Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azot ya da nitrojen, simgesi N olan bir element olup atom numarası 7'dir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve inert bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur ve tüm canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.
 | |||||||||||||||||||||
| Görünüş | renksiz gaz, sıvı veya katı | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standart atom ağırlığı Ar, std(N) | [14,00643, 14,00728] geleneksel: 14,007 | ||||||||||||||||||||
| Periyodik tablodaki yeri | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Atom numarası (Z) | 7 | ||||||||||||||||||||
| Grup | 15. grup (azot grubu) | ||||||||||||||||||||
| Periyot | 2. periyot | ||||||||||||||||||||
| Blok | (p bloku) | ||||||||||||||||||||
| Elektron dizilimi | [He] 2s2 2p3 | ||||||||||||||||||||
| Kabuk başına elektron | 2, 5 | ||||||||||||||||||||
| Fiziksel özellikler | |||||||||||||||||||||
| Faz (SSB'de) | Gaz | ||||||||||||||||||||
| Erime noktası | (N2) 63,23 K (−209,86 °C, −345,75 °F) | ||||||||||||||||||||
| Kaynama noktası | (N2) 77,355 K (-195,645 °C; -320,161 °F) | ||||||||||||||||||||
| Yoğunluk (SSB'de) | 1,2506 g/L 0 °C ve 1013 mbar altında | ||||||||||||||||||||
| sıvıyken (kn'de) | 0,808 g/cm3 | ||||||||||||||||||||
| Üçlü nokta | 63,151 K, 12,52 kPa | ||||||||||||||||||||
| Kritik nokta | 126,21 K, 3,39 MPa | ||||||||||||||||||||
| (N2) 0,72 | |||||||||||||||||||||
| Buharlaşma entalpisi | (N2) 5,57 kJ/mol | ||||||||||||||||||||
| Molar ısı kapasitesi | (N2) 29,124 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||
Buhar basıncı
| |||||||||||||||||||||
| Atom özellikleri | |||||||||||||||||||||
| Yükseltgenme durumları | -3, -2, -1, +1, +2, +3, +4, +5 güçlü asidik | ||||||||||||||||||||
| Elektronegatiflik | Pauling ölçeği: 3,04 | ||||||||||||||||||||
| İyonlaşma enerjileri |
| ||||||||||||||||||||
| Kovalent yarıçapı | 71±1 pm | ||||||||||||||||||||
| Van der Waals yarıçapı | 155 pm | ||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Diğer özellikleri | |||||||||||||||||||||
| Kristal yapı |  | ||||||||||||||||||||
| Ses hızı | 353 m/s (gaz, 27 °C'de) | ||||||||||||||||||||
| Isı iletkenliği | 25.83×10−3 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||
| CAS Numarası | 17778-88-0 7727-37-9 (N2) | ||||||||||||||||||||
| Tarihi | |||||||||||||||||||||
| Daniel Rutherford (1772) | |||||||||||||||||||||
| Adlandıran | (1790) | ||||||||||||||||||||
| Ana | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Tarihçe
Azotun 1772'de, onu zehirli hava veya sabit hava olarak adlandıran Daniel Rutherford tarafından resmen keşfedildiği kabul edilir. Havayı oluşturan maddelerden birinin yanma olayında yer almadığı, Rutherford tarafından biliniyordu. Azot, yaklaşık aynı tarihlerde Carl Wilhelm Scheele, Henry Cavendish ve Joseph Priestley tarafından da araştırılmaktaydı. Antoine Lavoisier de azotu, Yunanca αζωτος (azotos) "cansız" anlamına gelen azote olarak adlandırmıştı. Azot için kullanılan diğer sözcük, nitrogène, 1790 yılında Fransız kimyager tarafından, Yunanca "sodyum karbonat" anlamına gelen nitron ile, Fransızca "üreten" anlamına gelen ve yine Yunanca kökenli gène sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle ortaya çıktı. Bu sözcük İngilizcede kullanılır oldu ve sonraları pek çok dile girdi.
Bileşikleri Orta Çağlarda biliniyordu. Simyacılar, nitrik asidi aqua fortis olarak biliyorlardı. Metallerin kralı adı verilen altını çözebilen karışım olması dolayısıyla, nitrik asit ve hidroklorik asit karışımı; aqua regia (asil su) olarak biliniyordu. Azot bileşiklerinin ilk endüstriyel ve zirai kullanımı; güherçile (sodyum veya potasyum nitrat) ve kısmen de barut yapımı şeklinde oldu. Daha sonraları da gübre ve kimyasal hammadde olarak kullanıldı.
Elde edilişi
Azot endüstriyel anlamda, sıvı havanın ile ya da gaz halindeki havadan mekanik olarak (basınçlı ters osmoz yöntemi) elde edilir. Azot, hayvan dışkılarının, üre ve ürik asit halinde büyük kısmını oluşturur. Moleküler azot, büyük oranda Satürn'ün uydusu Titan'ın atmosferinde bulunur. Ayrıca, yıldızlar arası uzayda da varlığı ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalarla saptanmıştır.
Moleküler azot, atmosferde reaktif değildir fakat doğada, canlı organizmalar (bakteriler) tarafından biyolojik ve endüstriyel anlamda faydalı bileşiklere dönüştürülür. Endüstriyel anlamda azot ve doğalgaz, ile amonyağa dönüştürülür. Amonyak da ya gübre olarak ya da patlayıcılar gibi başka maddelerin üretiminde ( ile nitrik asit üretimi) başlangıç maddesi olarak kullanılır.
Azot tuzları içinde en önemlilerinden biri potasyum nitrat (veya : güherçile) olup tarih boyunca barut yapımında kullanılmıştır. Diğer bir tuz da amonyum nitratdır ve gübre olarak kullanılır. Diğer azotlu organik bileşikler nitrogliserin ve trinitrotoluen olup patlayıcı yapımında kullanılırlar. Nitrik asit sıvı yakıtlı füzelerde oksitleyici olarak kullanılır. Hidrazin ve türevleri füze yakıtlarında kullanılır.
Moleküler (gaz ve sıvı)
Gazı, sıvı azotun ısınarak buharlaşmaya bırakılmasıyla kolayca elde edilebilir. Çok geniş kullanım alanları olup, oksidasyonun istenmediği ortamlarda hava yerine kullanılabilir:
- paketlenmiş gıdaların tazeliğini korumak için,
- güvenlik amacıyla sıvı patlayıcıların üzerini örtmek için,
- geçirgeç (transistör), diyot ve tümleşik devre gibi elektronik bileşenlerin üretiminde,
- paslanmaz çelik üretiminde,
- inert, nemsiz ve oksitleyici olmayan özelliklerinden dolayı otomobil ve uçak tekerleklerinin dolumunda.
Endüstriyel anlamda ve büyük miktarlarda sıvılaştırılmış havadan distilasyon yoluyla üretilir ve LN2 şeklinde tanımlanırsa da doğru yazılış şekli NO2(l) dir. Dondurucu bir sıvı olup canlı dokuyla temas etmesi halinde ani donmaya neden olur. Ortam sıcaklığından uygun şekilde izole edilmesi durumunda, basınç uygulaması gerektirmeyen bir azot gazı kaynağı oluşturur. Suyun donma noktasının çok altındaki sıcaklıklarda kalabilme özelliği (77 K, -196 °C veya -320 °F), sıvı azotun çok değişik alanlarda kullanımını mümkün kılar:
- gıda ürünlerinin daldırılarak dondurulması ve taşınımı,
- canlı dokuların, üreme hücrelerinin (sperm, yumurta) ve diğer biyolojik örnek ve malzemelerin dondurularak korunması,
- bilim eğitimindeki görsel deneylerde,
- yüksek hassasiyetteki algılayıcılar ve düşük gürültü seviyeli amplifikatörlerde soğutucu olarak,
- dermatolojide. nahoş görünümlü siğil veya potansiyel kanser riski taşıyan cilt yaralarının alınmasında,
- CPU veya GPU gibi bilgisayar donanımlarının soğutma sistemlerinde soğutucu olarak.
Azot, sodyum asidin (NaN3) ve amonyum dikromatın bozunması ile saf olarak elde edilebilir:
NaN3 → 2Na + 3N2 (300 °C)
(NH4)2Cr2O7 → N2 + Cr2O3 + 4H2O
Azot eldesinde kullanılan bir diğer yöntem ise, amonyağın kireç kaymağı ile reaksiyonudur:
2NH3 + 3Ca(OCl) → 3CaCl3 + N2 +3H2O
Tehlikeler
Azot, zehirli olmamasına rağmen, havada yüksek konsantrasyonlarda bulunduğunda canlılar için boğucu olabilir. Leidenfrost etkisi ile kısa bir süreliğine de olsa cilt teması, arada cildin ısısı ile buharlaşan azotla bir tür "koruma kalkanı" oluşsa bile, Sıvılaştırılmış azotla daha uzun süreli temas, soğuk yanıklarına sebep olabilir.
Otomotiv ve uçak sanayisinde kullanımı
- Günümüzde ise artık araba lastiklerini şişirmede kullanılır. Lastik şişirmekte nitrojen kullanmak havacılıkta kullanılan bir yöntem. Normal havanın içinde bulunan oksijenin meydana getirdiği korozyonu azaltmak ve yüksek sıcaklıklarda yanma riskini azaltmak için uçak lastikleri nitrojen ile şişirilir. Ancak otomobil lastiği o kadar kritik yüklere maruz kalmadığı için otomobillerde kullanmak fazla bir fayda sağlamaz.
Kaynakça
- ^ a b c Lide, David R. (1990–1991). CRC Handbook of Physics and Chemistry (İngilizce) (71. bas.). Boca Raton, Ann Arbor, Boston: CRC Press, inc. ss. 4-22 (one page).
- ^ . The Engineering Toolbox. 2 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019.
- ^ Nitrogen (azot) maddesi (İngilizce)
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Azot ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- WebElements.com – Azot (İng.) 5 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- It's Elemental – Azot (İng.) 20 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Azot, özellikleri ve kullanımı (İng.) 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azot ya da nitrojen simgesi N olan bir element olup atom numarasi 7 dir Renksiz kokusuz tatsiz ve inert bir gazdir Azot dunya atmosferinin yaklasik 78 ini olusturur ve tum canli dokularinda bulunur Azot ayrica amino asit amonyak nitrik asit ve siyanur gibi onemli bilesikler de olusturur Azot 7NGorunusrenksiz gaz sivi veya katiStandart atom agirligi Ar std N 14 00643 14 00728 geleneksel 14 007Periyodik tablodaki yeriHidrojen HelyumLityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor NeonSodyum Magnezyum Aluminyum Silisyum Fosfor Kukurt Klor ArgonPotasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakir Cinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom KriptonRubidyum Stronsiyum Itriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gumus Kadmiyum Indiyum Kalay Antimon Tellur Iyot KsenonSezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum Iterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum Iridyum Platin Altin Civa Talyum Kursun Bizmut Polonyum Astatin RadonFransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptunyum Plutonyum Amerikyum Kuriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynstaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Rontgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson N Pkarbon azot oksijenAtom numarasi Z 7Grup15 grup azot grubu Periyot2 periyotBlok p blokuElektron dizilimi He 2s2 2p3Kabuk basina elektron2 5Fiziksel ozelliklerFaz SSB de GazErime noktasi N2 63 23 K 209 86 C 345 75 F Kaynama noktasi N2 77 355 K 195 645 C 320 161 F Yogunluk SSB de 1 2506 g L 0 C ve 1013 mbar altindasiviyken kn de 0 808 g cm3Uclu nokta63 151 K 12 52 kPaKritik nokta126 21 K 3 39 MPa N2 0 72 Buharlasma entalpisi N2 5 57 kJ molMolar isi kapasitesi N2 29 124 J mol K Buhar basinciP Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 kT K 37 41 46 53 62 77Atom ozellikleriYukseltgenme durumlari 3 2 1 1 2 3 4 5 guclu asidikElektronegatiflikPauling olcegi 3 04Iyonlasma enerjileri1 1402 3 kJ mol2 2856 kJ mol3 4578 1 kJ mol Kovalent yaricapi71 1 pmVan der Waals yaricapi155 pmBir spektrum araligindaki renk cizgileriElementin spektrum cizgileriDiger ozellikleriKristal yapi Ses hizi353 m s gaz 27 C de Isi iletkenligi25 83 10 3 W m K CAS Numarasi17778 88 0 7727 37 9 N2 TarihiDaniel Rutherford 1772 Adlandiran 1790 AnaIzotop Bolluk Yari omur t1 2 Bozunma turu Urunyapay 9 965 dak e 13C 99 6 kararli 0 4 kararliTarihceAzotun 1772 de onu zehirli hava veya sabit hava olarak adlandiran Daniel Rutherford tarafindan resmen kesfedildigi kabul edilir Havayi olusturan maddelerden birinin yanma olayinda yer almadigi Rutherford tarafindan biliniyordu Azot yaklasik ayni tarihlerde Carl Wilhelm Scheele Henry Cavendish ve Joseph Priestley tarafindan da arastirilmaktaydi Antoine Lavoisier de azotu Yunanca azwtos azotos cansiz anlamina gelen azote olarak adlandirmisti Azot icin kullanilan diger sozcuk nitrogene 1790 yilinda Fransiz kimyager tarafindan Yunanca sodyum karbonat anlamina gelen nitron ile Fransizca ureten anlamina gelen ve yine Yunanca kokenli gene sozcuklerinin bir araya getirilmesiyle ortaya cikti Bu sozcuk Ingilizcede kullanilir oldu ve sonralari pek cok dile girdi Bilesikleri Orta Caglarda biliniyordu Simyacilar nitrik asidi aqua fortis olarak biliyorlardi Metallerin krali adi verilen altini cozebilen karisim olmasi dolayisiyla nitrik asit ve hidroklorik asit karisimi aqua regia asil su olarak biliniyordu Azot bilesiklerinin ilk endustriyel ve zirai kullanimi guhercile sodyum veya potasyum nitrat ve kismen de barut yapimi seklinde oldu Daha sonralari da gubre ve kimyasal hammadde olarak kullanildi Elde edilisiAzot endustriyel anlamda sivi havanin ile ya da gaz halindeki havadan mekanik olarak basincli ters osmoz yontemi elde edilir Azot hayvan diskilarinin ure ve urik asit halinde buyuk kismini olusturur Molekuler azot buyuk oranda Saturn un uydusu Titan in atmosferinde bulunur Ayrica yildizlar arasi uzayda da varligi ve arkadaslarinin yaptigi calismalarla saptanmistir Molekuler azot atmosferde reaktif degildir fakat dogada canli organizmalar bakteriler tarafindan biyolojik ve endustriyel anlamda faydali bilesiklere donusturulur Endustriyel anlamda azot ve dogalgaz ile amonyaga donusturulur Amonyak da ya gubre olarak ya da patlayicilar gibi baska maddelerin uretiminde ile nitrik asit uretimi baslangic maddesi olarak kullanilir Azot tuzlari icinde en onemlilerinden biri potasyum nitrat veya guhercile olup tarih boyunca barut yapiminda kullanilmistir Diger bir tuz da amonyum nitratdir ve gubre olarak kullanilir Diger azotlu organik bilesikler nitrogliserin ve trinitrotoluen olup patlayici yapiminda kullanilirlar Nitrik asit sivi yakitli fuzelerde oksitleyici olarak kullanilir Hidrazin ve turevleri fuze yakitlarinda kullanilir Molekuler gaz ve sivi Gazi sivi azotun isinarak buharlasmaya birakilmasiyla kolayca elde edilebilir Cok genis kullanim alanlari olup oksidasyonun istenmedigi ortamlarda hava yerine kullanilabilir paketlenmis gidalarin tazeligini korumak icin guvenlik amaciyla sivi patlayicilarin uzerini ortmek icin gecirgec transistor diyot ve tumlesik devre gibi elektronik bilesenlerin uretiminde paslanmaz celik uretiminde inert nemsiz ve oksitleyici olmayan ozelliklerinden dolayi otomobil ve ucak tekerleklerinin dolumunda Endustriyel anlamda ve buyuk miktarlarda sivilastirilmis havadan distilasyon yoluyla uretilir ve LN2 seklinde tanimlanirsa da dogru yazilis sekli NO2 l dir Dondurucu bir sivi olup canli dokuyla temas etmesi halinde ani donmaya neden olur Ortam sicakligindan uygun sekilde izole edilmesi durumunda basinc uygulamasi gerektirmeyen bir azot gazi kaynagi olusturur Suyun donma noktasinin cok altindaki sicakliklarda kalabilme ozelligi 77 K 196 C veya 320 F sivi azotun cok degisik alanlarda kullanimini mumkun kilar gida urunlerinin daldirilarak dondurulmasi ve tasinimi canli dokularin ureme hucrelerinin sperm yumurta ve diger biyolojik ornek ve malzemelerin dondurularak korunmasi bilim egitimindeki gorsel deneylerde yuksek hassasiyetteki algilayicilar ve dusuk gurultu seviyeli amplifikatorlerde sogutucu olarak dermatolojide nahos gorunumlu sigil veya potansiyel kanser riski tasiyan cilt yaralarinin alinmasinda CPU veya GPU gibi bilgisayar donanimlarinin sogutma sistemlerinde sogutucu olarak Azot sodyum asidin NaN3 ve amonyum dikromatin bozunmasi ile saf olarak elde edilebilir NaN3 2Na 3N2 300 C NH4 2Cr2O7 N2 Cr2O3 4H2O Azot eldesinde kullanilan bir diger yontem ise amonyagin kirec kaymagi ile reaksiyonudur 2NH3 3Ca OCl 3CaCl3 N2 3H2OTehlikelerAzot zehirli olmamasina ragmen havada yuksek konsantrasyonlarda bulundugunda canlilar icin bogucu olabilir Leidenfrost etkisi ile kisa bir sureligine de olsa cilt temasi arada cildin isisi ile buharlasan azotla bir tur koruma kalkani olussa bile Sivilastirilmis azotla daha uzun sureli temas soguk yaniklarina sebep olabilir Otomotiv ve ucak sanayisinde kullanimiGunumuzde ise artik araba lastiklerini sisirmede kullanilir Lastik sisirmekte nitrojen kullanmak havacilikta kullanilan bir yontem Normal havanin icinde bulunan oksijenin meydana getirdigi korozyonu azaltmak ve yuksek sicakliklarda yanma riskini azaltmak icin ucak lastikleri nitrojen ile sisirilir Ancak otomobil lastigi o kadar kritik yuklere maruz kalmadigi icin otomobillerde kullanmak fazla bir fayda saglamaz Kaynakca a b c Lide David R 1990 1991 CRC Handbook of Physics and Chemistry Ingilizce 71 bas Boca Raton Ann Arbor Boston CRC Press inc ss 4 22 one page The Engineering Toolbox 2 Mart 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2019 Nitrogen azot maddesi Ingilizce Dis baglantilarWikimedia Commons ta Azot ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir WebElements com Azot Ing 5 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde It s Elemental Azot Ing 20 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azot ozellikleri ve kullanimi Ing 28 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde