Norveç, resmî adıyla Norveç Krallığı (Norveççe-Bokmål: Kongeriket Norge; Norveççe-Nynorsk: Kongeriket Noreg), Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülke. Finlandiya, İsveç ve Rusya ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilidir.
Norveç Kongeriket Norge Kongeriket Noreg Norveç Krallığı | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Alt for Norge ("Her şey Norveç için") | |||||||||||||||||
Başkent ve en büyük şehir | Oslo 59°56′K 10°41′D / 59.933°K 10.683°D | ||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Norveççe (Bokmål / Nynorsk) | ||||||||||||||||
Tanınan bölgesel dil(ler) | Kvence, Çingenece | ||||||||||||||||
Yazı sistemi | Latin () | ||||||||||||||||
Etnik gruplar (2014) |
| ||||||||||||||||
Demonim | Norveçli | ||||||||||||||||
Hükûmet | Üniter, parlamenter, anayasal monarşi | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yasama organı | Storting | ||||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||
• Toplam | 385.207 km2 (67.) | ||||||||||||||||
• Su (%) | 5,7 | ||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||
• 2024 tahminî | 5.550.203 (118..) | ||||||||||||||||
• Yoğunluk | 14,4/km2 (213.) | ||||||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | 374,994 milyar $ (51.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | 69.171 $ (6..) | ||||||||||||||||
GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | 444,519 milyar $ (30.) | ||||||||||||||||
• Kişi başına | 81.995 $ (4.) | ||||||||||||||||
Gini (2018) | ▼ 24.8 düşük | ||||||||||||||||
İGE (2022) | 0.961 çok yüksek · 2. | ||||||||||||||||
Para birimi | Norveç kronu (NOK) | ||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+01:00 (OAS) | ||||||||||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+02:00 (OAYS) | ||||||||||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||
Telefon kodu | |||||||||||||||||
İnternet alan adı | .no, (.sj Svalbard & Jan Mayen, .bv Bouvet adası) | ||||||||||||||||
|
Anayasal monarşi ile yönetilen ülkenin başkenti Oslo'dur. 385,207 km² alana yayılan Norveç'in, Finlandiya ile 729, İsveç ile 1.619, Rusya ile 167 kilometre sınırı vardır ve 21.925 kilometrelik çok uzun bir sahil şeridi vardır.
Norveç Avrupa ortalamasının üstünde yaşam standardına ve ekonomik gelişmişliğe sahip olduğundan Avrupa Birliği'ne girmek istememektedir. Zira, ülke kıyılarındaki petrol rezervlerinin zenginliği ve dünya ve Avrupa balıkçılık sektörünü elinde bulundurması ile tanınmaktadır. Avrupa Birliği'ne olumsuz yaklaşmalarının bir nedeni de balıkçılık sektörünü olumsuz etkileyeceği yönündeki çekinceleridir. Öte yandan; Norveç, İsviçre, İzlanda ve Lihtenştayn ile birlikte EFTA (Avrupa Serbest Dolaşım Örgütü) üyesidir ve bu örgütü terk edip AB'ye geçmeyi istememektedir.
Avrupa Birliği'nin ısrarları işe yaramamaktadır. Zira ülkede iki kere referandum yapılmış ikisinde de Avrupa Birliği'ne ret çıkmıştır. Bugünlerde yapılan anketlerde AB'yi isteyenlerin oranı %50 civarındadır. Norveç ayrıca bir NATO ülkesidir.
Norveç, kökleri eşitlikçi fikirlere dayanan, kapsamlı bir sosyal güvenlik sistemi ve evrensel sağlık hizmetlerini içeren İsveç modelini uygulamaktadır. Norveç'te petrol, doğalgaz, madenler, ormanlar, denizler ve tatlı su kaynaklarında devlet mülkiyeti bulunmaktadır. Petrol endüstrisi ülkenin milli gelirinin dörtte birini oluşturmaktadır. Norveç, Orta Doğu ülkeleri hariç tutulduğunda kişi başına düşen petrol ve doğalgaz üretiminde birinci sıradadır. Ülke kişi başına düşen milli gelirde ise Dünya Bankasına göre dördüncü, IMF'ye göre ise sekizincidir ve 1,3 trilyon doları aşan ulusal varlık fonu dünyanın en büyüğüdür Norveç'in en önemli sorunu azalan ve yaşlanan nüfus sorunudur. Ülkede yaşayan insanların sayısı beş milyon civarındadır ve iş gücü eksikliği çekmektedir.
Öte yandan Avrupa'nın en pahalı ülkesidir.
Köken bilim
Norveç'in resmi adı Bokmål yazı geleneğine göre Kongeriket Norge, Nynorsk yazı geleneğine göre ise Kongeriket Noreg'dir (Norveç Krallığı). Ülkenin adının iki farklı yazılış şeklinin olması zaman zaman tartışmalara neden olmaktadır. Özellikle para, pul ve pasaport gibi resmi evraklarda 1980'lere kadar Norge adı yaygın olarak kullanılırken, 80'lerden sonra her iki yazılış şekli de bir arada kullanılmaya başlandı. Ülkenin adının Eski Nors dilindeki yazılışı Noregr'di. Orta Çağ Latincesinde ise adı Nor(th)vegia'ydı. Ülkenin adının ilk yazılış şekli 9. yüzyıl Hålogaland'lı Ohthere'nin yazılarında norðweg şeklindedir. Bazı Orta Çağ yazmaları ülkenin adının Kral Nórr adında mitolojik bir kişiden geldiğini iddia etse de, yaygın kabul gören görüşe göre ülkenin adı Norveç Denizi'ne verilen "kuzeye doğru deniz yolu" anlamındaki norðvegr'den geldiğidir. Nors dilinde aynı şekilde Baltık Denizi için austrvegr (doğudaki topraklara giden yol), Kuzey Denizi (ve Atlas Okyanusu) için vestvegr (batıdaki topraklara giden yol) ve Akdeniz için suðrvegr (güneydeki topraklara giden yol) kullanılmaktadır. Yine de norð- kökeninin etimolojik kaynağı konusunda kuşkular vardır ve başka köklerden geliyor da olabilir.
Tarih
8.-11. yüzyıl arasında Norveç'te Vikingler olarak bilinen bir kavim hüküm sürmüştür. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. 1000 yılı civarında Hristiyan misyonerler Norveç'te Hristiyanlığı yaymaya başladılar. Norveç kralı I. Haakon Hristiyanlığı kabul etti. 995 yılında Norveç'teki ilk Hristiyan kilisesini kurup Kiliseyi devletin eğitimli çalışanları olan ve yörelerde örgütlü bir kolu hâline getirdi. 1030 yılında Danimarkalılar Norveç'i ellerine geçirdiler. Norveç Danimarka kralı Knud'un kurduğu Kuzey Denizi İmparatorluğu'nun bir parçası hâline geldi.
1363 yılında Norveç kralı VI. Håkon Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margrete'le evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. Ayrıca Håkon İsveç kraliyet ailesiyle de akrabaydı. Çiftin evliliğinden doğan Olaf'ın 1387 yılında erken yaşta ölmesi üzerine I. Margrete tahta çıktı (1387-1412). Margrete'in yönetimi altında 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu hâline geldiler.
1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. Kralları tekti ama yasaları, devlet kurumları ve orduları ayrı ayrı gelişmeye devam etti. 19. yüzyılın başlarında Norveç Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı. Norveçliler İsveç yönetimini istemediler. Bir temsilciler meclisi 1814'te Norveç anayasasını kabul etti ve İsveç'e direndi ama bir kral iki meclis prensibini kabul etmek zorunda kaldı. Norveç bayrağı adeta bu geçişi anlatır gibi Norveç'te kullanılagelen kırmızı beyaz Danimarka bayrağının ortasına İsveç'i temsil eden mavi renkte bir haç ekleyerek kabul edildi. Nihayet 1905'te İsveç, Norveç'in bağımsızlığını tanıdı. 12 Kasım 1905'te referandum sonucuna göre %79'la monarşi yanlıları galip çıktı ve Danimarka Kralı VIII. Frederik'in oğlu Karl, VII. Haakon adıyla Norveç kralı ilan edildi. Bu gün Birliğin Dağılması Günü adıyla kutlanmaktadır.
Norveç I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. II. Dünya Savaşı'nda da tarafsız kalma niyetinde olmasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyası tarafından işgal edildi. 8 Mayıs 1945 tarihinde Almanya'nın teslim olmasına kadar Norveç işgal altında kaldı. 1949 yılında Norveç NATO'ya üye oldu. 1960'ların sonlarında Norveç sularında keşfedilen petrol ve doğalgaz Norveç'e büyük bir refah kazandırdı. 1972 ve 1994'te yapılan referandumlarda Norveç halkı Avrupa Birliği'ne üyeliği reddetti. Norveç Avrupa Birliği ile olan ilişkilerini üyesi bulunduğu EFTA kurumu aracılığıyla sürdürmektedir. Günümüzde Norveç Birleşmiş Milletler raporlarına göre yaşam standartları bakımından dünyanın en ileri ülkelerinden biridir.
Coğrafya
Norveç'in çekirdek bölgesi, Kuzey Avrupa'nın en kuzey kısmını oluşturan İskandinav Yarımadası'nın batı ve en kuzey kısmını kapsar; uzak Jan Mayen adası ve Svalbard takımadaları da Norveç Krallığı'nın bir parçasıdır. Antarktika I. Peter Adası ve Alt Antarktika Bouvet Adası 'dir ve bu nedenle Krallığın bir parçası olarak kabul edilmez. Norveç ayrıca Antarktika'nın Kraliçe Maud Toprakları denilen bölümünde hak iddia eder.
Orta Çağ'dan 1814'e kadar Norveç Danimarka krallığı'nın parçasıydı. Kuzey Atlantik'teki Faroe Adaları, Grönland ve İzlanda'daki Norveç mülkleri, Kiel Antlaşması'nda Norveç İsveç'e geçtiğinde Danimarka'da kaldı. Norveç ayrıca 1658'e kadar Bohuslän, 1645'e kadar Jämtland ve Härjedalen, 1468'e kadarShetland ve Orkney, ve 1266'daki 'na kadar Man Adası ve İbraniler'den oluşuyordu
Norveç, Kuzey Avrupa'daki İskandinavya'nın batı ve en kuzey kısmını kapsar.
Norveç 57° ve 81° K enlemleri ile 4° ve 32° D boylamları arasında yer alır. Norveç İskandinav ülkeleri'nin en kuzeyindedir ve Svalbard da dahil edilirse en doğudadır.
Vardø Greenwich'in 31° 10' 07" doğusunda, St. Petersburg ve İstanbul'dan daha doğuda yer alır.
Norveç, Avrupa anakarasının en kuzey noktasını içerir.
Engebeli kıyı şeridi, devasa fiyort’lar ve binlerce ada tarafından bölünür. Kıyı referans çizgisi 2.532 kilometre (1.573 mi)’dir. Fiyortlar dahil anakaradaki kıyı şeridi 28.953 kilometre (17.991 mi) uzanır, adalar dahil edildiğinde kıyı şeridinin 100.915 kilometre (62.706 mi) olduğu tahmin edilir.
Norveç, İsveç ile 1.619-kilometre (1.006 mi) kara sınırını, Finlandiya ile 727 kilometre (452 mi) ve doğuda Rusya ile 196 kilometre (122 mi) kara sınırını paylaşır. Kuzey, batı ve güneyde Norveç, Barents Denizi, Norveç Denizi, Kuzey Denizi ve Skagerrak ile sınırlanmıştır.İskandinav Dağları İsveç sınırının çoğunu oluşturur.
385.207 kilometrekare (148.729 sq mi)'da (Svalbard ve Jan Mayen dahil) (ve 323.808 kilometrekare (125.023 sq mi) olmadan), ülkenin çoğuna dağlık veya tarih öncesi buzul‘ların ve çeşitli topografya’nın neden olduğu çok çeşitli doğal özelliklere sahip yüksek arazi hakimdir. Bunlardan en dikkat çekeni kıyıda derinliklerden başlayan fiyort’lardır: Buz Devri'nin sona ermesinin ardından denizin sular altında bıraktığı karaya açılan derin oluklar. Sognefjord en, dünyanın en derin ikinci fiyortu ve 204 kilometre (127 mi) ile dünyanın en uzun fiyortudur. Çoğunlukla yüksek platolar ve dik dağların arasında verimli vadiler yer alır. Ovalar küçük ve dağınıktır. Kuzeyde arktik tundra bölgesi vardır.
Hornindalsvatnet tüm Avrupa'nın en derin gölüdür.
Norveç'te yaklaşık 400,000 göl vardır. 239.057 kayıtlı ada vardır.
Permafrost tüm yıl boyunca yüksek dağlık bölgelerde ve Finnmark ilçesinin iç kesimlerinde bulunabilir. Norveç'tedir.
Arazi çoğunlukla sert granit ve gnays kayadan yapılmıştır ancak , kumtaşı ve kireçtaşı da yaygındır ve en düşük kotlar deniz birikintileri içerir.
Körfez Akıntısı ve hüküm süren batı bölgeleri nedeniyle, Norveç bu tür kuzey enlemlerinde, özellikle de kıyı boyunca beklenenden daha yüksek sıcaklıklar ve daha fazla yağış alır. Bölgede kıyı boyunca ılıman iklim görülür. Kuzey Atlas akımının etkisiyle sıcaklık değişiklikleri ortaya çıkar.
Anakara daha soğuk kışlar ve iç kesimlerde daha az yağış ile dört farklı mevsim yaşar. En kuzey kesimde çoğunlukla deniz Subarktik iklim, Svalbard'da Arktik tundra iklimi görülür.
Ülkenin geniş enlem aralığı ve değişken topoğrafyası ve iklimi nedeniyle, Norveç neredeyse diğer tüm Avrupa ülkelerinden daha fazla sayıda farklı habitat’lara sahiptir. Norveç'te ve komşu sularda (bakteri ve virüsler hariç) yaklaşık 60,000 tür vardır. Norveç Kaya Tabakası büyük deniz ekosistemi son derece üretken olarak kabul edilir.
Deniz seviyesinden en yüksek noktası 2,469 metrelik rakımıyla Galdhøpiggen'dir.
Doğal afetlerden en sık görülenler de heyelan ve çığdır.
Norveç'in güney kutbu kıtası Antarktika'da kendine bağlı bölgesi (Kraliçe Maud Toprakları), hem güney kutbuna hem de kuzey kutbuna yakın, açık denizde kıyıdan uzak büyük adaları (güneyde Bouvet Adası, I. Peter Adası, kuzeyde Jan Mayen, Svalbard) ve bunları çevreleyen kara suları, mücavir ve münhasır ekonomik bölge‘leri vardır. Bunlardan Spitsbergen barındırdığı doğal soğutmalı Svalbard Küresel Tohum Deposu ile ünlüdür.
Demografi
Norveç halkının genel özelliği iklimden ve ekonomik rahatlıktan kaynaklanan rahatlıkları ve sakinlikleridir. Bireysel yaşam ön plandadır ve Norveç'te hemcins çiftler evlenme hakkına sahiptirler. Ülkede İngilizce anadil kadar etkilidir.
Norveçlilerin çoğunluğunu oluşturanlar Cermen kökenli bir halktır. Yakın ülkelerdeki halklardan pek ayırt edilemezler. Genelde açık renk tenli, uzun boylu, kalın yapılı olurlar. Saç rengi sarı, kırmızı ve siyah olarak her üç çeşidi vardır. Bu renkliliğin yörenin bir özelliği olarak çok eskiden beri var olduğu 1200'lü yıllarda yazıya dökülmüş şiirinden bilinmektedir; "işçiler siyah, çiftlik sahipleri kırmızı, asilzadeler sarı saçlı" der şiir. Norveç'e ilk yerleşenler taş devrinde gelen avcılar -ki bugünün Lapon halkının bu gruptan kalma olma ihtimali yüksektir-, daha sonra buzul çağı ertesi tarımı getiren Keltler ve peşinden 4. yüzyılda gelmeye başlayan Gotlardır. Bunlar temeli oluştururlar. Orta Çağ ve Hansa Birliği zamanında Norveç'e göçler olmuştur. Ayrıca eski göçmen Romanlar ve Fince konuşan Kven ve halkları vardır.
İkinci Dünya Savaşı öncesindeki 100 yıl süresinde Norveç'in nüfusunun önemli bir kısmı denizaşırı ülkelere özellikle ABD'ye göç etmiştir. Öyle ki günümüzde Norveç dışında Norveçli olduğunu söyleyen çok yüksek sayıda insan yaşar.
İkinci Dünya Savaşı sonrası Norveç bir refah toplumu hâline gelmiş ve yeni yeni göçmen grupları gelmeye başlamıştır. Özellikle seksenli yıllar sonrası petrol gelirlerinin de etkisiyle Norveç iltica ve refah arayan göçmenler için çekici bir ülke hâline gelmiştir. Son 50 yılda Norveç Orta Doğu,Avrupa,Asya'dan göç almıştır. Bu insanlar hepsi farklı dil konuşan ve farklı dinlere inanan insanlardır.
2001 sonrası Norveç'in Schengen Bölgesine katılmasıyla ve özellikle ekonomik kriz sebebiyle değişik Avrupa Birliği ülkelerinden Norveç'e göçler artmıştır. Son birkaç yıldır nüfus artışının yarısından fazlası göç sayesindedir. Göçmenler (hem annesi ham babası Norveç dışında doğmuş olanlar, ki kral V. Harald da bunlara dahil) 2011 de nüfusun %12 gibi (600.900 kişi) ve sürekli artan bir bölümünü oluşturmaktadırlar.
2012 yılında yapılan resmi çalışmalar, toplam nüfusun %86'sının Norveç'te doğmuş ve en az bir ailesi olduğu belirlemiştir. 710.000'den fazla göçmenin ve onların atalarının, 117.000'inin çocukları Norveç'te doğmuştur. Göçmenlerin geldikleri ülkelerin şu dağılımı gözlemlenmiştir:
- 323.000 (%39) Avustralya, Kuzey Amerika az bir oranla Avrupa
- 505.000 (%61) Fas, Irak, Somali, Pakistan
Norveç hükûmeti 2012 yılında yaptığı araştırmada nüfusun %14'ünün göçmen olduğu veya göçmen aileden doğduğunu belirlemiştir. Göçmenlerin %6'sı Kuzey Amerika ve Avustralya'dan, %8,1'i Asya, Afrika ve Latin Amerika'dandır.
- Nüfus: 4.641.500 (Şubat 2006 tahmini)
- Nüfus artış oranı: %0.49 (2001 verileri)
- Mülteci oranı: 2.11 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
- Bebek ölüm oranı: 3.94 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
- Ortalama hayat süresi:
- Toplam nüfus: 78.79 yıl,
- erkeklerde: 75.87 yıl,
- kadınlarda: 81.92 yıl (2001 verileri)
- Ortalama çocuk sayısı: 1.81 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
- HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: 101 den az (1999 verileri)
- HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 1,600 (1999 verileri)
- HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 8 (1999)
- Ulus: Norveçli
- Nüfusun etnik dağılımı: Norveçliler, Sami 20,000
- Din: Evanjelik Lutherciler %86, diğer Protestanlar ve Roma Katolikleri %3, diğer %1, bilinmeyen %10 (1997)
- Diller: Bokmål ve nynorsk diye adlandırılan iki yazı dilinden oluşan Norveççe, ayrıca , Kuzey Lapça, (Sami dilleri on dokuz ilden kuzeydeki dokuzunda resmi dil statüsündedir.)
- Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için verilerde toplam nüfusta: %100
Göç
Büyük göçmen grupları (1. ve 2. nesil):
Ülke | Nüfus |
---|---|
Polonya | 91,179 |
İsveç | 38,414 |
Somali | 35,912 |
Litvanya | 35,546 |
Pakistan | 34,447 |
Irak | 30,144 |
Yönetim
- İdari bölümler (Fylke): 15 bölge:
# | Bölge (fylke) 2024 | Başkent |
---|---|---|
3 | Oslo | Oslo |
11 | Rogaland | Stavanger |
15 | Møre og Romsdal | Molde |
18 | Nordland | Bodø |
31 | Østfold | Sarpsborg |
32 | Akershus | Oslo |
33 | Buskerud | Drammen |
34 | Innlandet | Hamar |
39 | Vestfold | Tønsberg |
40 | Telemark | Skien |
42 | Agder | Kristiansand |
46 | Vestland | Bergen |
50 | Trøndelag | Steinkjer |
55 | Troms | Tromsø |
56 | Finnmark | Vadsø |
- Bağımlı toprakları: Bouvet Adası, Jan Mayen, Svalbard
- Bağımsızlık günü: 7 Haziran 1905
- Millî bayram: Anayasa Günü, 17 Mayıs 1900
- Anayasa: 17 Mayıs 1814, 1884 yılında değiştirilmiştir.
- Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlardan bazıları: CBSS (Baltık Ülkeleri Konseyi), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi), ESA (Avrupa Uzay Ajansı), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), NATO (Kuzey Atlantik Asemblesi), WTO (Dünya Ticaret Örgütü).
Ekonomi
Norveçliler, Avrupa ülkeleri arasında (Lüksemburg'dan sonra) en yüksek ikinci Kişi başı GSYİH ve dünyanın en yüksek altıncı kişi başına düşen GSYİH ile ülkelerinin tadını çıkarmaktadır. Bugün Norveç, herhangi bir ulusun kişi başına düşen en büyük sermaye rezervi ile, parasal değer açısından dünyanın en zengin ikinci ülkesidir.
CIA World Factbook'a göre, Norveç net bir dış borç alacaklısıdır. Norveç, altı yıl üst üste (2001-2006) UNDP İnsani Gelişme Endeksi (İGE)'nde dünya birinciliğini korudu ve ardından 2009'da bu konumunu geri aldı. Norveç'te yaşam standardı dünyanın en yüksekleri arasındadır. Foreign Policy dergisi, Norveç'i dünyanın en iyi işleyen ve istikrarlı ülkesi olarak değerlendirerek, 2009 yılı için Başarısız Devletler Endeksi'ne göre son sırada yer verdi. OECD, Norveç'i 2013'te eşitlenen Daha İyi Yaşam Endeksi'nde dördüncü ve nesiller arası kazanç esnekliğinde üçüncü sıraya koydu.
Norveç ekonomisi tarihi boyunca doğal kaynaklara bağlı olmuştur; Balıkçılık, orman ürünleri, madencilik ve bunları Avrupa pazarlarına ulaştıran gemicilik gibi. Endüstri devrimi, özellikle su gücünün ve elektriğin kullanımı Norveç'te erken başlamıştır. Hala Norveç ekonomisi ham madde ihracatı ağırlıklı olsa da belli konularda dünya gücü hâline gelmiştir. Denizcilik ve bankacılık, gemi yapımı, alüminyum ve gübre üretimi (bu son ikisi bir çeşit gizli elektrik ihracatı olarak görülebilir) önemli geleneksel uzmanlık alanlarıdır. Denizden petrol çıkartıp satma 1980'lerden sonra büyüyüp en önemli gelir kaynağı hâline gelmiştir. Norveç devleti petrol gelirleri sayesinde dünyada sayılı büyük yatırımcılardan biri hâline gelmiştir. 2015 itibarıyla petrol gelirleri düşüşe geçmiştir. Alternatif endüstri geliştirme çabaları vardır.
Petrol, bakır, doğalgaz, nikel, demir, çinko, kurşun, balık, kereste, hidrolik enerji başlıca doğal kaynaklarıdır. Norveç'in işsizlik oranı ABD ve Lüksemburg gibi ülkelerden bile daha düşüktür. Dünyada kişi başına düşen millî gelir sıralamasında en üst sıralarda yer almaktadır. Asgari ücretin dünyadaki en yüksek olduğu ülkeler arasında yine ikinci sıradadır.
- GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - $374,994 milyar (2021 verileri)
- GSYİH - reel büyüme: %2,7 (2000 verileri)
- GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %2, endüstri: %26, hizmet: %73 (1999)
- Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %2,9 (2000 verileri)
- İş gücü: 2,4 milyon (2000 verileri)
- Sektörlere göre iş gücü dağılımı: hizmet %74, endüstri %22, tarım, ormancılık, balıkçılık %4 (1995)
- İşsizlik oranı: %3 (2000 verileri)
- Endüstri: Petrol ve gaz, gıda maddeleri, gemi yapımı, kâğıt ürünleri, metaller, kimyasallar, kereste, madencilik, tekstil, balıkçılık
- Endüstrinin büyüme oranı: %3 (2007)
- elektrik tüketimi: 110,795 milyar kWh (1999)
- Elektrik ihracatı: 8,28 milyar kWh (1999)
- Elektrik ithalatı: 6,467 milyar kWh (1999)
- Tarım ürünleri: Arpa, diğer hububat, patates, et, süt, balık
- İhracat: $59,2 milyar (2000 verileri)
- İhracat ürünleri: Petrol ve petrol ürünleri, makine ve parça, metaller, kimyasallar, gemi, balık, silah
- İhracat ortakları: AB %73, ABD %5 (1999)
- İthalat: $35,2 milyar (2000 verileri) 666
- İthalat ürünleri: Makine ve parçaları, kimyasallar, metaller, gıda maddeleri
- İthalat ortakları: AB %66, ABD %10, Japonya (1999)
- Para birimi: Norveç Kronu (NOK)
- Para birimi kodu: NOK
- Mali yıl: Takvim yılı
İletişim
- Kullanılan telefon hatları: 2,735 milyon (1998)
- Telefon kodu: 47
- Radyo yayın istasyonları: AM 5, FM 650, kısa dalga 1 (1998)
- Radyolar: 4,03 milyon (1997)
- Televizyon yayını yapan istasyonlar: 360 (1995)
- Televizyonlar: 2,03 milyon (1997)
- Internet kısaltması: .no
- Internet servis sağlayıcıları: 13 (2000)
- Internet kullanıcıları: 2,36 milyon (Ekim 2000)
Ulaşım
- Demiryolları: 4,012 km
- Karayolları: 91.180 km (1999)
- Su yolları: 1.577 km
- Boru hatları: Arıtılmış petrol ürünleri 53 km
- Limanları: Bergen, Drammen, Floro, Hammerfest, Harstad, Haugesund, Kristiansand, Larvik, Narvik, Oslo, Porsgrunn, Stavanger, Tromso, Trondheim
- Hava alanları: 103 (2000 verileri)
Turizm
2008'de Norveç, Dünya Ekonomik Forumu'nun Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporunda 17. sırada yer aldı. Norveç'te turizm 2016 yılında gayri safi yurtiçi hasılaya %4.2 katkı sağlamıştır. Ülke genelinde her on beş kişiden biri turizm endüstrisinde çalışmaktadır. Norveç'te turizm mevsimliktir ve toplam turistlerin yarısından fazlası Mayıs ve Ağustos ayları arasında ziyaret eder.
Norveç'deki başlıca turistik merkezler ülkenin kıyılarındaki binlerce fiyort, Bergen, Norveç'deki Bryggen, Oslo'daki Ålesund, gibi merkezlerdir.
Kültür
Tarım, hayvancılık ve denizcilik temelli kırsal kültür Norveç'te kültürün temelini oluşturur. Bundan esinlenerek 19. yüzyılda güçlü bir romantik milliyetçilik akımı oluşmuştur ve hala etkileri görülebilir. Petrol gelirleriyle zenginleşen devlet kültürel faaliyet ve yatırımları cömertçe desteklemektedir.
İnsan hakları
Norveç'te insan hakları tartışmaları erken başlamıştır. İlk kadın hakları örgütü 1884'te kurulmuş ve kadınların eğitimi, kadınların seçimlerde oy verme ve kadınların çalışma hakları konularında başarılı çalışmalar yapmıştır. Laponlar konusunda çok eleştirilmiş olan Norveç ILO'nun 169 no'lu yerli halklar kararını 1990'da ilk kabul eden ülke olmuştur. Lapon parlamentosu 9.10.1989'da Karaşok şehrinde faaliyetine başlamıştır. Eşcinsellerin medeni birliktelik ve evlilik haklarını veren kanunları ilk çıkaran ülkeler arasında olmuştur.
Din
Norveç'in Hristiyanlaşması 1000 gibi başladı. 500 yıl sonra Protestan Reformu ile Norveç Kilisesi Roma'dan bağımsız ulusal bir kilise olarak ortaya çıktı ve devletin bir kolu gibi çalışır oldu. 1845 yılına kadar başka dinler Norveç'te yasaktı. Kilise ve devletin birbirinden ayrılması Norveç'te Avrupa'nın çoğuna kıyasla çok daha geç gerçekleşmiştir ve halen tamamlanmamıştır. Norveç Parlamentosu 2012 yılında Norveç Kilisesi'ne daha fazla özerklik verilmesi yönünde oy kullanmış ve bu karar 21 Mayıs 2012 tarihinde yapılan bir anayasa değişikliği ile onaylanmıştır. 2012 yılına kadar parlamento görevlilerinin Norveç Evanjelik-Lutheran Kilisesi'ne üye olması ve tüm hükûmet bakanlarının en az yarısının devlet kilisesine üye olması gerekiyordu. Devlet kilisesi olduğundan, Norveç Kilisesi'nin din adamları devlet çalışanı olarak görülüyordu ve merkezi ve bölgesel kilise yönetimleri devlet yönetiminin bir parçasıydı. Kraliyet ailesi üyelerinin Lutheran kilisesine üye olmaları gerekmektedir. 1 Ocak 2017'de Norveç, kiliseyi devletten bağımsız hale getirdi, ancak Kilise'nin "halkın kilisesi" statüsünü korudu. Norveçlilerin çoğu vaftiz sırasında, kuruluşundan bu yana Norveç'in devlet kilisesi olan Norveç Kilisesi'ne üye olarak kaydedilmektedir. Norveçlilerin yaklaşık %70,6'sı 2017 yılında Norveç Kilisesi'ne üye olmuştur. 2017 yılında, yeni doğan bebeklerin yaklaşık %53,6'sı vaftiz edilmiş ve 15 yaşındaki kişilerin yaklaşık %57,9'u kilisede kutsanmıştır.
2010 Eurobarometer Anketine göre, Norveç vatandaşlarının %22'si "bir Tanrı olduğuna inandıklarını", %44'ü "bir çeşit ruh veya yaşam gücü olduğuna inandıklarını" ve %29'u "herhangi bir ruh, Tanrı veya yaşam gücü olduğuna inanmadıklarını" belirtmiştir. Yüzde beş ise yanıt vermemiştir. 1990'ların başında yapılan çalışmalarda Norveçlilerin %4,7 ila %5,3'ünün haftalık olarak kiliseye gittiği tahmin ediliyordu. Bu rakam yaklaşık %2'ye düştü. 2010 yılında nüfusun %10'u herhangi bir dine bağlı değilken, diğer %9'u Norveç Kilisesi dışındaki dini toplulukların üyesiydi.
2015'te devletten para desteği alan cemaatler listesi kabarıktır ve her dinden örnekler bulunur
Sinema
1990'lardan sonra yılda yaklaşık 20 film üreten Norveç sinemasının uluslararası isim yapmış ögeleri şunlardır:
- Kon-Tiki (1950), 1959'da Oscar ödülü kazanan belgesel Thor Heyerdahl ve grubunun Güney Amerika'dan Asya'ya sal seyahatini anlatır.
- Dokuz hayat, , Oscar ödülü adayı
- Flåklypa Grand Prix, yazar 'un karakterlerinin tarafından animasyonu en çok seyredilmiş Norveç filmidir.
- İzci (, 1987), Oscar ödülü adayı, bir Lapon masalını canlandırır.
- Kristin Lavransdatter (Liv Ullmann, 1995) Nobel ödülü kazanmış Sigrid Undset'in bir romanının filmidir.
Norveç aynı zamanda bazı tanınmış film ve serilerin çekildiği yer olmuştur: Vikings (dizi), Lilyhammer, Yıldız Savaşları: Bölüm V - İmparator, Telemark kahramanları (Anthony Mann, 1965), Başka Gün Öl, Altın Pusula, vs.
Müzik
- Klasik beste: Edvard Grieg, , ,
- Klasik yorum: , , Truls Mørk,
- Müzik grupları: Emperor, Darkthrone, Gorgoroth, Mayhem, Burzum, Immortal, Enslaved, Kvelertak, Dimmu Borgir, Satyricon, A-ha, Röyksopp, Ylvis, Maria Mena, Ulver
- Jaz: Jan Garbarek, , Mari Boine, , , , , ,
- Folk: , , , , , ,
- Produksyon: Stargate, , Lene Marlin
- Festivaller: , , ,
Edebiyat
- , , , , ,
- Henrik Ibsen, Bjørnstjerne Bjørnson, Alexander Kielland, , Knut Hamsun, Sigrid Undset
- Dag Solstad, Jon Fosse, , , , , , , , , , Jostein Gaarder, , , , , , , , , , Jan Kjærstad, , , , ,
Bilim
- Niels Henrik Abel, Sophus Lie, , Lars Onsager, Ivar Giaever, Odd Hassel, Peter Waage, Cato Maximilian Guldberg.
- Arne Næss, Johan Galtung, , , Fredrik Barth, , , , , Stein Rokkan, Ragnar Frisch, Trygve Haavelmo, Finn E. Kydland.
- 2014 Nobel tıp ödülü May-Britt Moser, Edvard Moser.
Mimari
Ahşap mimari örneği Urnes Stave Kilisesi UNESCO Dünya Mirası listesindedir. , dünyanın en kuzeydeki Orta Çağ katedrali, uzun hikâyesi ve ülke din tarihi bakımından önemli bir binadır. 1814 Danimarka'dan bağımsızlık sonrası birçok devlet binası Kıta Avrupası'nda yaygın olan stilde inşa edilmişlerdir. Ålesund şehri büyük yangın ertesi zamanın akımı Art Nouveau stilinde tamamen yeniden inşa edilmiştir. Şaşırtıcı yenice bazı mimari örnekleri: Lapon parlamentosu, Oslo opera sahnesi, Tromsø buz denizi kilisesi.
Resim
Johan Christian Dahl (1788-1857), , , (1845-1932), , Christian Krohg
Mutfak
Norveç mutfak gelenekleri uzun balıkçılık, hayvancılık ve süt ürünleri tarihinin izlerini taşır. Somon balığı, alabalık, ringa balığı, morina balığı, süt, tereyağı, peynir ve kara ekmek en önde gelen yöresel malzemelerdir.
Geleneksel yemekler: Lutefisk (yoğunlaştırılmış kül suyunda kurutulmuş morina), smalahove (pişmiş kelle), pinnekjøtt (kurutulmuş kuzu eti), raspeball (terbiyeli patates köftesi), fårikål (lahanalı kuzu eti)
Spor
1952 ve 1994 Kış Olimpiyatları Norveç'te yapıldı. Olimpiyatlara 1900'den bu yana katıldı (1904 ve 1980 hariç).
Norveç ulusal futbol takımı FIFA dünya şampiyonluklarına 1938, 1994 ve 1998'de, Avrupa da ise 2000'de katıldı. Rankinglerde 1993 ve 1995'te ikinci idi.
Magnus Carlsen şu anda satranç dünya şampiyonu.
Kaynakça
- ^ a b "Population 1 January 2010 and 2011 and changes in 2010, by immigration category and country background. Absolute numbers". . 1 Ocak 2010. 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2011.
- ^ a b c Central Intelligence Agency. "Norway". The World Factbook. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.
- ^ a b c d "Arealstatistics for Norway 2019". Kartverket, mapping directory for Norway. 2019. 12 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2019. Svalbard and Jan Mayen are included.
- ^ "Population, 2024-01-01" (İngilizce). Statistics Norway. 21 Şubat 2024. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ a b c d "Norway". International Monetary Fund. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ . ec.europa.eu. Eurostat – EU-SILC survey. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ . CIA World fact. 26 Ekim 2021. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ Norway, Study in. . www.studyinnorway.no. 21 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018.
- ^ "Statistics Norway raises '07 GDP outlook, cuts '08". Reuters. 6 Eylül 2007. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2009.
- ^ . CIA – The World Factbook. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
- ^ . CIA – The World Factbook. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
- ^ "The World's Richest Countries". forbes.com. 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2014.
- ^ Holter, Mikael (27 Haziran 2017). "The World's Biggest Wealth Fund Hits $1 Trillion". Bloomberg L.P. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2017.
- ^ Meredith, Sam (31 Ocak 2023). "Norway's gigantic sovereign wealth fund loses a record $164 billion, citing 'very unusual' year". CNBC. 26 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2023.
- ^ . 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2013.
- ^ Altındiş, Ceyla - NTV Tarih - Sayı 34 - Kasım 2011 - İstanbul 1308-7878
- ^ a b Holmesland, Arthur m.fl.: Norge, Oslo: Aschehoug, 1973.
- ^ Kiel-traktaten. Danish translation 1814. Nasjonalbiblioteket/National Library of Norway, read 2 February 2014.
- ^ Schei, Liv K.: Orkenøyene, Oslo: Grøndahl, 1985.
- ^ Helle, Knut & Knut Mykland: Norge blir en stat. 1130–1319. Bergen: Universitetsforlaget, 1964.
- ^ a b Thuesen, Nils Petter; Thorsnæs, Geir; Røvik, Sissel (14 Mayıs 2018), "Norge", Store norske leksikon (Norveççe), 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 5 Temmuz 2018
- ^ . Kartverket (Norveççe). 8 Mart 2013. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
- ^ . 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
- ^ "Explore North Cape, Europe's northernmost point". The Independent (İngilizce). 14 Aralık 2017. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
- ^ . www.ssb.no. 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018.
- ^ . . 3 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009.
- ^ Strøm, Kaare (1959). Innsjøenes verden. Oslo: Universitetsforlaget.
- ^ Rogstad, Lars (1985). Opplegg For Ressursregnskp For Vann notat. Oslo: SSB/Statistics Norway.
- ^ . Eoearth.org. 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ Norway 17 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (CIA World Factbook) Erişim tarihi: 20 Haziran 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
- ^ a b "Fylkesinndelingen fra 2024" (Norveççe). Regjeringen. 5 Temmuz 2022. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2024.
- ^ Baltais, Simon (2010). "Environment And Economy: Can They Co-Exist In The "Smart State"?". Issues. 91: 21-24. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;autogenerated1
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ A Family Affair: Intergenerational Social Mobility across OECD Countries 16 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. OECD, 2010. Retrieved 27 August 2013.
- ^ . OECD. 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2013.
- ^ "Norveç (SAGP) olarak ekonomi". Norveç Resmi Sitesi. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ . web.archive.org. 7 Mart 2008. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ (PDF). web.archive.org. 4 Nisan 2018. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ . digitaljournal.com. 15 Mayıs 2012. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Winston, Kimberly (5 Ocak 2017). . Religion News Service (İngilizce). 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ . Den norske kirke (Bokmål). 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ . www.churchtimes.co.uk. 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ a b . SSB (İngilizce). 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ . web.archive.org. 15 Ağustos 2007. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ . www.ssb.no. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ . SSB (İngilizce). 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ regjeringen.no Antall tilskuddstellende medlemmer i tros- og livssynssamfunn i 2015 (cemaatler ve üye sayıları 2015) 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Norveç ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikigezgin'de Norway ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. - Norveç Kraliyeti Büyükelçiliği'nin internet sitesi 22 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Norvec resmi adiyla Norvec Kralligi Norvecce Bokmal Kongeriket Norge Norvecce Nynorsk Kongeriket Noreg Kuzey Avrupa da bulunan Iskandinav Yarimadasi nin batisinda bir ulke Finlandiya Isvec ve Rusya ile komsu olan ulkenin batida Atlas Okyanusu nun bir kolu olan Norvec Denizi ne kiyisi vardir Kiyilari binlerce fiyordla cizilidir NorvecKongeriket Norge Kongeriket Noreg Norvec KralligiBayrak ArmaSlogan Alt for Norge Her sey Norvec icin Milli mars Ja vi elsker dette landet de facto Evet biz bu ulkeyi seviyoruz source source track track track track track track track track track Kraliyet marsi Kralin Sarkisi source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirOslo 59 56 K 10 41 D 59 933 K 10 683 D 59 933 10 683Resmi dil ler Norvecce Bokmal Nynorsk Taninan bolgesel dil ler Kvence CingeneceYazi sistemiLatin Etnik gruplar 2014 86 Norvecliler 1 3 Samiler 12 digerleri DemonimNorvecliHukumetUniter parlamenter anayasal monarsi V Harald BasbakanJonas Gahr Store Storting Baskani Yasama organiStortingTarihce 872 Kalmar Birligi1397 Danimarka Norvec1524 Anayasa17 Mayis 1814 Isvec Norvec4 Kasim 1814 Norvec ve Isvec arasindaki birligin Feshi7 Haziran 1905 9 Nisan 1940 Alman isgalinden kurtulusYuzolcumu Toplam385 207 km2 67 Su 5 7Nufus 2024 tahmini5 550 203 118 Yogunluk14 4 km2 213 GSYIH SAGP 2021 tahmini Toplam374 994 milyar 51 Kisi basina69 171 6 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam444 519 milyar 30 Kisi basina81 995 4 Gini 2018 24 8 dusukIGE 2022 0 961 cok yuksek 2 Para birimiNorvec kronu NOK Zaman dilimiUTC 01 00 OAS Yaz YSU UTC 02 00 OAYS Trafik akisisagTelefon koduInternet alan adi no sj Svalbard amp Jan Mayen bv Bouvet adasi Ulkenin resmi bir slogani yoktur ancak 1814 Norvec Kurucu Meclisi yemini en yakin resmi olmayan esdeger olarak kabul edilebilir Enige og tro inntil Dovre faller Bokmal Einige og tru inntil Dovre fell Nynorsk Dovre dusene kadar birlik ve sadik Anakara Svalbard ve Jan Mayen icerir Entegre bolgeler olmadan 323 802 kilometrekare ile 67 en buyuk ulkedir Bu yuzde anakara Svalbard ve Jan Mayen icindir Bu yuzde buzullari kara olarak sayar 19 940 14 365 246 17 19 940 14 olarak hesaplanir Anayasal monarsi ile yonetilen ulkenin baskenti Oslo dur 385 207 km alana yayilan Norvec in Finlandiya ile 729 Isvec ile 1 619 Rusya ile 167 kilometre siniri vardir ve 21 925 kilometrelik cok uzun bir sahil seridi vardir Norvec Avrupa ortalamasinin ustunde yasam standardina ve ekonomik gelismislige sahip oldugundan Avrupa Birligi ne girmek istememektedir Zira ulke kiyilarindaki petrol rezervlerinin zenginligi ve dunya ve Avrupa balikcilik sektorunu elinde bulundurmasi ile taninmaktadir Avrupa Birligi ne olumsuz yaklasmalarinin bir nedeni de balikcilik sektorunu olumsuz etkileyecegi yonundeki cekinceleridir Ote yandan Norvec Isvicre Izlanda ve Lihtenstayn ile birlikte EFTA Avrupa Serbest Dolasim Orgutu uyesidir ve bu orgutu terk edip AB ye gecmeyi istememektedir Avrupa Birligi nin israrlari ise yaramamaktadir Zira ulkede iki kere referandum yapilmis ikisinde de Avrupa Birligi ne ret cikmistir Bugunlerde yapilan anketlerde AB yi isteyenlerin orani 50 civarindadir Norvec ayrica bir NATO ulkesidir Norvec kokleri esitlikci fikirlere dayanan kapsamli bir sosyal guvenlik sistemi ve evrensel saglik hizmetlerini iceren Isvec modelini uygulamaktadir Norvec te petrol dogalgaz madenler ormanlar denizler ve tatli su kaynaklarinda devlet mulkiyeti bulunmaktadir Petrol endustrisi ulkenin milli gelirinin dortte birini olusturmaktadir Norvec Orta Dogu ulkeleri haric tutuldugunda kisi basina dusen petrol ve dogalgaz uretiminde birinci siradadir Ulke kisi basina dusen milli gelirde ise Dunya Bankasina gore dorduncu IMF ye gore ise sekizincidir ve 1 3 trilyon dolari asan ulusal varlik fonu dunyanin en buyugudur Norvec in en onemli sorunu azalan ve yaslanan nufus sorunudur Ulkede yasayan insanlarin sayisi bes milyon civarindadir ve is gucu eksikligi cekmektedir Ote yandan Avrupa nin en pahali ulkesidir Koken bilimNorvec in resmi adi Bokmal yazi gelenegine gore Kongeriket Norge Nynorsk yazi gelenegine gore ise Kongeriket Noreg dir Norvec Kralligi Ulkenin adinin iki farkli yazilis seklinin olmasi zaman zaman tartismalara neden olmaktadir Ozellikle para pul ve pasaport gibi resmi evraklarda 1980 lere kadar Norge adi yaygin olarak kullanilirken 80 lerden sonra her iki yazilis sekli de bir arada kullanilmaya baslandi Ulkenin adinin Eski Nors dilindeki yazilisi Noregr di Orta Cag Latincesinde ise adi Nor th vegia ydi Ulkenin adinin ilk yazilis sekli 9 yuzyil Halogaland li Ohthere nin yazilarinda nordweg seklindedir Bazi Orta Cag yazmalari ulkenin adinin Kral Norr adinda mitolojik bir kisiden geldigini iddia etse de yaygin kabul goren goruse gore ulkenin adi Norvec Denizi ne verilen kuzeye dogru deniz yolu anlamindaki nordvegr den geldigidir Nors dilinde ayni sekilde Baltik Denizi icin austrvegr dogudaki topraklara giden yol Kuzey Denizi ve Atlas Okyanusu icin vestvegr batidaki topraklara giden yol ve Akdeniz icin sudrvegr guneydeki topraklara giden yol kullanilmaktadir Yine de nord kokeninin etimolojik kaynagi konusunda kuskular vardir ve baska koklerden geliyor da olabilir Tarih8 11 yuzyil arasinda Norvec te Vikingler olarak bilinen bir kavim hukum surmustur Savasci bir ulus olarak taninan Vikingler batida Buyuk Britanya Izlanda Gronland ve hatta Kuzey Amerika ya kadar ulasarak somurgeler kurdular 1000 yili civarinda Hristiyan misyonerler Norvec te Hristiyanligi yaymaya basladilar Norvec krali I Haakon Hristiyanligi kabul etti 995 yilinda Norvec teki ilk Hristiyan kilisesini kurup Kiliseyi devletin egitimli calisanlari olan ve yorelerde orgutlu bir kolu haline getirdi 1030 yilinda Danimarkalilar Norvec i ellerine gecirdiler Norvec Danimarka krali Knud un kurdugu Kuzey Denizi Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi Norvec i ilk defa tek bir bayrak altinda toplayan Sarisin Harald 1363 yilinda Norvec krali VI Hakon Danimarka krali IV Valdemar in kizi I Margrete le evlenerek iki ulkeyi bir bayrak altinda birlestirdi Ayrica Hakon Isvec kraliyet ailesiyle de akrabaydi Ciftin evliliginden dogan Olaf in 1387 yilinda erken yasta olmesi uzerine I Margrete tahta cikti 1387 1412 Margrete in yonetimi altinda 1397 yilinda Isvec Norvec Danimarka ve somurgeleri Faroe Adalari Izlanda Gronland ve Finlandiya birleserek Kalmar Birligi adi altinda buyuk bir Iskandinav Imparatorlugu haline geldiler Norvec krali V Harald 1521 yilinda Isvec Kalmar Birligi nden ayrildi Bu arada Iskandinav ulkeleri Martin Luther tarafindan Almanya da baslatilan Protestan Reformu ile sarsildi Danimarka ve Norvec 1821 yilina kadar Danimarka Norvec adi altinda birlikte hareket etmeye devam ettiler Krallari tekti ama yasalari devlet kurumlari ve ordulari ayri ayri gelismeye devam etti 19 yuzyilin baslarinda Norvec Napolyon Savaslari yla temelinden sarsildi Fransa savasi kaybedince Danimarka 1814 yilinda imzaladigi Kiel Antlasmasi uyarinca savasi kazanan tarafin uyesi olan Isvec e Norvec i birakmak zorunda kaldi Norvecliler Isvec yonetimini istemediler Bir temsilciler meclisi 1814 te Norvec anayasasini kabul etti ve Isvec e direndi ama bir kral iki meclis prensibini kabul etmek zorunda kaldi Norvec bayragi adeta bu gecisi anlatir gibi Norvec te kullanilagelen kirmizi beyaz Danimarka bayraginin ortasina Isvec i temsil eden mavi renkte bir hac ekleyerek kabul edildi Nihayet 1905 te Isvec Norvec in bagimsizligini tanidi 12 Kasim 1905 te referandum sonucuna gore 79 la monarsi yanlilari galip cikti ve Danimarka Krali VIII Frederik in oglu Karl VII Haakon adiyla Norvec krali ilan edildi Bu gun Birligin Dagilmasi Gunu adiyla kutlanmaktadir Norvec I Dunya Savasi nda tarafsiz kaldi II Dunya Savasi nda da tarafsiz kalma niyetinde olmasina ragmen 9 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyasi tarafindan isgal edildi 8 Mayis 1945 tarihinde Almanya nin teslim olmasina kadar Norvec isgal altinda kaldi 1949 yilinda Norvec NATO ya uye oldu 1960 larin sonlarinda Norvec sularinda kesfedilen petrol ve dogalgaz Norvec e buyuk bir refah kazandirdi 1972 ve 1994 te yapilan referandumlarda Norvec halki Avrupa Birligi ne uyeligi reddetti Norvec Avrupa Birligi ile olan iliskilerini uyesi bulundugu EFTA kurumu araciligiyla surdurmektedir Gunumuzde Norvec Birlesmis Milletler raporlarina gore yasam standartlari bakimindan dunyanin en ileri ulkelerinden biridir CografyaBondhus GoluKisin kitasal Norvec in uydu goruntusu Norvec in cekirdek bolgesi Kuzey Avrupa nin en kuzey kismini olusturan Iskandinav Yarimadasi nin bati ve en kuzey kismini kapsar uzak Jan Mayen adasi ve Svalbard takimadalari da Norvec Kralligi nin bir parcasidir Antarktika I Peter Adasi ve Alt Antarktika Bouvet Adasi dir ve bu nedenle Kralligin bir parcasi olarak kabul edilmez Norvec ayrica Antarktika nin Kralice Maud Topraklari denilen bolumunde hak iddia eder Orta Cag dan 1814 e kadar Norvec Danimarka kralligi nin parcasiydi Kuzey Atlantik teki Faroe Adalari Gronland ve Izlanda daki Norvec mulkleri Kiel Antlasmasi nda Norvec Isvec e gectiginde Danimarka da kaldi Norvec ayrica 1658 e kadar Bohuslan 1645 e kadar Jamtland ve Harjedalen 1468 e kadarShetland ve Orkney ve 1266 daki na kadar Man Adasi ve Ibraniler den olusuyordu Norvec Kuzey Avrupa daki Iskandinavya nin bati ve en kuzey kismini kapsar Norvec 57 ve 81 K enlemleri ile 4 ve 32 D boylamlari arasinda yer alir Norvec Iskandinav ulkeleri nin en kuzeyindedir ve Svalbard da dahil edilirse en dogudadir Vardo Greenwich in 31 10 07 dogusunda St Petersburg ve Istanbul dan daha doguda yer alir Norvec Avrupa anakarasinin en kuzey noktasini icerir Engebeli kiyi seridi devasa fiyort lar ve binlerce ada tarafindan bolunur Kiyi referans cizgisi 2 532 kilometre 1 573 mi dir Fiyortlar dahil anakaradaki kiyi seridi 28 953 kilometre 17 991 mi uzanir adalar dahil edildiginde kiyi seridinin 100 915 kilometre 62 706 mi oldugu tahmin edilir Norvec Isvec ile 1 619 kilometre 1 006 mi kara sinirini Finlandiya ile 727 kilometre 452 mi ve doguda Rusya ile 196 kilometre 122 mi kara sinirini paylasir Kuzey bati ve guneyde Norvec Barents Denizi Norvec Denizi Kuzey Denizi ve Skagerrak ile sinirlanmistir Iskandinav Daglari Isvec sinirinin cogunu olusturur 385 207 kilometrekare 148 729 sq mi da Svalbard ve Jan Mayen dahil ve 323 808 kilometrekare 125 023 sq mi olmadan ulkenin coguna daglik veya tarih oncesi buzul larin ve cesitli topografya nin neden oldugu cok cesitli dogal ozelliklere sahip yuksek arazi hakimdir Bunlardan en dikkat cekeni kiyida derinliklerden baslayan fiyort lardir Buz Devri nin sona ermesinin ardindan denizin sular altinda biraktigi karaya acilan derin oluklar Sognefjord en dunyanin en derin ikinci fiyortu ve 204 kilometre 127 mi ile dunyanin en uzun fiyortudur Cogunlukla yuksek platolar ve dik daglarin arasinda verimli vadiler yer alir Ovalar kucuk ve daginiktir Kuzeyde arktik tundra bolgesi vardir Hornindalsvatnet tum Avrupa nin en derin goludur Norvec te yaklasik 400 000 gol vardir 239 057 kayitli ada vardir Permafrost tum yil boyunca yuksek daglik bolgelerde ve Finnmark ilcesinin ic kesimlerinde bulunabilir Norvec tedir Arazi cogunlukla sert granit ve gnays kayadan yapilmistir ancak kumtasi ve kirectasi da yaygindir ve en dusuk kotlar deniz birikintileri icerir Korfez Akintisi ve hukum suren bati bolgeleri nedeniyle Norvec bu tur kuzey enlemlerinde ozellikle de kiyi boyunca beklenenden daha yuksek sicakliklar ve daha fazla yagis alir Bolgede kiyi boyunca iliman iklim gorulur Kuzey Atlas akiminin etkisiyle sicaklik degisiklikleri ortaya cikar Anakara daha soguk kislar ve ic kesimlerde daha az yagis ile dort farkli mevsim yasar En kuzey kesimde cogunlukla deniz Subarktik iklim Svalbard da Arktik tundra iklimi gorulur Ulkenin genis enlem araligi ve degisken topografyasi ve iklimi nedeniyle Norvec neredeyse diger tum Avrupa ulkelerinden daha fazla sayida farkli habitat lara sahiptir Norvec te ve komsu sularda bakteri ve virusler haric yaklasik 60 000 tur vardir Norvec Kaya Tabakasi buyuk deniz ekosistemi son derece uretken olarak kabul edilir Deniz seviyesinden en yuksek noktasi 2 469 metrelik rakimiyla Galdhopiggen dir Dogal afetlerden en sik gorulenler de heyelan ve cigdir Norvec in guney kutbu kitasi Antarktika da kendine bagli bolgesi Kralice Maud Topraklari hem guney kutbuna hem de kuzey kutbuna yakin acik denizde kiyidan uzak buyuk adalari guneyde Bouvet Adasi I Peter Adasi kuzeyde Jan Mayen Svalbard ve bunlari cevreleyen kara sulari mucavir ve munhasir ekonomik bolge leri vardir Bunlardan Spitsbergen barindirdigi dogal sogutmali Svalbard Kuresel Tohum Deposu ile unludur DemografiNorvec halkinin genel ozelligi iklimden ve ekonomik rahatliktan kaynaklanan rahatliklari ve sakinlikleridir Bireysel yasam on plandadir ve Norvec te hemcins ciftler evlenme hakkina sahiptirler Ulkede Ingilizce anadil kadar etkilidir Norveclilerin cogunlugunu olusturanlar Cermen kokenli bir halktir Yakin ulkelerdeki halklardan pek ayirt edilemezler Genelde acik renk tenli uzun boylu kalin yapili olurlar Sac rengi sari kirmizi ve siyah olarak her uc cesidi vardir Bu renkliligin yorenin bir ozelligi olarak cok eskiden beri var oldugu 1200 lu yillarda yaziya dokulmus siirinden bilinmektedir isciler siyah ciftlik sahipleri kirmizi asilzadeler sari sacli der siir Norvec e ilk yerlesenler tas devrinde gelen avcilar ki bugunun Lapon halkinin bu gruptan kalma olma ihtimali yuksektir daha sonra buzul cagi ertesi tarimi getiren Keltler ve pesinden 4 yuzyilda gelmeye baslayan Gotlardir Bunlar temeli olustururlar Orta Cag ve Hansa Birligi zamaninda Norvec e gocler olmustur Ayrica eski gocmen Romanlar ve Fince konusan Kven ve halklari vardir Ikinci Dunya Savasi oncesindeki 100 yil suresinde Norvec in nufusunun onemli bir kismi denizasiri ulkelere ozellikle ABD ye goc etmistir Oyle ki gunumuzde Norvec disinda Norvecli oldugunu soyleyen cok yuksek sayida insan yasar Ikinci Dunya Savasi sonrasi Norvec bir refah toplumu haline gelmis ve yeni yeni gocmen gruplari gelmeye baslamistir Ozellikle seksenli yillar sonrasi petrol gelirlerinin de etkisiyle Norvec iltica ve refah arayan gocmenler icin cekici bir ulke haline gelmistir Son 50 yilda Norvec Orta Dogu Avrupa Asya dan goc almistir Bu insanlar hepsi farkli dil konusan ve farkli dinlere inanan insanlardir 2001 sonrasi Norvec in Schengen Bolgesine katilmasiyla ve ozellikle ekonomik kriz sebebiyle degisik Avrupa Birligi ulkelerinden Norvec e gocler artmistir Son birkac yildir nufus artisinin yarisindan fazlasi goc sayesindedir Gocmenler hem annesi ham babasi Norvec disinda dogmus olanlar ki kral V Harald da bunlara dahil 2011 de nufusun 12 gibi 600 900 kisi ve surekli artan bir bolumunu olusturmaktadirlar 2012 yilinda yapilan resmi calismalar toplam nufusun 86 sinin Norvec te dogmus ve en az bir ailesi oldugu belirlemistir 710 000 den fazla gocmenin ve onlarin atalarinin 117 000 inin cocuklari Norvec te dogmustur Gocmenlerin geldikleri ulkelerin su dagilimi gozlemlenmistir 323 000 39 Avustralya Kuzey Amerika az bir oranla Avrupa 505 000 61 Fas Irak Somali Pakistan Norvec hukumeti 2012 yilinda yaptigi arastirmada nufusun 14 unun gocmen oldugu veya gocmen aileden dogdugunu belirlemistir Gocmenlerin 6 si Kuzey Amerika ve Avustralya dan 8 1 i Asya Afrika ve Latin Amerika dandir Nufus 4 641 500 Subat 2006 tahmini Nufus artis orani 0 49 2001 verileri Multeci orani 2 11 multeci 1 000 nufus 2001 tahmini Bebek olum orani 3 94 olum 1 000 dogan bebek 2001 tahmini Ortalama hayat suresi Toplam nufus 78 79 yil erkeklerde 75 87 yil kadinlarda 81 92 yil 2001 verileri Ortalama cocuk sayisi 1 81 cocuk 1 kadin 2001 tahmini HIV AIDS hastaliklarina yakalanan yetiskin sayisi 101 den az 1999 verileri HIV AIDS hastaligi olan insan sayisi 1 600 1999 verileri HIV AIDS hastaliklarindan olenlerin sayisi 8 1999 Ulus Norvecli Nufusun etnik dagilimi Norvecliler Sami 20 000 Din Evanjelik Lutherciler 86 diger Protestanlar ve Roma Katolikleri 3 diger 1 bilinmeyen 10 1997 Diller Bokmal ve nynorsk diye adlandirilan iki yazi dilinden olusan Norvecce ayrica Kuzey Lapca Sami dilleri on dokuz ilden kuzeydeki dokuzunda resmi dil statusundedir Okur yazar orani 15 yas ve uzeri icin verilerde toplam nufusta 100 Goc Buyuk gocmen gruplari 1 ve 2 nesil Ulke NufusPolonya 91 179Isvec 38 414Somali 35 912Litvanya 35 546Pakistan 34 447Irak 30 144YonetimIdari bolumler Fylke 15 bolge Condau fylke 2024 Bolge fylke 2024 Baskent3 Oslo Oslo11 Rogaland Stavanger15 More og Romsdal Molde18 Nordland Bodo31 Ostfold Sarpsborg32 Akershus Oslo33 Buskerud Drammen34 Innlandet Hamar39 Vestfold Tonsberg40 Telemark Skien42 Agder Kristiansand46 Vestland Bergen50 Trondelag Steinkjer55 Troms Tromso56 Finnmark Vadso Bagimli topraklari Bouvet Adasi Jan Mayen Svalbard Bagimsizlik gunu 7 Haziran 1905 Milli bayram Anayasa Gunu 17 Mayis 1900 Anayasa 17 Mayis 1814 1884 yilinda degistirilmistir Uye oldugu uluslararasi orgut ve kuruluslardan bazilari CBSS Baltik Ulkeleri Konseyi CCC Gumruk Isbirligi Konseyi CE Avrupa Konseyi CERN Avrupa Nukleer Arastirma Teskilati EAPC Avrupa Atlantik Ortaklik Konseyi EBRD Avrupa Yatirim ve Kalkinma Bankasi EFTA Avrupa Serbest Ticaret Bolgesi ESA Avrupa Uzay Ajansi IAEA Uluslararasi Atom Enerjisi Ajansi NATO Kuzey Atlantik Asemblesi WTO Dunya Ticaret Orgutu Ekonomi2019 yili icin Norvec ihracatinin orantili gosterimi Norvecliler Avrupa ulkeleri arasinda Luksemburg dan sonra en yuksek ikinci Kisi basi GSYIH ve dunyanin en yuksek altinci kisi basina dusen GSYIH ile ulkelerinin tadini cikarmaktadir Bugun Norvec herhangi bir ulusun kisi basina dusen en buyuk sermaye rezervi ile parasal deger acisindan dunyanin en zengin ikinci ulkesidir CIA World Factbook a gore Norvec net bir dis borc alacaklisidir Norvec alti yil ust uste 2001 2006 UNDP Insani Gelisme Endeksi IGE nde dunya birinciligini korudu ve ardindan 2009 da bu konumunu geri aldi Norvec te yasam standardi dunyanin en yuksekleri arasindadir Foreign Policy dergisi Norvec i dunyanin en iyi isleyen ve istikrarli ulkesi olarak degerlendirerek 2009 yili icin Basarisiz Devletler Endeksi ne gore son sirada yer verdi OECD Norvec i 2013 te esitlenen Daha Iyi Yasam Endeksi nde dorduncu ve nesiller arasi kazanc esnekliginde ucuncu siraya koydu Norvec in hak iddia ettigi ekonomik bolgeleri Norvec ekonomisi tarihi boyunca dogal kaynaklara bagli olmustur Balikcilik orman urunleri madencilik ve bunlari Avrupa pazarlarina ulastiran gemicilik gibi Endustri devrimi ozellikle su gucunun ve elektrigin kullanimi Norvec te erken baslamistir Hala Norvec ekonomisi ham madde ihracati agirlikli olsa da belli konularda dunya gucu haline gelmistir Denizcilik ve bankacilik gemi yapimi aluminyum ve gubre uretimi bu son ikisi bir cesit gizli elektrik ihracati olarak gorulebilir onemli geleneksel uzmanlik alanlaridir Denizden petrol cikartip satma 1980 lerden sonra buyuyup en onemli gelir kaynagi haline gelmistir Norvec devleti petrol gelirleri sayesinde dunyada sayili buyuk yatirimcilardan biri haline gelmistir 2015 itibariyla petrol gelirleri dususe gecmistir Alternatif endustri gelistirme cabalari vardir Petrol bakir dogalgaz nikel demir cinko kursun balik kereste hidrolik enerji baslica dogal kaynaklaridir Norvec in issizlik orani ABD ve Luksemburg gibi ulkelerden bile daha dusuktur Dunyada kisi basina dusen milli gelir siralamasinda en ust siralarda yer almaktadir Asgari ucretin dunyadaki en yuksek oldugu ulkeler arasinda yine ikinci siradadir Norvec politik haritasiGSYIH Satinalma Gucu paritesi 374 994 milyar 2021 verileri GSYIH reel buyume 2 7 2000 verileri GSYIH sektorel bilesim tarim 2 endustri 26 hizmet 73 1999 Enflasyon orani tuketici fiyatlarinda 2 9 2000 verileri Is gucu 2 4 milyon 2000 verileri Sektorlere gore is gucu dagilimi hizmet 74 endustri 22 tarim ormancilik balikcilik 4 1995 Issizlik orani 3 2000 verileri Endustri Petrol ve gaz gida maddeleri gemi yapimi kagit urunleri metaller kimyasallar kereste madencilik tekstil balikcilik Endustrinin buyume orani 3 2007 elektrik tuketimi 110 795 milyar kWh 1999 Elektrik ihracati 8 28 milyar kWh 1999 Elektrik ithalati 6 467 milyar kWh 1999 Tarim urunleri Arpa diger hububat patates et sut balik Ihracat 59 2 milyar 2000 verileri Ihracat urunleri Petrol ve petrol urunleri makine ve parca metaller kimyasallar gemi balik silah Ihracat ortaklari AB 73 ABD 5 1999 Ithalat 35 2 milyar 2000 verileri 666 Ithalat urunleri Makine ve parcalari kimyasallar metaller gida maddeleri Ithalat ortaklari AB 66 ABD 10 Japonya 1999 Para birimi Norvec Kronu NOK Para birimi kodu NOK Mali yil Takvim yiliIletisimKullanilan telefon hatlari 2 735 milyon 1998 Telefon kodu 47 Radyo yayin istasyonlari AM 5 FM 650 kisa dalga 1 1998 Radyolar 4 03 milyon 1997 Televizyon yayini yapan istasyonlar 360 1995 Televizyonlar 2 03 milyon 1997 Internet kisaltmasi no Internet servis saglayicilari 13 2000 Internet kullanicilari 2 36 milyon Ekim 2000 UlasimDemiryollari 4 012 km Karayollari 91 180 km 1999 Su yollari 1 577 km Boru hatlari Aritilmis petrol urunleri 53 km Limanlari Bergen Drammen Floro Hammerfest Harstad Haugesund Kristiansand Larvik Narvik Oslo Porsgrunn Stavanger Tromso Trondheim Hava alanlari 103 2000 verileri Turizm2008 de Norvec Dunya Ekonomik Forumu nun Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporunda 17 sirada yer aldi Norvec te turizm 2016 yilinda gayri safi yurtici hasilaya 4 2 katki saglamistir Ulke genelinde her on bes kisiden biri turizm endustrisinde calismaktadir Norvec te turizm mevsimliktir ve toplam turistlerin yarisindan fazlasi Mayis ve Agustos aylari arasinda ziyaret eder Norvec deki baslica turistik merkezler ulkenin kiyilarindaki binlerce fiyort Bergen Norvec deki Bryggen Oslo daki Alesund gibi merkezlerdir KulturTarim hayvancilik ve denizcilik temelli kirsal kultur Norvec te kulturun temelini olusturur Bundan esinlenerek 19 yuzyilda guclu bir romantik milliyetcilik akimi olusmustur ve hala etkileri gorulebilir Petrol gelirleriyle zenginlesen devlet kulturel faaliyet ve yatirimlari comertce desteklemektedir Insan haklari Norvec te insan haklari tartismalari erken baslamistir Ilk kadin haklari orgutu 1884 te kurulmus ve kadinlarin egitimi kadinlarin secimlerde oy verme ve kadinlarin calisma haklari konularinda basarili calismalar yapmistir Laponlar konusunda cok elestirilmis olan Norvec ILO nun 169 no lu yerli halklar kararini 1990 da ilk kabul eden ulke olmustur Lapon parlamentosu 9 10 1989 da Karasok sehrinde faaliyetine baslamistir Escinsellerin medeni birliktelik ve evlilik haklarini veren kanunlari ilk cikaran ulkeler arasinda olmustur Din Norvec in Hristiyanlasmasi 1000 gibi basladi 500 yil sonra Protestan Reformu ile Norvec Kilisesi Roma dan bagimsiz ulusal bir kilise olarak ortaya cikti ve devletin bir kolu gibi calisir oldu 1845 yilina kadar baska dinler Norvec te yasakti Kilise ve devletin birbirinden ayrilmasi Norvec te Avrupa nin coguna kiyasla cok daha gec gerceklesmistir ve halen tamamlanmamistir Norvec Parlamentosu 2012 yilinda Norvec Kilisesi ne daha fazla ozerklik verilmesi yonunde oy kullanmis ve bu karar 21 Mayis 2012 tarihinde yapilan bir anayasa degisikligi ile onaylanmistir 2012 yilina kadar parlamento gorevlilerinin Norvec Evanjelik Lutheran Kilisesi ne uye olmasi ve tum hukumet bakanlarinin en az yarisinin devlet kilisesine uye olmasi gerekiyordu Devlet kilisesi oldugundan Norvec Kilisesi nin din adamlari devlet calisani olarak goruluyordu ve merkezi ve bolgesel kilise yonetimleri devlet yonetiminin bir parcasiydi Kraliyet ailesi uyelerinin Lutheran kilisesine uye olmalari gerekmektedir 1 Ocak 2017 de Norvec kiliseyi devletten bagimsiz hale getirdi ancak Kilise nin halkin kilisesi statusunu korudu Norveclilerin cogu vaftiz sirasinda kurulusundan bu yana Norvec in devlet kilisesi olan Norvec Kilisesi ne uye olarak kaydedilmektedir Norveclilerin yaklasik 70 6 si 2017 yilinda Norvec Kilisesi ne uye olmustur 2017 yilinda yeni dogan bebeklerin yaklasik 53 6 si vaftiz edilmis ve 15 yasindaki kisilerin yaklasik 57 9 u kilisede kutsanmistir 2010 Eurobarometer Anketine gore Norvec vatandaslarinin 22 si bir Tanri olduguna inandiklarini 44 u bir cesit ruh veya yasam gucu olduguna inandiklarini ve 29 u herhangi bir ruh Tanri veya yasam gucu olduguna inanmadiklarini belirtmistir Yuzde bes ise yanit vermemistir 1990 larin basinda yapilan calismalarda Norveclilerin 4 7 ila 5 3 unun haftalik olarak kiliseye gittigi tahmin ediliyordu Bu rakam yaklasik 2 ye dustu 2010 yilinda nufusun 10 u herhangi bir dine bagli degilken diger 9 u Norvec Kilisesi disindaki dini topluluklarin uyesiydi 2015 te devletten para destegi alan cemaatler listesi kabariktir ve her dinden ornekler bulunur Sinema 1990 lardan sonra yilda yaklasik 20 film ureten Norvec sinemasinin uluslararasi isim yapmis ogeleri sunlardir Kon Tiki 1950 1959 da Oscar odulu kazanan belgesel Thor Heyerdahl ve grubunun Guney Amerika dan Asya ya sal seyahatini anlatir Dokuz hayat Oscar odulu adayi Flaklypa Grand Prix yazar un karakterlerinin tarafindan animasyonu en cok seyredilmis Norvec filmidir Izci 1987 Oscar odulu adayi bir Lapon masalini canlandirir Kristin Lavransdatter Liv Ullmann 1995 Nobel odulu kazanmis Sigrid Undset in bir romaninin filmidir Norvec ayni zamanda bazi taninmis film ve serilerin cekildigi yer olmustur Vikings dizi Lilyhammer Yildiz Savaslari Bolum V Imparator Telemark kahramanlari Anthony Mann 1965 Baska Gun Ol Altin Pusula vs Muzik Klasik beste Edvard Grieg Klasik yorum Truls Mork Muzik gruplari Emperor Darkthrone Gorgoroth Mayhem Burzum Immortal Enslaved Kvelertak Dimmu Borgir Satyricon A ha Royksopp Ylvis Maria Mena Ulver Jaz Jan Garbarek Mari Boine Folk Produksyon Stargate Lene Marlin Festivaller Edebiyat Henrik Ibsen Bjornstjerne Bjornson Alexander Kielland Knut Hamsun Sigrid Undset Dag Solstad Jon Fosse Jostein Gaarder Jan Kjaerstad Bilim Niels Henrik Abel Sophus Lie Lars Onsager Ivar Giaever Odd Hassel Peter Waage Cato Maximilian Guldberg Arne Naess Johan Galtung Fredrik Barth Stein Rokkan Ragnar Frisch Trygve Haavelmo Finn E Kydland 2014 Nobel tip odulu May Britt Moser Edvard Moser Mimari Ahsap mimari ornegi Urnes Stave Kilisesi UNESCO Dunya Mirasi listesindedir dunyanin en kuzeydeki Orta Cag katedrali uzun hikayesi ve ulke din tarihi bakimindan onemli bir binadir 1814 Danimarka dan bagimsizlik sonrasi bircok devlet binasi Kita Avrupasi nda yaygin olan stilde insa edilmislerdir Alesund sehri buyuk yangin ertesi zamanin akimi Art Nouveau stilinde tamamen yeniden insa edilmistir Sasirtici yenice bazi mimari ornekleri Lapon parlamentosu Oslo opera sahnesi Tromso buz denizi kilisesi Resim Johan Christian Dahl 1788 1857 1845 1932 Christian Krohg Mutfak Norvec mutfak gelenekleri uzun balikcilik hayvancilik ve sut urunleri tarihinin izlerini tasir Somon baligi alabalik ringa baligi morina baligi sut tereyagi peynir ve kara ekmek en onde gelen yoresel malzemelerdir Geleneksel yemekler Lutefisk yogunlastirilmis kul suyunda kurutulmus morina smalahove pismis kelle pinnekjott kurutulmus kuzu eti raspeball terbiyeli patates koftesi farikal lahanali kuzu eti Spor 1952 ve 1994 Kis Olimpiyatlari Norvec te yapildi Olimpiyatlara 1900 den bu yana katildi 1904 ve 1980 haric Norvec ulusal futbol takimi FIFA dunya sampiyonluklarina 1938 1994 ve 1998 de Avrupa da ise 2000 de katildi Rankinglerde 1993 ve 1995 te ikinci idi Magnus Carlsen su anda satranc dunya sampiyonu Kaynakca a b Population 1 January 2010 and 2011 and changes in 2010 by immigration category and country background Absolute numbers 1 Ocak 2010 22 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Temmuz 2011 a b c Central Intelligence Agency Norway The World Factbook 16 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2013 a b c d Arealstatistics for Norway 2019 Kartverket mapping directory for Norway 2019 12 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2019 Svalbard and Jan Mayen are included Population 2024 01 01 Ingilizce Statistics Norway 21 Subat 2024 4 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Subat 2024 a b c d Norway International Monetary Fund 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2021 ec europa eu Eurostat EU SILC survey 8 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2019 Human Development Report 2023 2024 PDF Ingilizce Birlesmis Milletler Kalkinma Programi 13 Mart 2024 13 Mart 2024 tarihinde kaynagindan PDF CIA World fact 26 Ekim 2021 11 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Arsivlenmis kopya 24 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Nisan 2016 Norway Study in www studyinnorway no 21 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2018 Statistics Norway raises 07 GDP outlook cuts 08 Reuters 6 Eylul 2007 22 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mart 2009 CIA The World Factbook 7 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2016 CIA The World Factbook 15 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2016 The World s Richest Countries forbes com 3 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2014 Holter Mikael 27 Haziran 2017 The World s Biggest Wealth Fund Hits 1 Trillion Bloomberg L P 19 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2017 Meredith Sam 31 Ocak 2023 Norway s gigantic sovereign wealth fund loses a record 164 billion citing very unusual year CNBC 26 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2023 2 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2016 Arsivlenmis kopya 1 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2013 Altindis Ceyla NTV Tarih Sayi 34 Kasim 2011 Istanbul 1308 7878 a b Holmesland Arthur m fl Norge Oslo Aschehoug 1973 Kiel traktaten Danish translation 1814 Nasjonalbiblioteket National Library of Norway read 2 February 2014 Schei Liv K Orkenoyene Oslo Grondahl 1985 Helle Knut amp Knut Mykland Norge blir en stat 1130 1319 Bergen Universitetsforlaget 1964 a b Thuesen Nils Petter Thorsnaes Geir Rovik Sissel 14 Mayis 2018 Norge Store norske leksikon Norvecce 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 5 Temmuz 2018 Kartverket Norvecce 8 Mart 2013 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Temmuz 2018 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Temmuz 2018 Explore North Cape Europe s northernmost point The Independent Ingilizce 14 Aralik 2017 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Temmuz 2018 www ssb no 30 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Temmuz 2018 3 Mayis 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2009 Strom Kaare 1959 Innsjoenes verden Oslo Universitetsforlaget Rogstad Lars 1985 Opplegg For Ressursregnskp For Vann notat Oslo SSB Statistics Norway Eoearth org 1 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2010 Norway 17 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde CIA World Factbook Erisim tarihi 20 Haziran 2012 Arsivlenmis kopya 6 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2013 Arsivlenmis kopya 29 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2015 a b Fylkesinndelingen fra 2024 Norvecce Regjeringen 5 Temmuz 2022 17 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2024 Baltais Simon 2010 Environment And Economy Can They Co Exist In The Smart State Issues 91 21 24 7 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2022 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi autogenerated1 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme A Family Affair Intergenerational Social Mobility across OECD Countries 16 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde OECD 2010 Retrieved 27 August 2013 OECD 25 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2013 Norvec SAGP olarak ekonomi Norvec Resmi Sitesi 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2021 web archive org 7 Mart 2008 13 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2022 PDF web archive org 4 Nisan 2018 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2022 digitaljournal com 15 Mayis 2012 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Winston Kimberly 5 Ocak 2017 Religion News Service Ingilizce 6 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Den norske kirke Bokmal 14 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 www churchtimes co uk 13 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 a b SSB Ingilizce 16 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 web archive org 15 Agustos 2007 31 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 www ssb no 7 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 SSB Ingilizce 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 regjeringen no Antall tilskuddstellende medlemmer i tros og livssynssamfunn i 2015 cemaatler ve uye sayilari 2015 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarWikimedia Commons ta Norvec ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikigezgin de Norway ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir Norvec Kraliyeti Buyukelciligi nin internet sitesi 22 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde