nicholas; de Córdoba, José (26 Şubat 2011). "Where Gadhafi's Name Is Still Gold". The Wall Street Journal. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ağustos 2017.
- ^ "Security Council Approves 'No-Fly Zone' over Libya, Authorizing 'All Necessary Measures' to Protect Civilians in Libya, By a Vote of Ten For, None Against, with Five Abstentions". United Nations. 19 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
- ^ "U.N. no-fly zone over Libya: what does it mean?". 18 Mart 2011. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2011.
- ^ "French Fighter Jets Deployed over Libya". CNN. 19 Mart 2011. 22 Mart 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
- ^ "Gunfire, explosions heard in Tripoli". CNN. 20 Mart 2011. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
- ^ "Libya Live Blog – March 19". Al Jazeera. 19 Mart 2011. 19 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2011.
- ^ "UPDATE 4-Libya declares nation liberated after Gaddafi death". Reuters. 23 Ekim 2011. 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2012.
- ^ "Libye: "Mouammar Kadhafi avait choisi la voie suicidaire dès février"" [Libya: "Muammar Gaddafi had chosen the path of suicide in February"]. (Fransızca). 20 Ekim 2011. 22 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2011.
Dış bağlantılar
- http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4380360.stm 6 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kaddafi, Libya ve Amerika Birleşik Devletleri 14 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Dean Peter Krogh Dış İlişkiler Dijital Arşivlerinden 6 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Halkın otoritesine giden yol: tarihi konuşmalar ve belgelerden oluşan bir koleksiyon – İlk DKK tebliğini ve "Halkların Otoritesi Bildirgesi"ni içerir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muammer Kaddafi bir grup genc subayina kansiz bir darbeyle Kral I Idris e karsi liderlik ettikten sonra 1 Eylul 1969 da Libya nin fiili lideri oldu Kralin ulkeden kacmasinin ardindan Kaddafi baskanligindaki Devrimci Komuta Konseyi DKK monarsiyi ve eski anayasayi kaldirarak hurriyet sosyalizm ve birlik mottosuyla Libya Arap Cumhuriyeti ni kurdu Iktidara geldikten sonra DKK hukumeti herkes icin egitim saglik ve barinma saglama surecini baslatti Ulkede halk egitimi her iki cinsiyet icin de parasiz ve ilkogretim zorunlu hale geldi Tibbi bakim halka ucretsiz olarak sunuldu ancak herkese barinma saglamak DKK hukumetinin tamamlayamadigi bir gorevdi Kaddafi doneminde ulkede kisi basina dusen gelir 11 000 ABD dolarini asarak Afrika daki en yuksek besinci ulke oldu Refah artisina tartismali bir dis politika eslik etti ve ic siyasi baski artti Libya Arap Cemahiriyesi nin yesil bayragi Yesil Kitap ta ozetlenen Islam i ve Kaddafi nin Ucuncu Uluslararasi Teorisini temsil eden yesil renk 2009 yilinda 12 Afrika Birligi konferansinda Kaddafi 1980 lerde ve 1990 larda Kaddafi Dogu Bloku ve Fidel Castro nun Kuba si ile ittifak halinde olup Nelson Mandela nin Afrika Ulusal Kongresi Yaser Arafat in Filistin Kurtulus Orgutu Gecici Irlanda Cumhuriyet Ordusu ve Polisario Cephesi Bati Sahra gibi isyanci hareketleri acikca destekledi Kaddafi hukumetinin bu ve diger vekil guclerin saldirilarina katildigi ya da yardim ettigi biliniyordu ya da bundan supheleniliyordu Ek olarak Kaddafi 1970 lerde ve 1980 lerde Afrika daki komsu devletleri ozellikle de Cad i Tum eylemleri Libya nin cogu Batili devletler olmak uzere bircok ulkeyle olan bozulmasi ve 1986 da ABD nin Libya yi bombalamasi ile sonuclandi Kaddafi dunya capindaki anti emperyalist ve anti somurgeci hareketleri destekleme ihtiyacini one surerek hukumetinin eylemlerini savundu Ozellikle Kaddafi anti Siyonist pan Arap pan Afrikanist ve Arap ve siyah sivil haklar hareketlerini destekledi Kaddafi nin genellikle duzensiz olan davranisi bazi yabancilarin onun akli dengesinin yerinde olmadigi sonucuna varmalarina neden oldu ki bu Libya makamlari ve Kaddafi ye yakin diger gozlemciler tarafindan reddedilen bir iddiadir Sovyetler Birligi ve muttefiklerinden kapsamli yardim ve teknik yardim almasina ragmen Kaddafi buyuk olcude Batili petrol sirketlerine karli Libya enerji sektorlerine erisim vaadiyle tesvik yaparak Bati Avrupa daki Amerikan yanlisi hukumetlerle yakin baglarini surdurdu 11 Eylul saldirilarinin ardindan Libya ile Bati arasindaki gergin iliskiler buyuk olcude normale dondu ve karsiliginda ulkeye yonelik yaptirimlar gevsetildi 2011 yilinin baslarinda daha genis kapsamli Arap Bahari baglaminda ulkede bir ic savas patlak verdi Isyanci Kaddafi karsiti gucler 27 Subat 2011 de Gecici Ulusal Konsey adinda bir komite kurdu Isyancilarin kontrolundeki bolgelerde gecici bir otorite olarak hareket etmesi gerekiyordu Isyanci guclere ek olarak hukumet gucleri tarafindan da olduruldukten sonra NATO gucleri liderligindeki cok uluslu bir koalisyon isyancilari desteklemek icin 21 Mart 2011 de mudahale etti Uluslararasi Ceza Mahkemesi 27 Haziran 2011 de Kaddafi ve maiyeti hakkinda tutuklama emri cikardi Kaddafi hukumeti Trablus un 20 Agustos 2011 de isyanci guclerin eline gecmesinin ardindan devrildi ancak ozellikle Kaddafi nin memleketi Sirte de Kaddafi hukumetini destekleyen gucler tarafindan duzenlenen direnis cepleri iki ay daha dayandi Kaddafi 1 Eylul 2011 de Sirte yi Libya nin yeni baskenti ilan etti Sirte de kalan son bolgelerin 20 Ekim 2011 de kontrol altina alinmasi ve ardindan Kaddafi nin oldurulmesi Libya Arap Cemahiriyesi nin sonunu isaret etti Libya nin adi Kaddafi nin lider oldugu donemde birkac kez degistirildi 1969 dan 1977 ye kadar adi Libya Arap Cumhuriyeti idi 1977 yilinda adi Libya Sosyalist Arap Halk Cemahiriyesi olarak degistirildi Cemahiriye genellikle kitlelerin durumu olarak cevrilen ve ortaya atilan bir terimdi 1986 da Amerika Birlesik Devletleri nin Libya yi bombalamasinin ardindan ulkenin adi 1986 da Libya Buyuk Sosyalist Arap Halk Cemahiriyesi olarak degistirildi 1969 darbesi1959 da onemli kesfi ve muteakip elde edilen gelir Libya Kralligi ni dunyanin en fakir ulkelerinin birinden zengin bir devlete gecisini sagladi Petrol Libya hukumetinin mali durumunu buyuk olcude iyilestirmis olsa da ulusun servetinin Kral Idris in elinde yogunlasmasina karsi kizginlik yukselmeye basladi Bu hosnutsuzluk Nasircilik ve Arap milliyetciliginin sosyalizminin Kuzey Afrika ve Orta Dogu da yukselisiyle artti 1 Eylul 1969 da Hur Subaylar Hareketi olarak bilinen ve cogunlukla Sinyal Birliklerine atanmis erlerden olusan yaklasik 70 genc ordu subayindan olusan bir grup hukumetin kontrolunu ele gecirdi ve bir darbeyle Libya monarsisini kaldirdi Darbe Bingazi de baslatildi ve iki saat icinde devralma tamamlandi Ordu birlikleri darbeyi desteklemek icin hizla toplandi ve birkac gun icinde Trablus ta ve ulkenin baska yerlerinde askeri kontrolu saglam bir sekilde kurdu Darbenin ozellikle kentsel alanlardaki gencler tarafindan halk tarafindan karsilanmasi coskuluydu Sirenayka ve Fizan daki direnis korkularinin yersiz oldugu ortaya cikti Darbeyle ilgili herhangi bir olum veya siddet olayi bildirilmedi Darbeyi gerceklestirme sorumlulugunu ustlenen Hur Subaylar Hareketi kendisini Devrimci Komuta Konseyi DKK olarak belirleyen on iki uyeli bir mudurluk tarafindan yonetiliyordu Bu organ darbeden sonra Libya hukumetini olusturdu 1 Eylul deki ilk bildirisinde DKK ulkenin Libya Arap Cumhuriyeti olarak adlandirilan ozgur ve egemen bir devlet oldugunu ve ozgurluk birlik ve sosyal adalet yolunda ilerleyecek vatandaslarina esitlik hakkini garanti edecek ve onlerine onurlu calismanin kapilarini acacagini ifade etti Turklerin ve Italyanlarin egemenligi ve yeni devrilmis gerici hukumet Libya halkinin yeni bir refah esitlik ve onur cagina ozgur kardesler olarak ilerlemeye cagrildigi karanlik caglara ait olarak nitelendirildi DKK Libya daki diplomatik temsilcilere devrim niteligindeki degisikliklerin ulke disindan yonlendirilmedigini mevcut anlasmalarin yururlukte kalacagini ve yabancilarin can ve mallarinin korunacagini tavsiye etti Yeni hukumetin diplomatik olarak taninmasi dunyanin dort bir yanindaki ulkelerden hizla geldi Amerika Birlesik Devletleri nin tanimasi resmen 6 Eylul e kadar uzadi Darbe sonrasi Kaddafi solda 1969 da Misir Cumhurbaskani Cemal Abdunnasir ile birlikte Ic direnisin eksikligi goz onune alindiginda yeni hukumete yonelik en buyuk tehlikenin olay yerinde gozaltina alinan Kral Idris veya tayin edilmis varisi ve darbe sirasinda kraliyet hukumetinin diger ust duzey sivil ve askeri yetkilileriyle birlikte gozaltina alinan dan ilham alan bir tepki olasiliginda yattigi ortaya cikti Ancak darbeden birkac gun sonra Hasan alenen tahtin tum haklarindan feragat etti yeni hukumeti destekledigini acikladi ve halki siddete basvurmadan kabul etmeye cagirdi Idris Misir Cumhurbaskani Nasir araciligiyla DKK ile mesaj alisverisinde bulunarak bildirilen Ingiliz mudahalesini guvence altina alma girisimlerinden uzaklasti ve Libya ya geri donme niyetini reddetti Karsiliginda DKK tarafindan hala ulkede olan ailesi konusunda guvence verildi Idris kendi istegi ve Nasir in onayi ile ilk surgununu gecirdigi ve 1983 te olumune kadar kaldigi Misir a bir kez daha yerlesti 7 Eylul 1969 da DKK yeni cumhuriyetin hukumetini yonetmek icin bir kabine atadigini duyurdu 1967 den beri siyasi faaliyetleri nedeniyle hapiste tutulan Amerikali egitimli teknisyen basbakan olarak atandi Sekiz uyeli Bakanlar Kuruluna baskanlik etti ve bunlardan altisi Magribi gibi sivildi ve ikisi Adem Said Havvaz ve Musa Ahmed askeri gorevliydi Subaylarin hicbiri DKK uyesi degildi Bakanlar Kuruluna devletin DKK tarafindan hazirlanan genel politikasini uygulamasi talimati verildi ve nihai otoritenin nerede oldugu konusunda hicbir suphe birakmadi Ertesi gun DKK Yuzbasi Kaddafi yi albayliga terfi ettirmeye ve onu Libya Silahli Kuvvetleri baskomutani olarak atamaya karar verdi DKK sozculeri Ocak 1970 e kadar DKK uyelerinin baska isimlerini aciklamayi reddetse de o tarihten itibaren DKK nin ve yeni fiili devlet baskaninin Kaddafi oldugu acikti Analistler 1969 daki Libya askeri darbesi ile Nasir in 1952 deki Misir daki darbesi arasindaki carpici benzerliklere dikkat cektiler ve Misir deneyiminin ve Nasir in karizmatik figurunun Libya daki Hur Subaylar Hareketi icin bir model olusturdugu acikca ortaya cikti 1969 un son aylarinda DKK ic reformlari baslatmak icin siddetle harekete gecerken super gucler arasindaki catismada tarafsizligini ve her turlu somurgecilik ve emperyalizme karsi muhalefeti ilan etti Ayni zamanda Libya nin Arap birligine ve Israil e karsi Filistin davasinin desteklenmesine olan bagliligini da acikca ortaya koydu DKK ulkenin Arap ulusu nun bir parcasi olarak kimligini ve devlet dinini Islam olarak yeniden onayladi Tum yasama islevleri DKK tarafindan ustlenildi parlamenter kurumlar kaldirildi ve 1952 den beri yururlukte olan siyasi parti yasagi surduruldu Yeni hukumet buyuk olcude ateist oldugu icin komunizmi kategorik olarak reddetti ve Islami ilkeleri sosyal ekonomik ve siyasi reformlarla butunlestiren bir Arap sosyalizmi yorumunu resmen benimsedi Libya neredeyse bir gecede muhafazakar Arap gelenekci devletler kampindan radikal milliyetci devletlerin kampina gecmisti Libya Arap Cumhuriyeti 1969 1977 Libyaالجمهورية العربية الليبية Al Jumhuriyah Al ʿArabiyyah Al Libiyyah Arapca Repubblica Araba Libica Italyanca Libya Arap Cumhuriyeti1969 1977Bayrak 1972 1977 Arma 1972 1977 Milli mars Arapca والله زمان يا سلاحي Valla Zaman Ya Silahi Uzun zaman oldu ey sevgili silahim Arapca الله أكبر Allah u Ekber Allah Yucedir BaskentTrablusYaygin dil ler Arapca ItalyancaHukumetAskeri diktatorluk altinda uniter cumhuriyet Ayni zamanda Tek parti rejimi 1971 1977 Devrimci Komuta Konseyi Baskani devlet baskani 1969 1977Muammer KaddafiBasbakan 1969 1970 ilk 1972 1977 son Tarihi donemSoguk Savas Darbe1 Eylul 1969 Cemahiriyenin kurulmasi2 Mart 1977Nufus 19772 681 900Para birimiLibya dinari LYD Telefon kodu218Onculler ArdillarLibya Kralligi Libya Arap Sosyalist Halk CemahiriyesiKarsi darbe tesebbusu Libya Arap Cumhuriyeti nin kurulmasinin ardindan Kaddafi ve ortaklari hukumetlerinin bireysel liderlige degil ortak karar alma surecine dayanmasinda israr ettiler Ilk buyuk kabine degisikligi hukumete ilk meydan okumadan kisa bir sure sonra gerceklesti Aralik 1969 da Savunma Bakani Adem Said Havvaz ve Icisleri Bakani Musa Ahmed tutuklandi ve planlamakla suclandilar Krizden sonra kurulan yeni kabinede Kaddafi DKK baskani olarak gorevini surdururken ayni zamanda basbakan ve savunma bakani oldu DKK de genellikle Kaddafi den sonra ikinci olarak kabul edilen Binbasi Abdusselam Callud basbakan yardimcisi ve icisleri bakani oldu Bu kabine besi DKK subayi olan on uc uyeden olusuyordu Hukumete Temmuz 1970 te eski Kral Idris in uzak kuzenleri olan Abdullah Abid Senussi ve ve Fizan in Seyf un Nasir asiretinin uyeleri iktidari ele gecirmek icin komplo kurmakla suclandiklarinda ikinci kez meydan okundu Planin suya dusmesinden sonra onemli bir kabine degisikligi meydana geldi ve DKK gorevlileri ilk kez yeni bakanlar arasinda cogunlugu olusturdu Kaddafi nin kontrolunun iddiasi En basindan beri DKK sozculeri feshedilmis rejimi hesaba katmak icin ciddi bir niyet gostermislerdi 1971 ve 1972 de yedi basbakan ve cok sayida kabine bakani da dahil olmak uzere 200 den fazla eski hukumet yetkilisinin yani sira eski Kral Idris ve kraliyet ailesinin uyeleri vatana ihanet ve yolsuzluk suclamalariyla yargilandi Idris gibi surgunde yasayan pek cok kisi giyabinda yargilandi Suclananlarin buyuk bir kismi beraat etmesine ragmen digerlerine on bes yila kadar hapis ve agir para cezalari verildi Biri haric hepsi giyabinda olmak uzere bes olum cezasi verildi bunlardan biri de Idris ti Eski Kralice ve Hasan er Riza sirasiyla bes ve uc yil hapis cezasina carptirildi Bu arada Kaddafi ve DKK Senusi duzenini dagitmis ve Libya nin bagimsizligini elde etmedeki tarihsel rolunu resmi olarak dusurmustu Ayrica geleneksel liderleri gorevden alarak ve arasinda idari sinirlar cizerek sosyal ilerleme ve Arap birliginin onundeki engeller olarak gordugu bolgesel ve asiret farkliliklarina saldirdi Hur Subaylar Hareketi 1971 de Misir in Arap Sosyalist Birligi ni ornek alarak Arap Sosyalist Birligi ASB olarak yeniden adlandirildi ve Kaddafi nin Libya sindaki tek yasal parti oldu Parti Libyalilarin siyasi bilincini yukseltmek ve acik forumlarda tartismalar yoluyla DKK nin kamu politikasini formule etmesine yardimci olmak iddiasinda olan bir ulusal ifade araci olarak hareket etti Sendikalar ASB ye dahil edildi ve grev yasaklandi Zaten sansure tabi olan basin 1972 de resmen devrimin bir temsilcisi olarak gorevlendirildi Italyanlar ve Yahudi cemaatinden geriye kalanlar ulkeden sinir disi edildi ve mallarina Ekim 1970 te el konuldu 1972 de Libya Misir ve Suriye ile Arap Cumhuriyetleri Federasyonu na katildi ancak pan Arap devletlerinin amaclanan birligi hicbir zaman istenen basariya ulasamadi ve 1973 ten sonra federasyon fiilen uykuda kaldi Aylar gectikce devrimci Pan Arabizm ve Islam a dair kiyametvari vizyonlarina kapilan Kaddafi kusatici seytani gerici gucler emperyalizm ve Siyonizm olarak adlandirdigi seyle olumcul bir mucadeleye kilitlendi ve dikkatini ic meselelerden ziyade uluslararasi meselelere adadi Sonuc olarak rutin idari gorevler 1972 de Kaddafi nin yerine basbakan olan Binbasi Callud a dustu Iki yil sonra Callud Kaddafi nin zamanini devrimci teorilestirmeye ayirmasina izin vermek icin Kaddafi nin kalan idari ve protokol gorevlerini de ustlendi Kaddafi silahli kuvvetlerin baskomutani ve fiili devlet baskani olarak kaldi Yabanci basin DKK icindeki otoritesinin ve kisiliginin cokusu hakkinda spekulasyonlar yapti ancak Kaddafi kisa sure sonra Libya toplumunu yeniden yapilandirmak icin aldigi onlemlerle bu tur teorileri dagitti Sovyet blogu ile uyum Eylul darbesinden sonra ABD gucleri onceki hukumetle yapilan anlasma cercevesinde planlanan geri cekilmeye bilincli olarak devam etti Disisleri Bakani Ingiliz ve Amerikan askerinin yeni cumhuriyetten cekilmesi muzakerelerinde onemli bir rol oynadi Amerikan birliginin sonuncusu daha sonra Libya da ulusal bayram olarak kutlanacak olan 11 Haziran 1970 te tesisi Libyalilara devretti 27 Mart 1970 te el Adem deki Ingiliz hava ussu ve Tobruk taki deniz ussu terk edildi ABD ile iliskiler giderek kotulesirken ve Kaddafi Sovyetler Birligi ve diger Dogu Bloku ulkeleriyle yakin iliskiler kurarken Libya nin baglantisiz bir ulke olarak durusunu korudu ve komunizmin Arap dunyasinda yayilmasina karsi cikti Libya nin ordusu Ingilizler tarafindan egitilmis ve techiz edilmis 6 000 kisilik devrim oncesi kuvvetten keskin bir sekilde artti Sovyet yapimi zirh ve fuzelerle silahlandirildi Petrol siyaseti Libya devriminin ekonomik temeli petrol gelirleri oldu Ancak Libya nin petrol rezervleri diger buyuk Arap petrol ureticisi devletlerininkiyle karsilastirildiginda kucuktu Sonuc olarak Libya dogal zenginligini korumak icin ciktiyi paylastirmaya daha hazirdi ve fiyat artis taleplerini yumusatmaya diger ulkelere gore daha az duyarliydi Petrol hem cok az gelismis bir ulkenin ekonomik ve sosyal kalkinmasini finanse etmenin bir araci hem de Araplarin Israil e karsi mucadelesinde kullanilmak icin siyasi bir silah olarak goruluyordu 1969 devrimini izleyen uretim artisina Libya nin daha yuksek petrol fiyatlari daha fazla gelir payi ve ulkenin petrol endustrisinin gelisimi uzerinde daha fazla kontrol talepleri eslik etti Yabanci petrol sirketleri 1971 baslarinda mevcut oranin uc katindan fazla bir fiyat artisi 0 9 ABD dolarindan 3 45 ABD dolarina konusunda anlastilar Aralik ayinda Libya hukumeti British Petroleum un Libya daki varliklarini aniden kamulastirdi ve bir dis politika anlasmazligi sonucunda Ingiliz bankalarina yatirilan yaklasik 550 milyon ABD dolari tutarindaki fonu geri cekti British Petroleum Libya nin tazminat teklifini yetersiz bularak reddetti ve Ingiliz hazinesi Libya nin katilimini yasakladi 1973 te Libya hukumeti ulkede faaliyet gosteren diger tum petrol sirketlerindeki kontrol hissesinin millilestirilmesini duyurdu Bu adim Libya ya 1974 un baslarinda yerli petrol uretiminin yaklasik yuzde 60 inin kontrolunu verdi Bu rakam daha sonra yuzde 70 e yukseldi Petrol arama uretim ve dagitiminda yabanci uzmanliga ve fonlara duyulan ihtiyac goz onune alindiginda tamaminin millilestirmesi soz konusu degildi 1973 petrol krizi Petrolun Israil e ve Israil in Bati daki destekcilerine karsi koz olarak kullanilmasinda israr eden Libya 1973 te Petrol Ihrac Eden Ulkeler Orgutunu OPEC harekete gecmeye siddetle cagirdi Libya militanligi OPEC in petrol fiyatlarini artirma ambargo uygulama ve uretimin kontrolunu ele gecirme tedbirlerinden kismen sorumluydu 19 Ekim 1973 te Libya ABD Baskani Richard Nixon in ABD nin Yom Kippur Savasi sirasinda Israil e 2 2 milyar dolarlik askeri yardim programi saglayacagini aciklamasinin ardindan ABD ye petrol ambargosu uygulayan ilk Arap ulkesi oldu Suudi Arabistan ve OPEC teki diger Arap petrol ureticisi ulkeler ertesi gun ayni seyi yaptilar 18 Mart 1974 te diger Arap ulkeleri petrol ambargolarini kaldirirken Kaddafi rejimi bunu reddetti Bu tur politikalarin bir sonucu olarak Libya nin petrol uretimi 1970 ile 1974 arasinda yari yariya azalirken petrol ihracatindan elde edilen gelirler dort kattan fazla artti Uretim hukumetin ekonominin diger sektorlerine buyuk miktarda petrol geliri yatirmaya hazirlandigi bir zamanda 1975 te on bir yilin en dusuk seviyesinde dibe vurarak dusmeye devam etti Daha sonra uretim gunde yaklasik iki milyon varilde sabitlendi Libya ham petrolunun yuksek fiyati ve sanayilesmis dunyadaki durgunlugun tum kaynaklardan gelen petrol talebini azaltmasi nedeniyle 1980 lerin basinda uretim ve dolayisiyla gelir yine dustu 1975 te aciklanan Libya nin Bes Yillik Ekonomik ve Sosyal Donusum Plani 1976 80 Libya nin petrol rezervleri tukendikten sonra gelir saglamaya devam edecek genis bir ekonomik faaliyetler yelpazesinin gelistirilmesine 20 milyar ABD dolari pompalamak uzere programlandi Libya yi gidada kendi kendine yeterli hale getirmek ve kirsal nufusun kirsal toprakta kalmasina yardimci olmak amaciyla en buyuk yardim payini tarim sektorunun almasi planlandi Devrimden once cok az olan sanayi 1981 de baslatilan ikinci planin yani sira birinci kalkinma planinda da onemli miktarda fon aldi Cemahiriyeye gecis 1973 1977 1 Eylul 2010 da Libya Bayda da Alfateh Senligi Kaddafi nin ideolojik vizyonlarinda yer alan Libya toplumunun yeniden insasi 1973 yilinda bir kultur devrimi ile resmi olarak uygulanmaya baslandi Bu devrim burokratik verimlilik kamu yarari ulus alti hukumet sistemine katilim ve ulusal siyasi koordinasyon yaratmak icin tasarlandi Yurttaslarina devrimci sevk asilamak ve cok sayida kisiyi siyasi islere dahil etmek amaciyla Kaddafi onlari geleneksel otoriteye meydan okumaya ve hukumet organlarini kendileri devralip yonetmeye cagirdi Bunu yapmanin araci halk komitesiydi Birkac ay icinde tum Libya da bu tur komiteler kuruldu Islevsel ve cografi olarak temellendirilmislerdi ve sonunda yerel ve bolgesel yonetimden sorumlu hale geldiler Halk komiteleri universiteler ozel ticari firmalar devlet burokrasileri ve yayin medyasi gibi birbirinden cok farkli kuruluslarda kuruldu Valilik belediye ve bolgesel en alt duzeylerde cografi temelli komiteler olusturuldu Bolge duzeyinde halk komitelerindeki koltuklar dogrudan halk secimiyle dolduruldu bu sekilde secilen uyeler daha sonra daha yuksek seviyelerde hizmet icin secilebilirlerdi 1973 ortalarinda halk komitelerinin sayisi 2000 in uzerindeydi Idari ve duzenleyici gorevleri ve uyelerinin secim yontemleri kapsaminda halk komiteleri Kaddafi nin 1976 da cikan Yesil Kitap in ilk cildinde one surdugu dogrudan demokrasi kavramini sozde somutlastirdi Ayni kavram halk kongreleri nden olusan yeni bir siyasi yapi olusturma onerilerinin arkasinda da yatmaktadir Yeni sistemin en onemli parcasi DKK nin yerini almayi amaclayan ulusal bir temsil organi olan Genel Halk Kongresi GHK idi 7 Nisan 1976 protestolari Bu gecis sirasinda 7 Nisan 1976 da Trablus ve Bingazi deki universitelerdeki ogrenciler insan haklari ihlallerini ve Libya daki yasamin her alaninda askeri kontrolu protesto ettiler ve ozgur ve adil secimler ile iktidarin sivil bir hukumete devredilmesi cagrisinda bulundular Mevcut gosterilere karsi siddetli karsi gosteriler yapildi ve bircok ogrenci hapse atildi Omer Dabob ve Muhammed bin Suud un da aralarinda bulundugu ogrenciler 7 Nisan 1977 de Bingazi de alenen infaz edildiler ve haftanin ilerleyen gunlerinde Kaddafi karsiti subaylar da idam edildiler Infazlarin edilenlerinarkadaslari infazlara katilmaya veya izlemeye zorlandilar Duzenli infazlar her yil 7 Nisan da 1980 lerin sonlarina kadar devam etti Misir Libya Savasi21 Temmuz 1977 de Misir Libya sinirinda askerler arasinda ilk silahli catismalar ardindan kara ve hava saldirilari gerceklesti Libya ve Misir hukumetleri arasindaki iliskiler Ekim 1973 te Yom Kippur Savasi nin sona ermesinden bu yana Libya nin Misir Cumhurbaskani Enver Sedat in baris politikasina karsi muhalefeti ve iki hukumet arasindaki birlesme gorusmelerinin cokmesi nedeniyle kotulesiyordu Misir hukumetinin daha 1974 te Libya ya karsi savas acmayi dusundugune dair bazi kanitlar var 28 Subat 1974 te Henry Kissinger in Misir ziyareti sirasinda Cumhurbaskani Sedat ona bu tur niyetlerini anlatti ve Israil hukumetine Libya ile savas haline girmesi durumunda Misir a bir saldiri baslatmamasi icin baski yapilmasini istedi Ayrica Misir hukumeti Moskova ile askeri baglarini koparirken Libya hukumeti bu isbirligini devam ettirdi Misir hukumeti ayrica 1975 te Muammer Kaddafi yi devirmeyi basaramayan eski DKK uyeleri Binbasi Abdulmunim el Huni ve Omer Muhaysi ye yardim etti ve onlarin Misir da ikamet etmelerine izin verdi 1976 da Misir hukumeti Libya nin Kahire deki hukumeti devirmek icin bir plan yaptigini iddia ettiginden iliskiler zayifliyordu 26 Ocak 1976 da Misir Cumhurbaskani Yardimcisi Husnu Mubarek ABD Buyukelcisi ile yaptigi gorusmede Misir hukumetinin Libya daki ic sorunlari kullanarak Libya ya karsi eylemleri tesvik etmeyi amacladigini belirtti ancak ayrinti vermedi 22 Temmuz 1976 da Libya hukumeti Misir in yikici eylemlerinin devam etmesi halinde Kahire ile diplomatik iliskileri kesme tehdidinde bulundu 8 Agustos 1976 da Kahire deki Tahrir Meydani ndaki bir devlet dairesinin banyosunda 14 kisinin yaralandigi patlama meydana geldi ve Misir hukumeti ile medyasi bunun Libya ajanlari tarafindan yapildigini iddia etti Misir hukumeti ayrica Libya istihbarati tarafindan Misir da sabotaj yapmak uzere egitilmis iki Misir vatandasini tutukladigini iddia etti 23 Agustos ta Misir a ait bir yolcu ucagi Libya istihbaratiyla calistigi bildirilen kisiler tarafindan Herhangi bir zayiat vermeden sonuclanan operasyonda suclular Misirli yetkililer tarafindan yakalandilar Misir hukumetinin ucak kacirma olayindaki Libya suc ortakligi suclamalarina misilleme olarak Libya hukumeti Bingazi deki Misir Konsoloslugunun kapatilmasini emretti 24 Temmuz da savascilar Cezayir Cumhurbaskani Huari Bumedyen ve Filistin Kurtulus Orgutu lideri Yaser Arafat in arabuluculugunda ateskes konusunda anlastilar Libya Arap Cemahiriyesi 1977 2011 Uluslararasi iliskilerAfrika Kaddafi Idi Amin in yakin bir destekcisiydi Kaddafi Idi Amin adina Tanzanya ya karsi savasmak icin binlerce asker gonderdi Yaklasik 600 Libya askeri cokmekte olan savunmaya calisirken hayatini kaybetti sonra Amin sonunda Suudi Arabistan a yerlesmeden once Uganda dan Libya ya suruldu Kaddafi Orta Afrika Imparatorlugu Jean Bedel Bokassa ya da yardim etti sirasinda muttefiki Ange Felix Patasse yi korumak icin restore edilmis Orta Afrika Cumhuriyeti ne askeri mudahalede bulundu Patasse Libya ya uranyum bakir elmas ve petrol dahil olmak uzere ulkenin tum dogal kaynaklarindan yararlanmak icin 99 yillik bir kiralama veren bir anlasma imzaladi Kaddafi SSCB himayesindeki Etiyopyali Mengistu Haile Mariam i destekledi Ayrica Siad Barre diktatorlugunu devirme mucadelelerinde Somalili isyanci gruplar ve destekledi Kaddafi Guney Afrika da apartheid in guclu bir rakibiydi ve Nelson Mandela ile dostluk kurdu Mandela nin torunlarindan birinin adinin Kaddafi olmasi Kaddafi nin Guney Afrika daki desteginin bir gostergesidir Kaddafi Mandela nin finanse etti ve 1994 te ulkenin demokratik olarak secilen ilk cumhurbaskani olarak goreve basladiktan sonra Mandela ABD Baskani Bill Clinton ve digerlerinin Kaddafi ile baglari kesme yonundeki ricalarini reddetti Mandela daha sonra Kaddafi nin 1990 larin sonlarinda Bati dunyasinda ana akim kabul gormesine yardimci olmada kilit bir rol oynadi Yillar gectikce Kaddafi devrimci imaji nedeniyle Afrika nin cogunda bir kahraman olarak gorulmeye baslandi Kaddafi Robert Mugabe nin guclu bir destekcisiydi Kaddafi nin Bingazi yakinlarindaki Dunya Devrim Merkezi DDM Kaddafi nin destekledigi gruplar icin bir egitim merkezi haline geldi 2011 itibariyla iktidarda olan mezunlar arasinda Burkina Faso dan Blaise Compaore ve Cad dan Idriss Deby yer aliyor Kaddafi Sierra Leone deki catisma sirasinda islenen savas suclari ve insanliga karsi suclardan dolayi tarafindan suclanan Liberya savas agasi baskani Charles Taylor i egitti ve destekledi Birlesik Devrimci Cephe nin kurucusu Foday Sankoh da Kaddafi nin mezunuydu gore Yakip yikma taktiginin bir parcasi olarak erkeklerin kadinlarin ve cocuklarin kollarinin ve bacaklarinin kesilmesi bolgenin zengin elmas tarlalarini ele gecirmek icin tasarlandi ve ilerlemelerini rutin olarak gozden geciren ve silah tedarik eden Kaddafi tarafindan desteklendi Kaddafi nin guclu askeri destegi ve mali durumu ona kita genelinde muttefikler kazandirdi 2008 de 200 den fazla Afrikali geleneksel yonetici ve kralin huzurunda kendisini Afrika nin Krallarinin Krali unvaniyla taclandirmisti ancak Afrika nin siyasi ve askeri birlesmesi konusundaki gorusleri hukumetlerinden isteksiz bir yanit aldi Afrika krallari icin yaptigi 2009 forumu geleneksel yoneticilerin siyaseti tartisirken istikrarsizliga yol acacagina inanan Ugandali ev sahipleri tarafindan iptal edildi 1 Subat 2009 da Etiyopya nin Addis Ababa kentinde bir tac giyme toreni duzenlendi Kaddafi toplanan Afrikali liderlere sunlari soyledi Egemen ulkelerimizin Afrika Birlesik Devletleri ni elde etmek icin calismasi konusunda israr etmeye devam edecegim Kaddafi ve uluslararasi militan direnis hareketleri source source source source Kaddafi ile radikal gruplara verdigi destek hakkinda roportaj da dahil olmak uzere 1972 haber filmi 1971 de Kaddafi Fransa Libya nin Cad i isgal etmesine karsi cikarsa Fransa ya karsi savasta devrimci silah da dahil olmak uzere tum silahlari kullanacagi konusunda uyardi 11 Haziran 1972 de Kaddafi Filistinli militan gruplar icin gonullu olmak isteyen herhangi bir Arap in adini herhangi bir Libya buyukelciligine kaydettirebilecegini duyurdu Ayrica saldirilar icin mali destek sozu verdi 7 Ekim 1972 de Kaddafi komunist Japon Kizil Ordusu tarafindan gerceklestirilen ovdu ve Filistinli terorist gruplarin benzer saldirilar duzenlemesini talep etti Bildirildigine gore Kaddafi 1972 Yaz Olimpiyatlari nda Munih Katliami ni gerceklestiren Kara Eylul Hareketi nin onemli bir finansoruydu 1973 te Sovyet silahlarini Libya dan Gecici IRA ya tasiyan Claudia gemisini Irlanda karasularinda ele gecirdi 1976 da Gecici IRA nin bir dizi teror eyleminin ardindan Kaddafi Britanya yi sarsan ve onun ruhunu parcalayan bombalarin Libya halkinin bombalari oldugunu acikladi Ingilizler gecmiste yaptiklarinin bedelini odesinler diye onlari Irlandali devrimcilere gonderdik dedi Filipinler de Libya Guney Filipinler de ayrilikci bir Islam devleti kurmak amaciyla siddet eylemleri gerceklestirmeye devam eden Moro Islami Kurtulus Cephesi ni destekledi Libya ayrica Yeni Halk Ordusu nu destekledi ve Libya ajanlarinin ile gorustukleri goruldu Islamci teror orgutu Ebu Seyyaf in da Libya dan fon aldigindan supheleniliyor Kaddafi ayrica 1979 da Misir Israil ile bir baris anlasmasi yuruttugunde Libya nin Misir ile iliskilerine nihai olarak zarar veren Filistin Kurtulus Orgutu nun guclu bir destekcisi oldu Libya nin Misir ile iliskileri kotulesirken Kaddafi Sovyetler Birligi ile daha yakin iliskiler kurmaya calisti Libya supersonik MiG 25 savas ucaklarini alan Sovyet blogu disinda ilk ulke oldu ancak Sovyet Libya iliskileri nispeten uzak kaldi Kaddafi ayrica bir Sahra Islam devleti kurulmasi cagrisinda bulunarak ve Sahra Alti Afrika da hukumet karsiti gucleri destekleyerek ozellikle Islami nufusa sahip ulkelerde Libya nin etkisini artirmaya calisti 1970 lerde ve 1980 lerde bu destek bazen o kadar ozgurce veriliyordu ki en anlayissiz gruplar bile Libya dan destek alabiliyordu gruplar genellikle Kaddafi ninkinden cok uzak ideolojileri temsil ediyordu Kaddafi nin yaklasimi genellikle uluslararasi kamuoyunu sasirtma egilimindeydi Ekim 1981 de Misir Cumhurbaskani Enver Sedat olduruldu Kaddafi cinayeti alkisladi ve bunun bir ceza oldugunu belirtti Aralik 1981 de ABD Disisleri Bakanligi Libya ya seyahat icin ABD pasaportlarini gecersiz kildi ve Mart 1982 de ABD Libya petrolunun ithalatini yasakladi Kaddafi nin hukumetin yuz milyonlarca parasini Nikaragua daki Sandinistleri egitmek ve silahlandirmak icin harcadigi bildiriliyor Nikaragua Devlet Baskani Daniel Ortega onun muttefikiydi Nisan 1984 te Londra daki Libyali multeciler iki muhalifin idamini protesto etti MI5 tarafindan ele gecirilen iletisimler Trablus un diplomatlarina gostericilere karsi siddeti yonlendirmelerini emrettigini gosteriyor Libyali diplomatlar 11 kisiye ates acarak Ingiliz polis i oldurdu Olay on yildan fazla bir suredir Birlesik Krallik ile Libya arasindaki diplomatik iliskilerin kesilmesine yol acti Aralik 1985 te 19 kisinin oldugu ve 140 civarinda kisinin yaralandigi sonra Kaddafi Avrupa ulkeleri Kaddafi karsiti Libyalilari destekledigi surece Kizil Ordu Fraksiyonu Kizil Tugaylar ve Irlanda Cumhuriyet Ordusu nu desteklemeye devam edecegini belirtti Libya Disisleri Bakani da katliamlari kahramanca eylemler olarak nitelendirdi 1986 da Libya devlet televizyonu Libya nin Amerikan ve Avrupa cikarlarina saldirmak icin intihar ekipleri egittigini duyurdu 5 Nisan 1986 da Libya ajanlarinin Bati Berlin deki uc kisinin olumune ve orada aksam gecirmekte olan 229 kisinin yaralanmasina neden oldugu iddia edildi Kaddafi nin plani Bati istihbarati tarafindan ele gecirildi Daha ayrintili bilgi yillar sonra yeniden birlesen Almanya tarafindan Stasi arsivleri arastirildiginda elde edildi Dogu Almanya daki Libya buyukelciliginden operasyonu gerceklestiren Libyali ajanlar 1990 larda yeniden birlesen Almanya tarafindan yargilandi Mayis 1987 de Avustralya Okyanusya daki siddeti koruklemedeki rolu nedeniyle Libya ile iliskilerini kesti Kaddafi doneminde Libya nin Irlanda Cumhuriyet Ordusu nu destekleme konusunda uzun bir gecmisi vardi 1987 nin sonlarinda Fransiz makamlari IRA ya 150 tonluk Libya silah sevkiyati yapan MV Eksund adli bir ticaret gemisini durdurdu Britanya da Kaddafi nin en taninmis siyasi yan kurulusu dir Kaddafi Yeni Halk Ordusu ve Moro Islami Kurtulus Cephesi de dahil olmak uzere Filipinler deki bir dizi Islamci ve komunist grubu destekledi Endonezya da Libya destekli bir militan gruptu Vanuatu nun iktidar partisi Libya nin destegini aldi Yeni Zelanda da Libya Maorileri radikallestirmeye calisti Avustralya da Libya da paramiliter egitim alan bireylerle Avustralya Aborjinlerini radikallestirme girisiminde bulunulan birkac vaka vardi Libya Gida Koruyuculari Birligi FPU ve Avustralya Federe Sekerlemeciler Birligi FCA gibi Libya nin maas bordrosuna birkac sol sendika koydu kaynak belirtilmeli Libya Avustralya dostluk dernegi sekreteri olan Isci Partisi politikacisi Kaddafi ve Saddam Huseyin in uzun sureli destekcisiydi 1980 lerde Libya hukumeti Avustralya daki Arapca gazetelerde emperyalizme karsi dunya capindaki mucadelesinin askeri birliklerine katilmalarini isteyen reklamlar satin aldi Kismen bu nedenle Avustralya Avustralya da yabanci parali askerlerin ise alinmasini yasakladi Kaddafi Kolombiya Devrimci Silahli Kuvvetleri ile bir iliski gelistirdi ve liderleriyle duzenli olarak Libya da duzenlenen devrimci gruplarin toplantilarinda bulustu Bazi yayinlar Kaddafi tarafindan finanse edildi Sosyalist Isci Birligi nin Isci Haberleri boyle bir yayindi uranyum madenciliginin rutin suclamalari ve daha fazla sendika militanligi cagrilari arasinda Kaddafi nin aptal ve tutarsiz yesil kitabini ve Libya devrimini oven birkac sayfa olurdu Kaddafi Kurt bagimsizliginin omur boyu destekcisiydi 2011 yilinda baskani Jawad Mella Kaddafi den Kurtleri gercekten destekleyen tek dunya lideri olarak soz etmisti Lockerbie bombalamasindan sonra uluslararasi yaptirimlar 1992 2003 Libya 1988 de Pan Am Flight 103 un Iskocya nin kentinin uzerinde bombalanmasiyla suclandi 1992 de BM yaptirimlari uygulandi 1992 ve 1993 te kabul edilen BM Guvenlik Konseyi kararlari BMGKK ler Libya nin yaptirimlar kaldirilmadan once Pan Am 103 bombalamasi ile ilgili gereklilikleri yerine getirmesini zorunlu kildi ve bu da 1990 larin cogunda Libya nin siyasi ve ekonomik izolasyonuna yol acti BM yaptirimlari Libya nin dis dunya ile olan havayolu baglantilarini kesti diplomatik temsili azaltti ve askeri techizat satisini yasakladi Petrolle ilgili yaptirimlar bazilari tarafindan istisnalari icin esit derecede onemli olarak degerlendirildi bu nedenle yaptirimlar Libya nin dis varliklarini dondurdu ancak petrol ve dogal gaz ve tarim urunlerinden elde edilen gelirleri haric tuttu ve Libya ya rafineri veya boru hatti ekipmani satisini yasakladi ancak petrol uretim techizati haric tutuldu Yaptirimlar altinda Libya nin rafinaj kapasitesi asindi Libya nin uluslararasi sahnedeki rolu BM yaptirimlarinin uygulanmasindan sonra daha az kiskirtici hale geldi 1999 da Libya bombalamayla baglantili oldugundan suphelenilen iki Libyaliyi Hollanda daki bir Iskoc mahkemesinde yargilanmak uzere teslim ederek BMGKK gerekliliklerinden birini yerine getirdi Bu suphelilerden biri olan Abdulbaset el Megrahi suclu bulundu digeri beraat etti BM nin Libya ya yonelik yaptirimlari daha sonra askiya alindi Libya nin yetkililerinin eylemlerinin sorumlulugunu kabul etmesi ve uygun tazminatin odenmesi de dahil olmak uzere kalan BMGKK lere uymasina bagli olan yaptirimlarin tamamen kaldirilmasi 12 Eylul 2003 te kabul edildi ve bu 1988 saldirisinin 270 kurbaninin ailelerine 2 7 milyar dolara kadar olan tazminatin odenmesiyle acikca baglantiliydi 2002 yilinda Kaddafi kacirilan birkac turisti serbest birakmasi icin Filipinli Islamci militan Ebu Seyyaf a on milyonlarca dolar degerinde bir fidye odedi Bunu Batili ulkelere bir iyi niyet gostergesi olarak sundu yine de para grubun operasyonunu genisletmesine yardimci oldu Uluslararasi iliskilerin normallesmesi 2003 2010 Aralik 2003 te Libya kitle imha silahlari gelistirme ve teroru destekleme programlarini sona erdirmeyi kabul ettigini acikladi ve Kaddafi batili ulkelerle iliskileri normallestirmede onemli adimlar atti Cesitli Bati Avrupali liderlerin yani sira cok sayida calisma ve ticaret heyetini kabul etti ve 15 yil aradan sonra ilk Bati Avrupa ziyaretini Nisan 2004 te Bruksel e yapti Libya siddetten vazgecmesinden once gelen teror eylemleri nedeniyle ABD mahkemelerinde kendisine karsi acilan davalara iyi niyetle yanit verdi Lockerbie bombalamasi LaBelle disko bombalamasi ve UTA 772 bombalama davalarinda tazminat talepleri devam ediyor ABD Haziran 2006 da Libya nin terore destek veren devlet statusunu iptal etti 2007 nin sonlarinda Libya Genel Kurul tarafindan 2008 2009 donemi icin Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi nde daimi olmayan bir sandalyeye secildi Su anda Libya nin Sahra Colu ndeki bolumunde savasiyor Arindirma yasalari 1994 yilinda Genel Halk Kongresi hirsizligi uzuvlarin kesilmesiyle ve zinayi kirbaclama yoluyla cezalandiran arindirma yasalari nin yururluge girmesini onayladi Libya anayasasina gore escinsel iliskiler bes yila kadar hapisle cezalandiriliyor Muhalefet darbeler ve isyanlarKaddafi uzun yonetimi boyunca hem ordudan hem de halktan kaynaklanan muhalefet ve darbe girisimlerine karsi konumunu savunmak zorunda kaldi Bu tehditlere bir yandan ulkedeki gucler arasinda dikkatli bir guc dengesi kurarak diger yandan acimasiz baskiyla tepki verdi Kaddafi lutuflarini dagitarak Libya nin cesitli kabilelerini birbirine karsi basariyla dengeledi Bir askeri darbeyi onlemek icin duzenli olarak subaylari degistirerek kasten zayiflatti Bunun yerine Devrim Muhafiz Birlikleri ozel kuvvetler ve kisisel Amazon Muhafizlari gibi sadik seckin birliklere guvendi Fakat siyasi sadakate yapilan vurgu uzun vadede kisisel guclerinin profesyonelligini zayiflatma egiliminde oldu Bu egilim 2011 in baslarinda oldugu gibi bir kriz aninda ulkeyi ihtilafa karsi savunmasiz hale getirdi Siyasi baski ve Yesil Teror Yesil Teror terimi ozellikle Libya nin sirasindaki baski dalgasina veya ile baslayan rejim muhaliflerinin yuksek oranda kamuoyuna duyurulan idam dalgasina atifta bulunarak Kaddafi muhaliflerine yonelik siddet ve yildirma kampanyalarini tanimlamak icin kullaniliyor Muhalefet 1973 tarihli 75 sayili kanun uyarinca yasadisiydi Bildirildigine gore Libyalilarin yuzde 10 ile 20 si Kaddafi nin Devrimci Komiteleri icin gozetimde calisti kaynak belirtilmeli Bu Saddam Huseyin in Irak i veya Kim Jong Il in Kuzey Kore si ile esit duzeyde bir muhbir oraniydi Gozetim hukumette fabrikalarda ve egitim sektorunde gerceklesti Ingilizce yabanci dil egitimini Rusca ile degistirmeye yonelik basarisiz bir girisimin ardindan son yillarda Libya okullarinda Ingilizce ilkogretim seviyesinden ogretilmeye baslandi ve ogrenciler Ingilizce medyaya erisebiliyordu Ancak 2011 de bir protestocu durumu soyle tanimladi Hicbirimiz Ingilizce veya Fransizca konusamiyoruz Bizi cahil ve gozlerimizi bagli tuttu 2009 Basin Ozgurlugu Endeksi ne gore Libya Orta Dogu ve Kuzey Afrika da en cok sansur uygulanan ulke Hapishaneler mahkum nufusuna veya mahkumun sucu ve cezasi gibi temel verilere iliskin cok az belgeyle veya hic belge olmadan calistirilir Cemahiriye reformlarina muhalefet 1970 lerin sonlarinda surgundeki bazi Libyalilar kim aktif muhalefet gruplari olusturdu 1979 un baslarinda Kaddafi muhalefet liderlerini derhal eve donmeleri veya tasfiye ile karsi karsiya kalmalari konusunda uyardi Yakalandiklarinda mahkum edilmek ve toplum icinde asilmakla karsi karsiya kalabilirlerdi Libya nin yurtdisindaki imajini bozan bu tur pislikleri tasfiye etmek Libya halkinin sorumlulugudur Kaddafi 1982 de surgunlerden bahsediyor Kaddafi dunyanin dort bir yanindaki duzinelerce muhalifine suikast duzenlemek icin diplomat ve asker agini kullandi Uluslararasi Af Orgutu 1980 ve 1987 yillari arasinda en az yirmi bes suikast siraladi Kaddafi nin ajanlari bircok Libyalinin siginma talebinde bulundugu Birlesik Krallik ta aktifti Libyali diplomatlarin Libya buyukelciliginin birinci katindan 15 Kaddafi karsiti protestocuya ates acmasi ve oldurmesinin ardindan Birlesik Krallik Kaddafi hukumetiyle iliskilerini kesti ABD bile muhalifleri Libya dan koruyamadi 1980 de bir Libya ajani Boulder daki doktora ogrencisi olan muhalif Faysal Zagallai ye suikast girisiminde bulundu Mermiler Zagallai yi kismen kor birakti Bir siginmaci 1990 da ABD vatandasligini almak uzereyken kacirildi ve idam edildi Kaddafi Haziran 1984 te muhalifler kutsal Mekke sehrinde hac ziyaretindeyken bile cinayetlerin islenebilecegini iddia etti Agustos 1984 te Mekke de bir Libya komplosu engellendi 2004 itibariyla Libya Libyali Ingiliz bir gazeteci olan Asur Samis icin 1 milyon dolar da dahil olmak uzere elestirmenlerin baskanlarina hala odul sagliyordu 2002 ve 2007 yillari arasinda Libya nin Kaddafi donemi istihbarat servisinin Libya yi olaganustu yorumlamalar icin bir us olarak kullanma karsiliginda ABD ve Kanada daki Libyali muhalifler hakkinda gonullu olarak bilgi saglayan MI6 ve CIA dahil olmak uzere batili casus orgutleriyle bir ortakligi olduguna dair isaretler var Bu Libya nin yurtdisindaki muhalifleri oldurme gecmisine ragmen ve Libya nin tutuklulara yonelik acimasiz kotu muamelesinin tam bilgisi ile yapildi 1990 larda siyasi huzursuzluk 1990 larda Kaddafi nin yonetimi militan Islamcilik tarafindan tehdit edildi Ekim 1993 te Libya ordusunun unsurlari tarafindan Kaddafi ye karsi basarisiz bir suikast girisiminde bulunuldu Buna karsilik Kaddafi 1990 larda isyanlari ve Islamci aktivizmi bastirmak icin kisisel Devrim Muhafiz Birligini kullanarak baskici onlemler aldi Bununla birlikte 1995 ve 1998 yillari arasinda Sirenayka yerel birliklerin kabile bagliliklari nedeniyle siyasi olarak istikrarsizdi 2011 ic savasi ve Kaddafi hukumetinin cokusu2011 ic savasi sirasinda Libya Cumhuriyeti ni taniyan veya onunla gayriresmi iliskileri olan ulkeleri gosteren kuresel bir dunya haritasi Libya Gecici Ulusal Konsey i GUK Libya nin tek mesru temsilcisi olarak taniyan ulkeler GUK ile kalici gayri resmi iliskileri olan veya BM de taninma lehinde oy kullanan ancak resmi olarak tanimayan ulkeler BM de GUK nin taninmasina karsi cikan ancak resmi bir aciklama yapmayan ulkeler GUK yi tanimayacagini soyleyen ulkeler Libya Arap Cemahiriyesi icin yenilenen ciddi bir tehdit Libya Ic Savasi ile Subat 2011 de geldi Romanci Idris el Mesmari 15 Subat ta Bingazi deki protestolara polisin tepkisi hakkinda Al Jazeera ya verdigi roportajdan saatler sonra tutuklandi Huzursuzluk icin ilham kaynagi Tunus ve Misir daki ayaklanmalara atfediliyor ve onu daha genis Arap Bahari ile iliskilendiriyor Doguda Bingazi de Gecici Ulusal Konsey kuruldu protestocularin yaninda yer almis ve sivillere yonelik katliamlarin sona erdirilmesi icin uluslararasi toplumdan yardim istemistir Trablus hukumeti subat ayi sonunda Libya nin yarisinin kontrolunu kaybetmisti ancak eylul ayinin ortalarindan itibaren Kaddafi Fizan in bircok bolumunu kontrol ediyordu 21 Eylul de GUK gucleri Fizan in en buyuk sehri olan Sabha yi ele gecirerek Kaddafi nin kontrolunu sinirli ve izole alanlara indirdi Bircok ulke Kaddafi hukumetini sivillere karsi guc kullanmasi nedeniyle kinadi Kaddafi ile muttefik olan diger bazi ulkeler ayaklanma ve mudahaleyi Batili guclerin Libya nin kaynaklarini yagmalamak icin bir plan olarak nitelendirdi Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi 17 Mart 2011 de Libya hava sahasi uzerinde ucusa yasak bolge uygulanmasina iliskin bir karari kabul etti BM karari Libya kara birliklerine ve sivilleri tehdit ediyor gibi gorunen savas gemilerine karsi hava saldirilarina izin verdi 19 Mart ta Fransiz ucaklarinin Libya genelindeki sortileri ve Ingiliz Kraliyet Donanmasi tarafindan bir deniz ablukasi ile ucusa yasak bolge uygulamasi basladi Sonunda ucak gemileri ve Charles de Gaulle kiyidan geldi ve uygulayicilara hizli mudahale yetenegi sagladi ABD kuvvetleri Amerikali Koramiral e gore Libya rejiminin kendi halkina karsi guc kullanmasini engellemek anlamina gelen Safak Yolculugu Operasyonu nun kendilerine dusen kismini sectiler ABD savas gemileri ve bir Ingiliz denizaltisi tarafindan Libya hava savunmasina yonelik ilk saldirida 110 dan fazla Tomahawk seyir fuzesi ateslendi Sirte deki son hukumet kisimlari nihayet 20 Ekim 2011 de Kaddafi karsiti savascilarin eline gecti ve Muammer Kaddafi nin tartismali olumunun ardindan Libya 23 Ekim 2011 de Kaddafi nin Libya daki 42 yillik liderligine son vererek resmen kurtarildi ilan edildi Siyaset bilimci Ekim 2011 de Kaddafi nin iktidarini kullanmasi icin buyuk bir bosluk yarattigini soyledi ulkede kurum yok ordu yok secim gelenegi yok dedi ve sonuc olarak Libya da gecis doneminin zor olacagini one surdu Cagdas bayraklar semboller ve nisanlar1969 1972 Devlet bayragi oran 1 2 Resmi olmayan devlet bayragi oran 2 3 Arma1972 1977 Devlet bayragi oran 2 3 Resmi olmayan devlet bayragi oran 2 1 ArmaDonanma sancagi1977 2011 Devlet bayragi oran 1 2 Resmi olmayan devlet bayragi oran 2 3 Donanma sancagi Askeri ucak simgesi Askeri ucak yuzgec flasiAyrica bakinizYesil Kitap Muammer Kaddafi Kaddafi yonetimindeki yonetim kurumlariTemel Halk Kongresi ulke alt bolumu Temel Halk Kongresi siyasi Genel Halk Komitesi Genel Halk Kongresi Libya Kaddafi sonrasiNot listesi Libya Arap Sosyalist Birligi 1971 de Hur Subaylar Hareketi nin halefi olarak tek yasal parti olarak kuruldu Kaynakca a b via Michigan State University 20 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2011 Housing Encyclopaedia Britannica 28 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2011 NationMaster 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2011 Crime and Society 7 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2011 Libya in Western Foreign Policies 1911 2011 Ingilizce Springer 18 Mayis 2016 s 139 ISBN 9781137489500 McGreal Chris 30 Mart 2011 Undisciplined Libyan rebels no match for Gaddafi s forces The Guardian Ingilizce ISSN 0261 3077 23 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2017 Crawford Alex 23 Mart 2011 Evidence of Massacre By Gaddafi Forces Sky News 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2011 The Washington Post 3 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2017 The Independent Ingilizce 7 Mart 2011 4 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2017 France sent arms to Libyan rebels The Washington Post 18 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2017 BBC News 1 Eylul 2011 13 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Haziran 2018 a b Mouammar Kadhafi Hamid Barrada Marc Kravetz Mark Whitaker 1984 Kadhafi je suis un opposant a l echelon mondial Fransizca Paris P M Favre s 104 BBC News 1969 Bloodless coup in Libya 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde First Decree of the revolution 1 September 1969 at EMERglobal Lex 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde for the Edinburgh Middle East Report Retrieved 31 March 2010 a b c d e 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2016 Countrystudies us 11 Haziran 1970 5 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2013 1987 Novejshaya istoriya arabskih stran Afriki 1917 1987 Rusca Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury ISBN 5 02 016714 2 a b c 2001 2009 state gov 2 Eylul 2008 22 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2013 1 olu kirik baglanti Refugees United Nations High Commissioner for Refworld Libya The significance of 7 April whether it is a day on which dissidents are hanged and if this practice has been in existence since 1970 Refworld Ingilizce 16 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2022 PDF 22 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2012 11 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2011 27 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2011 27 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2011 27 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2011 12 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2011 Idi Amin Speaks An Annotated Selection of His Speeches 1998 a b El Dorado Canyon Reagan s Undeclared War with Qaddafi 2003 a b Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya 1990 s 16 a b c Foreign Policy 4 Mart 2011 5 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2017 Max Fisher The last great liberator Why Mandela made and stayed friends with dictators 20 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Washington Post 10 December 2013 a b c Chothia 21 Ekim 2011 BBC News 29 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2011 In a speech Mandela said It was pure expediency to call on democratic South Africa to turn its back on Libya and Qaddafi who had assisted us in obtaining democracy at a time when those who now made that call were the friends of the enemies of democracy in South Africa SPEECH BY PRESIDENT NELSON MANDELA AT A LUNCHEON IN HONOUR OF MUAMAR QADDAFI LEADER OF THE REVOLUTION OF THE LIBYAN JAMAHARIYA Cape Town 13 June 1999 12 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nwonwu 27 Ekim 2011 Remembering Gaddafi the hero 17 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2011 Foreign Policy 5 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2013 a b c Metro 15 Mart 2011 9 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2011 The Economist 5 Temmuz 2007 12 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2007 Londra BBC News 29 Agustos 2008 10 Haziran 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2010 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2012 Gaddafi had himself proclaimed king of kings of the continent in 1999 29 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2012 Londra BBC News 13 Ocak 2009 30 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2010 Malone 2 Subat 2009 Reuters UK Reuters 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Londra BBC News 2 Subat 2009 3 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2009 a b c Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya s 183 a b c Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya s 182 Altman David Friedman Elie 24 Subat 2011 The Gaddafi disgrace Ynetnews Ynetnews com 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2020 RTE Documentary The Navy Bell Bowyer p 398 a b Libya the struggle for survival s 281 a b c d e f February 2003 1 Mart 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Libyan Terrorism The Case Against Gaddafi 1 Aralik 1992 25 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2011 a b Niksch Larry 25 Ocak 2002 Abu Sayyaf Target of Philippine U S Anti Terrorism Cooperation PDF CRS Report for Congress Federation of American Scientists 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Haziran 2015 Stanik Joseph T El Dorado Canyon Reagan s Undeclared War with Qaddafi President Ronald Reagan 10 Mart 1982 Proclamation 4907 Imports of Petroleum United States Office of the Federal Register 20 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2011 Combs Cindy C Slann Martin W Encyclopedia of Terrorism Rayner Gordon 28 Agustos 2010 Yvonne Fletcher Killer May Be Brought to Justice The Daily Telegraph Londra 31 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2018 St John Ronald Bruce 1 Aralik 1992 Libyan Terrorism The Case Against Gaddafi Seale Patrick 1992 Abu Nidal A Gun for Hire p 245 Davie Brian Lee Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya s 186 Flashback The Berlin Disco Bombing 27 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 13 November 2001 a b c The Middle East and North Africa 2003 2002 Eur p 758 a b c d e The Australian 24 Subat 2011 21 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Libya s 30 year link to the IRA 4 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 7 September 2009 Accessed 14 July 2014 Qaddafi Vanessa Redgrave and Their Adventures The Weekly Standard 8 Mart 2011 12 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2011 a b c d e f g Eljahmi Mohamed 2006 Libya and the U S Gaddafi Unrepentant Middle East Quarterly 13 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2011 Indonesia Aceh 1949 present Political Science University of Eastern Arkansas 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2015 Jawad Mella says Muammar Gaddafi is the only world leader who truly supports the Kurds 4 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2022 Stokke Hugo Suhrke Astri Tostensen Arne 1997 Human Rights in Developing Countries Yearbook 1997 The Hague Kluwer International s 241 ISBN 978 90 411 0537 0 14 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2022 Gaynz com 2 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2011 Metz Helen Chapin 1987 Libya A Country Study Education US Library of Congress 4 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2011 Arditti Avi 28 Mart 2007 Voice of America 18 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi tam kaynak belirtilmeli A New Flag Flies in the East The Economist 24 Subat 2011 PDF Freedom House 2009 4 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2009 Robertson Cameron Khalili Mustafa Mahmood Mona 18 Temmuz 2011 Libya Archive Reveals Pictorial History of Gaddafi s Brutal Reign The Guardian Londra 30 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2011 tam kaynak belirtilmeli The New York Times 20 August 1981 Bright Martin 28 Mart 2004 Gadaffi Still Hunts Stray Dogs in UK The Guardian Londra 2 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Aralik 2016 Wedeman Ben 3 Eylul 2011 Documents shed light on CIA Gadhafi spy ties CNN 10 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Eylul 2011 Files show MI6 CIA ties to Libya reports The Sydney Morning Herald 4 Eylul 2011 3 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2011 Spencer Richard 3 Eylul 2011 Libya secret dossier reveals Gaddafi s UK spy links The Telegraph Londra 4 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Eylul 2011 Martinez Luis 2007 The Libyan Paradox Columbia University Press s 71 ISBN 978 0 231 70021 4 Cordesman Anthony H 2002 A Tragedy of Arms Military and Security Developments in the Maghreb Greenwood Publishing Group s 2 ISBN 978 0 275 96936 3 18 Subat 2011 Libya Protests Build Showing Revolts Limits The New York Times 3 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2011 Gaddafi Defiant as State Teeters Al Jazeera English 23 Subat 2011 19 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2011 Middle East and North Africa Unrest BBC News 24 Subat 2011 29 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Subat 2011 Casey Nicholas de Cordoba Jose 26 Subat 2011 Where Gadhafi s Name Is Still Gold The Wall Street Journal 14 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Agustos 2017 Security Council Approves No Fly Zone over Libya Authorizing All Necessary Measures to Protect Civilians in Libya By a Vote of Ten For None Against with Five Abstentions United Nations 19 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2011 U N no fly zone over Libya what does it mean 18 Mart 2011 21 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2011 French Fighter Jets Deployed over Libya CNN 19 Mart 2011 22 Mart 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2011 Gunfire explosions heard in Tripoli CNN 20 Mart 2011 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2011 Libya Live Blog March 19 Al Jazeera 19 Mart 2011 19 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mart 2011 UPDATE 4 Libya declares nation liberated after Gaddafi death Reuters 23 Ekim 2011 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2012 Libye Mouammar Kadhafi avait choisi la voie suicidaire des fevrier Libya Muammar Gaddafi had chosen the path of suicide in February Fransizca 20 Ekim 2011 22 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2011 Dis baglantilarhttp news bbc co uk 2 hi africa 4380360 stm 6 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaddafi Libya ve Amerika Birlesik Devletleri 14 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dean Peter Krogh Dis Iliskiler Dijital Arsivlerinden 6 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Halkin otoritesine giden yol tarihi konusmalar ve belgelerden olusan bir koleksiyon Ilk DKK tebligini ve Halklarin Otoritesi Bildirgesi ni icerir