Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (1 Ocak 2019) |
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2017) () |
20. yüzyıl felsefesi, 19. yüzyıl sonlarından başlayıp günümüze kadar gelen ve devam eden düşünce geleneklerini ve felsefi akımları kapsar. Her çağın felsefesinin kendi toplumsal, kültürel ve siyasal koşullarıyla etkileşimli olduğu gibi, 20. yüzyıl felsefesi de kendi siyasal ve toplumsal gelişmelerinden etkilenmiştir. Çağın siyasal olayları, kültürel ve teknolojik gelişmeler, bilimsel alandaki yeni sonuçlar, ortaya çıkan yeni düşünce eğilimlerinin hepsi 20. yüzyıl felsefesinde görülen bilime yönelik sorgulayıcı yaklaşımların, aklın sorgulanması girişimlerinin, dile yönelik ilginin, özne kavramı üzerinde yürütülen tartışmaların, zihin problemlerinin, yeni bir boyut kazanan bilgi sorununun, cinsellik soruşturmasının, yabancılaşma ve iktidar sorunsalının arka planını oluşturmaktadır. Bu çağın düşünürlerinin çoğunluğu bir şekilde çalışmalarında çağın kuramsal sorunlarını dillendirmiş ve yanıt arayışında olmuştur.
Önemli akımlar
- Analitik felsefe
- Dil felsefesi
- Yorumsamacılık
- Yapısöküm
- Varoluşçuluk
- Mantıksal Pozitivizm
- Nihilizm
- Fenomenoloji
- Yapısalcılık
- Eleştirel teori
Önemli filozoflar
|
|
|
|
Analitik felsefe
Analitik felsefe 20. yüzyılın ana akımlarından birisidir. Kökenleri Hume'ye kadar uzanan bir felsefe geleneği olarak analitik felsefe, bir yandan dünyanın çok büyük sayıda karmaşık olmayan öğeden meydana geldiğini, öte yandan felsefenin görevinin de bir senteze ulaşma çabası değil ya da mantıksal analiz olduğu iddiasından hareket eder. Bilimden yana tutum alıp metafiziğe karşı duran bu analitik düşünürler, belli bir şekilde realizmi savunurlar diyebiliriz. Bu akımın önemli farklılıklarıyla birlikte önde gelen temsilcileri George Edward Moore, Bertrand Russell, , Ludwig Wittgenstein ve Viyana Çevresi ya da olarak bilinmektedir.
Mantıksal pozitivizm
Yorumsamacılık
Yorumsama ya da hermenuitik yöntemine dayanan felsefe akımı. Felsefe tarihi boyunca yorumsamacılık denilen yaklaşım çeşitli biçimlerde ortaya çıkmış ve çok eski bir düşünme geleneği olmakla birlikte, asıl olarak , Dilthey, Gadamer'ın katkılarıyla belirginlik kazanmış bir 20. yüzyıl düşüncesidir. Yorumsamacılık, anlam ve meseleleri noktasında önceliği yorumlayıcıya veren bir yaklaşım gösterir. Genel olarak metin bilimi ya da metin okuması şeklinde anlaşılmış olsa da (kutsal metinlerin anlaşılması ve açıklanması), yorumsamacılık, 19. yüzyılın sonlarından itibaren bir felsefe eğilimi olarak sahneye çıkmıştır.
Fenomenoloji
Kurucusu Edmund Husserl olan felsefe geleneğidir. 20. yüzyılın tüm felsefi gelişmesini etkilemiş, özne ve bilgi konularında geleneksel felsefe eğilimlerinin dışında bir yaklaşım biçimi geliştirmeye yönelmiştir. "" ve "" olarak adlandırılan ikili bir işlemle fenomenoloji, Kant'ın bilgi alanının dışında bıraktığı gerçekliğin bilinebilir olduğunu öne sürmüş, kendi epistemolojik konumunu bu anlamda öteki felsefelerden üstün tutmaya çalışmıştır. Fenomenoloji felsefesinde Hegel etkisi görülür ve bir akım olarak kendisi de öncelikle varoluşçu felsefeyi, daha sonra da tüm postmodern felsefe tartışmalarını etkilemiştir. Martin Heidegger, , Jean-Paul Sartre gibi aynı zamanda varoluşçu felsefenin öncüleri olarak kabul edilen filozoflar, fenomenolojiden etkilenmiş olmalarının yanı sıra, fenomenolojik felsefenin temsilcileri de sayılırlar.
Yapısalcılık
Yapısalcılık, bir felsefe akımı olarak ve onun öncüsü 'den kaynaklanır. 20. yüzyılın en önemli akımlarından birisidir. Felsefe tarihi içindeki önemli dönüşümlerin kaynaklarından birisi olmuştur. Bilgi, özne, tarih, dil, benlik, bilinç, toplum vb. bütün teorik kavramlara ilişkin farklı bir perspektif ortaya koymuş ve kendisinden sonra postyapısalcılık olarak bilinen gelişmenin öncüsü olmuştur. Claude Levi-Strauss, Althusser gibi isimlerle anılır.
Postyapısalcı felsefe
Özellikle Fransa'da yapısalcılıktan sonra gelişmiş olan ve kaynağında yapısalcılık, fenomenoloji, varoluşçuluk, Nietzscheci felsefe gibi felsefe geleneklerinin bulunduğu, köklü düşünce ve felsefe eleştirisiyle birlikte kendini gösteren felsefe geleneği postyapısalcı felsefe olarak adlandırılmaktadır. Aydınlanma Çağı felsefesi başta olmak üzere, tüm Batı felsefesi tarihine eleştirel bir yönelim gösteren, her tür , ikici (düalist), yaklaşımı sorgulayan bir felsefi tutum söz konusudur burada. Başlıca temsilcileri Michel Foucault, Jacques Derrida, Ernesto Laclau, Jean Baudrillard, Julia Kristeva, Gilles Deleuze gibi isimlerdir.
Postmodern felsefe
Postmodern felsefe, ya da başka bir deyişle gelen zihniyet yapısının temelleri bakımından sorgulanması ve genel olarak yadsınması biçiminde ortaya çıkan felsefe eğilimi olarak adlandırılabilir. Postmodern felsefenin soruşturması yalnızca modern düşünceyle sınırlı kalmaz, bir bütün felsefe tarihini hedefler. Postmodern felsefe olarak addedilen felsefeler, genel bir eğilim olarak, özcülük, temelcilik, gerçekçilik, nesnellik, öznelik, düalizm gibi modern felsefede doruğuna ulaşmış olan temel felsefi nosyonları kuşkuyla karşılar ve yadsır. Bu yaklaşım, Jacques Derrida gibi düşünürlerde görüldüğü üzere, Platon'dan beri süregelen ve Modernizmde doruğuna ulaşan sonlandırmaya yönelir.
Eleştirel realizm
Eleştirel realizm, özellikle realizmin kuramsal sınırlılıklarını ve sorunları aşarak yeniden değerlendirme yönelimidir. 20. yüzyıl felsefesinde yapısalcı, pozitivist, yorumsamacı yaklaşımların dışında yeni bir yönelim olarak belirir. Özellikle bilim felsefesi alanında söz sahibi olarak ortaya çıkar. Klasik realizmde bilimin, ampirik olguların gözlemlenmesine indirgenmesinden kaynaklanan sınırlılıkları eleştirel realizm yaklaşımıyla aşılmaya çalışılır. Nicolai Hartmann yüzyılın ilk yarısında bu akımın temsilcilerinden sayılır. Ayrıca en eski felsefi anlamında realizm, fikirlerin gerçekliğine inanmak anlamına geldiğinden, eleştirel realizm bu anlamda da bir ayrım koyar. Eleştirel realizm, buna göre, hem hem de kabul eder. Ontolojik anlamda dünyadaki şeyler ya da varlıklar onu tasavvur eden bilinçten bağımsız olarak vardır. Realizm ve eleştirel realizm felsefe, bilim, edebiyat eleştirisi gibi alanlarda farklı boyut ve katmanlarda karşımıza çıkar. Fikirlerin gerçekliğine inanmak şeklindeki realizmin felsefi anlamından edebiyattaki realizmin gerçekçilik olarak anlaşılması bu anlam farklarını gösterir. Georg Lukács'ın tanımlamasına göre , edebiyatın realitenin/gerçekliğin bir yansıması olduğu fikrinden hareket eder. Bilim felsefesi alanında da realizmin gerçekçilik şeklinde anlaşılması söz konusudur. Bu noktada eleştirel realizmin ya da gerçekçiliğin en önemli ismi Roy Bhaskar'dır. Felsefi anlamda eleştirel realistler Bhaskar'ın öncü açılımlarını değerlendirmişlerdir. bu felsefi akımın başka bir önemli ismidir.
Eleştirel rasyonalizm
20. yüzyıl, özellikle ikinci yarısından itibaren akla yönelik kuşkular, itirazlar ve yadsıyışlar yüzyılı olmakla birlikte, birçok önemli filozof akıl savunuları yapmaya çalışır. Bunların önemli bir bölümü, bilinen anlamda akıl ve akılcılık savunusunu değil, kendileri de sorguladıkları eleştirel bir akılcılık anlayışı geliştirirler. Habermas örneğin, Adorno ve Horkheimer'de görülen eleştirisinin çok fazla genelleştirilmesine ve bir bütün aklın araçsal akla indirgenmesine karşıdır.Kendisi de akılcılığı eleştirmekte, fakat yine de akıla bir pay bırakmaktadır. Öte yandan eleştirel rasyonalizm denilince ilk akla gelen isim bilim felsefecisi Karl Popper'dir. Öğrencisi tarafından görüşleri yoğun eleştirilere maruz kalıp "" denilmeden önce Popper, eleştirel bir rasyonalizm yöntemi geliştirmeye çalışmıştır. Popper'in eleştirel rasyonalizme dayanan bilim felsefesi, temelde anlamında bilimsel bilgilere ulaşmayı mümkün görür.
Eleştirel teori
Frankfurt Okulu'nun teorik ve felsefi konumunu gösteren adlandırma. Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, Jürgen Habermas, Walter Benjamin okulun en tanıdık simalarıdır. Bu düşünürler Marksizm içinde yer almaktadırlar, ancak Marksizmle ilişkileri özel bir nitelik arz eder; Ortodoks Marksizm'in tamamen dışında kalırlar. Aydınlanmacılıkla eleştirel bir ilişki kurarlar, akıl kavramına yönelik çeşitli boyutlarda eleştiriler getirirler. Postmodern soruşturmada görülen akıl eleştirilerinin ilk ipuçlarını Frankfurt Okulu düşünürlerinde görmek mümkündür. Elbette Frankfurt Okulu'nun her üyesinde farklı boyutta bir eleştirellik söz konusudur, ama bu düşünürleri bir okul içinde birleştiren ögelerin temelinde eleştirel teoriyi benimsemeleri yatar. Eleştirel teori, hem teorinin/felsefenin eleştirel bir şekilde değerlendirilmesini ve yeniden yapılandırılmasını, hem de uygulamada eleştirel bir yönelim gözetilmesini ifade eder. Okulun en genel anlamda eleştirel bir düşünce ve eleştirel bir toplum teorisi kurmayı amaçladığı, felsefi çalışmalarında bu eleştirelliğin ortaya konulduğu söylenebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- 20. Yüzyıl Düşünce Akımları/Yorumlar ve Eleştiriler, , .
- Kıta Avrupası Felsefesine Giriş / Rousseau, Kant, Hegel'den Foucault ve Derrida'ya,David West, çeviren; Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları.
- Felsefe Tarihi, Macit Gökberk, Remzi Kitabevi.
- Çağdaş Felsefe/Kant'tan Günümüze Felsefe Akımları, Bedia Akarsu,.
- Dile Gelen Felsefe, ,YKY.
- Bilim Kuramına Giriş, , çeviren;Doğan Özlem, .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir 1 Ocak 2019 Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin 20 yuzyil felsefesi 19 yuzyil sonlarindan baslayip gunumuze kadar gelen ve devam eden dusunce geleneklerini ve felsefi akimlari kapsar Her cagin felsefesinin kendi toplumsal kulturel ve siyasal kosullariyla etkilesimli oldugu gibi 20 yuzyil felsefesi de kendi siyasal ve toplumsal gelismelerinden etkilenmistir Cagin siyasal olaylari kulturel ve teknolojik gelismeler bilimsel alandaki yeni sonuclar ortaya cikan yeni dusunce egilimlerinin hepsi 20 yuzyil felsefesinde gorulen bilime yonelik sorgulayici yaklasimlarin aklin sorgulanmasi girisimlerinin dile yonelik ilginin ozne kavrami uzerinde yurutulen tartismalarin zihin problemlerinin yeni bir boyut kazanan bilgi sorununun cinsellik sorusturmasinin yabancilasma ve iktidar sorunsalinin arka planini olusturmaktadir Bu cagin dusunurlerinin cogunlugu bir sekilde calismalarinda cagin kuramsal sorunlarini dillendirmis ve yanit arayisinda olmustur 20 yuzyil felsefesinde filozof portresi 1915 Onemli akimlar Analitik felsefe Dil felsefesi Yorumsamacilik Yapisokum Varolusculuk Mantiksal Pozitivizm Nihilizm Fenomenoloji Yapisalcilik Elestirel teoriOnemli filozoflar Henri Bergson 1846 1941 Gottlob Frege 1848 1925 Edmund Husserl 1859 1938 Rudolf Steiner 1861 1925 1870 1945 Vladimir Lenin 1870 1924 Bertrand Russell 1872 1970 George Edward Moore 1873 1958 Ernst Cassirer 1874 1945 Albert Schweitzer 1875 1965 Martin Buber 1878 1965 Lev Trocki 1879 1940 1880 1903 Oswald Spengler 1880 1936 1881 1955 Ludwig von Mises 1881 1973 Moritz Schlick 1882 1936 Jose Ortega y Gasset 1883 1955 Gaston Bachelard 1884 1962 Ernst Bloch 1885 1977 Jerry Fodor 1935 Alain Badiou 1937 Thomas Nagel 1937 Robert Nozick 1938 2002 1938 Tzvetan Todorov 1939 1940 Saul Kripke 1940 Philippe Lacoue Labarthe 1940 Jean Luc Nancy 1940 1941 2001 Giorgio Agamben 1942 1942 Luce Irigaray 1930 Michel Serres 1930 Daniel Dennett 1942 Georg Lukacs 1885 1971 Ludwig Wittgenstein 1889 1951 Martin Heidegger 1889 1976 Rudolf Carnap 1891 1970 Antonio Gramsci 1891 1937 Michael Polanyi 1891 1976 Walter Benjamin 1892 1940 Mao Zedong 1893 1976 Max Horkheimer 1895 1973 Georges Bataille 1897 1962 Unknown Leo Strauss 1899 1973 Gilbert Ryle 1900 1976 Hans Georg Gadamer 1900 2002 Jacques Lacan 1901 1981 Alfred Tarski 1901 1983 Henri Lefebvre 1901 1991 1901 1989 Mortimer Adler 1902 2001 1902 1988 Eric Hoffer 1902 1983 Guy Debord 1931 1994 Roger Penrose 1931 Richard Rorty 1931 1931 John Searle 1932 Paul Virilio 1932 Antonio Negri 1933 1934 1934 Hilary Putnam 1926 Bernard Williams 1929 2003 Jurgen Habermas 1929 Jean Baudrillard 1929 1929 Pierre Bourdieu 1930 2002 Jacques Derrida 1930 2004 Karl Popper 1902 1994 1903 1930 Theodor W Adorno 1903 1969 Georges Canguilhem 1904 1995 Ayn Rand 1905 1982 Jean Paul Sartre 1905 1980 Hannah Arendt 1906 1975 Emmanuel Levinas 1906 1995 Nelson Goodman 1906 1989 Maurice Blanchot 1907 2003 Jean Hyppolite 1907 1968 Claude Levi Strauss 1908 Maurice Merleau Ponty 1908 1961 Simone de Beauvoir 1908 1986 Willard Van Orman Quine 1908 2000 Simone Weil 1909 1943 1909 1988 Isaiah Berlin 1909 1997 Alfred Ayer 1910 1989 1910 1993 John Langshaw Austin 1911 1960 Marshall McLuhan 1911 1980 1912 1989 Arne Naess 1912 Alan Turing 1912 1954 Albert Camus 1913 1960 Paul Ricoeur 1913 2005 1916 1999 Georg Henrik von Wright 1916 2003 1926 1926 1948 Slavoj Zizek 1949 1950 1917 2003 Louis Althusser 1918 1990 1919 1983 1919 2001 R M Hare 1919 2002 P F Strawson 1919 2006 Philippa Foot 1920 John Rawls 1921 2002 1921 2004 Cornelius Castoriadis 1922 1997 Thomas Samuel Kuhn 1922 1996 Imre Lakatos 1922 1974 1922 1923 1923 1969 Arthur Danto 1924 Paul Feyerabend 1924 1994 1924 Jean Francois Lyotard 1924 1998 Gilles Deleuze 1925 1995 1925 1926 Michel Foucault 1926 1984 1950 1951 Christine Korsgaard 1952 Bernard Stiegler 1952 1953 1954 John Zerzan 1943 1944 Peter Singer 1946 1947 Analitik felsefeAnalitik felsefe 20 yuzyilin ana akimlarindan birisidir Kokenleri Hume ye kadar uzanan bir felsefe gelenegi olarak analitik felsefe bir yandan dunyanin cok buyuk sayida karmasik olmayan ogeden meydana geldigini ote yandan felsefenin gorevinin de bir senteze ulasma cabasi degil ya da mantiksal analiz oldugu iddiasindan hareket eder Bilimden yana tutum alip metafizige karsi duran bu analitik dusunurler belli bir sekilde realizmi savunurlar diyebiliriz Bu akimin onemli farkliliklariyla birlikte onde gelen temsilcileri George Edward Moore Bertrand Russell Ludwig Wittgenstein ve Viyana Cevresi ya da olarak bilinmektedir Mantiksal pozitivizmYorumsamacilikYorumsama ya da hermenuitik yontemine dayanan felsefe akimi Felsefe tarihi boyunca yorumsamacilik denilen yaklasim cesitli bicimlerde ortaya cikmis ve cok eski bir dusunme gelenegi olmakla birlikte asil olarak Dilthey Gadamer in katkilariyla belirginlik kazanmis bir 20 yuzyil dusuncesidir Yorumsamacilik anlam ve meseleleri noktasinda onceligi yorumlayiciya veren bir yaklasim gosterir Genel olarak metin bilimi ya da metin okumasi seklinde anlasilmis olsa da kutsal metinlerin anlasilmasi ve aciklanmasi yorumsamacilik 19 yuzyilin sonlarindan itibaren bir felsefe egilimi olarak sahneye cikmistir FenomenolojiKurucusu Edmund Husserl olan felsefe gelenegidir 20 yuzyilin tum felsefi gelismesini etkilemis ozne ve bilgi konularinda geleneksel felsefe egilimlerinin disinda bir yaklasim bicimi gelistirmeye yonelmistir ve olarak adlandirilan ikili bir islemle fenomenoloji Kant in bilgi alaninin disinda biraktigi gercekligin bilinebilir oldugunu one surmus kendi epistemolojik konumunu bu anlamda oteki felsefelerden ustun tutmaya calismistir Fenomenoloji felsefesinde Hegel etkisi gorulur ve bir akim olarak kendisi de oncelikle varoluscu felsefeyi daha sonra da tum postmodern felsefe tartismalarini etkilemistir Martin Heidegger Jean Paul Sartre gibi ayni zamanda varoluscu felsefenin onculeri olarak kabul edilen filozoflar fenomenolojiden etkilenmis olmalarinin yani sira fenomenolojik felsefenin temsilcileri de sayilirlar YapisalcilikYapisalcilik bir felsefe akimi olarak ve onun oncusu den kaynaklanir 20 yuzyilin en onemli akimlarindan birisidir Felsefe tarihi icindeki onemli donusumlerin kaynaklarindan birisi olmustur Bilgi ozne tarih dil benlik bilinc toplum vb butun teorik kavramlara iliskin farkli bir perspektif ortaya koymus ve kendisinden sonra postyapisalcilik olarak bilinen gelismenin oncusu olmustur Claude Levi Strauss Althusser gibi isimlerle anilir Postyapisalci felsefeOzellikle Fransa da yapisalciliktan sonra gelismis olan ve kaynaginda yapisalcilik fenomenoloji varolusculuk Nietzscheci felsefe gibi felsefe geleneklerinin bulundugu koklu dusunce ve felsefe elestirisiyle birlikte kendini gosteren felsefe gelenegi postyapisalci felsefe olarak adlandirilmaktadir Aydinlanma Cagi felsefesi basta olmak uzere tum Bati felsefesi tarihine elestirel bir yonelim gosteren her tur ikici dualist yaklasimi sorgulayan bir felsefi tutum soz konusudur burada Baslica temsilcileri Michel Foucault Jacques Derrida Ernesto Laclau Jean Baudrillard Julia Kristeva Gilles Deleuze gibi isimlerdir Postmodern felsefePostmodern felsefe ya da baska bir deyisle gelen zihniyet yapisinin temelleri bakimindan sorgulanmasi ve genel olarak yadsinmasi biciminde ortaya cikan felsefe egilimi olarak adlandirilabilir Postmodern felsefenin sorusturmasi yalnizca modern dusunceyle sinirli kalmaz bir butun felsefe tarihini hedefler Postmodern felsefe olarak addedilen felsefeler genel bir egilim olarak ozculuk temelcilik gercekcilik nesnellik oznelik dualizm gibi modern felsefede doruguna ulasmis olan temel felsefi nosyonlari kuskuyla karsilar ve yadsir Bu yaklasim Jacques Derrida gibi dusunurlerde goruldugu uzere Platon dan beri suregelen ve Modernizmde doruguna ulasan sonlandirmaya yonelir Elestirel realizmElestirel realizm ozellikle realizmin kuramsal sinirliliklarini ve sorunlari asarak yeniden degerlendirme yonelimidir 20 yuzyil felsefesinde yapisalci pozitivist yorumsamaci yaklasimlarin disinda yeni bir yonelim olarak belirir Ozellikle bilim felsefesi alaninda soz sahibi olarak ortaya cikar Klasik realizmde bilimin ampirik olgularin gozlemlenmesine indirgenmesinden kaynaklanan sinirliliklari elestirel realizm yaklasimiyla asilmaya calisilir Nicolai Hartmann yuzyilin ilk yarisinda bu akimin temsilcilerinden sayilir Ayrica en eski felsefi anlaminda realizm fikirlerin gercekligine inanmak anlamina geldiginden elestirel realizm bu anlamda da bir ayrim koyar Elestirel realizm buna gore hem hem de kabul eder Ontolojik anlamda dunyadaki seyler ya da varliklar onu tasavvur eden bilincten bagimsiz olarak vardir Realizm ve elestirel realizm felsefe bilim edebiyat elestirisi gibi alanlarda farkli boyut ve katmanlarda karsimiza cikar Fikirlerin gercekligine inanmak seklindeki realizmin felsefi anlamindan edebiyattaki realizmin gercekcilik olarak anlasilmasi bu anlam farklarini gosterir Georg Lukacs in tanimlamasina gore edebiyatin realitenin gercekligin bir yansimasi oldugu fikrinden hareket eder Bilim felsefesi alaninda da realizmin gercekcilik seklinde anlasilmasi soz konusudur Bu noktada elestirel realizmin ya da gercekciligin en onemli ismi Roy Bhaskar dir Felsefi anlamda elestirel realistler Bhaskar in oncu acilimlarini degerlendirmislerdir bu felsefi akimin baska bir onemli ismidir Elestirel rasyonalizm20 yuzyil ozellikle ikinci yarisindan itibaren akla yonelik kuskular itirazlar ve yadsiyislar yuzyili olmakla birlikte bircok onemli filozof akil savunulari yapmaya calisir Bunlarin onemli bir bolumu bilinen anlamda akil ve akilcilik savunusunu degil kendileri de sorguladiklari elestirel bir akilcilik anlayisi gelistirirler Habermas ornegin Adorno ve Horkheimer de gorulen elestirisinin cok fazla genellestirilmesine ve bir butun aklin aracsal akla indirgenmesine karsidir Kendisi de akilciligi elestirmekte fakat yine de akila bir pay birakmaktadir Ote yandan elestirel rasyonalizm denilince ilk akla gelen isim bilim felsefecisi Karl Popper dir Ogrencisi tarafindan gorusleri yogun elestirilere maruz kalip denilmeden once Popper elestirel bir rasyonalizm yontemi gelistirmeye calismistir Popper in elestirel rasyonalizme dayanan bilim felsefesi temelde anlaminda bilimsel bilgilere ulasmayi mumkun gorur Elestirel teoriAdorno Horkheimer ve Habermas Frankfurt Okulu nun teorik ve felsefi konumunu gosteren adlandirma Theodor W Adorno Max Horkheimer Jurgen Habermas Walter Benjamin okulun en tanidik simalaridir Bu dusunurler Marksizm icinde yer almaktadirlar ancak Marksizmle iliskileri ozel bir nitelik arz eder Ortodoks Marksizm in tamamen disinda kalirlar Aydinlanmacilikla elestirel bir iliski kurarlar akil kavramina yonelik cesitli boyutlarda elestiriler getirirler Postmodern sorusturmada gorulen akil elestirilerinin ilk ipuclarini Frankfurt Okulu dusunurlerinde gormek mumkundur Elbette Frankfurt Okulu nun her uyesinde farkli boyutta bir elestirellik soz konusudur ama bu dusunurleri bir okul icinde birlestiren ogelerin temelinde elestirel teoriyi benimsemeleri yatar Elestirel teori hem teorinin felsefenin elestirel bir sekilde degerlendirilmesini ve yeniden yapilandirilmasini hem de uygulamada elestirel bir yonelim gozetilmesini ifade eder Okulun en genel anlamda elestirel bir dusunce ve elestirel bir toplum teorisi kurmayi amacladigi felsefi calismalarinda bu elestirelligin ortaya konuldugu soylenebilir Ayrica bakinizRasyonalizm Semiyoloji Bilim felsefesiKaynakca20 Yuzyil Dusunce Akimlari Yorumlar ve Elestiriler Kita Avrupasi Felsefesine Giris Rousseau Kant Hegel den Foucault ve Derrida ya David West ceviren Ahmet Cevizci Paradigma Yayinlari Felsefe Tarihi Macit Gokberk Remzi Kitabevi Cagdas Felsefe Kant tan Gunumuze Felsefe Akimlari Bedia Akarsu Dile Gelen Felsefe YKY Bilim Kuramina Giris ceviren Dogan Ozlem