Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sodyum, periyodik cetvelde Na (Latince natrium sözcüğünden) simgesi ile gösterilen ve atom numarası 11 olan element. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir. Doğal bileşiklerin içinde (özellikle NaCl) bol miktarda bulunur. Yüksek oranda reaktiftir, sarı bir alevle yanar, su ile şiddetli reaksiyon verir ve havada hızla oksitlenir. Dolayısıyla, vazelin, gazyağı gibi hava ve su ile temasını kesecek bir ortamda saklanması gerekir.
Genel özellikleri
Diğer alkali metaller gibi sodyum da hafif, yumuşak, gümüşümsü beyaz renkte ve reaktif bir metaldir. Yüksek reaktif özelliğinden dolayı, doğada hiçbir zaman saf ve elementel halde bulunmaz. Sodyum metali suda yüzer; şiddetli bir şekilde reaksiyona girerek ısı çıkışına, yanıcı hidrojen gazı çıkışına ve kostik (NaOH) çözeltisi oluşumuna yol açar.
Kan ve vücut sıvılarının sinir uyarılarının nakli, kalp faaliyetleri ve bazı metabolizma fonksiyonlarının düzenlenmesi için sodyum iyonları gereklidir. Pek çok insanın sodyumu, (sodyum klorür: NaCl) mutfak tuzu formunda gereğinden fazla tükettiği ve bunun da sağlık üzerinde olumsuz etkileri olduğu düşüncesi oldukça yaygındır. Çok kolay yükseltgendiği için ametallerin birçoğuyla, özellikle hidrojenle, halojenlerle, kükürtle birleşir. Bileşiklerinde +1 değerlik alır. İçinde belirli birçok bileşiğin bulunabildiği bir malgama vererek cıva içinde çözünür.
Ayrıca ECF'da bol miktarda bulunur ve Impuls iletiminde en etkin elementlerden biridir.
Sodyum ve Sodyumun Özellikleri
Kaya tuzunda sodyum klorür halinde, bazen nitrat halinde (NaNO3) veya deniz bitkilerinde organik asitlerle birleşmiş halde çok yaygın olarak bulunur.
Meterol. Sodyum bulutu, çok yükseklerdeki rüzgarları, belli bir yükseltide bir füze tarafından yayılan sodyum kütlesinden yararlanılarak ölçme metodu; yayılan sodyum kütlesi flüorışıl hale gelir; bunların yer tarafından izlenen evrimi, atmosferi yer tarafından izlenen evrimi, atmosferin en yüksek bölgelerindeki rüzgarların veya iyonosfer rüzgarlarının evrimini incelenmesini sağlar. (Bu usulle ancak alaca karanlıkta ölçüler yapılabilir. İyonosfer rüzgarlarının ölçülmesi için 1964'te ortaya çıkartılan yeni bir usul, ölçümleri “Centaure” füzeleri tarafından püskürtülen trimetil alüminyum yardımıyla, gece yapılmasını sağlamıştır.)
Sodyumun Atom numarası 11,atom dizilişi 2-8-1dir ve kararlı hale geçerken 1 elektron verir, atom ağırlığı Na = 22,99 olan kimyasal elementtir. Alkali madenler grubunda, lityum ile potasyum arasında yer alır. 1807’de, sodyum hidroksidin elektrolizi sayesinde Davy tarafından keşfedildi. Dövülgen ve yumuşak bir madendir; kırık yüzeyleri yeni olduğu zaman parlak beyaz renktedir, fakat havada hızla oksitlenerek donuklaşır. 0.97 g/mL, yoğunluğundadır, 98 °C’ta erir. 880 °C’ta kaynar hava etkisinden korumak için vazelin yağı veya gaz yağı içinde saklanır.
Çok kolay yükseldiğinden ametallerin birçoğuyla, özellikle hidrojenle, halojenlerle, kükürtle birleşir. Güçlü bir indirgendir: soğukta, hidrojen ve sodyum hidroksit vererek suyu ve birçok oksijenli ve halojenli bileşiği ayrıştırır. İçinde belirli birçok bileşiğin bulunabildiği bir amalgam vererek cıva içinde çözünür.
Ergemiş sodyum klorürün veya sodyum hidroksitin elektrolizinden veya sodyum karbonatın kömürle indirgenmesinden elde edilir. Sodyum, indirgen olarak kullanılır, mesela silisyum ve borun hazırlanmasını sağlar ve organik kimyada birçok uygulaması vardır. Ayrıca sodyum peroksitin (oksilit) üretiminde de kullanılır. Malgaması hidrojenleyici olarak işe yarar.
Sodyum bileşikleri. Sodyum, oksijenle birleşerek Na2O oksitini ve Na2O2 peroksitini verir. Sodyum oksit suyla tepkimeye girdiğinde NaOH (kostik soda veya sud kostik) veren bazik bir oksittir. Sodyum peroksit oksijen vererek su etkisi ile ayrışır (Bk. Oksilit) ve asitlerle oksijenli su (Hidrojen peroksit) verir. Sodyum hidroksit veya kostik soda (sud kostik) NaOH 320 °C’te a eriyen beyaz bir katıdır; akkor derecede uçucudur, suda ısı yayarak çözünür ve nem kaparak bozunur. Potasyum hidroksitle aynı özellikleri gösteren fakat ondan daha az yakıcı olan güçlü bir bazdır. Sodyum klorür çözeltisinin elektrolizi ile elde edilen, maddelerin birbirine etki etmesinden sakınarak, klor ile birlikte hazırlanır. Kirecin sodyum karbonata etkilemesiyle de elde edilebilir.
Günümüzde kullanılan solvey usulünde, derişik sodyum klorür çözeltisi amonyum hidrojen karbonatla (veya bileşenleri olan karbon dioksit veya amonyakla) birleşerek erimiş amonyum klorür ve çözünürlüğü az olan sodyum bikarbonat verir; dibe çökelen sodyum bikarbonat kavrularak nötr karbonat halinde dönüşür. Bu tepkimeler formülle şöyle gösterilebilir.
NaCl + CO2 + H2O + NH3 → NaHCO3 + NH4Cl
2NaHCO3 → Na2CO3 +H2O + CO2
Amonyum klorürü kireçle işleyerek amonyağı toplamak mümkündür. Kireç, işlem için karbon dioksit gerektiği zaman, kireç taşının kavrulması ile elde edilebilir.
Sodyum karbonat 10 mol su alarak, havada çiçeklenen klinorombik prizmalar halinde billurlaşır. Ayrışmadan erir. Sudaki çözeltisi güçlü bir alkali tepkime verir. Ayrıca sodyum karbonat, sanayide daha pahalı olan sodyum hidroksidin yerini almıştır. Camcılıkta ve birçok sodyum bileşiğinin üretiminde, çamaşırcılıkta, boyacılıkta, suların hazırlanmasında kullanılır. Sodyum hidrojen karbonat veya bikarbonat’a NaHCO3 “Vichy tuzu” da denir. Ve karbon dioksidin nötr sodyum karbonata etkimesi ile hazırlanır. Isıtılınca nötr sodyum karbonat ile karbon dioksidin ayrışır. Tıpta ve seltz hazırlanmasında kullanılır.
Nötür sodyum sülfür NaS ve asit sodyum sülfür Na HS, kükürtlü hidrojenin sodyum hidrokside etkimesi ile meydana gelir. Kükürt ile ısıtılınca, suni kükürt banyolarının hazırlanmasında kullanılan polisülfürleri verir.
Sodyum sülfata NaSO bazı inorganik kaynaklarda rastlanır. 10 mol su alarak renksiz ve hacimli klinorombik prizmalar halinde (Glauber tuzu) billurlaşır ve havada çiçeklenir ayrışmadan erir. Pencere camlarının hazırlanmasında kullanılır; tıpta mushil olarak da kullanılır. Sülfüroz asit gibi, bu bileşiklerde indirgen ve renk gidericidir. Sodyum hidrit NaNO sodyum nitrattan hazırlanır ve 217 derece C’te eriyen renksiz bir katıdır. Diazon boyar maddelerinin hazırlanmasında kullanılır. Boratlar arasında, en önemlisi borakstır. NaBO.
Sodyum tuzlarının özellikleri. Hemen hemen hepsi suda çözünür; az çözümlenenler arasında, ancak periyodat ile proantimonyat sayılabilir. Hepsi Bunsen bekinin alevini sarıya boyar.
Biyokim. Sodyum, hücrelerde ve dokulardaki su metobolizmasında ve organik sıvıların asit-bas dengesini sağlamakta önemli bir rol oynar. Dokulardakine yakın bir derişilikte, böbrekler tarafından organizmadan atılır. Potasyum iyonları ile sodyum iyonları arasında bir denge vardır ve bu denge sayesinde potasyum sodyumu etkisiz hale getirir ve sodyumun dışarı atılmasını yol açar: bu sidik söktürünce etkiden, birçok hastalığın tedavisinde veya bazı ilaç tedavileri sırasında yararlanılır.
Ecz.. Tedavide birçok sodyum tuzu kullanılır.
Zayıf asitlerin sodyum tuzları (bikarbonat, karbonat, borat) alkalidir ve alkali oldukları oranda kullanılır. Öbür sodyum tuzlarının tıpta kullanılma özellikleri asit köklerine bağlıdır boptik. (L)(Y)
Tarihçe
Sodyum, 1807'de Sir Humphry Davy'nin elektroliz ederek elementel formda ayrıştırmasına kadar uzun süre bileşikleri halinde kullanılmıştı. Orta Çağ Avrupa'sında bir sodyum bileşiği (Latince adıyla sodanum) baş ağrısı ilacı olarak kullanılmaktaydı. Sodyumun simgesi, Na, yeni Latince natrium adı verilen bir sodyum bileşiğinden gelmektedir. O da Yunanca doğal bir tuza verilen nítron adından gelmiştir.
Bulunuşu
Sodyum yerkabuğunun ağırlıkça %2,6'sını oluşturur ve bu oranıyla en çok bulunan dördüncü element ve en çok bulunan birinci alkali metaldir.
19. yüzyılın sonlarında, sodyum; sodyum karbonat ile karbonun birlikte 1100 °C ye ısıtılması ile kimyasal olarak elde edilmiştir.
- Na2CO3 (sıvı) + 2 C (katı, kok) → 2 Na (buhar) + 3 CO (gaz).
Günümüzde sodyum ticari olarak, sıvı sodyum klorürün elektrolizi yoluyla üretilmektedir. İşlem içinde gerçekleşir ve NaCl, erime sıcaklığının 700 °C nin altına düşürülmesi için kalsiyum klorürle (CaCl2) karıştırılır. Kalsiyum, sodyumdan daha olduğu için, katotta kalsiyum toplanmaz. Bu metot, yukarıda bahsedilen sodyum hidroksitin elektrolizi metoduna göre daha ekonomiktir.
Bileşikleri
Sodyum, oksijenle birleşerek Na2O protoksit ve Na2O2 peroksit verir. , su ile birleşerek sodyum hidroksit (veya sud kostik, NaOH) veren bazik bir oksittir. su etkisiyle oksijen vererek ayrışır ve asitlerle oksijenli su (hidrojen peroksit) verir.
Sodyum sülfat'a (Na2SO4) bazı inorganik kaynaklarda rastlanır. Tuzlu bataklıkların kristalleşmiş kısımlarından çıkarılır. Yapay olarak sülfürik asitin sodyum klorüre etkimesiyle de hazırlanır, tepkimede hidroklorik asit de oluşur. 10 mol su alarak renksiz ve hacimli klinorombik prizmalar halinde () kristalleşir.
Sodyum nitrat (NaNO3) şili güherçilesini meydana getirir. Susuz romboedr'ler halinde kristalleşir, fakat nemli havada su alarak bozulur. Isıtılınca, önce oksijen ve nitrit, sonra azot, oksijen ve sodyum oksit halinde ayrışır. Gübre olarak kullanılır; ayrıca nitrik asit ve diğer nitratlar ile nitritlerin hazırlanmasında da kullanılır.
Sodyum nitrit (NaNO2), sodyum nitrattan hazırlanır ve 217 °C'ta ergiyen renksiz bir katıdır. Diazo boyar maddelerinin hazırlanmasında kullanılır.
Sodyum bileşikleri; kimya, cam, metal, kâğıt, petrol, sabun ve tekstil ensüstrisinin vazgeçilmez ögeleridir.
Kullanım alanları
Sodyum, esterlerin ve organik bileşiklerin yapımında kullanılır. Bu alkali metal, yaşam için gerekli olan tuzun (sodyum klorür, NaCl) bileşenidir. Diğer kullanım alanları:
- Yapılarını geliştirmek için bazı alaşımlarda,
- Yağlı asitlerle birlikte sabunlarda,
- Metallerin yüzeyini temizleyip düzgünleştirme amacıyla,
- saflaştırmada,
- Sodyum buharlı lambalarda aydınlatma amacıyla ve
- Bazı nükleer reaktörlerde ısı transfer akışkanı olarak ve yüksek performanslı, içten yanmalı motorlarda içi boşluklu valflerde kullanılır.
İzotopları
Sodyumun bilinen 13 izotopu vardır. En kararlı olanı 23Na dur. İki adet radyo-izotopu vardır: 22Na (yarılanma ömrü = 2 bin 605 yıl) ve 24Na (yarılanma ömrü yaklaşık 15 saat).
Sodyum ve insan vücudu
β-, α-amilaz enzimlerinin aktivatörüdür. 3,2 mg plazmada, 0,2 mg Eritrositlerde normal halde bulunur. Günlük ihtiyaç 4-6 g kadardır. Hücre dışı sıvılarında bulunur.
Sodyum metabolizması, böbrek üstü bezinin korteks hormonları tarafından düzenlenir. İdrar yolu ile uzaklaştırılır.
- Kronik böbrek hastalıkları
- Yanık olayları, terleme
- İshal, kusma, bağırsak tıkanmasında sodyum düzeyi azalır.
Dehidratasyon, böbrek üstü bezinin aşırı çalışmasında ise artış gösterir.
Önlemler
Sodyum toz hâlinde iken, su içinde çok patlayıcı olup zehirlidir. Bu metal her zaman dikkatli bir şekilde muamele edilmelidir. Daima bir atmosferde veya, sıvı hidrokarbon (mineral yağı veya gazyağı) içinde saklanmalıdır.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Sodyum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sodyum Na H Periyodik tablo HeLi Be B C N O F NeNa Mg Al Si P S Cl ArK Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br KrRb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I XeCs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At RnFr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Temel ozellikleriAtom numarasi 11Element serisi Alkali metallerGrup periyot blok 3 sGorunus Gumusumsu beyazKutle numarasi 22 98976928 2 g molElektron dizilimi Ne 3s1Enerji seviyesi basina Elektronlar 2 8 1CAS kayit numarasi CAS kayit numarasi Fiziksel OzellikleriMaddenin hali katiYogunluk 0 968 g cm Sivi haldeki yogunlugu 0 927 g cm Ergime noktasi Ergime noktasi K K Ergime noktasi C CKaynama noktasi 1156 K 883 CErgime isisi 2 60 kJ molBuharlasma isisi 97 42 kJ molIsi kapasitesi 28 230 J mol K Atom ozellikleriKristal yapisi Hacim merkezli kubikYukseltgenme seviyeleri 1 kuvvetli bazik oksit Elektronegatifligi 0 93 Pauling olcegiIyonlasma enerjisi 495 8 kJ molAtom yaricapi 180 pmAtom yaricapi hes 190 pmKovalent yaricapi 154 pmVan der Waals yaricapi 227 pmDiger ozellikleriElektrik direnci 47 7 nW m 20 C de Isil iletkenlik 142 W m K Isil genlesme 71 µm m K 25 C de Ses hizi 3200 m s 20 C de Mohs sertligi 0 5Vickers sertligi MPaBrinell sertligi 0 69 MPa Sodyum periyodik cetvelde Na Latince natrium sozcugunden simgesi ile gosterilen ve atom numarasi 11 olan element Sodyum yumusak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir Dogal bilesiklerin icinde ozellikle NaCl bol miktarda bulunur Yuksek oranda reaktiftir sari bir alevle yanar su ile siddetli reaksiyon verir ve havada hizla oksitlenir Dolayisiyla vazelin gazyagi gibi hava ve su ile temasini kesecek bir ortamda saklanmasi gerekir Genel ozellikleriDiger alkali metaller gibi sodyum da hafif yumusak gumusumsu beyaz renkte ve reaktif bir metaldir Yuksek reaktif ozelliginden dolayi dogada hicbir zaman saf ve elementel halde bulunmaz Sodyum metali suda yuzer siddetli bir sekilde reaksiyona girerek isi cikisina yanici hidrojen gazi cikisina ve kostik NaOH cozeltisi olusumuna yol acar Kan ve vucut sivilarinin sinir uyarilarinin nakli kalp faaliyetleri ve bazi metabolizma fonksiyonlarinin duzenlenmesi icin sodyum iyonlari gereklidir Pek cok insanin sodyumu sodyum klorur NaCl mutfak tuzu formunda gereginden fazla tukettigi ve bunun da saglik uzerinde olumsuz etkileri oldugu dusuncesi oldukca yaygindir Cok kolay yukseltgendigi icin ametallerin bircoguyla ozellikle hidrojenle halojenlerle kukurtle birlesir Bilesiklerinde 1 degerlik alir Icinde belirli bircok bilesigin bulunabildigi bir malgama vererek civa icinde cozunur Ayrica ECF da bol miktarda bulunur ve Impuls iletiminde en etkin elementlerden biridir Sodyum ve Sodyumun OzellikleriSodyum Kaya tuzunda sodyum klorur halinde bazen nitrat halinde NaNO3 veya deniz bitkilerinde organik asitlerle birlesmis halde cok yaygin olarak bulunur Meterol Sodyum bulutu cok yukseklerdeki ruzgarlari belli bir yukseltide bir fuze tarafindan yayilan sodyum kutlesinden yararlanilarak olcme metodu yayilan sodyum kutlesi fluorisil hale gelir bunlarin yer tarafindan izlenen evrimi atmosferi yer tarafindan izlenen evrimi atmosferin en yuksek bolgelerindeki ruzgarlarin veya iyonosfer ruzgarlarinin evrimini incelenmesini saglar Bu usulle ancak alaca karanlikta olculer yapilabilir Iyonosfer ruzgarlarinin olculmesi icin 1964 te ortaya cikartilan yeni bir usul olcumleri Centaure fuzeleri tarafindan puskurtulen trimetil aluminyum yardimiyla gece yapilmasini saglamistir Sodyumun Atom numarasi 11 atom dizilisi 2 8 1dir ve kararli hale gecerken 1 elektron verir atom agirligi Na 22 99 olan kimyasal elementtir Alkali madenler grubunda lityum ile potasyum arasinda yer alir 1807 de sodyum hidroksidin elektrolizi sayesinde Davy tarafindan kesfedildi Dovulgen ve yumusak bir madendir kirik yuzeyleri yeni oldugu zaman parlak beyaz renktedir fakat havada hizla oksitlenerek donuklasir 0 97 g mL yogunlugundadir 98 C ta erir 880 C ta kaynar hava etkisinden korumak icin vazelin yagi veya gaz yagi icinde saklanir Cok kolay yukseldiginden ametallerin bircoguyla ozellikle hidrojenle halojenlerle kukurtle birlesir Guclu bir indirgendir sogukta hidrojen ve sodyum hidroksit vererek suyu ve bircok oksijenli ve halojenli bilesigi ayristirir Icinde belirli bircok bilesigin bulunabildigi bir amalgam vererek civa icinde cozunur Ergemis sodyum klorurun veya sodyum hidroksitin elektrolizinden veya sodyum karbonatin komurle indirgenmesinden elde edilir Sodyum indirgen olarak kullanilir mesela silisyum ve borun hazirlanmasini saglar ve organik kimyada bircok uygulamasi vardir Ayrica sodyum peroksitin oksilit uretiminde de kullanilir Malgamasi hidrojenleyici olarak ise yarar Sodyum bilesikleri Sodyum oksijenle birleserek Na2O oksitini ve Na2O2 peroksitini verir Sodyum oksit suyla tepkimeye girdiginde NaOH kostik soda veya sud kostik veren bazik bir oksittir Sodyum peroksit oksijen vererek su etkisi ile ayrisir Bk Oksilit ve asitlerle oksijenli su Hidrojen peroksit verir Sodyum hidroksit veya kostik soda sud kostik NaOH 320 C te a eriyen beyaz bir katidir akkor derecede ucucudur suda isi yayarak cozunur ve nem kaparak bozunur Potasyum hidroksitle ayni ozellikleri gosteren fakat ondan daha az yakici olan guclu bir bazdir Sodyum klorur cozeltisinin elektrolizi ile elde edilen maddelerin birbirine etki etmesinden sakinarak klor ile birlikte hazirlanir Kirecin sodyum karbonata etkilemesiyle de elde edilebilir Gunumuzde kullanilan solvey usulunde derisik sodyum klorur cozeltisi amonyum hidrojen karbonatla veya bilesenleri olan karbon dioksit veya amonyakla birleserek erimis amonyum klorur ve cozunurlugu az olan sodyum bikarbonat verir dibe cokelen sodyum bikarbonat kavrularak notr karbonat halinde donusur Bu tepkimeler formulle soyle gosterilebilir NaCl CO2 H2O NH3 NaHCO3 NH4Cl 2NaHCO3 Na2CO3 H2O CO2 Amonyum kloruru kirecle isleyerek amonyagi toplamak mumkundur Kirec islem icin karbon dioksit gerektigi zaman kirec tasinin kavrulmasi ile elde edilebilir Sodyum karbonat 10 mol su alarak havada ciceklenen klinorombik prizmalar halinde billurlasir Ayrismadan erir Sudaki cozeltisi guclu bir alkali tepkime verir Ayrica sodyum karbonat sanayide daha pahali olan sodyum hidroksidin yerini almistir Camcilikta ve bircok sodyum bilesiginin uretiminde camasircilikta boyacilikta sularin hazirlanmasinda kullanilir Sodyum hidrojen karbonat veya bikarbonat a NaHCO3 Vichy tuzu da denir Ve karbon dioksidin notr sodyum karbonata etkimesi ile hazirlanir Isitilinca notr sodyum karbonat ile karbon dioksidin ayrisir Tipta ve seltz hazirlanmasinda kullanilir Notur sodyum sulfur NaS ve asit sodyum sulfur Na HS kukurtlu hidrojenin sodyum hidrokside etkimesi ile meydana gelir Kukurt ile isitilinca suni kukurt banyolarinin hazirlanmasinda kullanilan polisulfurleri verir Sodyum sulfata NaSO bazi inorganik kaynaklarda rastlanir 10 mol su alarak renksiz ve hacimli klinorombik prizmalar halinde Glauber tuzu billurlasir ve havada ciceklenir ayrismadan erir Pencere camlarinin hazirlanmasinda kullanilir tipta mushil olarak da kullanilir Sulfuroz asit gibi bu bilesiklerde indirgen ve renk gidericidir Sodyum hidrit NaNO sodyum nitrattan hazirlanir ve 217 derece C te eriyen renksiz bir katidir Diazon boyar maddelerinin hazirlanmasinda kullanilir Boratlar arasinda en onemlisi borakstir NaBO Sodyum tuzlarinin ozellikleri Hemen hemen hepsi suda cozunur az cozumlenenler arasinda ancak periyodat ile proantimonyat sayilabilir Hepsi Bunsen bekinin alevini sariya boyar Biyokim Sodyum hucrelerde ve dokulardaki su metobolizmasinda ve organik sivilarin asit bas dengesini saglamakta onemli bir rol oynar Dokulardakine yakin bir derisilikte bobrekler tarafindan organizmadan atilir Potasyum iyonlari ile sodyum iyonlari arasinda bir denge vardir ve bu denge sayesinde potasyum sodyumu etkisiz hale getirir ve sodyumun disari atilmasini yol acar bu sidik sokturunce etkiden bircok hastaligin tedavisinde veya bazi ilac tedavileri sirasinda yararlanilir Ecz Tedavide bircok sodyum tuzu kullanilir Zayif asitlerin sodyum tuzlari bikarbonat karbonat borat alkalidir ve alkali olduklari oranda kullanilir Obur sodyum tuzlarinin tipta kullanilma ozellikleri asit koklerine baglidir boptik L Y TarihceSodyum 1807 de Sir Humphry Davy nin elektroliz ederek elementel formda ayristirmasina kadar uzun sure bilesikleri halinde kullanilmisti Orta Cag Avrupa sinda bir sodyum bilesigi Latince adiyla sodanum bas agrisi ilaci olarak kullanilmaktaydi Sodyumun simgesi Na yeni Latince natrium adi verilen bir sodyum bilesiginden gelmektedir O da Yunanca dogal bir tuza verilen nitron adindan gelmistir BulunusuSodyum yerkabugunun agirlikca 2 6 sini olusturur ve bu oraniyla en cok bulunan dorduncu element ve en cok bulunan birinci alkali metaldir 19 yuzyilin sonlarinda sodyum sodyum karbonat ile karbonun birlikte 1100 C ye isitilmasi ile kimyasal olarak elde edilmistir Na2CO3 sivi 2 C kati kok 2 Na buhar 3 CO gaz Gunumuzde sodyum ticari olarak sivi sodyum klorurun elektrolizi yoluyla uretilmektedir Islem icinde gerceklesir ve NaCl erime sicakliginin 700 C nin altina dusurulmesi icin kalsiyum klorurle CaCl2 karistirilir Kalsiyum sodyumdan daha oldugu icin katotta kalsiyum toplanmaz Bu metot yukarida bahsedilen sodyum hidroksitin elektrolizi metoduna gore daha ekonomiktir BilesikleriSodyum oksijenle birleserek Na2O protoksit ve Na2O2 peroksit verir su ile birleserek sodyum hidroksit veya sud kostik NaOH veren bazik bir oksittir su etkisiyle oksijen vererek ayrisir ve asitlerle oksijenli su hidrojen peroksit verir Sodyum sulfat a Na2SO4 bazi inorganik kaynaklarda rastlanir Tuzlu batakliklarin kristallesmis kisimlarindan cikarilir Yapay olarak sulfurik asitin sodyum klorure etkimesiyle de hazirlanir tepkimede hidroklorik asit de olusur 10 mol su alarak renksiz ve hacimli klinorombik prizmalar halinde kristallesir Sodyum nitrat NaNO3 sili guhercilesini meydana getirir Susuz romboedr ler halinde kristallesir fakat nemli havada su alarak bozulur Isitilinca once oksijen ve nitrit sonra azot oksijen ve sodyum oksit halinde ayrisir Gubre olarak kullanilir ayrica nitrik asit ve diger nitratlar ile nitritlerin hazirlanmasinda da kullanilir Sodyum nitrit NaNO2 sodyum nitrattan hazirlanir ve 217 C ta ergiyen renksiz bir katidir Diazo boyar maddelerinin hazirlanmasinda kullanilir Sodyum bilesikleri kimya cam metal kagit petrol sabun ve tekstil ensustrisinin vazgecilmez ogeleridir Kullanim alanlariSodyum Parlak sari bir alevle yanar dalga boyu 588 99 ve 589 59 nanometre Sodyum esterlerin ve organik bilesiklerin yapiminda kullanilir Bu alkali metal yasam icin gerekli olan tuzun sodyum klorur NaCl bilesenidir Diger kullanim alanlari Yapilarini gelistirmek icin bazi alasimlarda Yagli asitlerle birlikte sabunlarda Metallerin yuzeyini temizleyip duzgunlestirme amaciyla saflastirmada Sodyum buharli lambalarda aydinlatma amaciyla ve Bazi nukleer reaktorlerde isi transfer akiskani olarak ve yuksek performansli icten yanmali motorlarda ici bosluklu valflerde kullanilir IzotoplariSodyumun bilinen 13 izotopu vardir En kararli olani 23Na dur Iki adet radyo izotopu vardir 22Na yarilanma omru 2 bin 605 yil ve 24Na yarilanma omru yaklasik 15 saat Sodyum ve insan vucudub a amilaz enzimlerinin aktivatorudur 3 2 mg plazmada 0 2 mg Eritrositlerde normal halde bulunur Gunluk ihtiyac 4 6 g kadardir Hucre disi sivilarinda bulunur Sodyum metabolizmasi bobrek ustu bezinin korteks hormonlari tarafindan duzenlenir Idrar yolu ile uzaklastirilir Kronik bobrek hastaliklari Yanik olaylari terleme Ishal kusma bagirsak tikanmasinda sodyum duzeyi azalir Dehidratasyon bobrek ustu bezinin asiri calismasinda ise artis gosterir OnlemlerSodyum toz halinde iken su icinde cok patlayici olup zehirlidir Bu metal her zaman dikkatli bir sekilde muamele edilmelidir Daima bir atmosferde veya sivi hidrokarbon mineral yagi veya gazyagi icinde saklanmalidir KaynakcaWikimedia Commons ta Sodyum ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir