Gaziantep İli

Koordinatlar: 37°04′N, 37°23′E

Gaziantep ya da eski ve halk arasındaki kısa adıyla Antep (Osmanlıca: عینتاب Ayntab) Türkiye'nin Gaziantep ilinin merkezi olan şehirdir.

Gaziantep Antep
Şehir
Gaziantep Şehir Merkezi Gaziantep Kalesi (2018) Gaziantep Arkeoloji Müzesi Rumkale Zeugma Mozaik Müzesi
Slogan: Bu 100'den Gaziantep!
Gaziantep'in Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Gaziantep
İdare
• Belediye Başkanı	Fatma Şahin (AK Parti)
• Vali	Kemal Çeber
Rakım	850 m
Zaman dilimi	(TRS)
Posta kodu	27XXX
Alan kodu	342
Plaka kodu	27
Resmî site Gaziantep Büyükşehir Belediyesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan Türkiye'nin önemli şehirlerinden Gaziantep; sanayi ve gelişmişlik bakımından ilk sıralarda yer alır. Eğitim, ticaret ve sanayi şehridir. Hâlâ yaşanılan en eski şehirler listesinde hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise serin ve yağışlı geçer. Don olayı nadir görülür, sıcaklık sıfır derecenin altına nadiren düşer. Orta Fırat Bölümü'nde yer alan Gaziantep’te genellikle Karasal iklim görülmektedir. Bunların yanında Gaziantep, Türkiye sanayisi ve ticaretinde de çok önemli bir yer tutar. Bunun sebepleri arasında Gaziantep'in Anadolu ile Orta Doğu arasında bir konumda bulunması ve liman kentlerine yakınlığı sayılabilir. Rumkale ve Gaziantep Kalesi Gaziantep'in simgeleri arasında sayılabilir.

Tarihçe

İlk çağlar

Zeugma antik kentinden çıkarılan ve şu anda Zeugma Mozaik Müzesi'nde sergilenen "Çingene Kızı" mozaiği. Mozaikteki kişinin Yunan mitolojisindeki yeryüzü tanrıçası Gaia olduğu düşünülmektedir.

19. yüzyılda Osmanlı zamanında Gaziantep, eski adıyla; "Ayntab", 1850.

Günümüzdeki Gaziantep'in yakınlarında bulunan Dülük (Dolikhe ya da Doliche) bu yöredeki en eski kenttir. Arkeolojik kazılarından bu kentte Paleolitik dönemden beri insanların yaşadığı bilinmektedir. Ancak, Dülük Erken Tunç Çağı'ndan sonra bir sürekli yerleşim yeri hâline gelebilmiştir. Bu kent, İpek Yolu üzerinde bulunduğu için çok gelişmiştir.

İlk kurulduğunda Babil yönetimi altında kalan kent, MÖ 1700'lü yıllarda Hititler'in eline geçti. Hititler'den sonra Mısır yönetimine geçen kent, MÖ 700-MS 546 arasında ise kronolojik sırayla Medler, Asurlular ve Persler tarafından yönetilir. MÖ 6. yüzyılda ise kent sırası ile Makedonya, Selevkos ve Komagene uygarlıklarının yönetimi başlar. Değişik medeniyetlere ev sahipliği yapan Antep, 1516 yılında Osmanlıların eline geçmesiyle ilk dönemlerde Arap ve Halep Eyaleti’ne bağlı bir konumda iken, 1531 yılında Dulkadir Eyaleti’nin teşekkül etmesi sonucu, bu eyaletin sınırları arasında yer alarak 1818 senesine kadar bu konumunu muhafaza etmiştir. Bu tarihten itibaren yeniden Halep eyaletine sancak olarak bağlanmıştır. Şehir, Osmanlı kent kültüründe önemli bir yer almıştır.

Yeni bir kent

Romalılar, Dülük yakınlarına Antiochia ad Taurum adında yeni bir kent kurar. Bu kent İsa'nın havarilerinden Yuhanna'nın Hristiyanlık'ı yaymak için seçtiği merkezlerden biri olmuştur. Kent, MS 395 yılında Bizans İmparatorluğu'nun eline geçer. MS 636 yılında halife Ömer bin Hattab, İslamiyet'i yaymak için Ayıntap ve Hatay yöresini Bizanslıların elinden alır. Bu şekilde Ayıntap halkı İslamiyet'i kabul eder. Bu arada Dülük, hızla eski önemini yitirmektedir.
1071 yılında Alp Arslan'ın Malazgirt Savaşı'ndaki zaferinden sonra kent Selçuklu yönetimine geçer. Bir dönem Eyyübilerin eline geçen kent, 1270 yılında Moğolların Ayıntap'a saldırmasıyla, 1389 yılında Dulkadiroğulları'nın ve 1471 yılında Memlük Devleti'nin egemenliğine geçmiştir.

Osmanlı yönetimi

1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Mercidabık Muharebesi'ndeki zaferinden sonra Ayıntap, Osmanlı yönetimine geçer. Osmanlılar döneminde kente çok sayıda cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiştir. 1516-1596 yılları arasında kent, üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de çok gelişmiştir. 1641 ve 1671 yıllarında iki defa kenti ziyaret eden Evliya Çelebi, kentte 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve bir de kapalı çarşı olduğunu yazar ve seyahatnamesinde aynen "Dünya yüzünden geniş bir ili, göz alıcı büyük yapıları her yerden aranan eşyası, birçok mezraları, bolluk ve verimliliği, bitimsiz yiyecek ve içecek pınarları ve ırmaklarıyla burası 'Şehr-i Ayıntab-ı Cihan'dır" der. Osmanlı döneminde Ayıntap, asla kendi eyaletinde olmayıp, önce Maraş (bugünkü Kahramanmaraş), sonra Halep eyaletinde yer almıştır. Buna rağmen Ayıntap'ın kültürü Arap kültüründen fazla etkilenmemiştir.

Antep Savunması

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti parçalanır. 17 Aralık 1918 tarihinde Antep, Birleşik Krallık'a, 5 Kasım 1919 tarihinde Fransa'ya bırakılır.Ermeni Lejyonu da bu savaşta görev almıştır. Şehre 8 Şubat 1921 Günü Gazilik unvanı Verilmiştir.

Antep halkı, 1920 yılında, Fransız birliklerinin Antep'e yerleşmesi üzerine direnişe başlar. 1920 yılının Ocak ayında Karayılan komutasındaki çeteler, Fransızların bir süvari birliğini pusuya düşürür. Şahin Bey, 200 kişilik milis gücüyle 1920 yılının Mart ayına kadar Antep'teki Fransız askerlerine karşı savaşır. Ancak açlık, cephanesizlik ve şehre yardım ulaşamaması sebebiyle Antep halkı, 9 Şubat 1921'de teslim olmak zorunda kalır. Savaş tam 10 ay 9 gün sürer. 25 Aralık 1921'de Ankara Anlaşması gereğince Fransız birlikleri şehri boşaltır.

Cumhuriyet dönemi

Gaziantep, 1987 yılında çıkarılan 3398 sayılı kanun ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta iki ilçe (Şahinbey ve Şehitkamil) Gaziantep Büyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi. Bu sınırlar içinde kalan ilçeler, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.

Şu anda üç merkez ilçesi vardır bunlar; Şahinbey, Şehitkamil ve Oğuzeli ilçeleridir.

2013 yılında Suriye İç Savaşında NATO üyesi Türkiye'ye yönelik herhangi bir askeri hamleye karşılık askeri hamle için Gaziantep'e Adana ve Kahramanmaraş'ın ardından Türkiye'nin isteğiyle MIM-104 Patriot yerleştirilmiştir. 2023 yılında, kent yaşanan depremlerde ağır hasar gördü.

İklim

Gaziantep’te Bir Limon Bahçesi

Gaziantep’te yazların sıcak ve kurak, kışların serin ve yağışlı geçtiği Akdeniz iklimi hüküm sürer. Sıcaklık sıfırın altına gündüzleri pek düşmez, karlı gün sayısı ortalama iki gündür. En sıcak ay ortalaması 27,7 derecedir. Akdeniz bitkisi olan zeytin, bağ, limon ve turunçgiller iklim şartlarına elverişlidir. Tarım olarak zeytin yetiştiriciliği ve fıstık yetiştiriciliği yaygındır. Nizip zeytini bu bölgeye has bir zeytin türüdür.

Gaziantep iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	19,0	22,7	28,1	34,0	37,8	39,6	44,0	42,8	40,8	36,4	27,3	25,2	44,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	7,6	9,4	14,0	19,7	25,4	31,1	35,3	35,3	31,1	24,2	16,1	9,8	21,5
Ortalama sıcaklık (°C)	3,0	4,3	8,1	13,2	18,6	24,0	27,7	27,4	22,8	16,1	9,3	4,8	14,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−0,8	0,0	3,0	7,3	11,8	17,0	21,1	20,9	16,2	10,0	4,4	1,0	9,3
En düşük sıcaklık (°C)	−17,5	−15,6	−11	−4,3	2,5	4,5	10,6	12,1	3,4	−2,8	−9,7	−15	−17,5
Ortalama yağış (mm)	96,6	84,0	73,5	53,4	32,7	6,7	2,5	2,2	5,8	36,2	63,0	96,1	552,7
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	89.398	39.998	49.400
1935	127.599	50.965	76.634
1940	141.063	57.132	83.931
1945	153.029	62.873	90.156
1950	150.696	71.887	78.809
1955	182.641	96.678	85.963
1960	192.909	124.097	68.812
1965	235.472	160.152	75.320
1970	298.849	227.652	71.197
1975	372.938	300.882	72.056
1980	449.392	374.290	75.102
1985	559.111	478.635	80.476

1987 yılında Gaziantep büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.

Yıl	Nüfus	İlçeler
1990	603.464	Şahinbey, Şehitkamil
2000	853.513
2007	1.175.042
2008	1.252.329	Şahinbey, Şehitkamil, Oğuzeli
2009	1.295.050
2010	1.341.054
2011	1.393.289
2012	1.438.373

2004 yılında çıkarılan kanun nedeniyle il merkezinde olmayan Oğuzeli ilçesi de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verilerine Oğuzeli de dahil edilmiştir. 2012 yılında ise ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.

Etnik yapı

Arap coğrafyacı Dimeşkî 14. yüzyılın başlarında Antep'in sakinlerinin Türkmen olduğunu yazmıştır.

Şehri 27 Mayıs 1834 tarihinde ziyaret eden Pierre Martin Rémi Aucher-Éloy 12 bin nüfuslu Antep'in Ermeniler ve Türklerden oluştuğundan bahsetmiştir. 1862 yılında şehri ziyaret eden İrlandalı diplomat James Lewis Farley şehirde, Müslüman ahalinin zengin kısmını ve çevredeki taşralı halkı oluşturan 18 bin Türk ile 8 bin 500 Ermeni ve 500 Yahudi'nin yaşadığını yazmıştır. 1895 senesinde Fransız coğrafyacı Élisée Reclus Antep'te çoğunlukla Türkmenlerin yaşadığından bahsetmiştir. 1911 yılında yayımlanan Encyclopædia Britannica'nın on birinci baskısı ve sonraki baskılarda Antep şehrindeki Müslüman sakinlerin çoğunlukla Türkmen kökenli olduğu belirtilmiştir. Fransız işgalinde yer alan komutanlardan Maurice Abadie, Antep sancağının çok büyük bölümünün Türk olduğunu ve geriye kalan nüfusun Arap, Kürt, Ermeni, Çerkes ve Yahudilerden oluştuğunu belirtmiştir. Antepli Ermeniler Birliğine göre 1914 senesinde 80 bin nüfuslu şehirde 30 bin Ermeni, 2 bin Kürt, birkaç yüz Çerkes ve geriye kalan nüfusu ve şehrin çoğunluğunu oluşturan Türkler yaşamaktaydı.

Günümüzdeki şehirde yerli Türklerle beraber, güneydoğudaki şehirlerden sanayi ve ticaret amaçlı göç etmiş 450 binden fazla Kürt de yaşamaktadır.

Kültür

Gaziantep baklavası

El sanatları

Gaziantep'te çok çeşitli el sanatları mevcuttur. Geçmişte Gaziantep'teki en yaygın el sanatları dericilik, bakırcılık, yemenicilik, kilimcilik, el işlemeciliği ve kuyumculuktur. Bunlardan el işlemeciliği, bakırcılık ve kilimcilik önemini hâlâ korumaktadır. Özelikle Gaziantep'in kendine özgü motifleri olan kilimleri ve bakır ürünleri çok meşhurdur. Gaziantep'e özgü kilim çeşitleri Baklava dilimleri, Habbap ayağı, Kuş Kanadı, Zincir Göbek, Dirsek göbek, Pençe Göbek, Çarkı felek, Parmak göbek ve Atom Göbek'tir. Ayrıca hanımların hemen her evde yaptığı Antep işi, dantel ve örgü gibi başka el sanatları da mevcuttur.

Mutfak

Gaziantep'in çok zengin bir mutfağı toplamda 300 çeşide yakın yemeği vardır. Türkiyenin lezzet ve gastronomi şehridir.^[] Bu mutfak seneler boyunca çeşitli geleneklerin ve uygarlıkların harmanlanmasıyla zenginleşmiştir. Antep mutfağı özellikle kebap, et yemekleri, tencere yemekleri ve tatlıları ile meşhurdur. Beyran, alinazik, içli köfte, mercimek köftesi, maş çorbası, pirpirim aşı, lebeniye çorbası, yoğurtlu çiğdem aşı, yoğurtlu keme aşı, zerdali aşı, alaca çorba, altı ezmeli kebap, arap köftesi, baklava, beyti, börk aşı, çağla aşı, cağırtlak kebap, doğrama, ekşili taraklı kebap, erik tavası, firik pilavı, kavurma, kuşbaşı kebap, küşneme, lolazlı pilav, yağlı köfte, omaç, sarımsaklı lahmacun, patlıcan kebabı, sarımsak kebabı, simit kebabı, soğan kebabı, şiveydiz, yuvarlama, yeni dünya kebabı, diş hediği, zerdeli sütlaç, katmer, baklava çeşitleri, künefe, kuymak (lohusa kuymağı), un helvası, nişe helvası, şam tatlısı, şirin tarhana Gaziantep mutfağına özgü yemek ve tatlıların sadece çok azıdır.

Gaziantep, 116 şehir arasından Türkiye’yi temsil eden ilk şehir olarak 2015'te gastronomi dalında UNESCO'nun 'na dâhil edildi.

Ağız

Antep ağzı ile İstanbul ağzı arasındaki farklar

Türkçe	Antepçe
kalın	galın
lezzet	/n'æz.zet/
baklava	paklava
bugün	bööğn/
gök	göv/
dükkân	düven
bahçe	bahça
elbet	/h'el.bet/
büyük	böyyyk
mevsim	/m'œʊ.sym/
hamarat	/'a.ma.ɾat/
buğday	buuda

Anadolu'daki birçok ilde olduğu gibi Gaziantep'in de kendine özgü bir ağzı vardır. Halk arasında "Antep ağzı" ya da "Antepçe" adıyla çağrılan bu konuşma şekli özellikle kırsal kesimde yaşayanlar ve yaşlılar arasında daha çok görülür. En belirgin özellikleri "r" ve "y" harflerinin söylenmemesi, "h" ve "k" harflerinin değişime uğraması ve
"-iyor" eki ile bâzı şahıs eklerinin yok olmasıdır. Antep ağzından bazı örnekler yandaki tabloda yer alır.

Türküler ve halk oyunları

Gaziantep yöresine özgü çok çeşitli türküler vardır. Bu türküler kahramanlık, aşk, göç ve oyun türküleri ve ağıtlar olarak beşe ayırılabilir. Bu türkülerden Karayılan13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Şirinnar12 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Allı Yemeni25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ezo Gelin9 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bahçalarda Mor Meni16 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evlerinde bir İpekten halı var14 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bahçalarda Zerdali11 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Emmoğlu9 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Deriko18 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sadece çok az bir kısmıdır.
Gaziantep, halk oyunları yönünden de çok zengindir. Bu oyunlar ise ağır halaylar, oynak halaylar ve mizanseli oyunlar olarak üçe ayrılır.

Tarihî yerler ve müzeler

Tarihî şehirden bir görünüm.

Gaziantep Kalesi'nden şehrin kuzeybatısına bakış.

Kentin tam merkezinde tarihî Gaziantep Kalesi yer alır. Kalenin güneyinde tarihî Naib Hamamı bulunmaktadır. Kalenin kuzeyinde ise çok sayıda tarihî han (Bayaz Han, Büdeyri Hanı ve gibi) bulunmaktadır. Hanların kuzeyinde bakır işlemeleriyle ünlü tarihî Bakırcılar Çarşısı yer alır. İlde Boyacı Camii, Kurtuluş Camii ve Şirvan Camii gibi çok sayıda tarihî cami yer alır. Bey Mahallesi'nde ise tarihi Antep evleri yer alır. İldeki görülecek bir diğer yer ise Aziz Bedros Kilisesi'dir. Bu cümleden önce adı geçen bütün yerler ödüllü "Kültür Yolu Projesi" adı altında restore edilmiştir. Gaziantep sınırları içerisindeki Zeugma ile Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi, UNESCO'nun (Dünya Mirası Geçici Listesi)'nde bulunmaktadır.

Gaziantep'teki Müzeler

Gaziantep Arkeoloji Müzesi

Zeugma Mozaik Müzesi’indeki Okeanos ve Tetis mozaiği

Gaziantep, ilinde çok sayıda müze vardır. Yapılmakta olan müzelerle beraber Gaziantep tam bir müzeler kenti olacaktır. Diğer tarihi kalıntılardan bazıları, Zeugma (Türkçe'de Belkıs da denilir) ve Nizip ilçesinin ve biraz daha kuzeydeki Rumkale yakınlarındaki Kargamış harabeleridir.

• Gaziantep Arkeoloji Müzesi

Gaziantep Arkeoloji Müzesi, Cilalı Taş Devri ‘ne ait seramik koleksiyonları; Bakır Çağı ve Tunç Çağı'na ait çeşitli nesneler, figürler ve mühürler; Hitit, Urartu, Yunan Pers, Roma, Kommagene Krallığı ve Bizans dönemlerinden taş ve bronz objeler, mücevherler, seramikler, madeni paralar, cam objeler, mozaikler ve heykellere sahiptir.

• Zeugma Mozaik Müzesi

Zeugma Mozaik Müzesi, toplam 1.700 metrekare (18.000 ft²) Zeugma mozaiklerini ve diğer mozaikleri barındırır. 9 Eylül 2011'de halka açıldı.

• Hasan Süzer Etnografya Müzesi

Geç Osmanlı döneminden kalma restore edilmiş bir taş yapı olan Hasan Süzer Etnografya Müzesi, eski yaşam tarzı dekorasyona ve çeşitli silah, belge, şehrin savunmasında kullanılan aletler ve yerel direniş kahramanlarının fotoğraflarına ait koleksiyonlara sahiptir. İlk olarak 1906 yılında Garuj Karamanukyan'ın evi olarak inşa edilmiştir.

Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi açık hava müzesi, İslahiye ilçesinin 30 km (19 mi) güneyindeki aynı adla bilinen köydedir. Yakın Doğu'nun en büyük açık hava heykel atölyesidir ve bölgedeki kalıntılar Hititler'e kadar uzanır.

Gaziantep Savunma Müzesi: Gaziantep Kalesi ‘ndeki Panorama Müzesi'ne girmeden girişte üç yerel kahraman Molla Mehmet Karayılan, Şehit Mehmet Kâmil ve Şahin Bey heykelleri ile karşılaşıyorsunuz. Müzeye girerken yankıları duyarsınız: "Ben Antepliyim. Şahinim (Şahin)." Tarihi bir Antep evinde (“Nakıpoğlu Evi” olarak da bilinir) bulunan Gaziantep Savaş Müzesi, şehri savunurken şehit olan ve Türkiye'nin ulusal birliğinin ve bağımsızlığı sürdürme kararlılığının simgesi haline gelen 6.317 kişinin anısına adanmıştır. Antep Muharebesi'nin hikâyesi ses cihazları ve kronolojik panellerle anlatılıyor.

• Gaziantep Harp Müzesi Avlusu
• Gaziantep Harp Müzesi Silah sergisi
• Gaziantep Savaş Müzesi Stratejisi
• Gaziantep Savaş Müzesi Demirci
• Gaziantep Savaş Müzesi Madencilik
• Gaziantep Savaş Müzesi Savaşta çocuklar

• Şahinbey Savaş Müzesi
• Medusa Cam Müzesi
• Gaziantep Mevlevihanesi Vakıf Müzesi

Derviş tekkesi, caminin külliye (caminin etrafında merkezlenmiş İslami-Osmanlı külliyesi) bir parçasıdır. 17. yüzyılda inşa edilmiştir. Mevlevi Tekkesi ‘ne, caminin avlusuna açılan bir avludan girilmektedir.

• Gaziantep Mevlevi Müzesi Çalışma grubu
• Gaziantep Mevlevi Müzesi Sema
• Gaziantep Mevlevi Müzesi Müzisyenleri
• Gaziantep Mevlevi Müzesi Mezarları

Emine Göğüş Mutfak Müzesi Gaziantep mutfağı ve yemek kültürü ile tanınır. 1904 yılında yapılmış tarihi bir taş ev restore edilerek Emine Göğüş Mutfak Müzesi'ne dönüştürülmüştür. Müze, Gaziantep'in Fransız işgalinden kurtuluşunun 87. yıl dönümü kutlamaları kapsamında açıldı.

Tarihi yerler

Zeugma'daki duvar resimleri ve yer mozaikleri

Zeugma, Gaziantep ilindeki bugünkü Belkıs köyü sınırları içinde, Fırat nehrinin geçilebilir en sığ yerinde kurulmuş bir antik kenttir. Bölgenin antik çağlardan beri askeri ve ticari açıdan stratejik karakteri nedeniyle (Zeugma, önemli bir Roma lejyonu’nun, Lejyon IV Scythica ‘nın, Parthia sınırına yakın karargâhıydı.) şehir, Bizans döneminde de yüzyıllarca önemini korudu.

Gaziantep Kalesi kenti izleyen bir tepeye kuruludur.

Şehrin merkezindeki Gaziantep Kalesi, Gala (halk ağzıyla 'kale') da denilen, şehrin tarihi geçmişini ve mimari tarzını sergiler. Kalenin tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte burada yapılan kazılar sonucunda toprak yüzeyinde var olan bölümün altında Tunç Çağı yerleşim tabakalarının olduğu düşünülmektedir.

Kurtuluş Camii, eski Ermeni Meryem Ana Katedrali (Surp Asdvadzadzin), şehrin işgalci Fransızlardan kurtarılmasından sonra cami'ye dönüştürüldü. Fransız-Türk Savaşı (1918-1921) sonrasındaki kuvvetler. 1918 ile 1921 yılları arasında şehri işgal eden Fransız kuvvetleri arasında Fransız Ermeni Lejyonu da vardı.

Boyacı Camii minaresi

Şahinbey semtinde tarihi bir cami olan Boyacı Camii Kadı Kemalettin tarafından 1211 yılında yaptırılmış ve 1357 yılında tamamlanmıştır. Dünyanın en eski ahşap minberlerinden birine sahiptir. Kuran ayetleri, yıldızlar ve geometrik desenlerle bezenmiştir. Minaresi şehrin simgelerinden biri olarak kabul edilir.

Şirvani Camii (Şirvani Mehmet Efendi Camii) İki Şerefeli Cami olarak da anılan, Gaziantep'in Seferpaşa semtinde bulunan en eski camilerinden biridir. Şirvani Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır.

Ömeriye Camii, Düğmeci semtinde bir camidir. Gelenek, ilk olarak İslam Halifeliği döneminde ikinci Halife, Ömer (dolayısıyla adı) altında inşa edildiğini ve bu da onu Gaziantep'in bilinen en eski camisi yapacağını belirtir. Modern cami, 1850 yılında yerinde restore edilmiştir. Siyah ve kırmızı mermeri mihrap ile tanınır.

Şeyh Fethullah Camii, 1563 yılında yapılmış ve Kepenek'te bulunan tarihi bir camidir. Bitişik Türk hamamları ve medresesi vardır.

Nuri Mehmet Paşa Camii, 1786 yılında asilzade Nuri Mehmet Paşa tarafından Çukur'da yaptırılan bir camidir. 1958-1968 yılları arasında müzeye dönüştürülmüş, ancak kapsamlı bir restorasyondan sonra cami olarak yeniden hizmete açılmıştır.

Ahmet Çelebi Camii, 1672 yılında Hacı Osman tarafından Ulucanlar'da yaptırılan bir camidir. Ahşap iç mimarisi ile dikkat çekmektedir.

Tahtani Camii, Şahinbey'de bulunan, 1557 yılında yapılmış ahşap bir camidir. Caminin eşsiz kırmızı mermer mihrabı vardır.

Alaüddevle Camii (Ali Dola Camii), Dulkadir bey Alaüddevle Bozkurt tarafından yaptırılmıştır. 1479 yılında yapımına başlanmış ve 1515 yılında tamamlanmıştır. Yakın zamanda yeni bir giriş eklenerek restore edilmiştir.

Şehitkamil Yaprak'ta bulunan Ali Nacar Camii, Ali Nacar tarafından yaptırılan Gaziantep'in en büyük camilerinden biridir. 1816'da genişletildi.

Eyüpoğlu Camii, 14. yüzyılda yerel İslam azizi Eyüboğlu Ahmet tarafından yaptırılan bir camidir. Büyük bir restorasyon yapılmış, o kadar ki mevcut yapı orijinal binaya pek benzememektedir.

Kendirli Kilisesi, 1860 yılında Fransız misyonerlerin ve III. Napolyon'ün yardımlarıyla inşa edilmiş bir kilisedir. Katolik Ermeni kilisesidir. Dikdörtgen planlı olup, geniş bir bahçe içerisinde siyah kesme taş temel üzerine beyaz kesme taşlarla inşa edilmiştir.

Pişirici Kastel, eskiden daha büyük bir yapı grubunun parçası olan bir 'kastel' (çeşme)'nin 1282 yılında yapıldığı sanılmaktadır. Gaziantep'e özgü yapılardır. Abdest alma, namaz kılma, yıkanma ve dinlenme yerleri vardır.

Eski Gaziantep evleri, eski şehirde yer alan geleneksel evler: Eyüboğlu, Türktepe, Tepebaşı, Bostancı, Kozluca, Şehreküstü ve Kale. Yörede bulunan keymik kayasından yapılmış olup, evin odak noktası olan hayat adı verilen bir iç avluya sahiptirler.

Tahmis Kahvesi, Türkmenağası ve tümamiral Mustafa Ağa Bin Yusuf tarafından 1635-1638'de derviş tekkesine gelir sağlamak amacıyla yaptırılan bir kahvehanedir.

Bina 1901 ve 1903 yıllarında iki büyük yangın geçirmiştir.

Parklar ve bahçeler

Türkiye'nin en büyük dünyanın ise 4. büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi.

Türkiye'nin en büyük açık hava parklarından olan görünüm. Gaziantep Ulu Camii (kuzeyde).

Gaziantep’te birçok park ve mesire yeri bulunur. Yeşilvadi Parkı, Türkiye'nin en büyük parkıdır ve şehrin güney sınırının tamamını kaplar. 100. Yıl Parkı, Celal Doğan Parkı, Anneler Parkı, Masal Parkı ve Hayri Tütüncüler bunlardan birkaçıdır. Kentte Harikalar Diyarı, Safari Parkı gibi eğlence yerleri vardır.

Gaziantep'te Türkiye'nin en büyük hayvanat bahçesi olan Gaziantep Hayvanat Bahçesi vardır. Bu hayvanat bahçesi Orta Doğu ve Balkanlar'ın en büyük, dünyanın ise 4. en büyük hayvanat bahçesidir.

Türkiye de müze bakımından zenginlik sıralamasında 5. sıradadır.

Gaziantep'te gezilecek diğer yerlere planetaryum ve botanik bahçesi ve müzeleri örnek verilebilir.

Spor

Gaziantep'te çok çeşitli spor aktiviteleri yapılmaktadır. Bunlar futbol, basketbol, voleybol, hentbol, tenis, yüzme, boks, karete, judo, tekvando, güreş ve dağcılıktır. Futbol Gaziantep'te en çok rağbet görülen spor, diğer çoğu ildeki gibi futboldur. Gaziantep'te amatör takımlar dışında 2 futbol takımı yer alır. 2017-18 sezonu sonunda Bunlardan Gaziantepspor, 2. Lige düşmüştür ve daha sonra 2018-19 2. Lig Beyaz Grup'ta mücadele eden Gaziantepspor aldığı -36 puan cezanın ardından 2019 yılının Ocak ayından ligden çekildiğini açıkladı. 2019-20 sezonunda 3. Lig'de mücadeleye tekrar başlayacaklarını açıkladılar. Gaziantep FK ise 1. Lig'de 4.olmuştur. Gaziantep FK 2017 yılında açılan 33.000 kişi kapasiteli Kalyon Stadyumu'nu kullanmaktadır. Gaziantep FK 2018-2019 Yılında 1. Lig Play Of Finalinde Normal Süresi 1-1 Biten Karşılaşmanın Penaltılarında Rakibi Hatayspor'u 5-4 Yenerek Türkiye Süper Ligine Yükselmiştir. Gaziantep'in başkanı Mehmet Büyükekşi, takımın formasında kentin düşman işgalinden kurtuluşunun 100. yılını temsilen "BU 100'DEN GAZİANTEP" ifadesinin yer alacağını bildirdi. Başkan, "25 Aralık Gaziantep'in kurtuluşu etkinlikleri kapsamında böyle bir karar aldık" dedi..

Basketbol

Gaziantep Basketbol Büyükşehir Belediyesi, 2007 yılında kurulmuş olup çok çabuk bir şekilde başarıları yakalamış ve istikrarlı bir şekilde 2011-2012 sezonunda tarihinde ilk kez Beko Basketbol Ligi'ne yükselmiştir. Royal Halı'nın kulübün isim sponsorluğundan 23 Haziran 2016'da çekilmesiyle kulüp, Gaziantep Basketbol adını almıştır.

Yüzme

Yüzmede Şehitkamil Belediyesi'nin yaptırdığı Alleben Yüzme Havuzu'nda 3 kulüp çalışmalarını sürdürmektedir. Bunlar; Şehitkamil Belediyespor, ve 'dur. Gaziantep'te 'de birçok millî takım derecesi ve rekoruna sahip sporcular vardır.^[] Her yıl Mayıs ayında Geleneksel Alleben Su Sporları Şenlikleri düzenlenmektedir. 2013 yılında başlayan şenliklere Türkiye'nin her yerinden yüzme takımları katılmaktadır. Okullarası 2015 Türkiye Grup Yarışmaları'na 3 takım göndermiştir.

2018-2019 Sezonu

G.Gaziantep 1. Lig'de, küme düşen Gaziantepspor 2. Lig'dedir.. Basketbol erkeklerde Gaziantep Basketbol süper ligde kalmıştır. Ayrıca voleybol kadınlar 2. Liginde Gaziantep Merinos, BAL’da Araban Belediyesi ve Ankas İstiklalspor bulunmaktadır. Kadın futbol liglerinde ALG Spor, 1. Lige yükselirken, Gazikentspor ise 2. Ligde yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası‘na 3.turdan katılan G.Gaziantep ve Gaziantepspor elenmişlerdir..

Gaziantep'in 2018-19 sezonunda Avrupa kupalarına katılan takımı yoktur.

Önemli spor tesisleri

Kalyon Stadyumu (33.502), Karataş Şahinbey Spor Salonu (6.400), Alleben Kapalı Yüzme Havuzu-y.olimpik (1.240).

Yönetim

Gaziantep Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 50’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 9 ilçe belediye başkanı ve 40 üye) Bunların 33’ü AK PARTİ, 8'i CHP, 5’i, MHP, 3'ü İYİ P., 1'i BBP'dir. Belediye başkanları

Gaziantep belediye başkanları
Belediye Başkanı	Görev süresi
Fatma Şahin	2014-günümüz
Dr. Asım Güzelbey	2004-2014
Celal Doğan	1989-2004
	1984-1989
	1980-1984
	1973-1980
İbrahim Tevfik Kutlar	1963-1968
	(1922-1924)-(1927-1930)

Eğitim

Cumhuriyetin ilk yıllarında ildeki okuma yazma oranı %8'di. Şimdi ise ildeki okur yazarlık oranı %90'ı aşmıştır. İlde çok sayıda okul bulunmaktadır. 1988 yılında ilde 6'sı özel 162 ilköğretim okulu, 5'i özel 14 genel lise, 19 mesleki ve teknik lise, 3 fen lisesi, 2 halk eğtim okulu, 2 çıraklık eğitim merkezi, 1 eğitim araçları donatım merkezi, 1 rehberlik ve araştırma merkezi ve 1 sağlık eğitim merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 27 özel kurs ve 1 öğretmenler evi bulunmaktadır.
Bir eğitim şehri olan Gaziantep'te şu an 4 tane üniversite bulunmaktadır. 2 devlet, 2 vakıf üniversitesi bulunmaktadır. Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve Sanko Üniversitesi eğitim vermektedir. Üniversitelerde YÖK'ten onay almış 4 tane Tıp, 3 tane Hukuk, 3 tane Mühendislik ve Mimarlık, 1 tane Havacılık ve Uzay Bilimleri fakültesi mevcuttur.

Gaziantep Üniversitesi

Gaziantep Üniversitesi, Kilis ili ve Nizip ve Oğuzeli ilçelerine de yayılarak 17 fakülte, 12 yüksekokul, Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, 12 enstitü ve 9 meslek yüksekokuluna sahiptir. Gaziantep'te 3 adet kütüphane vardır. Bunlar Gaziantep İl Halk Kütüphanesi, Şahinbey İlçe Halk Kütüphanesi ve Şehitkamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi'dir.

Altyapı

Ulaşım

Gaziantep, Anadolu ile Mezopotamya arasında yer aldığı için tarih boyunca hep ticaret yolları üzerinde yer almıştır. Bunlardan en önemlisi İpek Yolu'dur. Bu sebepten dolayı ilde kara ve hava ulaşımı çok gelişmiştir. Gaziantep'in denize kıyısı olmadığı için kentte deniz ulaşımı yapılamamaktadır. En yakın liman kentleri İskenderun ve Mersin'dir.

Kara ulaşımı

Gaziantep, tarih boyunca önemli ticaret yolları üzerinde olduğu için kara ulaşımında da çok gelişmiştir. Özellikle Avrupa'dan Asya ve Afrika'ya geçişi sağlayan E-24 otoyolu, kentin gelişiminde önemli rol oynar. Ancak ildeki en önemli yol Gaziantep-Adana-Tarsus Otoyolu'dur. Gaziantep Çevre Yolu ise hâlâ inşaat hâlindedir.
Gaziantep kentinden her gün Adana, Ankara, Birecik, Elazığ, İstanbul, Kahramanmaraş, Karkamış, Malatya, Nizip, Nusaybin ve Osmaniye'ye Demiryolu seferleri yapılır. 1954 yılında hizmete giren gar, hâlâ ulaşımda önemli bir yere sahiptir. Başka bir terminal ise 2001 yılında hizmete açılmıştır.
Kentte halk ve belediye otobüsleri, dolmuş ve taksiyle ulaşım yapmak mümkündür.

Gaziantep'e önemli kentlerden karayolu mesafeleri
Şehir	İstanbul	Ankara	İzmir	Adana	Bursa	Antalya	Konya	Samsun	Mersin	Kayseri	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Van
Uzaklık (km)	1152	673	1106	206	1043	764	562	684	302	353	313	84	690
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Demiryolu

Tramvay

Gaziantep raylı ulaşımda oldukça gelişmiştir, kent merkezinde ulaşım gelişmiş tramvay ağı ile sağlanmaktadır. İlk etapta 2008'de inşasına başlanan Gar - Burç Kavşağı arasındaki 9,5 km hat, 1 Mart 2011'de hizmete girmiştir. İkinci etapta Haziran 2011'de inşasına başlanan Gaziantep Üniversitesi - Akkent arasındaki 5,5 kilometrelik hat, 7 Eylül 2012'de hizmete girmiştir. Tramvay ağının 2013'te İbrahimli bölgesinde inşasına başlanan üçüncü etabının 22 Mart 2014'te hizmete girmesiyle tramvay seferleri Gar - Akkent ve Gar - Adliye olarak iki hatta gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 2016 yılında Gar - Akkent hattı 1,5 km. daha uzatılarak seferler Gar - İbni Sina arasında gerçekleşmeye başlamıştır. Adliye - Burç Kavşağı hattının da işletmeye alınmasıyla raylı sistem ağı üç hatta hizmet vermeye başlamıştır.

Gaziray

5 Kasım 2022 tarihinde Gaziantep’te 25 kilometrelik banliyö hattı olan Gaziray hizmete girmiştir.

Metro

2024'te Gaziantep Metrosu adı altında Gar-Şehir Hastanesi ve Gar-Onkolji Hastanesi arasında 2 farklı hatta metro projesi yapılması planlanmaktadır.

Hava ulaşımı

Hava ulaşımı bakımından da çok gelişmiştir. Kentte Gaziantep Oğuzeli Havalimanı adında uluslararası havalimanı bulunmaktadır. Havaalanı şehirden yaklaşık 20 km. uzaktadır.İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa'ya uçak seferleri yapılmakla beraber, diğer illere de Ankara bağlantılı uçak seferleri yapılmaktadır. Dış hatlarda ise Düsseldorf, Frankfurt, Hannover, Zürih, Stuttgart, Köln, Luton, Kuzey Kıbrıs ve Erbil'e direkt uçuşlar vardır.

Kardeş şehirler

• , Tunus
• Celje, Slovenya
• Çetine, Karadağ
• Duisburg, Almanya
• Halep, Suriye
• Harkiv, Ukrayna
• İrbid, Ürdün
• Kermanşah, İran
• Karlstad, İsveç
• Kuveyt, Kuveyt
• Kuzey Lefkoşa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
• Ludwigshafen, Almanya
• Nijmegen, Hollanda
• Maykop, Rusya
• Ostrava, Çekya
• , Sri Lanka
• Tartu, Estonya
• Trablusşam, Lübnan
• Ulan Batur, Moğolistan
• Floransa, İtalya
• Pittsburgh, Amerika Birleşik Devletleri

Ayrıca bakınız

• Karkamış
• Rumkale
• Kahraman şehir

Notlar

1. ^ Oğuzeli ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
2. ^ Araban ve Yavuzeli ilçesinin kurulması ile kır nüfusu azalmıştır.

Kaynakça

Özel

1. ^ "Yepyeni slogan: Bu 100'den Gaziantep". Fotomaç. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
2. ^ "Gaziantep Valisi Kemal ÇEBER". www.gaziantep.gov.tr. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
3. ^ "Gaziantep". All About Turkey. 8 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 
4. ^ . www.cografya.gen.tr. 22 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023. 
5. ^ ^{a b} . 23 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
6. ^ Classic Encylopedia 24 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
7. ^ Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7.  Sayfa 94
8. ^ ^{a b c d e} İsmail Altınöz, “Dulkadir Eyaleti’nin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl)”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan, Gaziantep, 1999, s.146.
9. ^ . 20 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
10. ^ ^{a b} . 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
11. ^ "Kanun No. 3398" (PDF). 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
12. ^ ^{a b} "Kanun No. 5216". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
13. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014. 
14. ^ "Patriotlar devrede". Hürriyet. 30 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 21 Eylül 2013. ^[]
15. ^ "Gaziantep ve çevresinin iklimi" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Şubat 2024. 
16. ^ . Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016. 
17. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
18. ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
19. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
20. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
21. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
22. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
23. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
24. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
25. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
26. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
27. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
28. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
29. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
30. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
31. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
32. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
33. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
34. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
35. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
36. ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
37. ^ Le Strange, Guy (1890). Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. Translated from the Works of the Medieval Arab Geographers. Houghton, Mifflin and Company. s. 387. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2022. Dimashki writes in the early part of the fourteenth century(...) The people are Turkomans. 
38. ^ Aucher-Eloy, Remi (1843). Relations de voyages en Orient de 1830 à 1838 ... revues et annotées par M. le comte Jaubert, Volume 1. Paris: Libraire Encyclopédique de Roret. s. 87. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022. 
39. ^ Farley, James Lewis (1862). The Resources of Turkey Considered with Especial Reference to the Profitable Investment of Capital in the Ottoman Empire. Londra: Longman, Green, Longman and Roberts. ss. 243-244. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2022. 
40. ^ Reclus, Elisée (1895). The Earth And Its Inhabitants. Asia Vol. IV. South-western Asia. New York: D. Appleton and Company. s. 232. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022. 
41. ^ Hogarth, David George (1911). "Aintab". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 1. s. 441. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022. 
42. ^ Yust, Walter (1952). Encyclopaedia Britannica: A New Survey of Universal Knowledge. s. 445. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022. 
43. ^ Abadie, Maurice (1959). Türk Verdünü, Gaziantep: Antep'in dört muhasarası. Gaziantep Kültür Derneği. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
44. ^ Sarafean, Georg Avedis (1957). A Briefer History of Aintab A Concise History of the Cultural, Religious, Educational, Political, Industrial and Commercial Life of the Armenians of Aintab. Boston: Union of the Armenians of Aintab. s. 11. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
45. ^ Coşkun, Bezen Balamir; Yıldız Nielsen, Selin (30 Eylül 2018). Encounters in the Turkey-Syria Borderland. Cambridge Scholars Publishing. s. 53. ISBN . 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2022. 
46. ^ Kahvecioğlu, Ayşe. . Milliyet. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
47. ^ . 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010. 
48. ^ . 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
49. ^ "Gastroantep". 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
50. ^ Özbey, Gülten (12 Aralık 2015). "Gaziantep, UNESCO yaratıcı şehir üyeliğini kazandı". Hürriyet. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2016. 
51. ^ . 20 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
52. ^ . 1 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
53. ^ . 16 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010. 
54. ^ "gaziantepcity.info". www.gaziantepcity.info. 27 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
55. ^ "UNESCO World Heritage Centre - Tentative Lists". UNESCO. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2016. 
56. ^ "Gaziantep sitesi". ^[]
57. ^ "Zeugma Mosaic Museum: Strolling Along A Neighbourhood of Ancient Treasures". 11 Haziran 2013. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2017. 
58. ^ "the Zeugma Mosaic Museum, Turkey". 14 Mart 2015. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2017. 
59. ^ . 27 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
60. ^ Medusa Cam Müzesi 31 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'nin Resmi Sitesi
61. ^ Güler, Mustafa (2016). "ANTEP (AYINTAB) MEVLEVÎHÂNESİ'NİN MİMARİ OLARAK İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ". İstem. 27 (14): 43-77. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 
62. ^ . www.gaziantepcity.info. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
63. ^ Gaziantep Şehir Rehberi^[]
64. ^ Gaziantep Hayvanat Bahçesi 6 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'nin Resmi Sitesi
65. ^ . 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
66. ^ . 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009. 
67. ^ ve Spor Genel Müdürlüğü^[]
68. ^ . 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 
69. ^ . 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2009. 
70. ^ Gaziantep Belediyesi Resmi Sitesi 26 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (21 Aralık 2011 tarihinde ulaşıldı)
71. ^ Millî Eğitim Bakanlığı 16 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Gaziantep
72. ^ . www.gaziantepcity.info. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
73. ^ Gaziantep Üniversitesi 14 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'nin Resmi Sitesi
74. ^ . 23 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
75. ^ ^{a b} . 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010. 
76. ^ . 20 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. 
77. ^ Karayolları Genel Müdürlüğü 23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Gaziantep'in diğer önemli kentlerden uzaklığı
78. ^ . Gazi Ulaş A.Ş. 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2018. 
79. ^ . www.gazianteppusula.com. 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
80. ^ . 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010. 
81. ^ DHİM 26 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Gaziantep Havaalanı
82. ^ . 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2010. 
83. ^ ^{a b} Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Eğitim ve Kültür Müdürlüğü. . 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009. 
84. ^ . Gaziantep Büyükşehir Belediyesi. 8 Ekim 2008. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2009. 
85. ^ Zaman Gazetesi - Dış haberler. "LTB ile Gaziantep kardeş şehir oldu". Erişim tarihi: 21 Aralık 2009. ^[]
86. ^ Duisburg 14 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'un Resmi Sitesi (İngilizce)
87. ^ "Voortgang Stedenbanden" (PDF) (Felemenkçe). Nijmegen resmî sitesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2009. 
88. ^ "Gaziantep ile Maykop Kardeş Oldu". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2014. 
89. ^ "2017 Annual Report and Membership Directory" (PDF). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022. 

Genel

• Temel Britannica Ansiklopedisi. Cilt 7. 
• Ana Britannica Ansiklopedisi. Cilt 13. 
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Cilt 9. 

Dış bağlantılar

• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
• Eski Fotoğraflar - SALT Araştırma Merkezi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Yüksek Çözünürlük, Açık Erişim, İndirilebilir - ↓)