Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Endonezya, resmî adıyla Endonezya Cumhuriyeti (Endonezce: Indonesia, Endonezce: Republik Indonesia), Hint ve Pasifik okyanusları arasında, Güneydoğu Asya ve Okyanusya'da toprakları bulunan bir ülkedir. 17 binden fazla adadan oluşur. Bu adaların en büyükleri Sumatra, Cava ve Sulavesi ile kısmen Borneo ve Yeni Gine'dir. Endonezya dünyanın en büyük ada ülkesidir, 1.904.569 km²'lik yüzölçümüyle dünyada 14. sıradadır. 280 milyon civarında nüfusuyla dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi ve aynı zamanda en kalabalık Müslüman ülkesidir. Cava dünyanın en kalabalık adasıdır ve nüfusun yarıdan fazlasına ev sahipliği yapar.
Endonezya | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Bhinneka Tunggal Ika (Eski Cavaca) (Türkçe: "Farklı olsalar da, yine de birdirler") Ulusal İdeoloji: Pancasila | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Cakarta (günümüzde) Nusantara (inşaat halinde) 6°10.5′G 106°49.7′D / 6.1750°G 106.8283°D | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Endonezyaca | ||||||||
| Bölgesel diller | |||||||||
| Etnik gruplar | |||||||||
| Demonim | |||||||||
| Hükûmet | Başkanlık sistemli üniter cumhuriyet | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | (MPR) | ||||||||
| (DPD) | |||||||||
| Temsilciler Meclisi (DPR) | |||||||||
| Hollanda ve Japonya'dan bağımsızlık | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 1.904.569 km2 (14..) | ||||||||
• Su (%) | 4,85 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2023 tahminî | 279.118.866 | ||||||||
• 2020 sayımı | 270.203.917 (4..) | ||||||||
• Yoğunluk | 138/km2 (88..) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | 4,393 trilyon $ (7..) | ||||||||
• Kişi başına | 15,835 $ (96..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | 1.417 trilyon $ (16..) | ||||||||
• Kişi başına | 5,108 $ (104..) | ||||||||
| Gini (2018) | ▼ 37.8 orta | ||||||||
| İGE (2019) |  0.718yüksek · 107. | ||||||||
| Para birimi | Endonezya rupiahı (IDR) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+7 ile +9 arası (çeşitli) | ||||||||
| Tarih formatı | GG/AA/YYYY | ||||||||
| Trafik akışı | sol | ||||||||
| Telefon kodu | |||||||||
| ISO 3166 kodu | |||||||||
| İnternet alan adı | .id | ||||||||
Endonezya başkanlık sistemi ile yönetilen bir demokrasidir. Ülke dokuz özel statülü olmak üzere 38 ile ayrılmıştır. Ülkenin başkenti Cakarta, dünyanın en kalabalık ikinci metropolüdür. Kara komşuları; Papua Yeni Gine, Doğu Timor ve Malezya'dır. Singapur, Filipinler, Avustralya ve Hindistan'a bağlı Andaman ve Nikobar Adaları ile deniz sınırı bulunur. Yüksek nüfusuna rağmen Endonezya, geniş yaban alanlarına sahiptir ve en yüksek seviyede biyoçeşitliliğe sahip ülkelerden biridir.
Endonezya takımadaları yedinci yüzyılda Srivijaya ve Majapahit'in Çin ve Hint altkıtası ile ticarete başlamasıyla önemli bir ticaret bölgesi haline gelmiştir. Yerel liderler ilk çağlardan beri yabancı kültür, din ve politik sistemleri yavaş yavaş özümsediler ve böylelikle Hindu ve Budist krallıklar kuruldu. Sünni tüccarlar ve Sufi din adamları bölgeye İslam'ı getirdiler, Hristiyanlık ise Avrupalı kaşifler yoluyla yayıldı. Avrupalı güçler Coğrafi keşifler ile "Baharat Adası" adı verilen Maluku'yu elde edip bölgedeki ticareti tekelleri altına almak için birbirleriyle savaştılar. Portekiz, Fransa ve Britanya kısa sürelerle hakimiyet sağlasalar da Hollanda 350 yıl boyunca bölgedeki önde gelen sömürgeci güç oldu. 20. yüzyıl başlarında Endonezya ulusal bilinci ortaya çıktı. Ülke 1945'te II. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte bağımsızlık ilan etti. Ancak Hollandalılar bu ilanı tanımadılar ve iki ülke arasında 1949'da Hollanda'nın bağımsız Endonezya'yı tanımasıyla sonuçlanacak bir çatışma ve diplomatik mücadele dönemi yaşandı. Endonezya tarihi daha sonra doğal afetler, rüşvet, bölünme, Suharto sonrası demokratikleşme süreci ve hızlı ekonomik değişikliklerle çalkantılı geçti.
Endonezya farklı dil, din ve kültüre sahip etnik gruplardan oluşur. Cavalılar en büyük etnik gruptur. Endonezya ulusal bir dil, etnik çeşitlilik, çoğunluğu Müslüman olmak üzere farklı dinlerin bir araya gelmesi, sömürgecilik tarihi ve isyanla tanımlanan ortak bir kimlik geliştirmiştir. Endonezya'nın "çoklukta birlik" anlamına gelen ulusal sloganı "Bhinneka Tunggal Ika" çeşitliliğin ülkeyi şekillendirdiğini ifade eder. Endonezya dünyanın nominal GSYİH'ye göre 15., satın alma gücü paritesine göre 7. büyük ekonomisidir. Ülke Güneydoğu Asya'daki tek bölgesel güçtür ve uluslararası ilişkilerde orta güç olarak değerlendirilir. Endonezya Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, G20, Bağlantısızlar Hareketi, D-8, ASEAN, Doğu Asya Zirvesi ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyesidir.
Etimoloji
Endonezya adı Latince Indus ve Yunanca nesos sözcüklerinden türetilmiştir ve "ada" anlamına gelmektedir. Bu ad Endonezya'nın bağımsızlığından çok önceye, 18. yüzyıla dayanır. 1850'de İngiliz etnolojist George Earl yayınladığı bir eserle, bölgedeki Hint ve Malay takımadalarında yaşayanlar için Indunesians ve Malayunesians isimlerini önerdi. Aynı eserde George Earl'ün öğrencilerinden Endonezya ismini Hint Takımadası ile eşanlamda kullandı. Bununla birlikte Hollandalı akademisyenler sömürge döneminde yazdıklari eserlerde Endonezya ismini kullanmaktan imtina ettiler. Bunun yerine Malay Takımadası, Hollanda Doğu Hindistanı, Doğu Hindistan ve Insulinde isimlerini kullandılar.
1900'lerden sonra Endonezya ismi Hollanda dışındaki akademik çevrelerde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Hollanda sömürgeciliğine karşı Endonezyalı milliyetçi gruplar bu ismi siyasi bir bakış açısını belirtmek üzere kullanmaya başladılar. Berlin Üniversitesi'nden yayınladığı Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels eseriyle Endonezya ismini 1884–1894 yılları arasında yaygınlaştırdı. Endonezya ismini ilk kullanan Endonezyalı eğitimci Hollanda'da 1913 yılında kurduğu basın bürosuna Indonesisch Pers-bureau adını veren (Ki Hajar Dewantara) idi.
Tarih
Halk arasında "Java Adamı" olarak bilinen Homo erectus'un fosilleşmiş kalıntıları, Endonezya takımadalarında 2 milyon ila 500.000 yıl önce yerleşim olduğunu öne sürüyor. Homo sapiens bölgeye M.Ö. 43.000 civarında ulaştı. Modern nüfusun çoğunluğunu oluşturan Avustronezyalılar halkları, şimdiki Tayvan'dan Güneydoğu Asya'ya göç etti. Takımadalara M.Ö. 2.000 civarında ulaştılar ve doğuya yayılırken yerli Melanezyalılar uzak doğu bölgeleriyle sınırlandırdılar.
İdeal tarım koşulları ve ıslak tarlada pirinç ekiminin MÖ sekizinci yüzyıl gibi erken bir tarihte ustalaşması, köylerin, kasabaların ve küçük krallıkların MS birinci yüzyılda gelişmesine olanak sağladı. Takımadaların stratejik deniz yolu konumu, M.Ö. birkaç yüzyıldan itibaren Hint krallıkları ve Çin hanedanları da dahil olmak üzere adalar arası ve uluslararası ticareti destekledi. Ticaret o zamandan beri Endonezya tarihini temelden şekillendirdi.
Srivijaya deniz krallığı, MS yedinci yüzyıldan itibaren ticaret ve Hinduizm ile Budizmin etkisiyle gelişti. MS sekizinci ve onuncu yüzyıllar arasında tarımsal Budist Sailendra ve Hindu Mataram hanedanları, Java'nın iç kısımlarında gelişip gerilediler ve geride Sailendra'nın Borobudur'u ve Mataram'ın Prambanan'ı gibi büyük dini anıtlar bıraktılar. Hindu Majapahit krallığı 13. yüzyılın sonlarında Doğu Java'da kuruldu ve Gajah Mada yönetimi altında etkisi günümüz Endonezya'sının büyük bir kısmına yayıldı. Bu dönem Endonezya tarihinde genellikle "Altın Çağ" olarak anılır.
Takımadalardaki Müslümanlaştırılmış nüfuslara dair en eski kanıt, Kuzey Sumatra'daki 13. yüzyıla kadar uzanıyor. Takımadaların diğer bölgeleri yavaş yavaş İslam'ı benimsedi ve 16. yüzyılın sonuna gelindiğinde Java ve Sumatra'da hakim din buydu. Çoğunlukla İslam, Endonezya'da, özellikle Java'da İslam'ın hakim biçimini şekillendiren mevcut kültürel ve dini etkilerle örtüşüyor ve karışıyor.
Portekiz 1511 yılında Malakka'yı işgal etti. Bundan sonra İspanya, Hollanda ve İngilizler ülkeyi istilâ ettiler. Bu devletler Endonezya’yı sömürmenin yanı sıra Hindistan’ı da sömürgelerine katmak için üs olarak kullanmakta idiler. On altıncı asrın sonlarında Hollandalılar, Doğu Hindistan, Cava ve Moluk’da kurdukları şirketlerle bölge ticaretini ele geçirdiler. Bunun yanı sıra Cakarta’ya üs kurmalarıyla Hollanda’nın bölgedeki nüfuzu arttı. Diğer sömürgeci devletlerin anlaşmaları neticesinde 18. asrın sonlarında Hollanda ülkeyi tam mânâsıyla egemenliği altına almıştır. 1900’lü senelerin başlarından îtibâren gün geçtikçe anti-emperyalist fikirlerin kuvvetlenmesi sonucu Hollanda sömürgeciliğine karşı, milliyetçilik ve bağımsızlık mücadelesi fiilen başladı. Bu mücâdelenin önde gelen liderlerinden Ahmed Sukarno 1927’de kurulan Milliyetçi Partinin başkanı oldu. Endonezya halkının başlattıkları ve her geçen gün kuvvet kazanan bağımsızlık mücadelesi karşısında Hollanda endişeye düştü. Halk tamamen Hollandalı sömürgecilerin menfaatleri doğrultusunda yönetilmekteydi. Milliyetçilik ve bağımsızlık hareketlerini yatıştırmak ve sömürgeciliğini devam ettirmek için Hollanda siyâsî bir oyun olarak yerli halka idârede kısmen iştirak hakkı tanıdı. Bu oyuna kanmayıp tam bir bağımsızlık isteyen halkın mücâdelesi çok kanlı bir şekilde bastırılmaya çalışıldı. Mücadelenin liderlerinden Ahmed Sukarno ve arkadaşları yakalanarak sürgüne gönderildi. İkinci Dünyâ Savaşında Japonya, Endonezya’yı işgal etti. Siyâsî olarak Japonlar ülke halkının Hollandalılara karşı yaptıkları bağımsızlık mücâdelesini desteklediler. Japonlar, milliyetçilerin hükûmet kurmalarına müsaade etti.
17 Ağustos 1945’te Japonların teslim olmalarıyla Endonezya’da Ahmed Sukarno başkanlığında bir hükûmet kurularak bağımsızlıklarını îlân ettiler. Hollanda, Endonezya’nın bağımsızlığını tanımadı. Endonezya ve Hollanda arasında bu sebepten başlayan mücadele, Endonezya’nın zaferiyle neticelendi. Hollanda, “Endonezya Birleşik Devletleri”ni resmen tanımak zorunda kaldı. 1950 senesinde devletin adı “Endonezya Cumhuriyeti” olarak değiştirildi. Ülkenin kurulu olduğu adalardan Yeni Gine Hollandalıların elinde kaldı. Endonezya ancak 1962 senesinde adanın batı kısmını Hollandalılardan kurtardı. 1965 Mayıs'ında Çin ve SSCB destekli bir devrim teşebbüsü oldu. Çeşitli birliklerden solcu general ve subayların ve Endonezya Komünist Partisi'nin öncülük ettiği bu girişim ABD gizli servislerinin büyük komploları sonucu ve ülkedeki Marksist kültürün çok yetersiz oluşu sebebiyle bastırıldı. 1.000.000 civârında insanın öldüğü iç savaşta komünistler ve komünist olduğundan şüphelenilenler dünyada eşine az rastlanan bir katliamla ortadan kaldırıldılar.Özellikle Çinli azınlık bertaraf edildi. Devletin kuruluşundan itibaren meydana gelen hâdiselerde oldukça yıpranan Ahmed Sukarno iktidarı, 1967’de General Suharto tarafından yapılan hükûmet darbesi ile son buldu. Darbe sonunda başa geçen General Suharto daha sonra yapılan seçimleri de kazandı. 1982’de Sebker seçimleri kazandı. 1983’te Suharto dördüncü defa 10 Mart 1988’de beşinci defa başkan seçildi.Fakat 1998 yılındaki büyük bir ayaklanmayla Suharto ve siyasi rejimi devrildi. Ülke olağan bir parlamenter demokrasiyle idare edilmeye başladı.
Coğrafya
Endonezya’nın üzerinde bulunduğu adalardan büyük olan beş tanesi, Sumatra, Borneo, Cava, Selebes ve Yeni Gine’dir. Yeni Gine Adasının Endonezya’ya âit olan batı kısmına İrian Barat adı verilir. Borneo Adasının Endonezya’ya ait olan kısmına ise Kalimantan adı verilir. Sumatra, Borneo, Cava ve Selebes adalarına Büyük Sunda Adaları; Bali, Lombok, Sumba, Sumbawa, Flores, Timor gibi orta büyüklükteki adalara Küçük Sonda Adaları; Buru, Ceram, Halmehera vb. adalara ise Moluk Adaları ismi verilir. Adalar arasında çeşitli iç denizler mevcuttur. İç denizlerle beraber yüzölçümü yaklaşık 5.000.000 km2 olan Endonezya’nın kara parçalarının toplam yüzölçümü ise 1.919.443 km2dir. İç denizleri, Cava, Sunda, Banda, Flores, Selebes ve Moluk denizleridir. Adaları birbirinden ayıran deniz ve boğazların önemli özellikleri derin olmalarıdır.
Endonezya'nın başkenti Cakarta, Endonezya genel yapı îtibârıyla volkanik adalardan müteşekkildir. Çoğu sönmüş vaziyette yaklaşık 150 civarında volkan bulunmaktadır. Ülke Ekvator çizgisi üzerindedir. Büyük adalardan olan Sumatra ülkenin batısında olup, Malakka Boğazı ile Asya kıtasından, kuzey batı, güney doğu doğrultusunda, güney doğuda Sonda Boğazı ile Cava Adasından ayrılmıştır. Birmanya’daki sıradağların bir uzantısı Sumatra Adasının batı kıyılarında devam eder. Bu sıradağlar sönmüş ve hâlen faaliyette bulunan pek çok volkandan müteşekkildir. Dünyanın en büyük krater gölü Endonezya’daki ’dür. 3000 m’yi aşan yüksekliklere sahip bu dağ silsilesinin kuzeyinde geniş ve verimli vâdiler, büyük göller bulunur. Adanın doğu kesimleri, düz ve basık olan ovalıktır. Bataklıklar doğu sahillerinde oldukça geniş yer kaplar. Büyük ırmaklara sâhiptir. Cava Adası, Sumatra ile Küçük Sonda adalar dizisinin en batısındaki Bali Adası arasında batı doğu istikametinde yer alır. Yaklaşık 1000 km boyunda ve 200 km eninde olan bu adada ekvatora paralel sıradağlar vardır. Bu sıradağlar, güneye daha yakın olup, üzerinde çok sayıda, bazıları hâlen tütmekte olan volkanlar mevcuttur. Adanın kuzeyi düz ovalı olmasına rağmen güney kıyıları yüksektir. Güney de deniz dibi fazla kayalık değildir. Bu da gemilerin adanın güney kıyılarına rahatlıkla yaklaşmalarını sağlamaktadır. Bu sebepten limanlar güneyde kuzey kıyılarına nispeten daha çoktur. Cava Adasının doğusunda yer alan orta büyüklükteki adalar topluluğu olan Küçük Sonda Adaları da fizikî yapı îtibârıyla diğer Sumatra ve Cava Adalarından pek farklı yapıya sâhip değildir. Topluluğu meydana getiren adaların hepsi volkanik olup, kıyıları düz ovalıktır. İrian Barat denilen Yeni Gine’nin Endonezya’ya âit batı kısımları da fizikî yapı olarak pek fazla değişmez. Bradjamusti Sıradağları, bölgenin ortasında batı doğu doğrultusunda yer alır.
Güney kısmı verimli ovalarla kaplı olan bölgenin kuzeyinde orta kesimlerindekine nazaran daha alçak olan sıradağlar, paralel olarak yer alır. Bu iki dağ silsilesi arada yer alan ova ile birbirinden ayrılır. Her iki sıradağlardan inen çok sayıdaki ırmak tarafından sulanan ova oldukça verimlidir. Yeni Gine Adasının batı kısmı olan bu bölgenin ortasındaki Bradjamusti Sıradağlarında yer alan Carstenz Tepesi 5050 m ile ülkenin de en yüksek noktasıdır. Yeni Gine ve Selebes adaları arasında yer alan pek çok ada ve adacıktan müteşekkil olan Moluk Adaları da dağlıktır.
Kıyıları çok girintili çıkıntılı, aynı oranda kayalık olan adalar gemilerin yanaşmasına müsait olmadığı halde bâzı yerler gemiler için iyi bir barınak vazifesi görmektedirler. Selebes Adası, adanın tam ortasındaki dağların dört farklı yöne açılması ile bir ahtapot görünümü arz etmektedir. Dört yarımadanın arasında kalan üç körfez de derin ve oldukça geniştir. Dağların en yüksek noktası 3840 m ile Latimodjang Tepesidir. Selebes Adası yakınlarında pek çok küçük adacıklar mevcuttur. Endonezya’yı meydana getiren adaların en büyüğü Borneo’dur. Bu ada siyasi bakımdan üç bölgedir. Kuzeyde ve kuzey batıda Malezya’ya bağlı Sarawak ve Sabah bölgeleri ve bu iki bölge arasında kalan bağımsız Brunei Devleti ile bu bölgelerin dışında kalan, adanın orta ve güney kısmını teşkil eden Endonezya’ya bağlı Kalimantan adı verilen bölgedir. Güney-batı, kuzey doğu istikametinde, Endonezya, Malezya sınırının bir kısmında dağlar uzanır. Kalan geniş kısımları düz ovalık, kıyı kesimleri ise bataklıktır. Genellikle alçak ve bataklık olan kıyılarında gemilerin yanaşmasına elverişli pek çok körfez vardır.
Önemli akarsuları ülkenin büyük adalarında bulunmaktadır. Sumatra Adasındaki ırmaklar, Musi, Kampar, Rokar ve Hari’dir. İrian Barat bölgesindeki en önemli akarsu ise adanın ortasındaki sıradağlardan çıkıp, kuzeyde Büyük Okyanusa dökülen Mamberamo Irmağıdır. Borneo Adasının Endonezya’ya âit kısmı olan Kalimantan bölgesindeki en önemli akarsuları ise, Kayan, Mahakam, Barito ve Kapuas ırmaklarıdır. Ülkenin en önemli gölleri ise Sumatra Adasının kuzeyinde yer alan Toba Gölü, Selebes Adasındaki Towuti ve Poso gölleri ile Kalimantan bölgesindeki Semajang ve Djempang gölleridir.
Doğal kaynaklar
İkliminden dolayı gür, tropik ormanlar ülkenin bitki örtüsünü meydana getirir. Ülkede bol ve çeşitli bitkiler vardır. Bataklıkların çok bulunduğu kıyı bölgelerinde bataklık bitkileri ve mangrovlar hâkim bitki örtüsüdür. Dağ yamaçlarının gür ormanlarla kaplı bulunduğu Sumatra’da bazı bölgelerde kauçuk ormanlarına da rastlanır. Küçük Sonda Adalarında, kerestesi makbul ağaçlarla kaplı ormanlar daha çoktur. Ülkede hemen hemen 2500 m yüksekliklere kadar ekvator bitkilerinin meydana getirdiği ormanlar vardır. Selebes Adasında düzlük olan bölgelerde iri yapraklı bitkiler daha hâkim olurken, yükseklere çıkıldıkça kerestesi mobilyacılıkta çok değerli olan abanoz ve tek ağaçları yaygınlaşır. Borneo Adasının kıyı kesimlerinde bataklıklar yoğun olduğundan bu bölgelerde bataklık bitkileri hâkimdir. Burada da iç kısımlarda ormanlar, değerli tropik ağaçlar barındırırlar. Bambu, ülkenin her yerinde en bol bulunan ağaçtır. Palmiye, muz, hint kirazı ve turunçgillerin yaygın olduğu Endonezya’da, yüksek ve yağışın daha az bulunduğu bölgelerde ormanlar seyrekleşir ve yerlerini savanlara, tik, kazein, okaliptus ağaçlarına bırakır.
Hayvan çeşitleri çok boldur. Dünyâda kuş çeşitlerinin bolluğu ile meşhurdur. Tropik ormanlarda kaplanlar, leoparlar, büyük orangutanlar, maymunlar, her boyda yılanlar, sürüngenler, bataklık bölgelerinde timsahlar ülkenin her bölgesinde bulunan hayvanlardır. Sumatra ve Kalimantan’da Hindistan filleri, Sumatra ve Cava adalarında ise gergedanlar bol olarak bulunur.
Yer altı zenginlikleri bakımından da yer üstü zenginliklerinde olduğu gibidir. Bol ve çok çeşitli madenler mevcuttur. Kalay, petrol, doğalgaz, kömür, boksit, manganez, altın ve gümüş yatakları dünya rezervleri arasında önemli bir yer işgal eder. Ayrıca bunlardan başka nikel, bakır ve iyot ile tuz da zengin yeraltı madenleri arasında yer alır.
Flora ve fauna
Florası
Endonezya florası, çeşitli benzersiz tropikal bitki çeşitlerinden oluşur. Endonezya, dünyadaki en büyük ikinci biyolojik çeşitliliğe sahip bir ülkedir. Endonezya florası, Asya, Avustralya ve endemik bitki türlerinin bir karışımını yansıtır. Bu, Endonezya'nın iki kıta arasında bulunan coğrafi konumundan kaynaklanmaktadır. Endonezya Takımadaları, kuzey ova tropikal yağmur ormanlarından ve güney ova mevsimlik ormanlarından tepeler ve dağlık bitki örtüsüne ve dağlık çalı bitki örtüsüne kadar çeşitli alanlardan oluşur. Dünyanın en uzun ikinci kıyı şeridine sahip olan Endonezya, ayrıca çok sayıda bataklık alana ve kıyı bitki örtüsüne sahiptir.
Endonezya'da 2.500 tür orkide, 6.000 geleneksel şifalı bitki türü, 122 bambu türü, 350'den fazla rattan türü ve abanoz, sandal ağacı ve tik dahil 400 Dipterocarpus türünden oluşan yaklaşık 28.000 çiçekli bitki türü vardır. Endonezya ayrıca etçil bitkiler gibi bazı sıra dışı türler için bir yaşam alanıdır. En bilinen bitki türlerinden biri Rafflesia Arnoldi'dir. Bu parazit bitki büyük çiçeklere sahiptir, yaprak üretmez ve yağmur ormanı tabanındaki belirli liana türleri üzerinde yetişir. Bir başka eşsiz bitki ise Sumatra'dan Amorphophallus titanum'dur. Kalimantan, Sumatra ve Endonezya takımadalarındaki diğer adalarda böcekleri (Nepenthes spp.) yakalayan çeşitli türlerde sürahi bitkileri de bulunabilir.
Faunası
Endonezya faunası, geniş tropik adalardaki dağılımı nedeniyle yüksek düzeyde biyolojik çeşitlilik ve endemiklikle karakterizedir. Endonezya üç ekolojik bölgeye ayrılmıştır; Endonezya'nın batı kısmı, Asya faunası, geçiş faunasından daha fazla etkilenir ve doğu kısmı, Avustralasya faunasından daha fazla etkilenir.
Endonezya'da plajlar, kum tepeleri, haliçler, mangrovlar, mercan resifleri, deniz otu yatakları, kıyı çamur düzlükleri, gelgit ovaları, alg habitatları ve küçük ada ekosistemleri dahil olmak üzere çeşitli fauna ekosistemleri vardır.
Endonezya'da Fauna'nın üç dağıtım alanı vardır. Asya fauna bölgesi, geçiş fauna bölgesi, Australis fauna bölgesi.
Fauna Asiatis (Endonezya'nın batı kısmı)
Asya veya Asya bölgesine dahil olan bölgeler Sumatra, Cava, Bali, Kalimantan ve çevresindeki küçük adalardır. Asya tipi fauna veya hayvan türleri şunları içerir:
Memeliler: Sumatra fil, tek boynuzlu gergedan, geyik, tapir, bizon, bufalo, maymun, orangutan, kaplan, leopar, panter, sıçan, sincap, ayı, antilop, çakal, yarasa, kirpi, yaban domuzu, fare geyiği ve Yavaş loris.
Sürüngenler: kertenkeleleri, timsahları, kaplumbağaları, kertenkeleleri, yılanları, kertenkeleleri, bukalemunları ve pangolinleri izleyin.
Kuş türleri: Bondol kartalları, sığırcıklar, tavus kuşları, keklikler, baykuşlar, ispinozlar ve diğer çeşitli kuş türleri. Tilapia ve arowana gibi balıklar ve yunus.
Geçiş faunası
İkinci bölge, Wallacea Adaları olarak da bilinen geçiş veya karışık Asya-Avustralya bölgesi olarak adlandırılan bir alandır. Bu alan Sulawesi, Timor, ve Maluku Adaları adalarını içerir.
Geçiş alanında bulunabilecek fauna türleri şunlardır:
Memeliler: anoa, geyik domuz, tapir, kuskus, siyah maymun, ayı, tarsiers, seba maymunu, at, inek, bizon.
Amfibi: ağaç kurbağaları, uçan kurbağalar ve su kurbağaları.
Sürüngenler: yılanlar, timsahlar, monitör kertenkeleleri ve Komodo ejderhaları.
Çok çeşitli kuşlar: ilah, maleo, mandar, kral karides, arı kuşu, gürgen, kakadu, güvercin ve kuğu.
Fauna Australis (Endonezya'nın doğu kısmı)
Bu arada sonuncusu Australis bölgesi. Australis fauna alanına dahil olan adalar Papua Adası, Aru Adaları ve çevresindeki küçük adalardır.
Bu bölgesel gruptaki fauna türlerinin örnekleri şunları içerir:
Memeliler: kangurular, ayılar, koalalar, nokdiak (İran kirpileri), uçurtma opossumları (cepli dağcılar), kuskus, ağaç kanguruları.
Sürüngenler: timsahlar, monitör kertenkeleleri, yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar.
Amfibiler: ağaç kurbağaları, uçan kurbağalar ve su kurbağaları.
Çeşitli kuş türleri: kakadular, papağanlar, papağanlar, kral karidesler, cennet kuşları ve cassowaries. Arowana gibi balıklar ve diğer çeşitli tatlı su balıkları.
Demografi
2010 nüfus sayımına göre Endonezya nüfusu 237,64 milyondur. 2015 yılında 255,4 milyon olarak tahmin edilmektedir. Nüfusun %58'inin yaşadığı Cava adası, dünyanın en yoğun nüfuslu kalabalık adasıdır.
Ülkenin en dikkat çekici özelliklerinden biri de nüfus dağılımının çok düzensiz olmasıdır. Cava adası nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir. İrian Barat ise yoğunluğun en az olduğu bölgedir. Ülke yüzölçümünün % 7’sini teşkil etmesine rağmen Cava’da nüfus yoğunluğu kilometre kareye 450 kişidir. Yoğunluğun en az olduğu İrian Barat bölgesinde ise kilometre kareye 1,7 kişi düşer. Ülkenin başşehri olan Cakarta, Cava adasında bulunmaktadır. Endonezya’nın önemli şehirleri de buradadır.
Halk genellikle tarımla uğraşır. Buna rağmen nüfusu milyonları aşan pek çok büyük şehirleri vardır. Ülke halkının başlıca besin maddesi pirinçtir.
Halkın % 50'si köylerde yaşar. Kıyı bölgelerinde yaşayan halk ile iç kesimlerde yaşayanlar arasında hayat tarzı ve kültür farklılıkları oldukça fazladır. Halk güzel evler yapmaya düşkünlükleri ile meşhurdur. Yaptıkları evler iklim ve imkânlar icâbı, daha ziyade kazıklar üzerine kurulmuş, çatıları çok dik, genellikle bambudan yapılmıştır. Temel gıda maddeleri pirinç olmasına rağmen, bazı fakir bölgelerde mısır ve manyok bitkilerinin pirinç yerine ikâme olduğu görülmektedir. Erkek ve kadınlar gelenek halinde olan, kain veya sarong adı verilen, vücuda sarılan elbiselere bürünürler. El sanatları, özellikle kumaş dokuma ve işleme yönünde çok yaygındır. Batik denilen egzotik renk ve desenli kumaşlar en fazla işlenen el sanatı ürünleridir.
Din
Ülke, en kalabalık İslam nüfusunu barındırır. Endonezya anayasası seküler bir anlayıştadır. Ancak değişik dini inanışların ülkedeki politik, ekonomik ve kültürel yaşayışa etkisi önemli düzeydedir. 2023 nüfus sayımına göre halkın % 87,06'sı Müslüman'dır. Müslümanlıktan ise itikatta mezhepleri Sünnilik amel de ise Şafi mezhebindendirler. Kalanı ise Hristiyanlık, Hinduizm, Budizm ve Konfüyüsçülük gibi inançlara sahiptirler.
Etnisite
Ülkede 1.300 farklı etnik grup bulunmakla birlikte, bunların %95'i yerel Endonezya halklarıdır. Nüfûsun büyük bir kısmını meydana getiren Avustronezyalı halklardan başka , , , , , Araplar, Çinliler ve Hindular da etnik grupları teşkil eder.
Dil
Ülkede, birbirine çok benzeyen 250’den çok dil kullanırlar. Bağımsızlıktan sonra yapılan çalışmalarla ülkenin resmî dili olarak, kullanılan farklı lehçelerin ortak kısımlarını ihtiva eden “Bahasia” denilen dil kabul edilmiştir. Hollandalılar sömürge zamanlarında kendi dillerini okullarda zorunlu tutmuşlardı. Fakat, halk bunu kabul etmemiştir.
Eğitim
Endonezya'da okuryazarlık oranı son on yılda artmaya devam etti. 2011 yılında 15 yaş ve üzeri okur-yazar oranı %92,81'dir. Bu oran 2021 yılında %96,04'e ulaşana kadar artmaya devam ediyor. Bu oran bağımsızlıktan önce %50'nin altındaydı. Günümüzde 8-14 yaş arası öğretim zorunlu ve parasızdır.
Merkezi İstatistik Kurumu raporuna göre, 2021'de Endonezya'ya yayılmış 3.115 üniversite olacak. 2021 yılında kayıtlı üniversitelerin toplam 2.990 birimi veya %93.98'i vakıf üniversiteleridir. Geriye kalan 125 üniversite ise devlet üniversiteleridir.
Siyasi yaşam
Endonezya’da başkanlık sistemine dayalı, cumhûriyet rejimi vardır. Parlamento, 460 üyeli Millet Meclisi’nden meydana gelmektedir. 1967’ye kadar ülkeyi Achmed Soekarno başkanlığındaki hükûmet yönetti, bundan sonra da Soeharto başkanlığa geçti. Ülke idari bakımdan 21 bölgeye ayrılmıştır.
Ülkede uzun yıllar baskın durumda olan ve tek başına iktidar görevini yürüten Golkar partisi, 1999 seçimlerinde oy oranını %74.51'den %22.46'e düşürdü. Ardından 1999 ile 2002 yılları arasındaki anayasal reformlar sonrasında rejimde köklü bir değişim yaşandı. Bunların arasında en çok iki defa beş yıllığına görev yapacak başkan ve başkan yardımcısının doğrudan halk tarafından seçilmesi de bulunuyordu. Daha önce anayasaya göre en yüksek seviyede olan People's Consultative Assembly hem anayasaya bağlı diğer kurumlar düzeyine indirildi, hem de başkanı seçme alındı.
2004 yılında ilk kez başkan ve yardımcısı halk tarafından seçildi ve 2004 ile 2009 yıllarında Demokrat Parti'den Susilo Bambang Yudhoyono başkan seçildi.
20 Ekim 2014 tarihinde Endonezya Demokratik Mücadele Partisi adına aday olan ve mecliste azınlıkta olan partilerin desteklediği Cakarta valisi Joko Widodo, %53,15 oyla başkan seçildi. Böylece 10 yıldır başkanlığı elinde bulunduran Susilo Bambang Yudhoyono'nun dönemi sona erdi. (Oysa Widodo'yu destekleyen partilerin yalnız 6 ay önce 9 Nisan 2014 seçimlerindeki oy oranlarının toplamı %40.88 idi.)
Ekonomi
Endonezya ekonomisi Güneydoğu Asya'nın en büyüğüdür ve yükselen piyasa ekonomilerinden biridir. Orta gelirli bir ülke ve G20 üyesi olarak Endonezya, yeni sanayileşmiş bir ülkedir.
Endonezya ayrıca nominal GSYİH ile dünyanın en büyük 17. ekonomisi ve GSYİH (PPP) açısından en büyük 7. ekonomisidir. Endonezya iç piyasaya ve hükûmetin bütçe harcamalarına ve devlete ait işletmelerin mülkiyetine (merkezi hükûmet 141 şirkete sahiptir) güvenmektedir.
Çeşitli temel malların (pirinç ve elektrik dahil) fiyatlarının idaresi de Endonezya'nın piyasa ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır. Ancak 1990'lardan beri ekonominin büyük bir kısmı özel şirketler tarafından kontrol ediliyor.
İmalat
Endonezya'da imalat sektörü artan bir büyüme oranına sahiptir. Bu, GSYİH'deki artış, yatırım gerçekleştirme, ihracat başarıları ve istihdam gibi imalat sektörünün performansındaki çeşitli iyileştirmelerde görülebilir. İmalat sanayi sektörünün Endonezya'nın Gayri Safi Yurtiçi Hasılasına (GSYİH) katkısı yıldan yıla artış göstermektedir. 2010'dan bu yana imalat sanayi sektörü, 2021'deki pandeminin zirvesinde bile Endonezya'nın ulusal GSYİH'sine en büyük katkıyı sağlamaya devam etti, Endonezya imalat sanayi sektörü GSYİH'ye Rp2,946,9,9 trilyon (US$ 198 milyar) katkıda bulundu.
Endonezya Sanayi Bakanlığı ayrıca, %9,94 ile ana metal endüstrisi, %7,53 ile tekstil ve konfeksiyon endüstrisi ve %6,33 ile ulaşım ekipmanı endüstrisi dahil olmak üzere, ulusal olarak GSYİH'nın üzerinde bir performans yüzdesine sahip birkaç sektör kaydetti. Endonezya, ASEAN'daki en büyük imalat sanayi üssü haline geldi, çünkü Endonezya, ASEAN'daki diğer ülkelerden çok daha üstün bir sanayi tabanına sahip olan bir grubuna dahil oldu.
Ayrıca, Endonezya'daki imalat sanayi sektörü, 2015'te 15,54 milyon kişiden 2018'de 18,25 milyon kişiye veya yılda ortalama 677 bin yeni iş büyümesine kadar yıldan yıla artmaya devam eden istihdam fırsatları da sağlıyor.
Tarım
Endonezya'nın tarım sektörü 2021 yılında ülke ekonomisine %13,28 oranında katkı sağlayacak. Endonezya her zaman tarım ürünleri açısından zengin olmuştur; başlıca ürünler pirinç, soya fasulyesi, mısır, yer fıstığı, manyok ve tatlı patatestir. Ayrıca, çay, kahve, hindistancevizi, kinin, karanfil, şeker kamışı, kauçuk ve diğerleri gibi ticari ürünler olarak adlandırılan tarım ürünleri de vardır.
Endonezya şu anda dünyanın en büyük palmiye yağı, karanfil ve tarçın üreticisidir. Hindistan cevizi, doğal kauçuk, manyok, vanilya ve hindistancevizi yağının ikinci büyük üreticisi. Üçüncü en büyük pirinç ve kakao üreticisi. Dördüncü büyük kahve üreticisi. Beşinci en büyük tütün üreticisi. Ve dünyanın altıncı büyük çay üreticisi.
Turizm
Endonezya, çeşitli birinci sınıf doğal turistik mekanlarla doğal zenginliğe sahiptir. Bu doğal turistik cazibe merkezleri arasında ekoturizm, deniz, küçük adalar ve Endonezya'ya dağılmış göller ve dağların yanı sıra yüksek ve çeşitli bir kültürel zenginlik bulunmaktadır.
Şu anda Endonezya'nın turizm sektörü toplam ekonominin yaklaşık %4'üne katkıda bulunuyor. 2019 yılına kadar Endonezya Hükûmeti, bu rakamı GSYİH'nın %8'ine iki katına çıkarmak istiyor; bu, önümüzdeki birkaç yıl içinde ziyaretçi sayısının ikiye katlanarak yaklaşık 20 milyon ziyaretçiye çıkarılması gerektiğini ima eden iddialı bir hedef.
Endonezya Turizm Bakanlığı daha sonra Endonezya'nın 10 öncelikli turistik destinasyonunun bir listesini yayınladı. On turizm alanı; (Kuzey Sumatra), Borobudur (Orta Java), (NTB), (Bangka Belitung), (Kuzey Sulawesi), (Kuzey Maluku), (Banten), ve (DKI Jakarta), Bromo Tengger Semeru (Doğu Java) ve (NTT).
İdarî bölgeler ve başkentler
Cava
- Banten - Serang
- Orta Cava - Semarang
- Doğu Cava - Surabaya
- Yogyakarta - Yogyakarta
- Batı Cava - Bandung
- Cakarta - Cakarta
Sumatra
- Açe - Banda Aceh
- Kuzey Sumatra
- Batı Sumatra
- Riau - Pekanbaru
- Riau Adaları - Tanjung Pinang
- Jambi - Jambi
- Güney Sumatra - Palembang
- Bangka-Belitung - Pangkal Pinang
- Bengkulu - Bengkulu
- Lampung - Bandar Lampung
Maluku Adaları
- Maluku - Ambon
- Kuzey Maluku - Ternate
Kalimantan
- Batı Kalimantan - Pontianak
- Orta Kalimantan - Palangkaraya
- Güney Kalimantan - Banjarmasin
- Doğu Kalimantan - Samarinda
- Kuzey Kalimantan
Papua
- Papua - Jayapura
- Batı Papua - Manokwari
Albüm
- Endonezya
-
![image]()
Karşılama anıtı, Endonezya otel döner kavşağı -
![image]()
Merkez Cakarta'da yer alan Endonezya Ulusal Müzesi -
![image]()
Wisma 46, Endonezya'nın en uzun ofis binası -
![image]()
Jalan Thamrin, Merkez Cakarta'nın ana caddesi -
![image]()
Cakarta'da elektrikli trenler -
![image]()
, 77.193 seyirci kapasiteli Endonezya'nın en büyük stadyumu -
![image]()
Endonezya Haritası -
![image]()
Endonezya'nın İdari Bölgeleri -
![image]()
TransJogja otobüsü, Yogyakarta şehrinde Hızlı otobüs transit sistemi -
![image]()
Endonezya mutfağındaki bazı yemekler: Soto Ayam (tavuk çorbası), sate kerang (kabuklu deniz hayvanı kebapları), telor pindang (, perkedel (börek) ve es teh manis (tatlı buzlu çay) -
![image]()
BM'nin Küresel Barış Gücü Operasyon Girişimi'ne katılan bir Endonezya Ordusu piyade eri -
![image]()
Indo Savunma ve Havacılık Fuarı 2008 sırasında sergilenen Pindad Panser "Anoa" -
![image]()
1950'lerde AURI'nin B-25 Mitchell bombardıman uçakları -
![image]()
Cavalı bir mühendis Hollanda uçağı 'nun tüfek yuvası kapaklarını kapatıyor, Ocak 1942.
Kaynakça
- ^ US Library of Congress 5 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Vickers (2005), s. 117.
- ^ Simons, Gary F.; Fennig, Charles D. . SIL International. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.
- ^ Na'im, Akhsan; Syaputra, Hendry (2010). "Nationality, Ethnicity, Religion, and Languages of Indonesians" (PDF) (Endonezce). . 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.
- ^ . . 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "Hasil Sensus Penduduk 2020" (PDF) (Endonezce). Statistics Indonesia. 21 Ocak 2021. s. 9. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". International Monetary Fund. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ . World Bank. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "Poverty in Indonesia: Always with them", The Economist, 14 Eylül 2006 (İngilizce)
- ^ Tomascik, T; Mah, J.A., Nontji, A., Moosa, M.K. (1996). The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions Ltd.. (İngilizce)
- ^ Anshory, Irfan (16 Ağustos 2004). "Asal Usul Nama Indonesia", Pikiran Rakyat, (Endonezce)
- ^ Earl, George S. W. (1850), "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 119. (İngilizce)
- ^ Logan, James Richardson (1850), "The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 4:252–347.; Earl, George S. W. (1850), "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 254, 277–278. (İngilizce)
- ^ Justus M. van der Kroef (1951), "The Term Indonesia: Its Origin and Usage", Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. (İngilizce)
- ^ Jusuf M. van der Kroef (1951), "The Term Indonesia: Its Origin and Usage", Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. (İngilizce)
- ^ Anshory, Irfan (16 August 2004), "Asal Usul Nama Indonesia", Pikiran Rakyat. (Endonezce)
- ^ "Endonezya" (PDF). 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ "Biodiversity Hotspots". www.conservation.org. 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Flora and fauna - Indonesia". www.nationsencyclopedia.com. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "3 Kelompok Wilayah Fauna Indonesia dan Contohnya". kumparan (Endonezce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ Mediatama, Grahanusa. "Flora dan Fauna di Indonesia: Wilayah Persebaran dan Jenis-Jenisnya". www.kontan.co.id (Endonezce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.[]
- ^ . Central Bureau of Statistics. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ . Central Bureau of Statistics. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Joshua Calder (3 Mayıs 2006). "Most Populous Islands". World Island Information. 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ "Religion in Indonesia".
- ^ . Swipa. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Kuoni - Far East, A world of difference, s.99, 1999, Kuoni Travel & JPM Publications.
- ^ "Pribumi". Encyclopedia of Modern Asia. Macmillan Reference USA. 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2006.
- ^ "Angka Melek Huruf di Indonesia Capai 96,04% pada 2021". dataindonesia.id. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Pusat Data Ekonomi dan Bisnis Indonesia | Databoks". databoks.katadata.co.id. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ Denny Indrayana (2008), s.360-362.
- ^ Denny Indrayana (2008), s.361, 443, 440.
- ^ "G20 Presidency of Indonesia" (İngilizce). 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects". IMF (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Kemenperin: Ketika Swasta Mendominasi". kemenperin.go.id. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Kemenperin: Industri Manufaktur Indonesia Semakin Ekspansif". kemenperin.go.id. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.[]
- ^ . Republika Online (Endonezce). 12 Şubat 2018. 17 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ . indonesiabaik.id. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ . www.ekon.go.id (Endonezce). 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ . web.archive.org. 10 Aralık 2015. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ . kek.go.id. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ . www.indonesia-investments.com. 5 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ (Endonezce). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Endonezya resmi adiyla Endonezya Cumhuriyeti Endonezce Indonesia Endonezce Republik Indonesia Hint ve Pasifik okyanuslari arasinda Guneydogu Asya ve Okyanusya da topraklari bulunan bir ulkedir 17 binden fazla adadan olusur Bu adalarin en buyukleri Sumatra Cava ve Sulavesi ile kismen Borneo ve Yeni Gine dir Endonezya dunyanin en buyuk ada ulkesidir 1 904 569 km lik yuzolcumuyle dunyada 14 siradadir 280 milyon civarinda nufusuyla dunyanin en kalabalik dorduncu ulkesi ve ayni zamanda en kalabalik Musluman ulkesidir Cava dunyanin en kalabalik adasidir ve nufusun yaridan fazlasina ev sahipligi yapar EndonezyaRepublik Indonesia Endonezyaca Endonezya CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Bhinneka Tunggal Ika Eski Cavaca Turkce Farkli olsalar da yine de birdirler Ulusal Ideoloji PancasilaMilli mars Indonesia Raya Buyuk Endonezya source source track track Baskent ve en buyuk sehirCakarta gunumuzde Nusantara insaat halinde 6 10 5 G 106 49 7 D 6 1750 G 106 8283 D 6 1750 106 8283Resmi dil ler EndonezyacaBolgesel dillerEtnik gruplarDemonimHukumetBaskanlik sistemli uniter cumhuriyet BaskanJoko Widodo Yasama organi MPR Ust meclis DPD Alt meclisTemsilciler Meclisi DPR Hollanda ve Japonya dan bagimsizlik 17 Agustos 1945 27 Aralik 1949Yuzolcumu Toplam1 904 569 km2 14 Su 4 85Nufus 2023 tahmini279 118 866 2020 sayimi270 203 917 4 Yogunluk138 km2 88 GSYIH SAGP 2023 tahmini Toplam4 393 trilyon 7 Kisi basina15 835 96 GSYIH nominal 2023 tahmini Toplam1 417 trilyon 16 Kisi basina5 108 104 Gini 2018 37 8 ortaIGE 2019 0 718 yuksek 107 Para birimiEndonezya rupiahi IDR Zaman dilimiUTC 7 ile 9 arasi cesitli Tarih formatiGG AA YYYYTrafik akisisolTelefon koduISO 3166 koduInternet alan adi id Endonezya baskanlik sistemi ile yonetilen bir demokrasidir Ulke dokuz ozel statulu olmak uzere 38 ile ayrilmistir Ulkenin baskenti Cakarta dunyanin en kalabalik ikinci metropoludur Kara komsulari Papua Yeni Gine Dogu Timor ve Malezya dir Singapur Filipinler Avustralya ve Hindistan a bagli Andaman ve Nikobar Adalari ile deniz siniri bulunur Yuksek nufusuna ragmen Endonezya genis yaban alanlarina sahiptir ve en yuksek seviyede biyocesitlilige sahip ulkelerden biridir Endonezya takimadalari yedinci yuzyilda Srivijaya ve Majapahit in Cin ve Hint altkitasi ile ticarete baslamasiyla onemli bir ticaret bolgesi haline gelmistir Yerel liderler ilk caglardan beri yabanci kultur din ve politik sistemleri yavas yavas ozumsediler ve boylelikle Hindu ve Budist kralliklar kuruldu Sunni tuccarlar ve Sufi din adamlari bolgeye Islam i getirdiler Hristiyanlik ise Avrupali kasifler yoluyla yayildi Avrupali gucler Cografi kesifler ile Baharat Adasi adi verilen Maluku yu elde edip bolgedeki ticareti tekelleri altina almak icin birbirleriyle savastilar Portekiz Fransa ve Britanya kisa surelerle hakimiyet saglasalar da Hollanda 350 yil boyunca bolgedeki onde gelen somurgeci guc oldu 20 yuzyil baslarinda Endonezya ulusal bilinci ortaya cikti Ulke 1945 te II Dunya Savasi nin sona ermesiyle birlikte bagimsizlik ilan etti Ancak Hollandalilar bu ilani tanimadilar ve iki ulke arasinda 1949 da Hollanda nin bagimsiz Endonezya yi tanimasiyla sonuclanacak bir catisma ve diplomatik mucadele donemi yasandi Endonezya tarihi daha sonra dogal afetler rusvet bolunme Suharto sonrasi demokratiklesme sureci ve hizli ekonomik degisikliklerle calkantili gecti Endonezya farkli dil din ve kulture sahip etnik gruplardan olusur Cavalilar en buyuk etnik gruptur Endonezya ulusal bir dil etnik cesitlilik cogunlugu Musluman olmak uzere farkli dinlerin bir araya gelmesi somurgecilik tarihi ve isyanla tanimlanan ortak bir kimlik gelistirmistir Endonezya nin coklukta birlik anlamina gelen ulusal slogani Bhinneka Tunggal Ika cesitliligin ulkeyi sekillendirdigini ifade eder Endonezya dunyanin nominal GSYIH ye gore 15 satin alma gucu paritesine gore 7 buyuk ekonomisidir Ulke Guneydogu Asya daki tek bolgesel guctur ve uluslararasi iliskilerde orta guc olarak degerlendirilir Endonezya Birlesmis Milletler Dunya Ticaret Orgutu G20 Baglantisizlar Hareketi D 8 ASEAN Dogu Asya Zirvesi ve Islam Isbirligi Teskilati uyesidir EtimolojiEndonezya adi Latince Indus ve Yunanca nesos sozcuklerinden turetilmistir ve ada anlamina gelmektedir Bu ad Endonezya nin bagimsizligindan cok onceye 18 yuzyila dayanir 1850 de Ingiliz etnolojist George Earl yayinladigi bir eserle bolgedeki Hint ve Malay takimadalarinda yasayanlar icin Indunesians ve Malayunesians isimlerini onerdi Ayni eserde George Earl un ogrencilerinden Endonezya ismini Hint Takimadasi ile esanlamda kullandi Bununla birlikte Hollandali akademisyenler somurge doneminde yazdiklari eserlerde Endonezya ismini kullanmaktan imtina ettiler Bunun yerine Malay Takimadasi Hollanda Dogu Hindistani Dogu Hindistan ve Insulinde isimlerini kullandilar 1900 lerden sonra Endonezya ismi Hollanda disindaki akademik cevrelerde yaygin olarak kullanilmaya baslandi Hollanda somurgeciligine karsi Endonezyali milliyetci gruplar bu ismi siyasi bir bakis acisini belirtmek uzere kullanmaya basladilar Berlin Universitesi nden yayinladigi Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels eseriyle Endonezya ismini 1884 1894 yillari arasinda yayginlastirdi Endonezya ismini ilk kullanan Endonezyali egitimci Hollanda da 1913 yilinda kurdugu basin burosuna Indonesisch Pers bureau adini veren Ki Hajar Dewantara idi TarihMS 800 lu yillarda Borobudur tapinagina islenmis bir resim Endonezyali gemiciler milattan sonra birinci yuzyilin baslarinda Afrika nin dogu kiyilarina ticaret seferleri duzenlemis olabilirler Halk arasinda Java Adami olarak bilinen Homo erectus un fosillesmis kalintilari Endonezya takimadalarinda 2 milyon ila 500 000 yil once yerlesim oldugunu one suruyor Homo sapiens bolgeye M O 43 000 civarinda ulasti Modern nufusun cogunlugunu olusturan Avustronezyalilar halklari simdiki Tayvan dan Guneydogu Asya ya goc etti Takimadalara M O 2 000 civarinda ulastilar ve doguya yayilirken yerli Melanezyalilar uzak dogu bolgeleriyle sinirlandirdilar Ideal tarim kosullari ve islak tarlada pirinc ekiminin MO sekizinci yuzyil gibi erken bir tarihte ustalasmasi koylerin kasabalarin ve kucuk kralliklarin MS birinci yuzyilda gelismesine olanak sagladi Takimadalarin stratejik deniz yolu konumu M O birkac yuzyildan itibaren Hint kralliklari ve Cin hanedanlari da dahil olmak uzere adalar arasi ve uluslararasi ticareti destekledi Ticaret o zamandan beri Endonezya tarihini temelden sekillendirdi Srivijaya deniz kralligi MS yedinci yuzyildan itibaren ticaret ve Hinduizm ile Budizmin etkisiyle gelisti MS sekizinci ve onuncu yuzyillar arasinda tarimsal Budist Sailendra ve Hindu Mataram hanedanlari Java nin ic kisimlarinda gelisip gerilediler ve geride Sailendra nin Borobudur u ve Mataram in Prambanan i gibi buyuk dini anitlar biraktilar Hindu Majapahit kralligi 13 yuzyilin sonlarinda Dogu Java da kuruldu ve Gajah Mada yonetimi altinda etkisi gunumuz Endonezya sinin buyuk bir kismina yayildi Bu donem Endonezya tarihinde genellikle Altin Cag olarak anilir Takimadalardaki Muslumanlastirilmis nufuslara dair en eski kanit Kuzey Sumatra daki 13 yuzyila kadar uzaniyor Takimadalarin diger bolgeleri yavas yavas Islam i benimsedi ve 16 yuzyilin sonuna gelindiginde Java ve Sumatra da hakim din buydu Cogunlukla Islam Endonezya da ozellikle Java da Islam in hakim bicimini sekillendiren mevcut kulturel ve dini etkilerle ortusuyor ve karisiyor Kucuk Hindistan cevizinin anavatani Endonezya nin dir Bu bitki bir zamanlar dunyanin en degerli maddesiyken Avrupali somurge gucleri Endonezya ya cekmisti Portekiz 1511 yilinda Malakka yi isgal etti Bundan sonra Ispanya Hollanda ve Ingilizler ulkeyi istila ettiler Bu devletler Endonezya yi somurmenin yani sira Hindistan i da somurgelerine katmak icin us olarak kullanmakta idiler On altinci asrin sonlarinda Hollandalilar Dogu Hindistan Cava ve Moluk da kurduklari sirketlerle bolge ticaretini ele gecirdiler Bunun yani sira Cakarta ya us kurmalariyla Hollanda nin bolgedeki nufuzu artti Diger somurgeci devletlerin anlasmalari neticesinde 18 asrin sonlarinda Hollanda ulkeyi tam manasiyla egemenligi altina almistir 1900 lu senelerin baslarindan itibaren gun gectikce anti emperyalist fikirlerin kuvvetlenmesi sonucu Hollanda somurgeciligine karsi milliyetcilik ve bagimsizlik mucadelesi fiilen basladi Bu mucadelenin onde gelen liderlerinden Ahmed Sukarno 1927 de kurulan Milliyetci Partinin baskani oldu Endonezya halkinin baslattiklari ve her gecen gun kuvvet kazanan bagimsizlik mucadelesi karsisinda Hollanda endiseye dustu Halk tamamen Hollandali somurgecilerin menfaatleri dogrultusunda yonetilmekteydi Milliyetcilik ve bagimsizlik hareketlerini yatistirmak ve somurgeciligini devam ettirmek icin Hollanda siyasi bir oyun olarak yerli halka idarede kismen istirak hakki tanidi Bu oyuna kanmayip tam bir bagimsizlik isteyen halkin mucadelesi cok kanli bir sekilde bastirilmaya calisildi Mucadelenin liderlerinden Ahmed Sukarno ve arkadaslari yakalanarak surgune gonderildi Ikinci Dunya Savasinda Japonya Endonezya yi isgal etti Siyasi olarak Japonlar ulke halkinin Hollandalilara karsi yaptiklari bagimsizlik mucadelesini desteklediler Japonlar milliyetcilerin hukumet kurmalarina musaade etti Sukarno Endonezya nin ilk devlet baskani 17 Agustos 1945 te Japonlarin teslim olmalariyla Endonezya da Ahmed Sukarno baskanliginda bir hukumet kurularak bagimsizliklarini ilan ettiler Hollanda Endonezya nin bagimsizligini tanimadi Endonezya ve Hollanda arasinda bu sebepten baslayan mucadele Endonezya nin zaferiyle neticelendi Hollanda Endonezya Birlesik Devletleri ni resmen tanimak zorunda kaldi 1950 senesinde devletin adi Endonezya Cumhuriyeti olarak degistirildi Ulkenin kurulu oldugu adalardan Yeni Gine Hollandalilarin elinde kaldi Endonezya ancak 1962 senesinde adanin bati kismini Hollandalilardan kurtardi 1965 Mayis inda Cin ve SSCB destekli bir devrim tesebbusu oldu Cesitli birliklerden solcu general ve subaylarin ve Endonezya Komunist Partisi nin onculuk ettigi bu girisim ABD gizli servislerinin buyuk komplolari sonucu ve ulkedeki Marksist kulturun cok yetersiz olusu sebebiyle bastirildi 1 000 000 civarinda insanin oldugu ic savasta komunistler ve komunist oldugundan suphelenilenler dunyada esine az rastlanan bir katliamla ortadan kaldirildilar Ozellikle Cinli azinlik bertaraf edildi Devletin kurulusundan itibaren meydana gelen hadiselerde oldukca yipranan Ahmed Sukarno iktidari 1967 de General Suharto tarafindan yapilan hukumet darbesi ile son buldu Darbe sonunda basa gecen General Suharto daha sonra yapilan secimleri de kazandi 1982 de Sebker secimleri kazandi 1983 te Suharto dorduncu defa 10 Mart 1988 de besinci defa baskan secildi Fakat 1998 yilindaki buyuk bir ayaklanmayla Suharto ve siyasi rejimi devrildi Ulke olagan bir parlamenter demokrasiyle idare edilmeye basladi CografyaGunes dogarken Bromo Dagi 29 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi ve Semeru Dagi Endonezya nin uzerinde bulundugu adalardan buyuk olan bes tanesi Sumatra Borneo Cava Selebes ve Yeni Gine dir Yeni Gine Adasinin Endonezya ya ait olan bati kismina Irian Barat adi verilir Borneo Adasinin Endonezya ya ait olan kismina ise Kalimantan adi verilir Sumatra Borneo Cava ve Selebes adalarina Buyuk Sunda Adalari Bali Lombok Sumba Sumbawa Flores Timor gibi orta buyuklukteki adalara Kucuk Sonda Adalari Buru Ceram Halmehera vb adalara ise Moluk Adalari ismi verilir Adalar arasinda cesitli ic denizler mevcuttur Ic denizlerle beraber yuzolcumu yaklasik 5 000 000 km2 olan Endonezya nin kara parcalarinin toplam yuzolcumu ise 1 919 443 km2dir Ic denizleri Cava Sunda Banda Flores Selebes ve Moluk denizleridir Adalari birbirinden ayiran deniz ve bogazlarin onemli ozellikleri derin olmalaridir Endonezya nin baskenti Cakarta Endonezya genel yapi itibariyla volkanik adalardan mutesekkildir Cogu sonmus vaziyette yaklasik 150 civarinda volkan bulunmaktadir Ulke Ekvator cizgisi uzerindedir Buyuk adalardan olan Sumatra ulkenin batisinda olup Malakka Bogazi ile Asya kitasindan kuzey bati guney dogu dogrultusunda guney doguda Sonda Bogazi ile Cava Adasindan ayrilmistir Birmanya daki siradaglarin bir uzantisi Sumatra Adasinin bati kiyilarinda devam eder Bu siradaglar sonmus ve halen faaliyette bulunan pek cok volkandan mutesekkildir Dunyanin en buyuk krater golu Endonezya daki dur 3000 m yi asan yuksekliklere sahip bu dag silsilesinin kuzeyinde genis ve verimli vadiler buyuk goller bulunur Adanin dogu kesimleri duz ve basik olan ovaliktir Batakliklar dogu sahillerinde oldukca genis yer kaplar Buyuk irmaklara sahiptir Cava Adasi Sumatra ile Kucuk Sonda adalar dizisinin en batisindaki Bali Adasi arasinda bati dogu istikametinde yer alir Yaklasik 1000 km boyunda ve 200 km eninde olan bu adada ekvatora paralel siradaglar vardir Bu siradaglar guneye daha yakin olup uzerinde cok sayida bazilari halen tutmekte olan volkanlar mevcuttur Adanin kuzeyi duz ovali olmasina ragmen guney kiyilari yuksektir Guney de deniz dibi fazla kayalik degildir Bu da gemilerin adanin guney kiyilarina rahatlikla yaklasmalarini saglamaktadir Bu sebepten limanlar guneyde kuzey kiyilarina nispeten daha coktur Cava Adasinin dogusunda yer alan orta buyuklukteki adalar toplulugu olan Kucuk Sonda Adalari da fiziki yapi itibariyla diger Sumatra ve Cava Adalarindan pek farkli yapiya sahip degildir Toplulugu meydana getiren adalarin hepsi volkanik olup kiyilari duz ovaliktir Irian Barat denilen Yeni Gine nin Endonezya ya ait bati kisimlari da fiziki yapi olarak pek fazla degismez Bradjamusti Siradaglari bolgenin ortasinda bati dogu dogrultusunda yer alir Guney kismi verimli ovalarla kapli olan bolgenin kuzeyinde orta kesimlerindekine nazaran daha alcak olan siradaglar paralel olarak yer alir Bu iki dag silsilesi arada yer alan ova ile birbirinden ayrilir Her iki siradaglardan inen cok sayidaki irmak tarafindan sulanan ova oldukca verimlidir Yeni Gine Adasinin bati kismi olan bu bolgenin ortasindaki Bradjamusti Siradaglarinda yer alan Carstenz Tepesi 5050 m ile ulkenin de en yuksek noktasidir Yeni Gine ve Selebes adalari arasinda yer alan pek cok ada ve adaciktan mutesekkil olan Moluk Adalari da dagliktir Kiyilari cok girintili cikintili ayni oranda kayalik olan adalar gemilerin yanasmasina musait olmadigi halde bazi yerler gemiler icin iyi bir barinak vazifesi gormektedirler Selebes Adasi adanin tam ortasindaki daglarin dort farkli yone acilmasi ile bir ahtapot gorunumu arz etmektedir Dort yarimadanin arasinda kalan uc korfez de derin ve oldukca genistir Daglarin en yuksek noktasi 3840 m ile Latimodjang Tepesidir Selebes Adasi yakinlarinda pek cok kucuk adaciklar mevcuttur Endonezya yi meydana getiren adalarin en buyugu Borneo dur Bu ada siyasi bakimdan uc bolgedir Kuzeyde ve kuzey batida Malezya ya bagli Sarawak ve Sabah bolgeleri ve bu iki bolge arasinda kalan bagimsiz Brunei Devleti ile bu bolgelerin disinda kalan adanin orta ve guney kismini teskil eden Endonezya ya bagli Kalimantan adi verilen bolgedir Guney bati kuzey dogu istikametinde Endonezya Malezya sinirinin bir kisminda daglar uzanir Kalan genis kisimlari duz ovalik kiyi kesimleri ise batakliktir Genellikle alcak ve bataklik olan kiyilarinda gemilerin yanasmasina elverisli pek cok korfez vardir Onemli akarsulari ulkenin buyuk adalarinda bulunmaktadir Sumatra Adasindaki irmaklar Musi Kampar Rokar ve Hari dir Irian Barat bolgesindeki en onemli akarsu ise adanin ortasindaki siradaglardan cikip kuzeyde Buyuk Okyanusa dokulen Mamberamo Irmagidir Borneo Adasinin Endonezya ya ait kismi olan Kalimantan bolgesindeki en onemli akarsulari ise Kayan Mahakam Barito ve Kapuas irmaklaridir Ulkenin en onemli golleri ise Sumatra Adasinin kuzeyinde yer alan Toba Golu Selebes Adasindaki Towuti ve Poso golleri ile Kalimantan bolgesindeki Semajang ve Djempang golleridir Dogal kaynaklarGunung Leuser Ulusal Parki Ikliminden dolayi gur tropik ormanlar ulkenin bitki ortusunu meydana getirir Ulkede bol ve cesitli bitkiler vardir Batakliklarin cok bulundugu kiyi bolgelerinde bataklik bitkileri ve mangrovlar hakim bitki ortusudur Dag yamaclarinin gur ormanlarla kapli bulundugu Sumatra da bazi bolgelerde kaucuk ormanlarina da rastlanir Kucuk Sonda Adalarinda kerestesi makbul agaclarla kapli ormanlar daha coktur Ulkede hemen hemen 2500 m yuksekliklere kadar ekvator bitkilerinin meydana getirdigi ormanlar vardir Selebes Adasinda duzluk olan bolgelerde iri yaprakli bitkiler daha hakim olurken yukseklere cikildikca kerestesi mobilyacilikta cok degerli olan abanoz ve tek agaclari yayginlasir Borneo Adasinin kiyi kesimlerinde batakliklar yogun oldugundan bu bolgelerde bataklik bitkileri hakimdir Burada da ic kisimlarda ormanlar degerli tropik agaclar barindirirlar Bambu ulkenin her yerinde en bol bulunan agactir Palmiye muz hint kirazi ve turuncgillerin yaygin oldugu Endonezya da yuksek ve yagisin daha az bulundugu bolgelerde ormanlar seyreklesir ve yerlerini savanlara tik kazein okaliptus agaclarina birakir Hayvan cesitleri cok boldur Dunyada kus cesitlerinin bollugu ile meshurdur Tropik ormanlarda kaplanlar leoparlar buyuk orangutanlar maymunlar her boyda yilanlar surungenler bataklik bolgelerinde timsahlar ulkenin her bolgesinde bulunan hayvanlardir Sumatra ve Kalimantan da Hindistan filleri Sumatra ve Cava adalarinda ise gergedanlar bol olarak bulunur Yer alti zenginlikleri bakimindan da yer ustu zenginliklerinde oldugu gibidir Bol ve cok cesitli madenler mevcuttur Kalay petrol dogalgaz komur boksit manganez altin ve gumus yataklari dunya rezervleri arasinda onemli bir yer isgal eder Ayrica bunlardan baska nikel bakir ve iyot ile tuz da zengin yeralti madenleri arasinda yer alir Flora ve fauna Florasi Bengkulu daki dev cicek Rafflesia Arnoldi Endonezya florasi cesitli benzersiz tropikal bitki cesitlerinden olusur Endonezya dunyadaki en buyuk ikinci biyolojik cesitlilige sahip bir ulkedir Endonezya florasi Asya Avustralya ve endemik bitki turlerinin bir karisimini yansitir Bu Endonezya nin iki kita arasinda bulunan cografi konumundan kaynaklanmaktadir Endonezya Takimadalari kuzey ova tropikal yagmur ormanlarindan ve guney ova mevsimlik ormanlarindan tepeler ve daglik bitki ortusune ve daglik cali bitki ortusune kadar cesitli alanlardan olusur Dunyanin en uzun ikinci kiyi seridine sahip olan Endonezya ayrica cok sayida bataklik alana ve kiyi bitki ortusune sahiptir Endonezya da 2 500 tur orkide 6 000 geleneksel sifali bitki turu 122 bambu turu 350 den fazla rattan turu ve abanoz sandal agaci ve tik dahil 400 Dipterocarpus turunden olusan yaklasik 28 000 cicekli bitki turu vardir Endonezya ayrica etcil bitkiler gibi bazi sira disi turler icin bir yasam alanidir En bilinen bitki turlerinden biri Rafflesia Arnoldi dir Bu parazit bitki buyuk ciceklere sahiptir yaprak uretmez ve yagmur ormani tabanindaki belirli liana turleri uzerinde yetisir Bir baska essiz bitki ise Sumatra dan Amorphophallus titanum dur Kalimantan Sumatra ve Endonezya takimadalarindaki diger adalarda bocekleri Nepenthes spp yakalayan cesitli turlerde surahi bitkileri de bulunabilir Faunasi Endonezya nin endemik kusu Cendrawasih Kuslari Endonezya faunasi genis tropik adalardaki dagilimi nedeniyle yuksek duzeyde biyolojik cesitlilik ve endemiklikle karakterizedir Endonezya uc ekolojik bolgeye ayrilmistir Endonezya nin bati kismi Asya faunasi gecis faunasindan daha fazla etkilenir ve dogu kismi Avustralasya faunasindan daha fazla etkilenir Endonezya da plajlar kum tepeleri halicler mangrovlar mercan resifleri deniz otu yataklari kiyi camur duzlukleri gelgit ovalari alg habitatlari ve kucuk ada ekosistemleri dahil olmak uzere cesitli fauna ekosistemleri vardir Endonezya da Fauna nin uc dagitim alani vardir Asya fauna bolgesi gecis fauna bolgesi Australis fauna bolgesi Fauna Asiatis Endonezya nin bati kismi Asya veya Asya bolgesine dahil olan bolgeler Sumatra Cava Bali Kalimantan ve cevresindeki kucuk adalardir Asya tipi fauna veya hayvan turleri sunlari icerir Memeliler Sumatra fil tek boynuzlu gergedan geyik tapir bizon bufalo maymun orangutan kaplan leopar panter sican sincap ayi antilop cakal yarasa kirpi yaban domuzu fare geyigi ve Yavas loris Surungenler kertenkeleleri timsahlari kaplumbagalari kertenkeleleri yilanlari kertenkeleleri bukalemunlari ve pangolinleri izleyin Kus turleri Bondol kartallari sigirciklar tavus kuslari keklikler baykuslar ispinozlar ve diger cesitli kus turleri Tilapia ve arowana gibi baliklar ve yunus Gecis faunasi Ikinci bolge Wallacea Adalari olarak da bilinen gecis veya karisik Asya Avustralya bolgesi olarak adlandirilan bir alandir Bu alan Sulawesi Timor ve Maluku Adalari adalarini icerir Gecis alaninda bulunabilecek fauna turleri sunlardir Memeliler anoa geyik domuz tapir kuskus siyah maymun ayi tarsiers seba maymunu at inek bizon Amfibi agac kurbagalari ucan kurbagalar ve su kurbagalari Surungenler yilanlar timsahlar monitor kertenkeleleri ve Komodo ejderhalari Cok cesitli kuslar ilah maleo mandar kral karides ari kusu gurgen kakadu guvercin ve kugu Fauna Australis Endonezya nin dogu kismi Bu arada sonuncusu Australis bolgesi Australis fauna alanina dahil olan adalar Papua Adasi Aru Adalari ve cevresindeki kucuk adalardir Bu bolgesel gruptaki fauna turlerinin ornekleri sunlari icerir Memeliler kangurular ayilar koalalar nokdiak Iran kirpileri ucurtma opossumlari cepli dagcilar kuskus agac kangurulari Surungenler timsahlar monitor kertenkeleleri yilanlar kertenkeleler kaplumbagalar Amfibiler agac kurbagalari ucan kurbagalar ve su kurbagalari Cesitli kus turleri kakadular papaganlar papaganlar kral karidesler cennet kuslari ve cassowaries Arowana gibi baliklar ve diger cesitli tatli su baliklari Demografi2010 nufus sayimina gore Endonezya nufusu 237 64 milyondur 2015 yilinda 255 4 milyon olarak tahmin edilmektedir Nufusun 58 inin yasadigi Cava adasi dunyanin en yogun nufuslu kalabalik adasidir Ulkenin en dikkat cekici ozelliklerinden biri de nufus dagiliminin cok duzensiz olmasidir Cava adasi nufus yogunlugunun en fazla oldugu bolgedir Irian Barat ise yogunlugun en az oldugu bolgedir Ulke yuzolcumunun 7 sini teskil etmesine ragmen Cava da nufus yogunlugu kilometre kareye 450 kisidir Yogunlugun en az oldugu Irian Barat bolgesinde ise kilometre kareye 1 7 kisi duser Ulkenin bassehri olan Cakarta Cava adasinda bulunmaktadir Endonezya nin onemli sehirleri de buradadir Halk genellikle tarimla ugrasir Buna ragmen nufusu milyonlari asan pek cok buyuk sehirleri vardir Ulke halkinin baslica besin maddesi pirinctir Halkin 50 si koylerde yasar Kiyi bolgelerinde yasayan halk ile ic kesimlerde yasayanlar arasinda hayat tarzi ve kultur farkliliklari oldukca fazladir Halk guzel evler yapmaya duskunlukleri ile meshurdur Yaptiklari evler iklim ve imkanlar icabi daha ziyade kaziklar uzerine kurulmus catilari cok dik genellikle bambudan yapilmistir Temel gida maddeleri pirinc olmasina ragmen bazi fakir bolgelerde misir ve manyok bitkilerinin pirinc yerine ikame oldugu gorulmektedir Erkek ve kadinlar gelenek halinde olan kain veya sarong adi verilen vucuda sarilan elbiselere burunurler El sanatlari ozellikle kumas dokuma ve isleme yonunde cok yaygindir Batik denilen egzotik renk ve desenli kumaslar en fazla islenen el sanati urunleridir Din Endonezya da Din 2023 Islam 87 06 Protestan 7 41 Katolik 3 06 Hinduizm 1 68 Budizm 0 71 Diger 0 05 Konfucyusculuk 0 03 Endonezya dan dini inanclarin dagilimi Ulke en kalabalik Islam nufusunu barindirir Endonezya anayasasi sekuler bir anlayistadir Ancak degisik dini inanislarin ulkedeki politik ekonomik ve kulturel yasayisa etkisi onemli duzeydedir 2023 nufus sayimina gore halkin 87 06 si Musluman dir Muslumanliktan ise itikatta mezhepleri Sunnilik amel de ise Safi mezhebindendirler Kalani ise Hristiyanlik Hinduizm Budizm ve Konfuyusculuk gibi inanclara sahiptirler Etnisite Ulkede 1 300 farkli etnik grup bulunmakla birlikte bunlarin 95 i yerel Endonezya halklaridir Nufusun buyuk bir kismini meydana getiren Avustronezyali halklardan baska Araplar Cinliler ve Hindular da etnik gruplari teskil eder Dil Ulkede birbirine cok benzeyen 250 den cok dil kullanirlar Bagimsizliktan sonra yapilan calismalarla ulkenin resmi dili olarak kullanilan farkli lehcelerin ortak kisimlarini ihtiva eden Bahasia denilen dil kabul edilmistir Hollandalilar somurge zamanlarinda kendi dillerini okullarda zorunlu tutmuslardi Fakat halk bunu kabul etmemistir Egitim Endonezya da okuryazarlik orani son on yilda artmaya devam etti 2011 yilinda 15 yas ve uzeri okur yazar orani 92 81 dir Bu oran 2021 yilinda 96 04 e ulasana kadar artmaya devam ediyor Bu oran bagimsizliktan once 50 nin altindaydi Gunumuzde 8 14 yas arasi ogretim zorunlu ve parasizdir Merkezi Istatistik Kurumu raporuna gore 2021 de Endonezya ya yayilmis 3 115 universite olacak 2021 yilinda kayitli universitelerin toplam 2 990 birimi veya 93 98 i vakif universiteleridir Geriye kalan 125 universite ise devlet universiteleridir Siyasi yasamAnayasal reform oncesi ve sonrasinda Endonezya siyasi sistemini Endonezya da baskanlik sistemine dayali cumhuriyet rejimi vardir Parlamento 460 uyeli Millet Meclisi nden meydana gelmektedir 1967 ye kadar ulkeyi Achmed Soekarno baskanligindaki hukumet yonetti bundan sonra da Soeharto baskanliga gecti Ulke idari bakimdan 21 bolgeye ayrilmistir Ulkede uzun yillar baskin durumda olan ve tek basina iktidar gorevini yuruten Golkar partisi 1999 secimlerinde oy oranini 74 51 den 22 46 e dusurdu Ardindan 1999 ile 2002 yillari arasindaki anayasal reformlar sonrasinda rejimde koklu bir degisim yasandi Bunlarin arasinda en cok iki defa bes yilligina gorev yapacak baskan ve baskan yardimcisinin dogrudan halk tarafindan secilmesi de bulunuyordu Daha once anayasaya gore en yuksek seviyede olan People s Consultative Assembly hem anayasaya bagli diger kurumlar duzeyine indirildi hem de baskani secme alindi 2004 yilinda ilk kez baskan ve yardimcisi halk tarafindan secildi ve 2004 ile 2009 yillarinda Demokrat Parti den Susilo Bambang Yudhoyono baskan secildi 20 Ekim 2014 tarihinde Endonezya Demokratik Mucadele Partisi adina aday olan ve mecliste azinlikta olan partilerin destekledigi Cakarta valisi Joko Widodo 53 15 oyla baskan secildi Boylece 10 yildir baskanligi elinde bulunduran Susilo Bambang Yudhoyono nun donemi sona erdi Oysa Widodo yu destekleyen partilerin yalniz 6 ay once 9 Nisan 2014 secimlerindeki oy oranlarinin toplami 40 88 idi EkonomiMH Thamrin Caddesi Jakarta nin ana ekonomik bolgesinde bulunan bir yol Endonezya ekonomisi Guneydogu Asya nin en buyugudur ve yukselen piyasa ekonomilerinden biridir Orta gelirli bir ulke ve G20 uyesi olarak Endonezya yeni sanayilesmis bir ulkedir Endonezya ayrica nominal GSYIH ile dunyanin en buyuk 17 ekonomisi ve GSYIH PPP acisindan en buyuk 7 ekonomisidir Endonezya ic piyasaya ve hukumetin butce harcamalarina ve devlete ait isletmelerin mulkiyetine merkezi hukumet 141 sirkete sahiptir guvenmektedir Cesitli temel mallarin pirinc ve elektrik dahil fiyatlarinin idaresi de Endonezya nin piyasa ekonomisinde onemli bir rol oynamaktadir Ancak 1990 lardan beri ekonominin buyuk bir kismi ozel sirketler tarafindan kontrol ediliyor Imalat Endonezya nin en buyuk ekonomik limanlarindan biri olan yukleme ve bosaltma limani Endonezya da imalat sektoru artan bir buyume oranina sahiptir Bu GSYIH deki artis yatirim gerceklestirme ihracat basarilari ve istihdam gibi imalat sektorunun performansindaki cesitli iyilestirmelerde gorulebilir Imalat sanayi sektorunun Endonezya nin Gayri Safi Yurtici Hasilasina GSYIH katkisi yildan yila artis gostermektedir 2010 dan bu yana imalat sanayi sektoru 2021 deki pandeminin zirvesinde bile Endonezya nin ulusal GSYIH sine en buyuk katkiyi saglamaya devam etti Endonezya imalat sanayi sektoru GSYIH ye Rp2 946 9 9 trilyon US 198 milyar katkida bulundu Endonezya Sanayi Bakanligi ayrica 9 94 ile ana metal endustrisi 7 53 ile tekstil ve konfeksiyon endustrisi ve 6 33 ile ulasim ekipmani endustrisi dahil olmak uzere ulusal olarak GSYIH nin uzerinde bir performans yuzdesine sahip birkac sektor kaydetti Endonezya ASEAN daki en buyuk imalat sanayi ussu haline geldi cunku Endonezya ASEAN daki diger ulkelerden cok daha ustun bir sanayi tabanina sahip olan bir grubuna dahil oldu Ayrica Endonezya daki imalat sanayi sektoru 2015 te 15 54 milyon kisiden 2018 de 18 25 milyon kisiye veya yilda ortalama 677 bin yeni is buyumesine kadar yildan yila artmaya devam eden istihdam firsatlari da sagliyor Tarim Ciftciler sabahlari Bali de pirinc ekiyor Endonezya nin tarim sektoru 2021 yilinda ulke ekonomisine 13 28 oraninda katki saglayacak Endonezya her zaman tarim urunleri acisindan zengin olmustur baslica urunler pirinc soya fasulyesi misir yer fistigi manyok ve tatli patatestir Ayrica cay kahve hindistancevizi kinin karanfil seker kamisi kaucuk ve digerleri gibi ticari urunler olarak adlandirilan tarim urunleri de vardir Endonezya su anda dunyanin en buyuk palmiye yagi karanfil ve tarcin ureticisidir Hindistan cevizi dogal kaucuk manyok vanilya ve hindistancevizi yaginin ikinci buyuk ureticisi Ucuncu en buyuk pirinc ve kakao ureticisi Dorduncu buyuk kahve ureticisi Besinci en buyuk tutun ureticisi Ve dunyanin altinci buyuk cay ureticisi Turizm Bati Papua daki adalarinin guzel panoramasi Endonezya cesitli birinci sinif dogal turistik mekanlarla dogal zenginlige sahiptir Bu dogal turistik cazibe merkezleri arasinda ekoturizm deniz kucuk adalar ve Endonezya ya dagilmis goller ve daglarin yani sira yuksek ve cesitli bir kulturel zenginlik bulunmaktadir Su anda Endonezya nin turizm sektoru toplam ekonominin yaklasik 4 une katkida bulunuyor 2019 yilina kadar Endonezya Hukumeti bu rakami GSYIH nin 8 ine iki katina cikarmak istiyor bu onumuzdeki birkac yil icinde ziyaretci sayisinin ikiye katlanarak yaklasik 20 milyon ziyaretciye cikarilmasi gerektigini ima eden iddiali bir hedef Endonezya Turizm Bakanligi daha sonra Endonezya nin 10 oncelikli turistik destinasyonunun bir listesini yayinladi On turizm alani Kuzey Sumatra Borobudur Orta Java NTB Bangka Belitung Kuzey Sulawesi Kuzey Maluku Banten ve DKI Jakarta Bromo Tengger Semeru Dogu Java ve NTT Idari bolgeler ve baskentlerMalezya Ace Kuzey Sumatra Bati Sumatra Riau Riau Adalari Bangka Belitung Jambi Guney Sumatra Bengkulu Lampung Banten Cakarta Bati Cava Orta Cava Yogyakarta Dogu Cava Bali Bati Nusa Tenggara Dogu Nusa Tenggara Bati Kalimantan Central Kalimantan Kuzey Kalimantan Dogu Kalimantan Guney Kalimantan Kuzey Sulawesi Kuzey Maluku Orta Sulawesi Gorontalo Bati Sulawesi Guney Sulawesi Guneyddogu Sulawesi Maluku Bati Papua Papua Avustralya Cava Banten Serang Orta Cava Semarang Dogu Cava Surabaya Yogyakarta Yogyakarta Bati Cava Bandung Cakarta CakartaSumatra Ace Banda Aceh Kuzey Sumatra Bati Sumatra Riau Pekanbaru Riau Adalari Tanjung Pinang Jambi Jambi Guney Sumatra Palembang Bangka Belitung Pangkal Pinang Bengkulu Bengkulu Lampung Bandar LampungMaluku Adalari Maluku Ambon Kuzey Maluku TernateKalimantan Bati Kalimantan Pontianak Orta Kalimantan Palangkaraya Guney Kalimantan Banjarmasin Dogu Kalimantan Samarinda Kuzey KalimantanPapua Papua Jayapura Bati Papua ManokwariAlbumEndonezya Karsilama aniti Endonezya otel doner kavsagi Merkez Cakarta da yer alan Endonezya Ulusal Muzesi Wisma 46 Endonezya nin en uzun ofis binasi Jalan Thamrin Merkez Cakarta nin ana caddesi Cakarta da elektrikli trenler 77 193 seyirci kapasiteli Endonezya nin en buyuk stadyumu Endonezya Haritasi Endonezya nin Idari Bolgeleri TransJogja otobusu Yogyakarta sehrinde Hizli otobus transit sistemi Endonezya mutfagindaki bazi yemekler Soto Ayam tavuk corbasi sate kerang kabuklu deniz hayvani kebaplari telor pindang perkedel borek ve es teh manis tatli buzlu cay BM nin Kuresel Baris Gucu Operasyon Girisimi ne katilan bir Endonezya Ordusu piyade eri Indo Savunma ve Havacilik Fuari 2008 sirasinda sergilenen Pindad Panser Anoa 1950 lerde AURI nin B 25 Mitchell bombardiman ucaklari Cavali bir muhendis Hollanda ucagi nun tufek yuvasi kapaklarini kapatiyor Ocak 1942 Kaynakca US Library of Congress 5 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vickers 2005 s 117 Simons Gary F Fennig Charles D SIL International 26 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Eylul 2018 Na im Akhsan Syaputra Hendry 2010 Nationality Ethnicity Religion and Languages of Indonesians PDF Endonezce 23 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Eylul 2015 13 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Nisan 2023 Hasil Sensus Penduduk 2020 PDF Endonezce Statistics Indonesia 21 Ocak 2021 s 9 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Ocak 2021 a b c d Report for Selected Countries and Subjects International Monetary Fund 11 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2023 World Bank 19 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Ekim 2020 PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Poverty in Indonesia Always with them The Economist 14 Eylul 2006 Ingilizce Tomascik T Mah J A Nontji A Moosa M K 1996 The Ecology of the Indonesian Seas Part One Hong Kong Periplus Editions Ltd ISBN 962 593 078 7 Ingilizce Anshory Irfan 16 Agustos 2004 Asal Usul Nama Indonesia Pikiran Rakyat Endonezce Earl George S W 1850 On The Leading Characteristics of the Papuan Australian and Malay Polynesian Nations Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia JIAEA 119 Ingilizce Logan James Richardson 1850 The Ethnology of the Indian Archipelago Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo Pacific Islanders Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia JIAEA 4 252 347 Earl George S W 1850 On The Leading Characteristics of the Papuan Australian and Malay Polynesian Nations Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia JIAEA 254 277 278 Ingilizce Justus M van der Kroef 1951 The Term Indonesia Its Origin and Usage Journal of the American Oriental Society 71 3 166 171 Ingilizce Jusuf M van der Kroef 1951 The Term Indonesia Its Origin and Usage Journal of the American Oriental Society 71 3 166 171 Ingilizce Anshory Irfan 16 August 2004 Asal Usul Nama Indonesia Pikiran Rakyat Endonezce Endonezya PDF 3 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Eylul 2023 Biodiversity Hotspots www conservation org 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Flora and fauna Indonesia www nationsencyclopedia com 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 3 Kelompok Wilayah Fauna Indonesia dan Contohnya kumparan Endonezce Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Mediatama Grahanusa Flora dan Fauna di Indonesia Wilayah Persebaran dan Jenis Jenisnya www kontan co id Endonezce Erisim tarihi 15 Agustos 2022 olu kirik baglanti Central Bureau of Statistics 13 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2015 Central Bureau of Statistics 13 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2015 Joshua Calder 3 Mayis 2006 Most Populous Islands World Island Information 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2015 Religion in Indonesia Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Swipa 22 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2015 Kuoni Far East A world of difference s 99 1999 Kuoni Travel amp JPM Publications Pribumi Encyclopedia of Modern Asia Macmillan Reference USA 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2006 Angka Melek Huruf di Indonesia Capai 96 04 pada 2021 dataindonesia id 15 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Pusat Data Ekonomi dan Bisnis Indonesia Databoks databoks katadata co id 19 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Denny Indrayana 2008 s 360 362 Denny Indrayana 2008 s 361 443 440 G20 Presidency of Indonesia Ingilizce 5 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Report for Selected Countries and Subjects IMF Ingilizce 3 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Kemenperin Ketika Swasta Mendominasi kemenperin go id 5 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2022 Kemenperin Industri Manufaktur Indonesia Semakin Ekspansif kemenperin go id Erisim tarihi 1 Eylul 2022 olu kirik baglanti Republika Online Endonezce 12 Subat 2018 17 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 indonesiabaik id 14 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 www ekon go id Endonezce 14 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 web archive org 10 Aralik 2015 10 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 kek go id 16 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 www indonesia investments com 5 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022 Endonezce 16 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2022