Antalya, Antalya ilinin merkezi olan şehirdir. Türkiye'de "turizmin başkenti" olarak görülür. Özellikle yaz aylarında turist sayısı artar.
Antalya | |
---|---|
Takma ad: Turizmin Başkenti | |
Antalya'nın Türkiye'deki konumu | |
Antalya Antalya Antalya (Akdeniz) Antalya Antalya (Avrupa) | |
Koordinatlar: 36°58′00″N 30°40′00″E / 36.966667°K 30.666667°D | |
Ülke | Türkiye |
Bölge | Akdeniz Bölgesi |
İl | Antalya |
İdare | |
• Belediye Başkanı | Muhittin Böcek (CHP) |
Rakım | 39 m |
Zaman dilimi | (TRS) |
Posta kodu | 07xxx |
Alan kodu | 242 |
Plaka kodu | 07 |
İklim | Csa |
Resmî site Antalya Büyükşehir Belediyesi |
Antalya şehri, 1980 yılından sonra uygun iklim koşulları ve turizm etkinlikleri nedeniyle hızla gelişmiş ve buna paralel olarak il de günümüzde Türkiye'nin en kalabalık beşinci ili olmuştur. Antalya'da ekonomik hayat büyük oranda ticaret, tarım ve turizme dayalıdır.
Antalya ilinin kapsadığı bölge tarih öncesinden günümüze dek pek çok medeniyeti barındırmıştır ve Türkiye'de en çok antik kent bulunan ildir. Sırasıyla Likyalılar, Lidyalılar, Pamfilyalılar, Bergamalılar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklu Hanedanı, Osmanlılar ve son olarak da Türkiye Cumhuriyeti hakimiyetinde bulunan Antalya bu medeniyetlerin hiçbirine başkentlik yapmamıştır.
Antalya 2015 yılı G20 Zirvesi'nin ve Expo 2016'nın ev sahibidir.
Köken bilimi
Helenistik dönemde Bergama Kralı II. Attalos (MÖ 159-138), askerlerine "Gidin ve bana yeryüzündeki cenneti bulun" der. Askerlerinin gösterdiği yeri (bugünkü Antalya) beğenen II. Attalos, bölgenin stratejik önemini dikkate alarak buraya bir liman şehri kurdurur ve kent, kurucusu Attalos'un adına binaen "Ataleia" olarak adlandırılır. Şehrin adı eski Arap kaynaklarında "Antaliye", Türk kaynaklarında ise "Adalya" olarak geçer. Yerleşme, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden başlayarak "Antalya" olarak adlandırılmıştır.
Antalya adı, ayrıca biyolojide takson epiteti olarak antalyaensis, antalyensis, antalyanus, antalyana biçimlerinde geçer.[I]
Tarihçe
İlk Çağ öncesi
Anadolu'da insana ait bilinen en eski yerleşim alanlarından bir tanesi Antalya kent merkezinden yaklaşık 30 km kuzeybatıda Korkuteli yolu üzerinde Toros Dağlarının Akdeniz'e bakan yamaçlarında bulunan Karain Mağarası'dır. Tarihlendirilmesi günümüzden yaklaşık 500 bin yıl kadar geriye, başka bir deyişle Eski Taş Çağının ilk dönemlerine rast gelmektedir. Bu dönem, günümüzden 2 milyon ile 140 bin yılları arasında kalan evresini içerir. Karain'de mağara adamlarına (homo sapiens neandertalensis) ilişkin kemik kalıntıları da ele geçmiştir. Bunlar, tüm Anadolu'da ele geçen en erken fosil kalıntılarıdır.
Bölgenin en eski tarih öncesi dönem buluntularını içeren Karain Mağarası, Eski Taş Devri ve Cilalı Taş Devrinden, Beldibi Mağarası da Orta Taş Çağından veriler sunarken; Bademağacı Höyüğü'nde yapılan kazılarda Cilalı Taş Çağı yerleşimlerine, buluntularına ve insanın yerleşik hayata geçişinin ilk izlerine rastlanır. Bunlara Karataş, Semahöyük'te yapılan kazılarla elde edilen Erken Tunç Çağı bulguları da eklenince, bölgede Eski Taş Çağından zamanımıza kadar kesintisiz bir uygarlık vardır.
İlk Çağ dönemi
Antalya Bölgesi'nin yakın tarihi, bölgede 1946'dan önce yapılan kazılardan önce karanlıktı. Hititlerin çivi yazılı belgelerinde, adı geçen Ahhiyava ve Arzava ülkelerinin Pamfilya olduğu bilim çevrelerinde kabul görmektedir. Bu bölgedeki araştırmalar ve buluntuların ortaya çıkması ve eldeki verilerle bölgenin karanlık olan bu dönemi de aydınlanmaya başlamıştır.
Hititler dönemi
Anadolu'da ilk siyasi birliği sağlayan Hitit Devleti'nin kurulduğu dönemde yazı, Anadolu'ya yakın zamanda gelmişti. Anadolu'nun ortasında kurulmuş olan Hitit devleti dönemi, başlangıçta Antalya için sessiz ve karanlık geçti. Bölgenin tarih sahnesine çıkışı Hitit krallarının Batı Anadolu seferleri düzenlemesiyle başlar. Bugünkü Antalya il sınırları içinde kalan Perge, , Patara gibi eski coğrafya adlarının Hitit çağından kalma olduğunu MÖ 1267-1237 yılları arasında hüküm sürmüş Hitit Kralı III. Hattuşili'nin yıllıklarından öğrenilmiştir. Konya'nın Yalburt'unda bir Hitit hiyeroglifinde Patara'nın "Pataf" biçiminde geçmesi, bu aydınlanmayı güçlendiren buluntulardır. Buradan anlaşılan Hititlerin "Lukka ülkesi" diye adlandırdıkları Akdeniz sahiline kadar uzanmış olmalarıdır.
Hitit İmpratorluğu'nun yıkılmasının sebebi olan deniz kavimleri göçü sırasında bir kısım Akalıların bu bölgeye göç ettiklerinden Yunan mitolojisinde söz edilir. Truva Savaşları'ndan sonra bazı Aka boyları, Amphilokhos, Kalkhas ve Mopsos'un idaresinde Pamfilya'ya geldikleri; Perge, Sillyon, Aspendos ve Selge'yi kurdukları söylenmekle birlikte son bilimsel veriler bu kentleri yörenin yerli halkının kurduğunu göstermektedir. Bu Perge'nin Parha, Aspendos'un Estvedüs, Selge'nin Estlegiis, Silyon'un Selyuüs adlarından da bellidir.
Bölgeye Pamfilyalılar yerleşmeden MÖ 7. yüzyılda önce kısa bir dönem Rodoslular ve Dorluların, Kumluca ve Phaselis'te (Çıralı) bölgesini kolonileştirdiğini Eski Yunan kaynaklarında geçmektedir. Kumluca yakınlarında bulunan kenti bunun bir kanıtı sayılmaktadır.
Likya ve Pamfilya dönemi
Antalya ili, tarihteki antik bölgelerden batı Pamfilya'nın güneydoğu ucunu ve doğu Likya'yı içine almaktadır.
Günümüz Antalyası'nın batı sınırları içinde yerleşen Likyalılar'ın kökenleri tartışılmakla birlikte, Hitit ve Antik Mısır kaynaklarında (MÖ 2000) Lukki veya Lukka adlı bir kavimden bahsedilmektedir. Bu kavim, kendilerini Termili olarak adlandıran Akdeniz kıyılarımızdaki güçlü komşuları Luvilere akrabalıkları ile bilinen Likya ulusundan olması kuvvetli ihtimaldir.
Sınırların nereleri olduğu üzerinde pek çok tartışma olan Pamfilya bölgesinin büyük bölümü günümüzdeki Antalya'nın içindedir. Kelime anlamı olarak “Tüm halklardan olan insanların yaşadığı memleket,Irkların ülkesi anlamlarına gelen Pamfilya'da isminden dolayı pek çok kavmin bir arada yaşadığı düşünülmektedir. Syedra kentinde ele geçen bir kehanet yazıtında “karışık milletlerin ülkesinde yaşayan siz Syedra Pamfuliyalıları...” denmektedir ki; bu yazıt da kentin toplumsal yapısı hakkında bilgi vermektedir.
Pamfilya Helenleri, karşılaştırmalı dilbilim yöntemlerine göre, Anadolu’daki en eski Helen gruplarından birini oluşturmuşlardır. Bunların dilinde ve Dorların dil özelliklerinden bazılarına rastlanmaktadır. Bu nedenle MÖ ilk bin yılın başlarında Anadolu’ya göç etmiş oldukları kabul edilmektedir. Bunlar Anadolu’da karşılaştıkları insanlarla iç içe geçmiş, onların inanç ve çeşitli kültürel özelliklerinden etkilenmişlerdir.
Yalnızca bu Helenlerin değil, genel olarak Pamfilya’da yaşayan diğer halkların da erken dönem tarihi hakkında pek fazla belge bulunmamaktadır.
Sonuç olarak, ilk çağlardan Roma İmparatorluğu çağına kadar temelde halklar ve kültürler çerçevesinde ele alınmış çalışmalarda, bölgedeki Eski Çağ incelemelerinin henüz bir doygunluğa ulaşmadığı bellidir. Özellikle Roma öncesi evre açısından yanıtlanması gereken pek çok sorun vardır. Bunların açığa kavuşmasında dil incelemeleri büyük bir yer tutmaktadır. Antalya kenti, tüm Anadolu'da en çok yazılı belgenin ele geçtiği kenttir. Bu niteliğiyle Antalya bölgesi tarih, dil ve arkeoloji incelemeleri için önemli bir merkezdir. Son yıllarda Köprüçayı yönünde daha önce örneklerine rastlanmamış olan yeni bir dile ilişkin yazılı kanıtlar bulunmuştur. Bu buluntular bölge incelemelerinin sanıldığından çok daha derin boyutları olduğunu göstermektedir.
Bergama, Roma ve Bizans dönemleri
Hıristiyanlığın Anadolu'da hızla yayıldığı MS 5.-7. yüzyıllar boyunca Pamfilya ve Likya, Doğu Roma eyaleti olarak önemlerini korumuşlar, hatta MS 2. yüzyıldaki parlak çağlarına yaklaşır derecede, imar görmüşlerdir. 7. yüzyılın ortalarında Arapların sürekli yağma ve saldırıları her iki bölgeyi büyük ölçüde zarara sokmuş, bu duruma engel olmak isteyen Doğu Romalılar, bölgeyi korumak amacıyla özel bir donanma kurmuşlardır.Roma İmparatorluğu'nun bölgeye egemen olmasından sonra, stratejik yerler veya kentlerin bazıları, ufak keşişlikler halinde Doğu Roma İmparatorluğu egemenliği sırasında yaşamalarını sürdürmüşlerdir.
Antalya'nın bugünkü bulunduğu yerde II. Attalos'un zamanında inşâ edilen ilk surların da bu dönemde dikildiği bilinmektedir. MS 130 yılında Roma imparatoru Hadriyanus, Antalya seferi sırasında Hadrian Kapısı'nı yaptırmış, surların doğu bölümünü de onartmıştır.
Ayrıca, Rodos, Venedik, Ceneviz korsanlarının talanları, Kıbrıs Krallarının saldırıları ve Haçlı seferi sırasındaki yağmalar, depremler, bölgenin ekonomik gücü kadar kentleri de yıpratmıştır. Bu sırada özellikle Rodos ve Cenevizliler koruma ve saldırma için, uygun kıyılarda üsler kurmuşlardır. Antalya, Batı Akdeniz kıyısında stratejik konumuyla önemli bir liman olma özelliğinden dolayı, kurulduğu tarihten başlayarak sürekli istilalara maruz kalmıştır.
Selçuklu dönemi
Konumu bakımından savunma olanakları güçlü olan Antalya, 11. yüzyıl sonlarında Türklerin eline geçti. Kent, 1097'de I. Haçlı seferinin sonrasında yeniden Bizans eline geçmiş bulunuyordu. Türkler, 12. yüzyılın ilk yarısında Antalya önlerine kadar gelip, yörede etkili olmaya başladılar. 1148 yılındaki II. Haçlı seferi sırasında buraya gelen Haçlı yazarları, Türklerin şehrin yakınlarına kadar geldiklerini, halkın bu sebeple verimli tarlalarını ekemediklerini belirtir. Bu yüzden şehirdeki halk yiyecek ihtiyacını deniz yolu ile karşılamaktaydı.
Türkler, 1176 Miryokefalon Savaşı'ndan sonra Anadolu'yu yurt edinmeye başladılar. Bu dönemde II. Kılıç Arslan devletinin güçlü temellere sahip olması için çabalıyordu. II. Kılıç Arslan, bunun için oğullarını Anadolu'nun çeşitli yerlerine gönderdi. En küçük oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev’i de 1180 yıllarında fethettiği Borgulu'daki (şimdiki Uluborlu) kaleye ve civarına melik olarak gönderildi. II. Kılıç Arslan 1182 yılında Antalya’yı kuşatmış, fakat şehri alamamıştı.
5 Mart 1207 tarihinde Antalya Selçukluların eline geçti. Şehir teslim alındıktan hemen sonra düzenlemeleri yapılmış, tersane yaptırılmış ve kuzeyde Uluborlu’da olan teşkilatın merkezi Antalya'ya taşınmıştır.
Ancak Antalya’daki ilk Selçuklu egemenliği oldukça kısa sürdü. Denizden yardım alabilecek bir şehirle ilgili deneyimleri olmayan Selçuklular, bir cuma namazı vakti Hristiyanların, Türklerin üzerine saldırıp büyük çoğunluğunu katletmesiyle şehri kaybettiler. Antalya'nın bu kaybının nedenlerine ilişkin iki görüş bulunmaktadır. Birincisi, Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölmesinin (1211) ardından ve Selçuklu şehzadelerinin taht kavgası sırasında şehrin kaybedilmiş olabilecği; ikincisi 1214'te Antalya yöresinin kumandanı Ertokuş'un uç askeriyle Sinop fethine katılmak üzere gidip, şehir askeri bakımdan zayıf kalınca şehrin düşmüş olabileceği olasılığıdır.
Selçuklu sultanı olan İzzeddin Keykavus yeniden bir büyük sefere girişti. Şehir Türkler tarafından 22 Ocak 1216 tarihinde yeniden fethedildi. Türklerin güvenliklerini sağlamak üzere şehrin ikamet sahasını ikiye bölen bir koruyucu sur yaptırıldı. Üzerine de bu fethin sebeplerini ve nasıl gerçekleştiğini belirten kitabeler konuldu. Şehri ikiye bölen bu duvara göre batı kesimi Türk ve Müslümanların, doğu kesimi ise Hristiyan ve yerlilerin sahası olacaktı. Ancak on sene sonra Antalya, devrin kaynaklarına aksetmeyen bir büyük imar daha görmüştür. Eski surunun 100 metre kadar doğusundan yeni bir sur daha yapılmıştır. Üzerindeki kitabelere göre 1225 tarihindeki bu inşaatın ilk sebebi şehre yeni Türk yerleşmesini sağlamaktır. İkinci sebebinin limanı korumak amacı olduğunu sanılmaktadır.
Bu yıllarda Alâeddin Keykubat, Alaiye'yi fethetmiş, orada önemli inşaatlar yapmıştır. Alaiye'nin de alınmasıyla Selçukluların Akdeniz’de bir deniz birliği, kurmaları gerekti. Antalya’da çalıştırılan veya oluşturulan tersane, ilk Türk deniz varlığının oluşmasını sağladı. Hemen ardından Alaiye’de de bir tersane inşaatına girişilerek Akdeniz’deki Türk deniz gücü oluşturuldu. Antalya tersanesinin güvenliğini tam olarak sağlamak amacıyla 1225 tarihinde şehir içinde yeni bir düzenlemeye geçildi. Alâeddin Keykubad, şehrin deniz tarafındaki savunmasını güçlendirmişti. 1243 Kösedağ Savaşı'nı kaybeden II. Gıyaseddin Keyhüsrev, bu defa kara tarafındaki savunmayı, yaptırdığı 1244 tarihli bir burç ile güçlendirdi. Antalya kalesinin içkalesi, Ahmedek’i, limanın doğu yakasında iken, Türk kesiminin de kuzeybatısına (bugünkü Tophane'ye) taşındı.
Antalya sonraki tarihlerde de Selçuklu Sultanlarının kışlık payitahtlarından birisi olmaya devam etti. Hatta bazen doğudan gelen Moğollar'a karşı bir güvenilir yer olarak tercih ediliyordu. Antalya, güneyde Mısır ve Doğu Akdeniz bölgeleriyle ticaret yapan bir yer olarak oldukça etkindi. Devrin kaynaklarından Saltukname'de de Adalya'dan söz edilmektedir. Mevlana, burada çok Hristiyan olduğundan söz ederse de, bu ifadeyi, öteki İç Anadolu şehirlerine göre fazla dediği düşünülmektedir. Çünkü şehrin içindeki ikamet sahalarına göre, Hristiyanlar hiç da aşırı birçoğunluğa sahip değillerdi. Bununla birlikte kentte Frenkler de bulunmakta ve Avrupa ülkeleriyle ticaret yapılmaktaydı.
Anadolu Türk Beylikleri dönemi
Anadolu Selçuklu Devleti'nin son senelerinde İlhanlılar'ın nüfuzu altına girmesiyle, batısındaki uç beyleri toplanarak beylik kurmaya başladılar. Bu sırada 13. yüzyıl başlarında Anadolu Selçukluları tarafından Yalvaç, Borlu ve Eğirdir taraflarına yerleştirilmiş olan Teke aşiretinin bir kolunu teşkil eden Türkmenler de 13. yüzyıl sonlarında, başlarında bulunan Hamid Bey’in torunu ve İlyas Bey’in oğlu Feleküddîn Dündar Bey’in liderliğinde hüküm sürdükleri göller havzasında bağımsızlıklarını ilân ederek Hamitoğulları Beyliği'ni kurmuş ve kendisine önce Uluborlu’yu, daha sonra Eğirdir’i merkez yapmıştır.
Kuruluştan hemen sonra ülkesinin sınırlarını güneye doğru genişleten Dündar Bey, Gölhisar, Korkuteli ve daha sonra memleketin bazı yerlerini gezmeye çıkmış olan Antalya Beyi'nin esir düşmesi üzerine Antalya'yı 1301'de zapt etti. Dündar Bey, Hamitoğullan Beyliği'nin sınırlarını Germiyan ve Denizli’ye kadar genişletmiş ve Antalya'yı kardeşi Yunus Bey'in idaresine verdi. Böylece Hamitoğulları Beyliği, Eğirdir ve Antalya olmak üzere ikiye ayrıldı.
Memluk Sultanı Nasır Muhammed'le Hamitoğulları Beyi Dündar Bey’in oğlu İshak Bey'le yaptığı tartışmadan sonra tutuklanması üzerine, yerine Korkuteli Emiri olan kardeşi Sinânüddin Hızır Bey geçti. Hızır Bey'den ^ sonra yerine sırasıyla Dadı Bey ve Mübârizeddin Mehmet Bey, geçti.
Mübârizeddin Mehmet Bey'in hükümdarlığı Kıbrıs Frankları ile mücadele içerisinde geçti. Antalya, 1216'daki Türk kontrolünden üzerinden sonra ilk kez işgale uğradı. Kıbrıs kralı Pierre I. de Lusignan 24 Ağustos 1361 günü Teke-eli'nin merkezi olan Antalya'yı hücumla zapt etti. Beyliğinin merkezini Korkuteli'ye taşıyan Mehmet Bey, Antalya'yı ele geçirebilmek için önce Kıbrıslılara yiyecek satılmasını yasakladı. Daha sonra Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey ile ittifak kurup ertesi sene 45 bin kişi ve 8 kalyon ile Antalya önüne gelip çok şiddetli bir savaş yaptı ise de şehri alamadı.
Antalya'yı ele geçirmek isteyen Mehmet Bey'in çabaları yörede ona itibar kazandırdı ve Teke Bey adını aldı. O dönemde Anadolu'nun güneyinde Antalya, Finike, Kaş, Kalkanlı, Milli, Gömbe, Elmalı, Korkuteli ve Serik ile sahilde Antalya ve Alanya arasındaki bölge Teke-eli olarak tanınmaya başladı. Antalya'yı geri almak için çeşitli ittifaklar kuran Mehmet Bey, 1373 tarihinde Antalya’yı yeniden fethetti.
Mehmet Bey'den sonra yerine geçen Osman Çelebi ve Mustafa Bey dönemlerinde Teke Beyliği eski önemini yitirdi. Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid 1390'da, Antalya'yı ele geçirdi[I]. Burayı önce oğlu İsa Çelebi’ye, sonra da diğer oğlu Mustafa Çelebi’ye sancak olarak verdi. 1397'de Antalya ile Alanya arasındaki bölge tamamen Osmanlı egemenliğine geçti.
Ankara Savaşı'ndan sonra, Sivrihisar’a gelen Timur’un 10 tümenle gönderdiği Şahruh ve kumandanlarının korkunç tahribi neticesinde Korkuteli ve Kitir dolaylarını, Emir Şah Melik de Antalya başta olmak üzere bütün Teke-eli’ni yağmaladılar.
Timur, Kütahya'ya geldiğinde, Teke-eli'ni, Karamanoğlu Mehmed Bey'e verdi. Timur'a bağlılığını sunan Osman Çelebi Bey, Antalya hariç olmak üzere eski beyliğine yeniden sahip olarak Korkuteli'ni kendisine merkez yaptı.
Osmanlı dönemi
Bugünkü Antalya ili sınırlarıyla Osmanlı Devleti'nin 15. ve 16. yüzyılda bu bölge için hazırladığı idari düzen arasında farklılıklar vardır. Bu yüzyıllarda bu bölgede kabaca Alanya ve Teke sancakları yer almaktaydı.
Ticaret yolları üzerinde bulunmasından dolayı sık sık el değiştiren Antalya, Selçuklu Hanedanı döneminde tersanesi ve limanıyla büyük öneme sahipti. Selçuklu egemenliğindeki Antalya, Kıbrıs ile arasında önemli ticari etkinlikler yaparak dönemin en önemli ticaret merkezlerinden birisi oldu. Tahminen 13. yüzyılın sonu ya da 14. yüzyılın başlarında burası Hamidoğulları'nın Antalya şubesinin eline veya Tekeoğulları'nın eline geçti. Tekeoğulları döneminde huzur ve gelişme devam etmiş, imar ve kültürel etkinlikler artmıştır.
Bölge, Osmanlıların elindeyken Karamanoğulları'nın ve ara sıra da bazı Avrupalı devletlerin saldırılarına uğradı. Antalya, yeniden Osmanlıların eline geçtikten sonra Anadolu eyaletine bağlandı. Ayrıca, Antalya bir süre şehzade sancağı olarak Osmanlı sancaklarından bir tanesi oldu. Şehzade Korkut 1502'den 1511 yılına kadar sekiz sene burada valilik yaptı. Antalya'nın Korkuteli ilçesi de ismini Şehzade Korkut'un bu bölgedeki hükümdarlığından aldı.
Bu bölgede, Osmanlı idaresi altındayken 1511 yılında ortaya çıkan Şahkulu İsyanı, 16. yüzyıldaki Celali isyanları ve Körbey isyanı hariç önemli bir olaya rastlanmaz. Ancak bu ayaklanmalar neticesinde yeni fethedilen Modon, Koron gibi adalara büyük sürgünler oldu, İran’a büyük miktarda göçler yaşandı. Bunlarla birlikte, bazı olumsuz davranışta bulunanlar daha sonraki yıllarda yani Kıbrıs'ın fethiyle birlikte buranın iskân ve imarı amacıyla sürgün edildiler. Bu tür olaylar bölgenin siyasi, sosyal, kültürel ve nüfus yapısını etkiledi.
Teke Sancağı'nın kuruluşunda özellikle coğrafi konumu ve tarihi şartlar önemli rol oynadı. Yine bu sancağın gelişmesinde eski çağlardan beri önemli ticaret yolları üzerinde bulunması da etkili oldu. Bölge Osmanlı egemenliğine geçince Anadolu eyaletine bağlandı ve 19. yüzyıla kadar bu şekilde devam etti. Tanzimat dönemiyle başlayan idari düzenleme sonucunda Teke Sancağı, Karaman eyaletine; 1865 yılında çıkarılan Vilayet Nizamnamesiyle de Konya vilayetine bağlandı. Bu dönemde Teke Sancağı'nın Antalya, Akseki, Alaiye ve Kızılkaya'yla birlikte beş kazası bulunmaktaydı. Bunun sonucunda daha önce sancak olan Alanya ve kazaları Teke Sancağı’na bağlandı. 1890 yılı kayıtlarına göre Teke Sancağı'nın, İstanos, Bucak, Kızılkaya, Beşkonak, Millü, İğdir ve Serik nahiyelerinin bağlı olduğu Antalya kazası, İbradı nahiyesinin bağlı olduğu Akseki kazası, Finike nahiyesinin bağlı olduğu Elmalı kazası ile Kaş kazasından oluştuğu görülmektedir. 1902 tarihinde Teke Sancağı, Antalya, Akseki, Alanya, Elmalı ve Kaş kazaları ile 11 nahiye ve 524 köyden meydana gelmekteydi. Antalya, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Konya'dan ayrılıp bağımsız bir sancak olma özelliği kazandı.
Şah Kulu Ayaklanması
1511 yılında çıkan bu ayaklanmadaki neden, tarihi kaynaklarda adı “Karabıyıkoğlu”, “Şeyhoğlu” veya “Şeytankulu” olarak da tanıtılan ancak daha çok Şah Kulu veya Şah Kulu Baba Tekeli diye de tanınan kişidir. Şah Kulu, Şah İsmail'in babası Şeyh Haydar'ın halifelerinden Hasan Halife'nin oğludur ve Teke sancağındaki Istanos'a bağlı Yalınlı veya Kızılyaka köyündendir.^
Körbey Ayaklanması
Celali isyanları zincirinin bir parçası olarak bilinen Körbey Ayaklanması, 17. yüzyılın ortalarında Antalya mutasarrıflığı yapmakta olan ve Körbey lakabı ile tanınan Mustafa Paşa tarafından 1659 yılında çıkartıldı.
Mustafa Paşa, elindeki servetine ve Antalya kalesinin savunma açısından sağlamlığına da güvenerek, Osmanlı Devleti'nin kendisine karşı koyamayacağını düşünerek isyan etti. İsyan hareketi üzerine karadan ve denizden gönderilen kuvvetler sayesinde, Antalya kuşatılarak top ateşine tutuldu ve kale içerisinde mahsur kalan halk, en sonunda kaleyi hükûmet kuvvetlerine teslim etmek zorunda kaldığı gibi, Mustafa Paşa'yı da isyanı bastırmakla görevli Köse Ali Paşa’ya verdi. Mustafa Paşa donanma gemilerinde boğularak öldürüldü. Ona bağlı olanlar da idam edildiler.
Millî Mücadele dönemi
I. Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan Mondros Ateşkes Antlaşması'yla Antalya ve çevresi İtalya Krallığı'na verilmişti. Bu dönemde işgalciler istedikleri gibi Anadolu'yu istilâ etti. Anadolu limanları İtilaf Devletleri'nin gemileri ile doldu, askerî okulları boşaltıldı, askeri daireleri yıkıldı ya da yakıldı; ilçe ve köylerde kontrol yabancıların eline geçti. 28 Mart 1919 Cuma günü İtalyanlar tarafından Antalya işgal edilmiştir.
Antalya yöresinde Yörük Ali Efe'nin evinde kentin ileri gelenlerinden bir grup, Antalya Rumlarının dışarıdan ufak bir yardım gördükleri takdirde isyana kalkışarak memleketin İtilaf kuvvetlerine teslim olacağı tehlikesine karşı Antalya'yı korumak konusunda toplantı yapmaya karar verdiler. Ancak yapılan toplantılardan bir sonuç alınamadı. Bir müddet sonra Anadolu'nun çeşitli yerlerinden bölgesel savunma cemiyetlerinin kurulduğunun duyulması ve 19 Mayıs 1919 günü Samsun'dan gelen haberler Antalya'da bir savunma cemiyeti kurulması fikrini yeniden gündeme getirdi.
Antalya Müdafaa-i Heyeti Milliye Cemiyeti
Bölgede yaşanabilecek olası bir işgale karşı direniş için aralarında müftü Yusuf Talat, belediye başkanı Hüsnü Karakaş'ın bulunduğu bir grup kurulacak derneğin şekli hakkında mutasarrıfla görüşmeleri gerekiyordu. Ancak Mutasarrıf Cemal Bey, bir türlü bu fikre yanaşmıyor ve görüşmek isteyen grubu reddediyordu. Uzun uğraşlar sonucunda grup hasta yatağındaki Cemal Bey'i ziyaret etti ve ne gibi tedbirler alınması gerektiği tartışıldı. Mutasarrıf Cemal Bey bir cemiyet kurulması konusunda ikna edildi ve heyet toplandı. Belediye Dairesi'nin bir odasında “Müdafaa-ı Heyeti Milliye Cemiyeti” unvanı ile çalışmaya başladı. Bu cemiyet 4 Eylül 1919'daki Sivas Kongresi'ndeki Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurulması kararı uyarınca bu cemiyetin bir kolu olarak Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını aldı. Dernek 4 yıl 24 gün çalıştıktan sonra üzerine düşen vatani görevini tamamlamış olarak kapanış belgesini Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne sundu. Dernek başkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa 11 Haziran 1923 tarihinde derneğin kapanış belgesini uygun bulup onayladı.
Büyük Taarruz'da Antalya
26 Ağustos'ta Türk Ordusunun saldırıya başlamış olduğu ufak tefek haberlerle duyuldu. 29 Ağustos'ta Afyonkarahisar ilinin Türklerin eline geçmesi haberinin şehre gelmesi Antalya'daki Türkleri sevindirdi. 30 Ağustos Zaferi, Dumlupınar Yunan mevzilerinin düşmesi; sevinç dalgası ile Türkler kutlamalara başladılar. Ayrıca Türkler zaferi kutlarken, bir yandan da geceleri çiftliklerin civarında İtilaf kuvvetlerinin bir çıkartma yapması ihtimalini önlemek için hazırlıklar yapıldı.
7 Eylül günü zafer kutlanmak için Mavnacılar Cemiyeti iskelede tertip ettikleri gece deniz eğlencesine bütün alay subaylarını davet ettiler. Üç gün sonra Türk ordusunun 9 Eylül'de ve saat 10’da İzmir'e girildiği haberi alındı. Eğlencelere Rumlar da ayrıca bir şenlik düzenleyerek sokakları dolaştılar ve "Yaşasın Türkler ve Ordu, Kahrolsun düşmanları" diye bağırdılar. Merkez Kumandanlığı önünde büyük bir zafer kemeri kuruldu. Bütün halk ve asker tarafından resmi geçit yapıldı, nutuklar söylendi, şiirler okundu, sabaha kadar eğlenildi.
11 Eylül'de Antalya'da zafer alayı tertip edildi. Gece fener alayları sabaha kadar devam ettirildi. O gün Balıkesir ve Bursa'nın ele geçirildiği haberleri de alındı. 12 Eylül'de dahi depo alayı ayrıca zaferi kutlamak için bir eğlence düzenledi. Bu eğlence, Şarampol'deki Talim Meydanı'nda yapıldı. Gece Şarampol'den başlayıp Fener'de sonuçlanan bir fener alayı yapıldı. Kutlamalar, askeri yürüyüşler ve müsamereler Kasım ayına kadar sürdü.
Türkiye Cumhuriyeti dönemi
29 Ekim 1923'ten sonra ülkenin tamamında olduğu gibi Antalya'da da pek çok değişim göstermiştir. Osmanlı döneminde sancak olan bölge cumhuriyet dönemiyle birlikte il haline gelmiştir. 1923-50 döneminde küçük ölçeklerde gelişen ilin nüfusu özellikle de ilin merkezinin nüfusu 1950 yılından sonra yoğun göç almaya başlamıştır.
Antalya'da 1950-60 yılları arası dönem; sanayileşmenin başlamasıyla birlikte kırdan kente göçle gelen nüfus artışının görüldüğü, bunun sonucunda daha iyi iş, daha iyi çalışma, dinlenme ve barınma arzularıyla kente gelen kişilerin bu ihtiyaçlarına cevap verecek kenti kurma çabalarının görüldüğü bir zaman sürecidir. Kentte 1950'den sonra da artarak devam edecek olan göçün, mekânda yaratacağı sosyal, kültürel ve fiziksel değişimler de bu dönemde yavaş yavaş başlamıştır.
Kentte 1960-70 yılları arası dönemde, kentleşme hareketlerinin mekânsal etkileri görülmeye başlanmıştır. Bu dönem, üretimde farklılaşmayı getiren, sosyo-ekonomik ve kültürel değişime yol açan yeni bir yerleşme biçimlenmesinin başladığı dönem olması açısından önem taşımaktadır. 1960-1965 yılları arasında Kalekapısı çarşısı oluşmuş, 1965-1970 yılları arasında, Kalekapısı ile Belediye işhanı arasında, caddenin güneyinde bugünde kullanımı devam eden ticaret fonksiyonları yerini almıştır. 1970 yıllarında Vakıf İşhanı yapılmıştır. Doğal ve kültürel kaynak potansiyeli yüksek bir kent olan Antalya’nın 1969 yılında turizmde öncelikli alanlar olarak belirlenmesiyle planlama ve yatırım önceliği artmıştır. 1960-70 dönemi Antalya’nın hızlı nüfus artışı ve kentleşmeden doğan sosyal, kültürel ve mekansal değişimlere hazırlıksız yakalandığı bir süreçtir.
1974 yılından itibaren Antalya’da, güney kısmının turizm alanı ilanı ve altyapı çalışmalarının başlaması, liman inşaatının tamamlanması, havalimanı kapasitesinin arttırılması, eski liman ve Kaleiçi projesinin uygulamaya konulması, Fethiye-Kaş yolunun yapılması, Antalya'nın ülke çapında çok önemli bir turistik merkez işlevi yüklenmesi sonucunda kent 1970'lerden 1990'lı yılların sonuna kadar düzensiz bir şekilde yapılaşmıştır. Antalya kent yapısı özellikle 1990'ların sonundan başlayarak önceki döneme göre daha fazla göç almış ve bu da şehirdeki doğal dokunun bozulmasına, konut talebinin artmasına ve kentin kalabalıklaşmasına sebep olmuştur.
Antalya, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde kararname ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.
Atatürk'ün Antalya ziyaretleri
Türkiye Cumhuriyeti kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ilki 6 Mart 1930'da olmak üzere 3 kez Antalya'yı ziyaret etmiştir. Atatürk'ün ilk Antalya ziyareti Türkiye ile İtalya Krallığı arasında yakın zaman önce doğan politik sorunların sonucunda gerçekleşmiştir.
İtalya'da iktidarda bulunan ve Doğu Akdeniz'de kendine üsler arayan Benito Mussolini'nin Türkiye'ye atadığı büyükelçi, Mustafa Kemal'le yaptığı görüşmede ülkesinin Antalya ve Muğla çevresinde bazı hakları olduğuna sözü getirir. Bunun üzerine Mustafa Kemal büyükelçiden iki dakikalık izin isteyerek yan odaya geçer. Gazi Mustafa Kemal odaya döndüğünde üzerinde Kurtuluş Savaşı sonunda mareşal apoleti takılmış üniformasıyla içeri girer, makamına oturur ve büyükelçiye dönerek: "Buyurun sayın büyükelçi, sizi dinliyorum." der. Bu olaydan kısa bir süre sonra Antalya'ya gelmek için yola çıkan Mustafa Kemal, uluslararası politika yönünden oldukça kritik dönemde şehre gelmiş ve ülkesinin güney kıyılarındaki kentlerine verdiği önemi göstermiştir.
Altı günlük ilk ziyareti sırasında Antalya'nın çeşitli yerlerini görmüş ve incelemelerde bulunmuştur. Antalya'yı ne kadar beğendiğini 8 Mart 1930 günü gezisi sırasında Lara'dan Beydağları'na bakarken "Hiç şüphesiz ki Antalya, dünyanın en güzel yeridir." sözüyle ifade etmiştir. 11 Mart günü ilk ziyaretini tamamlayan Mustafa Kemal aynı günün akşamı Ankara'ya dönmüştür. Bu ziyaret sırasında Atatürk'ün kaldığı ev yol genişletme için yıkılmış, uygun yere aslına uygun olarak yeniden inşa edilmiştir. Günümüzde Antalya Atatürk Müzesi olarak hizmet vermektedir.
Atatürk'ün ikinci ziyareti 26 Ocak 1931 tarihinde başladığı yurt gezisinin bir parçası dahilinde gerçekleşmiştir. Seyahati, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılması sonuçlarını uzman bir heyet ile yerinde tetkik etmek ve yapılması gereken işleri tespit edilmek üzere yapılmıştı. Bu amaçla 8 Şubat 1931'de Ege Vapuru ile İzmir'den Antalya'ya yola çıkıp 10 Şubat 1931'de sabah Antalya’ya geldi. Deniz motoru ile iskeleye çıkan Atatürk buradan alay karargahına, hükûmet konağına, belediyeye ve Cumhuriyet Halk Fırkası'nı ziyarette bulunarak, memleket işleri üzerinde yetkililerle uzun uzun görüştü. Buradaki görüşmelerini tamamlayan Atatürk, Silifke'ye hareket etti.
Mustafa Kemal Atatürk'ün Antalya'yı üçüncü ve son ziyareti 18 Şubat 1935 tarihinde gerçekleşti. İstanbul'dan Ege Vapuru ile hareket eden Atatürk, 16 Şubat 1935 tarihinde Çeşme önlerinde Zafer torpidosuna geçti. Aynı torpido ile Alanya'ya doğru hareket etti. 18 Şubat günü Alanya'da üç saat kadar kaldıktan sonra öğleye doğru Antalya’ya geldi. Atatürk Antalya'ya üçüncü kez adımını attığında, tıpkı ilk gelişinde olduğu olduğu gibi Türkiye ile İtalya Krallığı arasında yeni bir siyasi kriz yaşandı. İtalya liderliği devam eden Mussolini, (savaş gemilerini) bir süredir Antalya yakınlarına demirlemiş durumdaydı. (İtalyan hava kuvvetleri) de Antalya üzerinde uçuşlar yapmaktaydı. 18 Şubat gün boyunca şerefine çeşitli etkinlikler düzenlenen Atatürk, günün akşamında yemek masasında bu konuyu yetkililerle tartışırken, Türk Hava Kuvvetleri pilotlarından İtalyan deniz güçlerine intihar saldırısı düzenlenmesini istemişti.[] Bu istek kabul pilotlarca kabul edildi. Mustafa Kemal, ertesi gün (19 Şubat) Afet İnan ve beraberindeki heyetle birlikte Ege Vapuru'na binerek Antalya'dan ayrıldı. Atatürk ve pilotlar arasında geçen bu yazışmaların da ulusal ve uluslararası kamuoyuna ulaşmasına izin verildi. Kısa bir süre sonra İtalyan hava ve deniz kuvvetleri Akdeniz'in güneyine çekildiler.
Coğrafya
İklim
Antalya'da ölçülmüş günlük en yüksek yağış miktarı: 232,8 kg/m2; günlük en hızlı rüzgâr: 155,5 km/sa ve en yüksek kar kalınlığı 5,0 cm'dir.
Antalya (1991-2020) iklimi | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 23,9 | 26,7 | 28,6 | 36,4 | 41,7 | 44,8 | 45,0 | 44,8 | 42,5 | 38,7 | 33,0 | 25,4 | 45,0 |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 15,0 | 15,9 | 18,4 | 21,8 | 26,4 | 31,6 | 34,9 | 34,9 | 31,7 | 27,3 | 21,6 | 16,7 | 24,7 |
Ortalama sıcaklık (°C) | 9,8 | 10,8 | 13,1 | 16,4 | 20,9 | 25,7 | 28,9 | 29,0 | 25,6 | 20,9 | 15,3 | 11,4 | 19,0 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 5,9 | 6,5 | 8,3 | 11,3 | 15,7 | 20,1 | 23,4 | 23,7 | 20,1 | 15,9 | 10,7 | 7,5 | 14,1 |
En düşük sıcaklık (°C) | −4,3 | −4,6 | −1,6 | 1,4 | 6,7 | 11,1 | 14,8 | 13,6 | 10,3 | 4,9 | 0,0 | −1,9 | −4,6 |
Ortalama yağış (mm) | 210,6 | 112,7 | 94,5 | 63,1 | 37,0 | 10,1 | 4,0 | 5,0 | 22,0 | 76,6 | 152,1 | 271,7 | 1.059,4 |
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü |
Nüfus
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1927 | 36.324 | 17.365 | 18.959 |
1935 | 47.697 | 22.993 | 24.704 |
1940 | 51.101 | 24.957 | 26.144 |
1945 | 56.935 | 25.037 | 31.898 |
1950 | 62.461 | 27.515 | 34.946 |
1955 | 76.774 | 35.283 | 41.491 |
1960 | 98.740 | 50.908 | 47.832 |
1965 | 128.856 | 71.833 | 57.023 |
1970 | 164.950 | 95.616 | 69.334 |
1975 | 212.245 | 130.774 | 81.471 |
1980 | 259.905 | 173.501 | 86.404 |
1985 | 338.817 | 261.114 | 77.703 |
1990 | 448.773 | 378.208 | 70.565 |
2000 | 714.129 | 603.190 | 110.939 |
2007 | 913.568 | 775.157 | 138.411 |
2008 yılında merkez ilçe Aksu, Döşemealtı, Kepez, Konyaaltı ve Muratpaşa ilçelerine ayrılmıştır. Bu ilçelerle birlikte il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.
Yıl | Nüfus |
---|---|
2008 | 911.487 |
2009 | 955.573 |
2010 | 1.001.318 |
2011 | 1.041.972 |
2012 | 1.073.794 |
2012 yılında ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.
Ekonomi
Antalya şehrinin ekonomisinde turizm, ticaret ve tarım ön planda olup sanayi faaliyetleri de son dönemde gelişme gösteren faaliyetlerdendir. Bunun dışında Antalya'da hayvancılık, madencilik gibi diğerlerine göre daha az yönelinen kollarda iş faaliyetleri de sürdürülmektedir.
Ticaret
Antalya'da 1970'li yıllara kadar belirli bir seviyede kalmış olan ticaret sektöründe bu tarihten sonra çeşitli hareketlenmeler olmuştur. 1980'lerde gelişen turizm hareketi ile birlikte de konaklama ve dinlenme tesisleriyle değişik türde lüks mağazalar açılmıştır. Teknolojinin de kullanımını yaygınlaşmasıyla tarım ve sanayide üretimi artırmış, ticari piyasa oldukça hareketlenmiştir.
Antalya'da ticaretteki en etkili kuruluş Antalya Ticaret ve Sanayi Odası'dır (ATSO). Üye sayısı 10.000'i geçen ATSO kadar önemli olan diğer kuruluşlar: Antalya Ticaret Borsası ve Antalya İhracatçılar Birliği'dir.
Antalya'daki ticaret sektörü, toplam gelirlerin %34'ünü oluşturan önemli bir ağırlığa sahiptir. Antalya'da ihracatın %67'si ve ithalâtın %60'ı Avrupa Birliği üye ülkeleri ile gerçekleşmektedir.
Antalya Serbest Ticaret Bölgesi, Türkiye'de serbest ticaret bölgesine olanak veren yasanın 1985 yılında çıkmasından bu yana Türkiye'de 21 serbest ticaret bölgesinden ikincisidir ve 14 Kasım 1987 tarihinde faaliyetlerine başladı. Şu an 607.130 m2'lik bir alanda etkinlik gösteren Antalya Serbest Ticaret Bölgesi, Antalya'nın Konyaaltı belediyesi sınırları içinde bulunmaktadır.
Antalya Serbest Ticaret Bölgesi, Bakanlar Kurulu kararınca işletmesi özel sektöre verilmiştir. Bu amaçla %36'sı kamuya geri kalan %64'lük kısmı ise ASBAŞ'a (Antalya Serbest Bölge İşleticisi A.Ş.) verilmiştir.
Sanayi
Antalya, Türkiye'nin gelişmişlik düzeyine göre 4. ili olmasına rağmen sanayi alanında Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Bunun temel nedeni olarak Antalya'da turizmin ve tarımın ön planda olmasıdır. Ayrıca Antalya bu iki ekonomik faaliyetle sanayileşmenin yarattığı hava kirliliği gibi durumların yaşanmadığı bölgelerdendir.
1950'li yıllarda Sümerbank ve Antbirlik tesisleriyle başlayan sanayileşme girişimleri sonucunda Antalya'da yaklaşık 880 sanayi siciline sahip firma bulunmakta olup bunlardan yaklaşık 280'i Antalya Organize Sanayi Bölgesi'nin kontrolündedir. 1961 yılında kurulup Antalya'nın ilk sanayi kuruluşlarından olan ve kurulduğu bölgeye Dokuma ismini veren Antalya Pamuklu Dokuma Fabrikası ise 17 Kasım 2004 tarihinde faaliyetlerini durdurmuştur.Döşemealtı'ndaki Organize Sanayi Bölgesi ve Konyaaltı'nda bulunan Serbest Bölge dışında, Antalya şehir merkezinde üç sanayi sitesi bulunmaktadır. Bunlar: Akdeniz Sanayi Sitesi, Yeşil Antalya Sanayi Sitesi ve Antalya'daki en eski sanayi sitesi olan Sanayi Çarşısı'dır.
Sanayi sektörünün gayrisafi hasıla içindeki payı Türkiye genelinde %28 iken, Antalya'da %7 düzeyindedir. Antalya ili ulusal geliri içerisindeki sanayi payı sadece %4,3 gibi bir oranda kalmaktadır.
Antalya Organize Sanayi Bölgesi (AOSB), 1976 yılında Bakanlar Kurulunun verdiği onayla yapımına başlanan ve Antalya'da turizm sektörünü destekleyecek sanayi yatırımlarının da bulunması gerekliliğinden kuruldu. Tarıma ve turizme uygun olmayan arazilerde sanayi oluşumu için, gerekli her türlü altyapının hazırlanması ve bakımı, çalışanlar için gerekli sosyal etkinlik alan ve tesislerinin düzenlenmesi, tüm dönemlerde, hizmette kalite ve devamlılığın sağlanması amacı taşır.
Antalya Organize Sanayi Bölgesi, bir yıl iki aylık bir sürenin ardından tamamlanıp 370 hektarlık bir alanda etkinlik göstermeye başlamıştır. Kurulduktan 6 yıl sonra kurulduğu arsa üzerinde bir hata tespit edilmiş ve etkinlik alanı 310 hektar daraltılarak 60 hektara indirilmiş, ama 1998 yılında bu sorun aşılmış ve yeniden 370 hektarlık bir alanda etkinliklerine devam etmiştir. 2005 yılında çevresindeki 294 hektarı da bünyesine katarak 664 hektarlık bir alan yayılmıştır.
Antalya - Burdur kara yolunun 26. kilometresinde bulunan Organize Sanayi Bölgesi 2 batıda ve 1 doğuda olmak üzere toplam üç giriş kapısına sahiptir. %84.86'lık bir doluluk oranına sahip Antalya Organize Sanayi Bölgesi'nde 179 firmaya ait 208 adet alan tahsis edilmiştir.
Tarım
Antalya ili sahip olduğu Antalya Ovası ile tarımsal potansiyel ve ekolojik uygunluk açısından Türkiye tarımında önemli bir yere sahiptir. Antalya topraklarının beşte birinde tarım yapılan bir bölgedir.
Antalya'da tarım yapılan yerleri kıyı kesimi ve kıyıdan uzak kesimler olarak ayırırsak kıyı kesiminde portakal, muz, avakado gibi tropikal bitkilerin yetiştirilebilmesinin yanında sera tarımına da uygundur. Ama kıyıdan uzak kesimlerde ise elma, armut, ayva gibi soğuğa dayanıklı meyve türleri yetiştirilebilir. En çok yetiştirilen tarım ürünlerinin başında domates, hıyar (salatalık) ve portakal gelir.
Antalya ili yıllık 3.368.357 ton sebze üretimiyle Türkiye'deki üretimin %13,4'ünü; 1.011.917 ton meyve üretimiyle Türkiye'deki üretimin %6,06'sını karşılar. Diğer bitkisel kalemler göz önüne alındığında Antalya, Türkiye'nin yıllık tarım ihtiyacının %4,41'ini karşılar.
Kentin hızlı gelişmesine paralel bir süreç yaşayan tarım sektörü kendi yapısında da derin değişimlere uğramıştır. 1970 yılında nüfusun dörtte üçü tarımsal sektörlerden geçiniyorken 2000 yılında bu oran %49'a düşmüştür.
Hayvancılık
Antalya şehrinde hayvancılık çok yaygın olmayan bir ekonomik faaliyettir. Merkeze bağlı köylerde daha çok küçükbaş hayvancılık yaygındır, çünkü arazi yapısı küçükbaş hayvancılığı için uygundur. Antalya'daki 509.335 küçükbaş hayvan ülkedeki hayvanların %1,7'sidir. Büyükbaş hayvancılık daha çok şehir merkezi dışındaki yüksek bölgelerde yapılmaktadır. Antalya'daki 120.016 büyükbaş hayvan Türkiye'deki hayvanların yüzde %1,1'dir. Antalya'daki kümes hayvancılığı hayvan sayısı olarak küçükbaş ve büyükbaş hayvancılıktan fazla olsa da Türkiye'deki kümes hayvancılığının %0,24'üne denk gelir.
Antalya'da arıcılık, gezginci arıcılık şeklinde yapılmaktadır. İldeki kovan sayısı Türkiye'nin %2,4'üne denk gelir. İpek böcekçiliği ise Antalya'nın ülke ekonomisine en çok katkıda bulunduğu hayvancılık kalemidir. Buna göre yıllık açılan 905 kutu, Türkiye üretiminin %16'sıdır.
Balıkçılık etkinlikleri Antalya'nın kıyı kenti olmasına rağmen Türkiye ortalamasının altındadır. Yıllık alabalık, çipura ve levrek üretiminin toplamı ülke üretiminin %1,36'sıdır. Bunun yanında 2005 yılındaki bir genelgeyle uygulanan Türkiye İç sularını Balıklandırma Projesi kapsamında kent merkezinin kuzeyindeki Kepez Su Ürünleri Üretme İstasyonu'nda ise balık çeşitlerinin artırılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır.
Kültür ve sanat
Müzeler
Antalya ilindeki müzelerin büyük çoğunluğu Antalya şehir merkezi ve Alanya sınırları içerisinde kalır. İlde çeşitli kurumlarca işletilen 11 müze bulunmaktadır.
Özellikle ilk çağdan olmak üzere ve Türkiye'de cumhuriyetin kuruluş yıllarına kadarki döneme ait önemli eşyaları Antalya'daki müzelerde bulmak mümkündür. Tarihsel süreçten bakılırsa Antalya Müzesi'nden başlayarak Alanya Atatürk Evi Müzesi'ne kadar süregelen müzeler Antalya'nın tarihini aydınlatacak eserleri barındırır. Bunların yanı sıra Kaleiçi Müzesi ve Alanya Kızılkule Etnografya Müzesi de birer etnografya müzesi olarak hizmet vermektedir.
İldeki Antalya Müzesi, Alanya Arkeoloji Müzesi ve Side Müzesi ilk çağ eserlerini, Alanya'daki İçkale Müzesi Selçuklu dönemi eserlerini, Antalya Atatürk Müzesi ve Alanya Atatürk Evi Müzesi de Türkiye Cumhuriyeti dönemi eserlerini ziyaretçilerine sunar.
İldeki bu müzeler dışında tematik bir müze olan Antalya Oyuncak Müzesi aynı zamanda Türkiye'deki ikinci büyük oyuncak müzesidir.
Türkiye'de yakın zamanda yagınlaşmaya başlayan kent müzesi kurma planları da Antalya'da uygulanmaya başlanmıştır. Antalya Kent Müzesi şu an büyükşehir belediyesi binasında ve bir kısmı açıkhava müzesi olarak hizmet vermektedir.
Arkeolojik alanlar ve tarihi kalıntılar
İlde sayısız arkeolojik alan vardır. Buralarda bazı keşfedilmiş kıymetli eserlerin bir kısmı Antalya Müzesi'nde sergilenmekte, yapılar da ziyarete açık tutulmaktadır.
Antalya'nın 30 km kuzeyindeki Karain Mağarası paleolitik, neololitik, kalkolitik, eski tunç gibi protohistorik çağlarda ve klasik çağda insanlar tarafından sürekli bir biçimde iskan edilmiştir. Karain Mağarası insanlık tarihinin en eski yerleşim yerlerinin başında gelir. Karain Mağarası Dünya Miras Geçici Listesinde yer almaktadır.
Antalya Kalesi'nin, (şimdiki adıyla Kaleiçi) kapısı Romalılar zamanında Kral Hadrianus'un şehri ziyaretine hitaben inşa edilmiş ve sonraki yüzyıllar boyunca çeşitli medeniyetlerce kullanılmıştır.
Kuruluş tarihi tam olarak bilinmeyen Termessos kentinin tarih sahnesine çıkışı Büyük İskender'in MÖ 333'te kenti kuşatması ve Termesosluların güçlü bir savunma yaparak kenti teslim etmemesiyle olmuştur.
Antalya'da MÖ 12. yüzyılda Yunan göçleriyle kurulan Pamfilya'nın antik kentlerinden Perge'nin kalıntıları günümüze ulaşmıştır. MÖ 10. yüzyıldan kalan antik kent Aspendos ve bu kentte MS 2. yüzyılda kurulan Aspendos tiyatrosu ilin Serik ilçesindedir.
Demre ilçesindeki Simena, Türkiye'nin sadece denizden ulaşılabilen nadir yerleşimlerinden biridir. Kekova Adası ve çevresindeki kıyılarda doğal, kültürel ve coğrafi değerlerin korunması amacıyla oluşturulmuştur, 260 km2 alanı kaplayan Kekova Özel Çevre Koruma Alanı'nın içerisinde yer alan Simena Antik Kenti, 1. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescillidir.
Demre'deki Myra, kaya mezarları, Likçe yazıtları ve sikkeler, kentin en azından MÖ 5. yüzyıldan itibaren varlığını sürdürdüğünü gösterirler.
Side Antik kenti, MS 2. yüzyıla tarihlenen tiyatroda MS 3. yüzyılda orkestranın etrafı yüksek bir duvarla çevrilerek arena şekline dönüştürülmüş olmalıdır. Duvar üzerindeki su geçirmez sıva kalıntılarından havuz şekline de dönüştürülmüş olabileceğini düşünülse de bu teknik olarak mümkün görünmemektedir. MS 5. yüzyılda tiyatro içerisine Şapeller yapılarak Erken Hristiyanlık Dönemi'nde de kutsal bir mekan (açık hava kilisesi) olarak kullanıldığı bilinmektedir.
MÖ 13. yüzyıla ait Hitit metinlerinde şehrin adı Patar olarak geçen Patara, Tepecik Akropolü'nde ele geçen seramik parçaları, Orta Tunç Çağı özelikleri içerirken, yine Tepecik'in doğu yamacı eteklerinde ortaya çıkarılan, Demir Çağı öncesine ait taş balta Patara'nın tarihinin ne kadar eskilere gittiğini göstermektedir.
13 Antik kentten biri olan Olympos, kesin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte MÖ 167-168 yılarında basılan Likya Birlik sikkelerinde adı geçer. Likya Birliği'nde üç oy hakkına sahip 6 şehirden biridir.
Alanya Kalesi ise denizden ve karadan zor ulaşılabilirliği ve doğal korunaklı oluşu nedeniyle tarih boyunca kesintisiz yerleşim görmüş olan Alanya Kalesi, Anadolu'yu süsleyen yüzlerce kaleden bugün ayakta kalabilmiş, en iyi korunmuş Orta Çağ kalelerinden birisidir.
Müzik
Antalya yöresinin geleneksel halk müziğinin başlıca telli çalgısı bağlama ve cümbüş, başlıca nefesli çalgıları sipsi, zurna ve kaval tipleri, başlıca vurmalı çalgıları da davul ve defdir. Antalya yöresi halk dansları, Antalya’nın komşu illeri Burdur, Isparta, Muğla ve Mersin yörelerinde oynanan halk dansları ile “Teke Folkloru” diye adlandırılan bölgesel bir özelliğe sahiptir. Bölgede müzik alanında olduğu gibi halk oyunlarında da yörüklerin etkisi ağır basar.
Antalya’nın doğusundaki ilçelerde ise Konya kaşık havası, Boğaz havaları, Serenler Zeybeği, Anamur Yolları, Silifke’nin Yoğurdu, Cezayir havaları çalınır. Bu oyunlar tek tek veya toplu olarak da oynanır.
, oynayanlara ve adı geçen bölgede yaşayanlara göre, bu ad, adı verilen erkek keçinin hareketlerini yansıtmasından dolayı verilmiştir. Zortlatma; sıçrama, hoplama anlamına gelir. Oyunun sekme, arkaya hızla dönerek yürüyüp kaçma, direnme ve korku dolu ani sıçramalar gibi figürleri tekenin hareketleri ile büyük bir benzerlik gösterir. 9/8'lik usulün sanat müziğindeki aksak ve raks aksağı olarak bilinen şeklinin 9/16'lık türevi Teke Zortlatmasının en belirgin unsurudur.
Yörede zeybek de yaygın bir oyundur. Kıvrağıyla da ağırıyla da oynanan zeybeğin Antalya civarında 9 farklı türü çalınır, oynanır.
Mutfak
Son sekiz yüzyıllık tarihsel süreçte Antalya mutfağı farklı kültürlerden etkilenerek kimi noktalarda süreklilik, kimi noktalarda ise değişiklik göstermiş. Antalya mutfağı hem hem de Akdenizin yemek kültüründen etkilenmiş.
Antalya'nın yöresel yemek kültürüne özgü olan yemeklere aşağıdakiler dahildir:
- Kuşkonmaz çorbası
- Çitlembik ve kulaklı hamur çorbaları
- Çağla cacığı
- Toros salatası
- Radika salatası
- Pastırmalı hibeş
- Kuru
- Tahinli patlıcan közlemesi
- Kabak çintmesi
- Bal kabağı dolması
- Ebegümeci kavurması
- Çökelekli biber dolması
- Cevizli biber dolması
- Lor peynirli biber dolması
- Patlıcan civesi
- Domates civesi
- Şakşuka
- Domatesli tas kebabı
- Balık pilaki
- Testi kebabı
- Tahinli Antalya piyazı
- Yoğurt soslu
- Kuzu etli keşkek
- Dereotlu balık
- Yerli balıklara hazırlanan yemekler
- Şevketi bostan
Kadayıf tatlısı, kabak tatlısı, tarhana ve mercimek dondurmasi, karpuz kabuğu reçeli, bergamot reçeli gibi tatlılar da sayılabilir. Bu yöredeki tarhana, kekikli, göce, yarpızlı, yarma tarhana çorbaları; aside, alafaşı, boranı (yöredeki adıyla borana), softalar aşı, labada aşı, palize, öküz helvası, kıvrım, fıtır, kirkitle, bestel tatlıları; kapama ve bastarya börekleri ile hilbeş, tarator ve kölle mezeleri çokça tüketilen çoğunluğu yöreye özgü olan yemeklerdir.
Şenlikler ve festivaller
Antalya'da çeşitli dönemlerde festivaller ve şenlikler düzenlenmektedir. Bu festivaller genelde Antalya'nın yüksek kesimlerinde yaylalardaki yaz şenlikleridir (Feslikan Yaylası Festivali, Söbüce Yaylası Şenliği, Alanya Şenlikleri gibi). Bunun yanında elmalı yöresinde Alevi-Bektaşi-Türkmen kültürü yaşayan halk da şenlikler düzenlerler (Abdal Musa Şenlikleri gibi).
Antalya'da yerel ölçekte olduğu gibi ulusal ve uluslararası ölçekte fetivaller de düzenlenmektedir. Ulusal ölçekte en büyük festival 2010 yılında düzenlenmeye başlanan Antalya Televizyon Ödülleri'dir. Uluslararası ölçekte her yıl ekim ayında Antalya Altın Portakal Film Festivali düzenlenir. Ayrıca Uluslararası Antalya Kum Heykel Festivali, gelenekselleşmiş Türkiye'nin tek, dünyanın ise en büyük kum heykel etkinlikleri arasında yer almaktadır.
- Antalya Film Festivali
Temelleri 1953 yılında düzenlenen Belkıs Festivali'yle atılan ve o günden bugüne çok büyük değişim gösteren ayrıca 2005'ten bu yana uluslararası olarak düzenlenen Altın Portakal Film Festivali 1964 yılında dönemin Antalya Belediye başkanı Avni Tolunay'ın girişimleriyle ve Türk sinema sektörünü maddi manevi desteklemek, Türk film yapımcısını nitelikli yapıtlar üretmeye teşvik ederek; Türk sinemasının uluslararası platforma açılmasına zemin hazırlamak amacı taşıyarak başlatılmıştır. Antalya Film Şenliği adı altında başlayan festival ikinci yılında Antalya Tiyatro, Müzik ve Film Şenliği adında düzenlendi.
Festival daha sonra Antalya Kültür Sanat Vakfı'nın düzenlemesiyle sürmüş ve 2005 yılına kadar Antalya Altın Portakal Film Festivali adıyla düzenlendi. 2004'te festivale uluslararası kategoriler eklenince festival, Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali adıyla düzenlendi ve festivalde uluslararası dallarda da ödül verilmeye başlandı.
Antalya Büyükşehir Belediyesi, 2015 yılında aldığı kararla Antalya adının daha çok öne çıkarılması amacıyla festivalin adında değişikliğe gitti ve isimden Altın Portakal kısmı çıkarıldı. 52. festival, Uluslararası Antalya Film Festivali adıyla ilk kez yapıldı. Antalya Televizyon Ödülleri
2010 yılında İsmail Cem Televizyon Ödülleri adı altında Antalya Kültür ve Sanat Vakfı tarafından Altın Portakal Film Festivali'yle sinemada Türkiye'nin önde gelen kentlerinden Antalya'yı televizyonda da ilk akla gelen kentlerden biri yapmak ve Türkiye´de televizyon endüstrisinin gelişimine katkıda bulunmayı hedefleyen ve Türk yapımlarının uluslararası pazardaki temsil gücünü arttırma amacıyla düzenlenen bu organizasyon ilk yılında dönemin televizyon dizilerinin oyuncu ve yapımcılarını Antalya'da toplamayı başardı.
İlk senesinde eski gazeteci ve eski TRT Genel Müdürü İsmail Cem'in adıyla düzenlenen organizsyonun adı, ilk yılındaki ödül töreni sırasındaki tartışmalar dolayısıyla İsmail Cem'in ailesinin isteği doğrultusunda İsmail Cem ismi çıkartılarak Antalya Televizyon Ödülleri adını aldı. Uluslararası Antalya Kum Heykel Festivali
İlk kez 2006'da düzenlenen Uluslararası Antalya Kum Heykel Festivali, her yıl farklı bir tema ile sanatseverlere Sanatın en doğal, en muhteşem ve en eğlenceli hali sloganıyla ulaşmaktadır. 2013 teması İmparatorluklar (Empires) olarak belirlenen etkinlik Mayıs-Kasım ayları arasında düzenlenmektedir. Uluslararası kum heykeltıraşların katıldığı festival, katılan sanatçı sayısı, kullanılan kum miktarı ve alan genişliği gibi özellikleriyle Dünyanın en büyük kum heykel organizasyonları arasında yer alır.
Turizm
Türk turizminde İstanbul ile birlikte en çok turist çeken Antalya'da yılın her döneminde turizm olanaklarının ve tesisler olsa da turizm bölgeleri yaz ayında daha yoğundur.
Antalya'da kültür turizmi başta olmak üzere deniz, spor, sağlık, kış, kongre, yayla, mağara, kamp ve inanç turizmi yapılabilmekte bu turizm seçenekleri için tesisler bulunmaktadır. 2017 yılı turizm istatistiklerine göre Antalya, dünyada en çok ziyaret edilen yirmidokuzuncu şehir durumundadır. Antalya iline 2017 yılında 10.486.191 turist gelmiştir. Pandemi nedeniyle 2021 yılında düşüş yaşayan ve yalnızca 9 milyon turist ağırlayan Antalya, 2022 yılında yalnızca Ocak - Kasım döneminde 13 milyon turist ağırladı. 2022 yılındaki bu sayı tüm zamanlarından en iyi 2. turist sayısı anlamına geliyor. En iyi yıl ise 2019 yılıydı ve Antalya o sene 15,5 turist ağırlamıştı. 2015 yılının son aylarında Türkiye ile Rusya arasında yaşanan uçak krizi sonrası Rusya'nın Türkiye'ye karşı yaptırımlar uygulaması, tatil için Türkiye'yi tercih eden Rusya vatandaşlarının sayısında büyük bir düşüşe neden olmuş ve Türkiye'deki turizm etkinliklerini daraltmıştır.
Türkiye'de "turizmin başkenti" olarak nitelendirilen Antalya birbirinden farklı kategorilerde birçok otele ev sahipliği yapmaktadır. Şehirde özellikle 5 yıldızlı otellerin fazlalığı dikkat çekmektedir. 2017 verilerine göre, Antalya'da 405 adet 5 yıldızlı otel ve bu otellerde yaklaşık 352.000 adet yatak bulunuyor.
Antalya'da kültür turizminin ağırlıklı olarak yapılacağı yerler Antalya'nın batıdaki Kaş'tan doğudaki Gazipaşa'ya kadar uzayan kıyı şeridinin çeşitli yerleridir. Bu bölgede onlarca antik kent, tarihi yapı, tarihi cami ve kiliseler bulunmaktadır. Antalya'da deniz turizmi de yine kıyı şeridi boyunca yapılmaktadır. Bu bölgede kıyı turizmiyle beraber deniz turları da yapılabilmektedir. Deniz turizminin en bilinen noktaları Kleopatra, Konyaaltı ve Lara plajlarıdır.
Spor turizmi bakımından Antalya popüler sporlara ev sahipliği yapan bir ildir. Başta futbol, tenis ve golf olmak üzere her yıl yüzlerce sporcu ve takım Antalya'yı tercih etmektedir. Antalya, bu sporların tesislerine sahip olduğu gibi sporculara ve yetkililerine verilen seminerlere de ev sahipliği yapmaktadır. Antalya, 2009-2010 döneminde judo, halter, eskrim, voleybol, badminton ve benzeri pek çok alanda 39'u uluslararası, 66'sı ulusal, 27'si millî takım kampı ve 45’i kurs ve seminer olmak üzere toplam 177 etkinliğe ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca Antalya 2003-2008 yılları arasında Dünya Ralli Şampiyonası'na ev sahipliği yapmıştır.
Antalya yaz turizmiyle öne çıksa da kış turizminde de ülkenin önde gelen illerindendir. Antalya'daki Saklıkent Kayak Merkezi ve Alanya'daki Akdağ Kış Sporları Turizm Merkezi Antalya'yı kış turizminde önde tutan tesislerdir.
Kongre turizmi bakımından Antalya ulaşımın kolaylığı ve ulaşım imkânlarının çeşitliliği pek çok turizm ve dinlenme imkânı sunması ve toplamda 106.000 koltuğu aşan bir kapasitesi ile dünyanın her tarafından gelecek konuklar için önemli toplantıların yapılabileceği olanağa da sahiptir.
2016 yılında Antalya'da düzenlenen olan Çiçek ve Çocuk temalı Expo 2016 Antalya organizasyonuyla kent, fuar turizmiyle de tanışmıştır.
Dar bir alanda hem denize hem de büyük yükseklikteki dağlara sahip olan Antalya'da yayla turizmi de Finike'den başlayarak Alanya'ya kadar uzanan coğrafyanın yüksek yerlerinde yapılabilmektedir. Ayrıca Torosların eteğinde kurulan Antalya'nın dağları ana iskelet bakımından genellikle kireç taşlarından (kalkerlerden) oluşmuştur. İldeki mağaraların büyük çoğunluğu da bu kireç taşı formasyonları içinde gelişmiştir. Antalya’da yaklaşık 500 kadar mağara tespit edilmiştir. Antalya da mağara turizmi de yapılabilmektedir. Antalya'da turizme açılan 3, turizme açılmayı bekleyen ya da yerel olanaklarla açılmış olan 28 tane mağara vardır.
Antalya'da inanç turizmi gelişme gösteren bir turizm koludur. Antalya'da özellikle Selçuklu döneminden pek çok cami vardır. Bunlardan Murat Paşa Camii ve Yivli Minare Camii en çok bilinen camilerdir. Antalya'nın batısındaki Demre'de Noel Baba Kilisesi; doğudaki Alanya'daysa 1400 yıllık Aya Yorgi Kilisesi bulunmaktadır. Bunun dışında Serik'e bağlı turizm merkezi Belek, Serik'te 2004'te özel bir girişimle Dinler Bahçesi isimli ibadethane açılmıştır. Kudüs'ten sonra üç dinin buluştuğu ikinci nokta olan bu bahçede üç semavi dinin (Hristiyanlık, İslam ve Musevilik) ibadethaneleri yan yana mevcuttur.
Spor
İl sınırları içinde 197 adet tescilli spor kulübü ve 7.443'ü aktif 58.395 sporcu bulunmaktadır. Bu kulüplerde futbol, basketbol, hentbol, voleybol, atletizm, güreş, judo, karate, tekvando, tenis, masa tenisi, sutopu ve yüzme başta olmak üzere birçok spor dalında faaliyet yapılmaktadır.
Futbolda Akrepler takma ismini kullanan Antalyaspor, şehri Türk futbolunda en üst düzeyde temsil etmektedir. Antalyaspor, 2024-25 sezonu Süper Lig'deki 29. sezonu olan kırmızı beyazlı takım, karşılaşmalarını 33.032 kişilik Antalya Stadyumu'nda oynamaktadır.
Antalyaspor, Süper Lig'de hiç şampiyon olamadı ve en iyi sezonunu 2016-17 yılında 58 puanla 5. olarak yaşadı. 1999-00 sezonunda Galatasaray ile 2020-21 sezonunda da Beşiktaş ile Türkiye Kupası finalleri oynadı ve oynadığı 2 finali de kaybetti. Türkiye Süper Kupası'nda ise tarihinde ilk kez 2021 Türkiye Süper Kupası oynadı ve rakibi Beşiktaş'a normal ve uzatma süreleri 1-1 biten maçta seri penaltılar sonucu 4-2 mağlup oldu ve kupayı kaybetti. Avrupa kupalarındaki en iyi başarısı ise 2000-01 sezonunda UEFA Kupası'nda 1. tur'dur.
İlin diğer profesyonel futbol takımlarından Alanyaspor da 2015-16 yılını 1. Lig play-off şampiyonu olarak tamamlayıp 2016-17 sezonunda ilk kez Süper Lig'de mücadele etme hakkı kazanmasıyla Antalya ilk kez bir Süper Lig sezonunda iki takımla temsil edilmiştir.
2018-2019 Sezonu sonunda, Futbol süper ligde Antalyaspor 7. Alanyaspor 9.su oldular. Antalya'nın diğer profesyonel takımları Antalya Kemerspor ve Serik Belediyespor ise 3. Lig'de yer almaktadır. Ziraat Türkiye Kupası'nda Antalya Kemerspor ve Serik Belediyespor 3.turda elenmişlerdir. Son 16 turunda Antalyaspor, Göztepe'ye, Alanyaspor ise Kasımpaşa'ya elenmişlerdir.
Basketbolda Antalyaspor 2016-17 sezonu itibarı ile profesyonel liglere dönerek ve kenti Türkiye Basketbol 1. Ligi'nde temsil etmektedir. Ayrıca, Antalya Büyükşehir Belediyesi Basketbol Kulübü 2006/07 sezonunda Türkiye Basketbol 2. Ligi'ni şampiyon bitirip, Beko Basketbol Ligi'ne yükselmesiyle beraber kentte basketbola olan ilgi arttı. 2008-2010 yıllarında şehrin diğer takımı Kepez Belediyespor da Beko Basketbol Ligi'nde mücadele etti. Ancak 2009-10 sezonunda Kepez Belediyespor'un Antalya Büyükşehir Belediyespor'un da 2012-13 sezonunda ligden düşmüştü.
Şehrin tek tekerlekli sandalye basketbol takımı Antalya Büyükşehir Belediyesi Basketbol Kulübü'de Tekerlekli Sandalye Basketbol Süper Lig'de uzun seneler mücadele etmiş ve 2015 itibarı ile kapanmıştır.
Antalya merkezli hentbol kulüpleri Muratpaşa Belediyesi Kadın Hentbol Takımı ve Antalyaspor profesyonel liglerde kenti Süper Lig'de temsil etmektedirler.
Muratpaşa Belediye Kadın Hentbol Takımı, 2012 yılında ilk Süper Lig, Türkiye Kupası ve Süper Kupa şampiyonluğunu kazanmıştır. Mücadelesini Türkiye Kadınlar Hentbol Süper Ligi'nde sürdürmektedir. 2017-2018 Süper lig şampiyonu olmuştur. İlin diğer kadın hentbol takımı Gazi Gençlik Spor 2. Ligdedir.
Antalyaspor Hentbol Takımı, Antalyaspor'un Türkiye Erkekler Hentbol Süper Ligi'nde mücadele eden hentbol takımıdır. Kulüp yönetimi, 2012 Ağustos'unda erkek hentbol takımını bünyesinde açmaya karar verdi. Türkiye Hentbol Federasyonu'nun da daha önce almış olduğu "profesyonel futbol takımı erkekler Süper Lig'inde mücadele etmiş takımlar doğrudan Türkiye Erkekler Hentbol Süper Ligi'nde mücadeleye hak kazanır" maddesinden yararlanarak Türkiye Hentbol Federasyonu'na başvuru da bulundu Türkiye Erkekler Hentbol Süper Ligi'ne kabul edildi. Takım 2012-2013 sezonundan bu yana Hentbol Süper Ligi'nde mücadele etmektedir. Antalyaspor yönetimi, Antalyaspor futbol takımı maçlarını Akdeniz Üniversitesi Stadyumu'nda oynadığı dönemde Akdeniz Üniversitesi yönetimi ile bir dostluk köprüsü kurdu ve hentbol takımının maçlarını da Akdeniz Üniversitesi BESYO Spor Salonu'nda oynamasına dair karar alındı. 2011-2012 sezonunda Türkiye Erkekler Hentbol Süper Ligi'nden küme düşen Akdeniz Üniversitesi Erkek Hentbol Takımı da Antalyaspor'la birleşti.
2018-19 sezonu sonunda Basketbol Kadınlar 1. Liginde Akdeniz Üniversitesi lig 6.sı, Voleybol erkekler 1. Liginde Alanyaspor lig 5.si, Hentbol Kadınlar 1. Liginde Gazi Gençlik Spor lig 9.su olmuştur.
Antalyaspor kadın-erkek masa tenisi takımları ise Türkiye Masa Tenisi 1.Ligi'nde mücadelesini sürdürmektedirler.
Sutopu dalında Antalyaspor erkek sutopu takımı Türkiye Sutopu Ligi'inde mücadele ediyor. Antalyaspor, 1970 ve 80'lerde mücadele ettiği sutopu branşına 2010 yılının yaz başında geri döndü. Yaş ortalaması 45 olmasına rağmen yeni kurulan tüm kulüpler gibi açık kümeden başlayan ve 24 yıl aradan sonra İzmir'deki lig elemesine katılıp 18 takım içerisinden 4. olan takım, 2011 yılında ise tekrar katıldığı açık kümede sırasıyla tüm rakiplerine karşı yenilgi alamdan Sutopu Büyük Erkekler 2. Ligi'ne yükseldi.
Takım, 2012 sezonunun yaz aylarında oynanan müsabakaları tek mağlubiyet alarak şampiyon olarak tamamlamış ve 2. Ligden, Türkiye Deplasmanlı Sutopu 1. Ligi'ne yükselmeyi başardı. Ancak Antalyaspor Sutopu Takımının antrenman ve sutopu karşılaşmaları için sahası bulunmuyor.
Türkiye'de yağlı güreşin yarışma biçiminde düzenlenen en üst seviyesi Kırkpınar Yağlı Güreşleri'nde Antalyalı pehlivanlar özellikle 'ün 1988 yılındaki başpehlivanlığı kazanmasının ardından bu yana hemen her yıl ilk üçe girdiler. 1987'de Recep Gürbüz'ün üçüncülüğünden, 2016'daki turnuvaya kadar geçen 29 yılın 18'inde en az bir Antalyalı pehlivan ilk üçe girdi. Ayrıca bu süre zarfında 29 kez Antalyalı pehlivanlar podyumun ilk üç basamağından en az birinde kendine yer buldular.[]
Kırkpınar Yağlı Güreşleri'ni 2002 yılında Hasan Tuna, 2006 yılında Osman Aynur (en kısa sürede biten Kırkpınar finali 6. dakikada Recep Kara'yı yendi), 2009 ve 2010 başpehlivanı Mehmet Yeşil Yeşil, 2011-2012 ve 2019-2021 yıllarında altın kemeri alan Ali Gürbüz, 2013 ve 2017 yıllarında İsmail Balaban, 2015 ve 2018 yıllarında Orhan Okulu, 2023 yılında Yusuf Can Zeybek Antalya'ya şampiyonluk getirdiler.
Kırkpınar'dan daha eski bir geçmişe sahip olan ve 2016 Eylül'ünde 664.'sü düzenlenen Tarihi Elmalı Yeşilyayla Yağlı Pehlivan Güreşleri de her sene Antalya'nın Elmalı ilçesinde düzenlenir.
Bütün bunların yanında Antalya Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, il çapında çeşitli amatör spor faaliyetleri düzenler. Bunlar, atletizm, basketbol, voleybol, golf, güreş, futbol, judo, tekvando, hentbol, tenis, okçuluk, yüzme gibi dallar için çeşitli tesisler çoğunlukla il merkezindedir. Saklıkent'te kayak tesisleri, diğer ilçelerde de çeşitli spor salonları ve tesisleri bulunmaktadır.
Türkiye'nin 10. hipodromu olan Antalya Hipodromu kentteki önemli yarışlara ev sahipliği yapmaktadır.
Antalya'da düzenlenmiş spor etkinlikleri
Bugüne kadar Antalya'da ulusal ve uluslararası pek çok spor organizasyonunun karşılaşmaları düzenlenmiştir.
- 2001 yılında 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası Türkiye'de düzenlendi. Türkiye organizasyona İstanbul, Ankara ve Antalya'daki spor salonlarıyla ev sahipliği yaptı. Turnuva boyunca yapılan 36 karşılaşmanın grup aşamasındaki 12; eleme aşamasındaki 2 karşılaşmaya Antalya'daki Anfaş Expo Center evsahipliği yaptı. Ayrıca turnuvanın açılış gösterisi de Antalya'daki tarihi Aspendos tiyatrosunda yapıldı.
- Türkiye Futbol Federasyonu 11 Nisan 2003 tarihinde aldığı kararla 2002-03 sezonu Türkiye Kupası finalinin Antalya Atatürk Stadı'nda oynanmasına karar verdi. Kupa finaline çıkan Trabzonspor ile Gençlerbirliği arasında 23 Nisan 2003'te oynanan karşılaşmayı Trabzonspor 3-1 kazanarak, Türkiye Kupası'nı altıncı kez müzesine götürdü.
- İlk olarak 2001-2002 sezonunda İsviçre'de gerçekleştirilen Avrupa 17 Yaş Altı Futbol Şampiyonası'na 4-16 Mayıs 2008 tarihleri arasında Antalya ev sahipliği yaptı. Turnuva boyunca 3 stadyumda oynanan 15 karşılaşma sonunda İspanya şampiyon olurken, ev sahibi ülke Türkiye yarı finalde elendi.
- 6 Haziran 2009'da Uluslararası Hentbol Federasyonu'nun aldığı kararla 2010 Dünya Plaj Hentbol Şampiyonası Antalya'da düzenlendi. Hem erkekler hem de bayanlarda düzenlenen dünya şampiyonalarının karşılaşmaları Lara plajında yapıldı. Erkeklerde Brezilya, bayanlarda Norveç turnuvalarını şampiyon tamamladılar. Ev sahibi ülke Türkiye bronz madalya; ise beşincilik elde etti.
- 1997-1998 sezonunda düzenlenmeye başlanan Avrupa Kadınlar 19 Yaş Altı Futbol Şampiyonası'nın onbeşinci turnuvası UEFA'nın Ekim 2010'da aldığı kararla 2-14 Haziran 2012'de Antalya'da düzenlendi. 8 takımın katıldığı turnuva boyunca 4 stadyumda 15 karşılaşma oynandı. İsveç, turnuvayı şampiyon tamamladı. Bu şampiyonaya ilk kez katılan ev sahibi ülke Türkiye ise grup aşamasında aldığı 1 puanla turnuvadan elendi.
- 1977 yılında FIFA Dünya Gençler Şampiyonası adı ile başlayan organizasyonun 19. ayağı olan ve 21 Haziran ile 13 Temmuz 2013 tarihleri arasında Türkiye'de düzenlenen 2013 FIFA 20 Yaş Altı Dünya Kupası'nda oynanan 52 karşılaşmanın 7'si Antalya Akdeniz Üniversitesi Stadyumu'nda oynandı. Turnuvayı Fransa şampiyon tamamlarken, Türkiye çeyrek finalde şampiyon Fransa'ya 4-1 kaybederek turnuvayı ilk 8 içinde tamamladı.
- Türkiye Futbol Federasyonu 29 Temmuz 2015 tarihinde aldığı kararla 2015-16 sezonu Türkiye Kupası finalinin Antalya Stadyumu'nda oynanmasına karar verdi. Kupa finaline çıkan Galatasaray ile Fenerbahçe arasında 26 Mayıs 2016'da oynanan karşılaşmayı Galatasaray 1-0 kazanarak, Türkiye Kupası'nı on yedinci kez müzesine götürdü.
- 2022 FIVB Kadınlar Dünya Kulüpler Şampiyonası 14-18 Aralık 2022 tarihlerinde Antalya Spor Salonu'nda düzenlenmiş ve İtalyan temsilcisi Imoco Volley şampiyon olmuştur.
Eğitim
Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan Antalya'da 595 tane okul öncesi eğitim kurumu (21.921 öğrenci), 681 tane ilk (249.662 öğrenci), 190 tane orta dereceli (84.525 öğrenci) eğitim veren okul vardır. Ayrıca Antalya'da bir devlet üniversitesi Akdeniz Üniversitesi, bir özel üniversite Antalya Bilim Üniversitesi ve Kültürlerarası Diyalog Merkezi mevcuttur. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurtdışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir.
2011 yılı üniversiteye yerleşme basamaları olan Yükseköğrenime Geçiş Sınavı (YGS) ile Lisans Yerleştirme Sınavı'na (LYS) başvuran 38618 kişiden 19803'si ya da diğer bir deyişle %51,27'si sınavda başarılı oldu. Bu kişilerden 9616'sı lisans programına, 4063'ü açık öğretim fakültelerine, 3549'u YGS'yle yerleşilebilen bölümlere, 2575 kişi de sınıvsız programalara gitme hakkı elde etti.
Ayrıca Antalya'nın 15 yaş ve üzeri nüfusunun %6,73'ü üniversite mezunu, %2,8'si yüksek lisans mezunu, %0,06'sı ise doktora mezunudur.
İldeki okullaşma oranı; okul öncesinde %23, ilköğretimde %99,8, ortaöğretimde %80, genel lisede %62, mesleki ve teknik lisede %38'dir.
Üniversiteler
Antalya'da yer alan ve eğitim veren üniversite sayısı 2015 sonu itibarıyla beştir.
Aşağıda Antalya'da yer alan üniversiteler listelenmiştir.
İlçe | Üniversite | Tür | Kuruluş | Web sitesi |
---|---|---|---|---|
Antalya | Akdeniz Üniversitesi | Devlet | 1982 | akdeniz.edu.tr 15 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Alanya | Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi | Devlet | 2015 | alanya.edu.tr 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Döşemealtı | Antalya Bilim Üniversitesi | Vakıf | 2010 | antalya.edu.tr 8 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Alanya | Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniversitesi | Vakıf | 2011 | ahep.edu.tr 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Serik | Antalya AKEV Üniversitesi | Vakıf | 2015 | akev.edu.tr 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Teknoloji ve bilim
Antalya, 2000'li yıllarla birlikte teknoloji alanında gelişme göstermiştir. Akdeniz Üniversitesi'ndeki, bilim parkı, TÜBİTAK'ın gözlemevi, çeşitli kurumların Ar-Ge birimleri ve pek çok konuda araştırma yapmaktadır. Antalya ili, 2011'de yapılan 54 patent başvurusu ile, bu alanda Türkiye'de 11. durumdadır.
Antalya'da Akdeniz Üniversitesi'ne bağlı 1 tane bilim parkı vardır. 2008 yılında açılan bilim parkı kısa zamanda yaptığı anlaşmalarla uluslararası alanda pek çok ortak kazandı. Ayrıca 2011'de Akdeniz Üniversitesi Rektörü yönetim kuruluyla gerçekleştirilen toplantıda, çatı bir şirket olarak kurulan Antalya Sanayi Teknolojileri Yazılım Ar-Ge Danışmanlık Çevre ve Enerji Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’nin kurulduktan kısa bir süre sonra yurt dışındaki irtibat ofisini Silikon Vadisi'nde açtı ve dünyanın en büyük teknoloji bölgesinin bir parçası oldu.
Antalya'dan yapılan bilimsel yayın sayısı (1981-2006 dönemi için) tüm Türkiye'den yapılan yayın sayısının %1,66'sı ile (2 bin 978 yayın) Türkiye'de iller arasında onuncu sıradadır.
Altyapı
Ulaşım
İl içinde karayolu, denizyolu ve havayolu ile ulaşım yapılmaktadır. Antalya'daki toplu taşımacılık sistemi şehir nüfusunun ulaşım ihtiyacını karşılar. Ayrıca, nüfus başına motorlu taşıt sayısında 100 kişiye 11,5 otomobil ile Türkiye'nin altıncı ilidir.
İl merkezinin doğusunda yer alan Antalya Havalimanı havayolu ile giriş çıkışı sağlayan en önemli noktadır. Antalya Havalimanı'ndan Türkiye'nin hemen her iline, ayrıca Avrupa ve Orta Doğu'nun çeşitli şehirlerine uçmak mümkündür. Antalya'da askeri amaçlı kullanılan 1 tane havalimanı vardır.
Karayolu ulaşımı
Antalya'da ulaşıma açık otoyol yoktur. Afyon-Antalya-Alanya Otoyolu'nun Antalya-Alanya arası ihale aşamasındadır. İl sınırları içinden merkeze gelen yollar tamamen devlet yollarıdır ve toplam uzunlukları 974 km'yi bulmaktadır. Bunlardan (Avrupa E-yolları sistemine göre ), Antalya'yı İzmir, Ege Bölgesi ve Trakya'ya bağlar, ise Antalya'nın güneyindeki Akdeniz'le paralel olarak ilerler Muğla ili sınırından Mersin ili sınırına kadar sürer.
İl içindeki diğer devlet yollarının hemen hepsi Antalya şehrine bağlıdır. Antalya şehrini diğer şehirlere bağlayan karayolları arasında yolu Karadeniz kıyısındaki Sakarya ilinin Karasu ilçesinden başlayarak Bursa ve Eskişehir sınırlarından geçerek Kütahya'ya oradan Afyonkarahisar'a, daha sonra da Burdur ilinden geçerek Antalya şehri'ne bağlanır. Antalya - Isparta bağlantısını sağlar.
Şehir içinde ilçeler arası ulaşımı sağlayan birçok otobüs firması hizmet vermektedir. Antalya Şehirlerarası Otobüs Terminali şehir merkeziyle il içinde ve dışındaki bağlantıların sağlandığı merkezdir. Otobüs Terminali'nin şehrin hafif raylı sistemi Antray'ın Otogar ve Batıgar istasyonları ile bağlantıları vardır.
Kentlerde toplu taşımacılık
İl merkezinde kent içi toplu ulaşımda yolcu bazında en çok karayolu tercih edilir. İlde bu hizmeti Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin ulaşım birimi kırmızı otobüsler, halk otobüsleri ve minibüslerle sağlar.
Antalya merkezinde 1999'da Müze-Zerdalilik hattında hizmet veren Nostaljik Tramvay'la, 2009'da Fatih-Meydan hattında çalışmaya başlayan Antray şehir içindeki hafif bir raylı sistemlerdir. Aksu'da yapılan Expo 2016 nedeniyle Fatih-Meydan hattı, Antalya Havalimanı'nı da içine alacak şekilde uzatılarak Fatih-EXPO ve Fatih-Havalimanı hatları oluşturulmuş, toplam 16 olan durak sayısı 31'e yükselmiştir.
Antalya'da 2012 yılında hizmete başlayan Antalya Deniz Otobüsü sistemiyle, Antalya Yat Limanı-Kemer Yat Limanı arasında haftasonları karşılıklı üçer seferle yolcu taşınır.
Antalya'ya ilin ilçe ve beldelerinden, ayrıca Burdur ve Isparta merkez ve ilçelerinden karşılıklı günlük otobüs seferleri düzenlenir.
Demiryolu
Antalya, Bursa'dan sonra demiryolu hattı olmayan, nüfusu en yüksek ikinci büyükşehir'dir. Bu durumun temel sebebi, Antalya'nın iç kesimlerle bağlantısındaki coğrafi engellerdir. Antalya'nın kuzey ve batısını saran Toros dağları, hem karayolu hem de demiryolu çalışmalarını kısıtlamakla beraber, yapılan yatırımlar için gerekli maliyeti arttırmaktadır.
Antalya için düşünülen ilk demiryolu projesi Antalya - Afyon Demiryolu Projesi'dir. İlk olarak 1919 yılında bölgeyi işgal eden İtalyanların düşündüğü ve yapımı için Osmanlı Devleti'nden ayrıcalık edinmeye çalıştıkları Burdur-Antalya demiryolu projesini İngilizler de Afyonkarahisar-Antalya hattında gerçekleştirme planlarını yapıyorlardı. Ama bu girişimler sonuçsuz kaldı.
Afyon-Antalya Demiryolu hattı projesinin yeniden ele alınması ulusal mücadele hareketinin başarıya ulaşması ve Ankara’da kurulan TBMM Hükümeti'nin yönetimi ele almasından sonra 1923 yılında gündeme geldi. Ağustos 1923'te hazırlanan Türkiye Devleti Nafia Vekaleti, Umur-ı Nafia Programında öncelik demiryollarına verildi.
Bu programda 3. grupta 13 yola yer verildi. Bu yollardan biri Antalya-Aziziye-Bahadır-Karakuyu-Afyon hattının inşası ihtiyaç duyulan demiryolu hatları olarak belirlendi. Aynı zamanda limanlar demiryolu programının bir uzantısı olarak ele alındı ve programın ikinci aşamasında Antalya Limanı’nın yapılması planlandı. Ancak bu planlar yapıldığında Türkiye'de cumhuriyet henüz ilan edilmemişti ve yönetimin yasal gücü sınırlıydı. Bu yüzden konuyla ilgili çalışmalar 1927'ye kadar ertelendi. Bu dönemde işi üstlenmesi planlanan Aydın Demiryolu Şirketi projeyi kendi yararına bulmayınca Afyon-Antalya demiryolu projesinin çalışmaları 1933'e kaldı.
Proje, TBMM’de 4 Mart 1933 tarihinde “Afyon Karahisar-Antalya demiryolunun inşası” konusu İcra Vekilleri Heyeti’nin toplantısında görüşülerek meclise sunulması kararlaştırıldı ve Başbakan İsmet İnönü tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na arz sunuldu. Bu kanunla ilgili milletvekilleri de görüşlerini genel kurula sundular. 1 Nisan 1933 tarihinde TBMM Meclis Genel Kurulu’ndaki oylamaya katılan 195 vekilin oy birliğiyle kabul edildi ve kanun tasarısı yasalaştı.
Kanun 4 Nisan 1933 tarihinde resmi gazetede yayınlandı. Kanunda Afyonkarahisar’dan başlayarak Antalya'ya ve en çok 4 senede tamamlanması istenilen demiryolu inşası için 25 milyon TL'nin harcanmasına ve gelecek seneler içinde resmi sözleşme yapılması için gerekli izin bu kanun tarafından verildi.
Bu demiryolu hattının temel atma töreni 28 Ağustos 1934 günü Afyon, Burdur, Isparta ve Antalya halkı ve yetkililerinin kutlamalarıya yapıldı. Bayındırlık Müsteşarı Arif Bey'in başkanlık ettiği bu törene Antalya milletvekilleri Rasih, Numan ve Haydar Bey'ler de katıldılar.
Çalışmaları başlanan hat çeşitli zorluklara ve bu zorlukları aşmak için çıkan kararnamelere birlikte Ekim 1936'da Burdur istasyonuna ulaştı ve böylece hattın 136 km'lik kısmı tamamlandı. Hattın Burdur'dan Korkuteli'ye doğru yapılacak olan 108 km'lik bölümü için 4 yıl süre ve 8 milyon TL kadar değer biçildi. Maliye Bakanlığı, Burdur-Korkuteli hattının inşası için yeni bir ödenek ayıramayacağını bildirdi ve kanun tasarısının TBMM’ne sevkinin ertelenmesinin zorunlu olduğunu açıkladı.
Maliye Bakanlığı'nın bu yazısına karşılık Başbakanlık ve Genelkurmay Başkanlığı hattın Burdur-Korkuteli kısmının tamamlanmasını istediler. Yeniden bu konuda çalışmalar yapan Maliye Bakanlığı bir süre sonra yazdığı cevapta gerekli kaynağın bulunamadığını ve projenin ertelendiğini açıkladı.
1930'lı yılların sonundan, 2010'lu yıllara kadar Antalya'ya bir demir yolu hattının getirilmesi konusunda çalışma yapılmadı. İlk olarak 2011 yılında gündeme gelen konuyla ilgili 2012 yılında TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman, Antalya'nın Yüksek Hızlı Tren sistemiyle demiryolu ulaşımına bağlanacağını açıkladı. 2012'de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da Ulusa Sesleniş konuşmasında 10 yıl içinde Antalya, Kars, Diyarbakır ve Edirne'ye de hızlı tren hattının yapılacağını açıkladı.
Antalya için düşünülen demiryolu projelerinin ilki Antalya - Eskişehir arasında yapılarak kentin İstanbul'la bağlantısının sağlanması amacını taşıyor. İkinci proje ise Antalya'nın Nevşehir'le olan bağlantısının yapılacak olan Manavgat-Konya hattı üzerinden sağlanmasını ve böylece bir turizm hattının oluşturulmasını hedefliyor.
Havayolu
1960 yılında hizmete açılmış olan Antalya Havalimanı, Türkiye'nin Akdeniz kıyısındaki başlıca turizm ve tatil merkezi olan Antalya'nın şehir merkezinin 10 km. doğusunda yer almaktadır. Büyük ve modern havalimanı, özellikle yaz aylarında Türkiye'nin güney sahillerine gelen milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlamaktadır. 2007 yılında Antalya Havalimanı dış hatlarda yolcu sayısı ilk kez İstanbul Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı toplam yolcu sayısını aşarak, resmî olarak "Türk turizminin başkenti" unvanını kazandı. Yolcu trafiğine göre Avrupa'nın en kalabalık havalimanları listesine göre Avrupa'nın 14. en yoğun havalimanıdır. 1 adet iç hatlar 2 adet dış hatlar terminaline sahip olan havalimanı, Türkiye'deki Havaalanları İstatistiklerine göre, toplam yolcu trafiği bakımından ikinci havalimanıdır. Şu anda yaklaşık 13.000.000 m2 araziye sahiptir.
Enerji
Antalya'nın nüfusu itibarıyla enerji tüketimindeki payı fazladır. Elektrikte günlük tüketim miktarı normal şartlarda 12 milyon kilowatt/saattir. Ancak yaz aylarında klima kullanımının da artmasıyla birlikte bu ihtiyaç 18 milyon kilowatt/saate yükselmektedir. Günlük üretim miktarı da 3-3,5 milyon kilowatt/saat civarındadır. 2009 yılı itibarıyla, toplam elektrik 198,4 milyar kwh üretiminin olan Antalya'nın bu üretimin %48.6’sı doğalgazdan, %21.7’si yerli kömürden, %18.5’i hidrolik kaynaklardan, %6.6’sı ithal kömürden, %3.4’ü sıvı yakıtlardan, %0.76’sı rüzgârdan ve %0.34’ü jeotermal ve biyogazdan sağlanmıştır. Bu enerjinin üretimi için ihtiyaç olan su Antalya'ya yağışlardan karşılanır. Antalya yıllık 1224,2 kg/m2 yağış düşmektedir. Bu yağıştan gelen su şehir şebeke suyunda kullanılır. Ancak Antalya'daki su kaynaklarının çoğu, karstik yapısından dolayı yer altı sularıdır.
Antalya'ya ilk doğalgaz hattı 2010 yılında Antalya Organize Sanayi Bölgesi'ne çekilmiş ve burada kullanılmıştır. 2011 yılında bu hat şehir merkezine ulaşmış ve ana hatlar şehre yerleştirilmiş ve bazı mahallelere hatlar çekilmiştir. Antalya'daki doğagazın kullanımı ev, sanayi ve sera olarak üç kolda kullanılması planlanmakta ve yıllık bazda tüketimin 2020 yılında 1 milyar metreküpü bulması düşünülmektedir.
Antalya yılda 300 gün güneş gören bir kenttir. 2010 yılında il merkezinde kurulan Güneşev'le birlikte Antalya'da güneş ve rüzgâr enerjisinden de yararlanılmaktadır. Halka açık bir şekilde tasarlanan Güneşev'de enerjiyi sağlayan güneş ve rüzgâr panelleri dışında sera, AR-GE birimi, seminer salonu yürüyüş alanları gibi bölümler de vardır.
Sağlık
Antalya ilinde devlet, üniversite ve özel hastaneler tarafından sağlık hizmetleri verilir. İlde 2009 itibarıyla 37 tane Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'na bağlı, 1 üniversitelere bağlı, 16'sı özel hastane olmak üzere toplam 67 hastane ve 1 ağız ve diş sağlığı merkezi bulunmaktadır. En büyük hastaneler arasında Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Antalya Atatürk Devlet Hastanesi, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi'dir. (950 yataklı).
İlde sıcak su kaynakları sınırlıdır. Sağlık turizmine elverişli değildir.
Günümüzde sağlık turizmi tanımı yer altı sıcak su kaynakları ile sınırlı olarak değerlendirilmemektedir. Bir ülkeden bir başka ülkeye tanı ve tedavi için seyahat etmeye verilen isim de sağlık turizmidir. Mevcut özel hastanelerin kalitesi ve devlete bağlı hastanelerin son yıllarda gerçekleştirdiği önemli operasyonlar sayesinde Antalya popüler sağlık turizm noktalarından biri haline gelmiş olup bu kapsam da turlar düzenlenmektedir
Yeşil alanlar, eğlence ve dinlenme alanları, mesire yerleri
İlde kişilerin eğlenmeleri, dinlenmeleri ve doğaya yakınlaşabilmelerine olanak sağlayan kent parkları ve şehirlerin dışında bulunan, korunmaya alınmış doğal bölgeler bulunmaktadır. Bunların bir bölümü göl, gölet ve baraj gölleri etrafındaki yeşil alanlardır, bir bölümü ise yayla ve ormanlık bölgelerdir.
Önemli kentsel yeşil alanlar arasında Antalya Kent Orman, Atatürk Parkı, Kepez Kent Orman sayılabilir.
Eğlence parkı olarak Antalya'daki en büyük park özel bir işletmeyle yönetilen Aktur Park'tır. Diğer modern eğlence alanları arasında şehirdeki 3 adet aquapark, Konyaaltı, Lara sahilleri, Beachpark özellikle yaz tatili için kullanılırken bunun yanında Saklıkent de kış aylarında kayak yapma olanağı sağlayan tesislere sahiptir.
Korunmuş tabiat alanları arasında Antalya-Korkuteli karayolundaki Güllük Dağı Millî Parkı, Kemer'deki Olimpos Dağı Millî Parkı ve Düden ve Kurşunlu Şelalesi bulunmaktadır. Diğer korunan alanlar arasında Damlataş ve Karain Mağarası ile Güver Uçurumu vardır.
İlin çeşitli yerlerindeki mesire alanları, piknik ve dinlenme olanakları sunar. Manavgat'taki Köprülü Kanyon'da piknik alanları, rafting olanakları, Antalya'nın batısında Korkuteli-Antalya sınırının olduğu kısımdan güneydeki Kumluca'ya kadar olan kısım büyük ölçüde ormanlarla kaplıdır. Bu alanalarda da piknik alanları, çocuk parkı, restoran ve benzeri olanaklar temin edilmiştir. Kent merkezi'nin batısındaki Feslikan Yaylası'ndaki mesire yerinde göl ve orman manzaraları bulunur ve ziyaretçilerin doğa sporları, doğa yürüyüşleri yapması mümkündür. Yaz aylarında düzenlenen festivallerde yağlı güreş karşılaşmaları yapılmakta konserler verilmekte eğlenceler düzenlenmektedir. Yine kentin batısındaki Doyran beldesinin göleti kenarı mesire için, gölet de balıkçılık için uygundur.
Bugün, şehiriçi rekreasyon alanları parklar, korular ve sahillerden oluşmaktadır. Ancak bu ögeler de çarpık ve kaçak kentleşme nedeniyle Antalya'nın her yanına dengeli bir biçimde dağılım gösterememiş, daha çok sahil kenarında ya da sahile yakın yerlerde toplanmıştır.
Açıkhava alanları dışında son yıllarda sayıları hızla artan alışveriş merkezleri de, sundukları olanaklarla dinlence alanı olarak sınıflandırılabilmektedirler. İldeki alışveriş merkezi olarak adlandırılacak yapılar şehir merkezinde toplanmıştır. İlin önde gelen alışveriş merkezleri arasında Antalya 5M Migros, Antalya Kipa, Laura, Shemall, Deepo, ÖzdilekparkTerracity 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . MarkAntalya ve Erasta gibi mekânlar yer almaktadır.
Kardeş şehirler
Antalya'nın toplam on sekiz tane kardeş şehri vardır.
- Çeboksarı, Rusya
- Rostov-na-Donu, Rusya
- Bat Yam, İsrail
- Nürnberg, Almanya
- Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
- Brest, Belarus
- Chicago, Amerika Birleşik Devletleri
- Kazan, Rusya
- Taldıkorgan, Kazakistan
- Split, Hırvatistan
- Almatı, Kazakistan
- Malmö, İsveç
- Semerkant, Özbekistan
- Yalta, Rusya
- Austin, Amerika Birleşik Devletleri
- Haikou, Çin
- Kunming, Çin
- Mostar, Bosna-Hersek
Galeri
- Gökyüzünden Antalya şehir merkezinin batı bölümü
- Lara'dan, Antalya'nın üzerine kurulduğu 40 metrelik falezler
- Düden Şelalesi'nin denize döküldüğü Karpuzkaldıran
- Antalya Yat Limanı, eski kent Kaleiçi ve kentin iç surları
-
- Şehri ziyaret eden İmparator Hadrianus için yapılan Hadrian Kapısı bilinen adıyla Üçkapılar.
- Demre sınırlarındaki Antik dönemden kalma Myra kenti
- Alanya ilçe merkezi
-
-
- Aspendos antik tiyatrosu.
- Antalya Büyükşehir Belediye binası.
Notlar
II. ^ Antalya’nın Osmanlılar’u geçiş tarihi değişik şekillerde verilmektedir. Schiltberger, Memlûk Sultanı’nım nüfusu altındaki Antalya’yı 1. Beya¬zıd’ın alış tarihinin 1399 veya 1400 olduğunu; Gibbons ve Behişti 1391, Oruç bey ile Neşrî 1389 veya 1392’de Tekeeli’nin zaptedildiğini, S. F.Erten ise (Antalya Livası Tarihi, s. 63) Rumca tarihlerden naklen 794 H.I1392 M. olarak kaydetmektedir. Şu halde Antalya ve havalisi 1390-1391 veya 1392 senelerinden birinde alınmış olmaktadır. (İ.H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 1, 265)
III. ^ Sümer, a.g.e., s. 171. Celal-zâde, Şah Kulu’nu Şeytan Kulu olarak da isimlendirmekte ve onu kötü bahtlı, bozgunculuk çıkartan bir sapık olarak nitelendirmektedir. Bkz, a.g.e., s. 297-298.
IV. ^ İbn-i Batûta, Antalya Sultanı olan Yunus Bey oğlu Hızır Beyi işaret ettiğim o sırada hasta olduğunu belirtiyor (İbn-i Batûta, Tuh/et un nuzzar fi garatbı’l-emsâr ve acâ’ibul- esfâr Seyâhatnâme-i Ibn-i Batûta mut. Muhammed Şerif, İstanbul, 1333-1335,1, s. 314
Kaynakça
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ "İşte Türkiye'nin yeni nüfusu". Hürriyet Gazetesi. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2014.
- ^ . Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
- ^ . Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
- ^ . Antalya Valiliği. 2011. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ (PDF). T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Mayıs 2012. s. 66. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2024.
- ^ (PDF). T.C. Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Mayıs 2012. s. 52. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2024.
- ^ http://www.belgeler.com/blg/qi5/hitit-donemi-anadolu-cografyasi-the-geography-of-anatolia-in-the-period-of-the-hittites 9 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 13
- ^ . 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 22 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ . 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246445/h/3-dundenbuguneantalya-1cilt-3tarih-i.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 83 Altbaşlık: Rodoslular ve Dorlular
- ^ a b http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246445/h/3-dundenbuguneantalya-1cilt-3tarih-i.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 83 Altbaşlık: Pamfuliya ve Pamfuliyalılar
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246445/h/3-dundenbuguneantalya-1cilt-3tarih-i.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 84 Altbaşlık: Pamfuliya ve Pamfuliyalılar
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246445/h/3-dundenbuguneantalya-1cilt-3tarih-i.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 85 Altbaşlık: Sonuç
- ^ Sherwin–White, Pamphylia, s. 10 vd.; Roman Foreign Policy, s. 152 vd.
- ^ Cicero, Verr. ii. (1) 16. 43.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246445/h/3-dundenbuguneantalya-1cilt-3tarih-i.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 90
- ^ Ormerod, Servilius Isauricus 1922, s. 35 vd.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246447/h/4-dundenbuguneantalya-1cilt-4tarih-ii.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 105
- ^ . 26 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ . 1 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246447/h/4-dundenbuguneantalya-1cilt-4tarih-ii.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi 2. Cilt Sayfa 106
- ^ DGBT. VIII, s. 562; İ.H. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, Ankara,1969. s. 63.
- ^ İ.H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, I. s. 49
- ^ Yılmaz Öztuna, Antalya'nın Fethini 1300 olarak gösterir (Büyük Türkiye Tarihi İstanbul. 1977, II, s. 36); İH. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 62-67.
- ^ İ.H. Uzunçarşılı. Anadolu Beylikleri, s. 63.
- ^ İbn Batûta Seyahatnamesinden seçmeler, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul, 1971,
- ^ İ.H. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 67-68.
- ^ Şelıabeddin Tekindağ, Teke-eli ve Tekeoğulları, Tarih Enst. Derg.. S: 7 - s. 55
- ^ Hoca Sadeddin Efendi, Tâcut-Tevârih (sad. İ. Parmaksızoğlu), Ankara, 1979,1, s. 169; İ.H. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 68.
- ^ Şerafüd-Din Ali Yazdı, II, 448..
- ^ Şerafüd-Din Ali Yazdı, II, 458.
- ^ Şehabettin Tekindağ, İA, VI, 323.
- ^ . 7 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246447/h/4-dundenbuguneantalya-1cilt-4tarih-ii.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 118
- ^ . 28 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. II, s. 254; Abdülbaki Gölpınarlı, “Kızıl- Baş”, İA, c. 6, İstanbul, 1955, s. 790; Tekindağ, “Şah Kulu Baba Tekeli İsyanı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 3, İstanbul, 1967, s. 36; Çetin Yetkin, Türk Halk Hareketleri ve Devrimler, İstanbul, 1984, s. 131.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246447/h/4-dundenbuguneantalya-1cilt-4tarih-ii.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 161
- ^ . 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246447/h/4-dundenbuguneantalya-1cilt-4tarih-ii.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 164
- ^ Süleyman Fikri Erten - Millî Mücadele Döneminde Antalya/ATSO Yayınları, Derleyen:Saadettin Erten, Yayına Hazırlayan:Hüseyin Çirmin
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87627/4-bolum---tarih-ii.html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi 1. Cilt 4. Bölüm 164. sayfa
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87627/4-bolum---tarih-ii.html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi 1. Cilt 4. Bölüm 166. ve 167. sayfa
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87627/4-bolum---tarih-ii.html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi 1. Cilt 4. Bölüm 173. ve 174. sayfa
- ^ (2007). Millî Mücadelede Antalya. Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87627/4-bolum---tarih-ii.html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi 1. Cilt 4. Bölüm 173. sayfa
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87628/5-bolum---tarih-iii.html 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi Cumhuriyet Dönemi Antalya Kentinin Mekansal Gelişimi ve Planlama Çalışmaları/1950-60 Sayfa 193
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87628/5-bolum---tarih-iii.html 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi Cumhuriyet Dönemi Antalya Kentinin Mekansal Gelişimi ve Planlama Çalışmaları Sayfa 194
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-87628/5-bolum---tarih-iii.html 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Dünden Bugüne Antalya Dergisi Cumhuriyet Dönemi Antalya Kentinin Mekansal Gelişimi ve Planlama Çalışmaları Sayfa 195-196
- ^ "Karar Sayısı: KHK/504" (PDF). 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2014.
- ^ "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2014.
- ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2014.
- ^ "Türkiye'den Toprak İsteyen İtalyan'a Atatürk'ün Cevabı". Youtube. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2012.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ . 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ a b . Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ . Türkiye İstatistik Kurumu. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ . 25 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2009.
- ^ . 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2009.
- ^ a b . 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ . 20 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2009.
- ^ (PDF). 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
- ^ . 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ . 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ . 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ . 12 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2009.
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Altbaşlık: Tarım
- ^ (PDF). 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009.
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Altbaşlık: Hayvancılık
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Altbaşlık: Balıkçılık
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 14 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246355/h/dundenbuguneantalya-2cilt-8kultursanatedhayat.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 375
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246355/h/dundenbuguneantalya-2cilt-8kultursanatedhayat.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 376
- ^ a b c "Yörelere göre ramazan sofraları". haber7.com. 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246355/h/dundenbuguneantalya-2cilt-8kultursanatedhayat.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 441-442-443-444-445-446
- ^ (PDF). 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011.
- ^ . 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
- ^ . 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246355/h/dundenbuguneantalya-2cilt-8kultursanatedhayat.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 452
- ^ . 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ . 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 24 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 28 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ geziplani.net. "Türkiye'nin En Turistik Şehirleri, En Çok Ziyaret Edilen Şehirler". geziplani.net. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.
- ^ . 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017.
- ^ . 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 20 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 26 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 21 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015.
- ^ . 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 11 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/belge/1-54151/inanc-turizmi.html 26 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . 12 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 6 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ . 26 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ "Türkiye Futbol Fedarasyonu". 31 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ . 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 17 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.
- ^ . 22 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "Ankara Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü - Merkez ve Belde Tesislerimiz". Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.[]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ http://spor.milliyet.com.tr/-----dunya-plaj-hentbol-sampiyonasi-antalya-da-yapilacak/spor/spordetay/06.06.2009/1103606/default.htm []
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 15 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.
- ^ Altbaşlık:Eğitim 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Antalya Valiliği. 3 Eylül 2011 tarihinde erişilmiştir.
- ^ . 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Kasım 2011.
- ^ "TUİK, Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 6 +yaş ) - 2008, Ankara". Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.[]
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246435/h/7kurumsalyapi.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 68
- ^ http://www.antalya.gov.tr/egitim 24 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Türk Patent ve Marka Kurumu (15 Ocak 2012). (PDF). 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2012.
- ^ . 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2012.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2012.
- ^ NTVMSNBC (29 Ocak 2008). "Bilimsel yayın sıralamasında Ankara birinci". 8 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- ^ . 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011.
- ^ . 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ (PDF). 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ . 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ . 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ . 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ Muhammet Güçlü, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında ATSO, Antalya 1997, s.6
- ^ İlhan Tekeli, S.İlkin; “1923 Tarihli Umur-ı Nafia Programı”, IX T.T.K, Ankara: 21-25 Eylül 1986, T.T.K., Ankara, C. 3, 1989, s.1657.
- ^ Cumhuriyet Arşivi, “Afyon-Antalya Arasında Yapımı Tasarlanan Demiryolu İnşası”, 030 18 01 025 413
- ^ Afyon Karahisar-Antalya demiryolunun inşası hakkında 1/540 numaralı kanun layihası ve Nafia ve Bütçe encümenleri mazbataları sıra no:103.
- ^ 29 Ağustos 1934 Cumhuriyet Gazetesi “Afyon-Antalya Demiryolu”, s.1-6.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246449/h/5-dundenbuguneantalya-1cilt-5tarih-iii.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sayfa 216
- ^ Cumhuriyet Arşivi “Burdur-Korkuteli Hattı” 030.10.151.724
- ^ Cumhuriyet Arşivi “Burdur-Antalya” 030.10.151.72.4
- ^ . 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ . 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ . 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ "NUMBER OF PASSENGERS IN ANTALYA'S INTERNATIONAL FLIGHTS HIGHER THAN ISTANBUL". World Bulletin. 16 Eylül 2007. 11 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ Yanik, Vahide (17 Eylül 2007). "Türkiye uçtu, dünya rekoru kırdı". DHA. Hürriyet. 21 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ . 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ . 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ . 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
- ^ (PDF). 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ . 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ . 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html#kopru 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Altbaşlık:Sağlık
- ^ . 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 26 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012.
- ^ . Antalya Sağlık Turizmi Derneği. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2016.
- ^ . 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ . 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Beton yığını çok yeşil alan yok". 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2010. (WebCite® 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011. )
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 1 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ . 1 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ . Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. 16 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Antalya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Antalya Büyükşehir Belediyesi 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü6 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü16 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya Müftülüğü27 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya İşkur1 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Antalya İl Halk Kütüphanesi28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koordinatlar 36 54 N 30 43 E Antalya Antalya ilinin merkezi olan sehirdir Turkiye de turizmin baskenti olarak gorulur Ozellikle yaz aylarinda turist sayisi artar AntalyaSehirKonyaalti PlajiHadrian KapisiHidirlik KulesiDuden SelalesiAntRayKaleici Yat LimaniKaleiciTakma ad Turizmin BaskentiAntalya nin Turkiye deki konumuAntalyaTurkiye haritasinda gosterAntalyaAntalya Akdeniz Akdeniz haritasinda gosterAntalyaAntalya Avrupa Avrupa haritasinda gosterKoordinatlar 36 58 00 N 30 40 00 E 36 966667 K 30 666667 D 36 966667 30 666667UlkeTurkiyeBolgeAkdeniz BolgesiIlAntalyaIdare Belediye BaskaniMuhittin Bocek CHP Rakim39 mZaman dilimiUTC 03 00 TRS Posta kodu07xxxAlan kodu242Plaka kodu07IklimCsaResmi site Antalya Buyuksehir Belediyesi Antalya sehri 1980 yilindan sonra uygun iklim kosullari ve turizm etkinlikleri nedeniyle hizla gelismis ve buna paralel olarak il de gunumuzde Turkiye nin en kalabalik besinci ili olmustur Antalya da ekonomik hayat buyuk oranda ticaret tarim ve turizme dayalidir Antalya ilinin kapsadigi bolge tarih oncesinden gunumuze dek pek cok medeniyeti barindirmistir ve Turkiye de en cok antik kent bulunan ildir Sirasiyla Likyalilar Lidyalilar Pamfilyalilar Bergamalilar Romalilar Bizanslilar Selcuklu Hanedani Osmanlilar ve son olarak da Turkiye Cumhuriyeti hakimiyetinde bulunan Antalya bu medeniyetlerin hicbirine baskentlik yapmamistir Antalya 2015 yili G20 Zirvesi nin ve Expo 2016 nin ev sahibidir Koken bilimiAntalya ya adini veren II Attalos un sehir merkezindeki heykeli Helenistik donemde Bergama Krali II Attalos MO 159 138 askerlerine Gidin ve bana yeryuzundeki cenneti bulun der Askerlerinin gosterdigi yeri bugunku Antalya begenen II Attalos bolgenin stratejik onemini dikkate alarak buraya bir liman sehri kurdurur ve kent kurucusu Attalos un adina binaen Ataleia olarak adlandirilir Sehrin adi eski Arap kaynaklarinda Antaliye Turk kaynaklarinda ise Adalya olarak gecer Yerlesme 20 yuzyilin ilk ceyreginden baslayarak Antalya olarak adlandirilmistir Antalya adi ayrica biyolojide takson epiteti olarak antalyaensis antalyensis antalyanus antalyana bicimlerinde gecer I TarihceIlk Cag oncesi Karain Magarasi girisi Anadolu da insana ait bilinen en eski yerlesim alanlarindan bir tanesi Antalya kent merkezinden yaklasik 30 km kuzeybatida Korkuteli yolu uzerinde Toros Daglarinin Akdeniz e bakan yamaclarinda bulunan Karain Magarasi dir Tarihlendirilmesi gunumuzden yaklasik 500 bin yil kadar geriye baska bir deyisle Eski Tas Caginin ilk donemlerine rast gelmektedir Bu donem gunumuzden 2 milyon ile 140 bin yillari arasinda kalan evresini icerir Karain de magara adamlarina homo sapiens neandertalensis iliskin kemik kalintilari da ele gecmistir Bunlar tum Anadolu da ele gecen en erken fosil kalintilaridir Bolgenin en eski tarih oncesi donem buluntularini iceren Karain Magarasi Eski Tas Devri ve Cilali Tas Devrinden Beldibi Magarasi da Orta Tas Cagindan veriler sunarken Bademagaci Hoyugu nde yapilan kazilarda Cilali Tas Cagi yerlesimlerine buluntularina ve insanin yerlesik hayata gecisinin ilk izlerine rastlanir Bunlara Karatas Semahoyuk te yapilan kazilarla elde edilen Erken Tunc Cagi bulgulari da eklenince bolgede Eski Tas Cagindan zamanimiza kadar kesintisiz bir uygarlik vardir Ilk Cag donemi Antalya Bolgesi nin yakin tarihi bolgede 1946 dan once yapilan kazilardan once karanlikti Hititlerin civi yazili belgelerinde adi gecen Ahhiyava ve Arzava ulkelerinin Pamfilya oldugu bilim cevrelerinde kabul gormektedir Bu bolgedeki arastirmalar ve buluntularin ortaya cikmasi ve eldeki verilerle bolgenin karanlik olan bu donemi de aydinlanmaya baslamistir Hititler donemi Anadolu da ilk siyasi birligi saglayan Hitit Devleti nin kuruldugu donemde yazi Anadolu ya yakin zamanda gelmisti Anadolu nun ortasinda kurulmus olan Hitit devleti donemi baslangicta Antalya icin sessiz ve karanlik gecti Bolgenin tarih sahnesine cikisi Hitit krallarinin Bati Anadolu seferleri duzenlemesiyle baslar Bugunku Antalya il sinirlari icinde kalan Perge Patara gibi eski cografya adlarinin Hitit cagindan kalma oldugunu MO 1267 1237 yillari arasinda hukum surmus Hitit Krali III Hattusili nin yilliklarindan ogrenilmistir Konya nin Yalburt unda bir Hitit hiyeroglifinde Patara nin Pataf biciminde gecmesi bu aydinlanmayi guclendiren buluntulardir Buradan anlasilan Hititlerin Lukka ulkesi diye adlandirdiklari Akdeniz sahiline kadar uzanmis olmalaridir Hitit Impratorlugu nun yikilmasinin sebebi olan deniz kavimleri gocu sirasinda bir kisim Akalilarin bu bolgeye goc ettiklerinden Yunan mitolojisinde soz edilir Truva Savaslari ndan sonra bazi Aka boylari Amphilokhos Kalkhas ve Mopsos un idaresinde Pamfilya ya geldikleri Perge Sillyon Aspendos ve Selge yi kurduklari soylenmekle birlikte son bilimsel veriler bu kentleri yorenin yerli halkinin kurdugunu gostermektedir Bu Perge nin Parha Aspendos un Estvedus Selge nin Estlegiis Silyon un Selyuus adlarindan da bellidir Bolgeye Pamfilyalilar yerlesmeden MO 7 yuzyilda once kisa bir donem Rodoslular ve Dorlularin Kumluca ve Phaselis te Cirali bolgesini kolonilestirdigini Eski Yunan kaynaklarinda gecmektedir Kumluca yakinlarinda bulunan kenti bunun bir kaniti sayilmaktadir Likya ve Pamfilya donemi Anadolu daki antik kentlerin dagilisi Antalya ili tarihteki antik bolgelerden bati Pamfilya nin guneydogu ucunu ve dogu Likya yi icine almaktadir Gunumuz Antalyasi nin bati sinirlari icinde yerlesen Likyalilar in kokenleri tartisilmakla birlikte Hitit ve Antik Misir kaynaklarinda MO 2000 Lukki veya Lukka adli bir kavimden bahsedilmektedir Bu kavim kendilerini Termili olarak adlandiran Akdeniz kiyilarimizdaki guclu komsulari Luvilere akrabaliklari ile bilinen Likya ulusundan olmasi kuvvetli ihtimaldir Sinirlarin nereleri oldugu uzerinde pek cok tartisma olan Pamfilya bolgesinin buyuk bolumu gunumuzdeki Antalya nin icindedir Kelime anlami olarak Tum halklardan olan insanlarin yasadigi memleket Irklarin ulkesi anlamlarina gelen Pamfilya da isminden dolayi pek cok kavmin bir arada yasadigi dusunulmektedir Syedra kentinde ele gecen bir kehanet yazitinda karisik milletlerin ulkesinde yasayan siz Syedra Pamfuliyalilari denmektedir ki bu yazit da kentin toplumsal yapisi hakkinda bilgi vermektedir Pamfilya Helenleri karsilastirmali dilbilim yontemlerine gore Anadolu daki en eski Helen gruplarindan birini olusturmuslardir Bunlarin dilinde ve Dorlarin dil ozelliklerinden bazilarina rastlanmaktadir Bu nedenle MO ilk bin yilin baslarinda Anadolu ya goc etmis olduklari kabul edilmektedir Bunlar Anadolu da karsilastiklari insanlarla ic ice gecmis onlarin inanc ve cesitli kulturel ozelliklerinden etkilenmislerdir Yalnizca bu Helenlerin degil genel olarak Pamfilya da yasayan diger halklarin da erken donem tarihi hakkinda pek fazla belge bulunmamaktadir Sonuc olarak ilk caglardan Roma Imparatorlugu cagina kadar temelde halklar ve kulturler cercevesinde ele alinmis calismalarda bolgedeki Eski Cag incelemelerinin henuz bir doygunluga ulasmadigi bellidir Ozellikle Roma oncesi evre acisindan yanitlanmasi gereken pek cok sorun vardir Bunlarin aciga kavusmasinda dil incelemeleri buyuk bir yer tutmaktadir Antalya kenti tum Anadolu da en cok yazili belgenin ele gectigi kenttir Bu niteligiyle Antalya bolgesi tarih dil ve arkeoloji incelemeleri icin onemli bir merkezdir Son yillarda Koprucayi yonunde daha once orneklerine rastlanmamis olan yeni bir dile iliskin yazili kanitlar bulunmustur Bu buluntular bolge incelemelerinin sanildigindan cok daha derin boyutlari oldugunu gostermektedir Bergama Roma ve Bizans donemleri Roma Imparatoru Hadrianus un kenti ziyareti onuruna yaptirilan sehir merkezinin tam ortasinda kale icinde yer alan Hadrian Kapisi halk icindeki ismiyle Uckapilar Hiristiyanligin Anadolu da hizla yayildigi MS 5 7 yuzyillar boyunca Pamfilya ve Likya Dogu Roma eyaleti olarak onemlerini korumuslar hatta MS 2 yuzyildaki parlak caglarina yaklasir derecede imar gormuslerdir 7 yuzyilin ortalarinda Araplarin surekli yagma ve saldirilari her iki bolgeyi buyuk olcude zarara sokmus bu duruma engel olmak isteyen Dogu Romalilar bolgeyi korumak amaciyla ozel bir donanma kurmuslardir Roma Imparatorlugu nun bolgeye egemen olmasindan sonra stratejik yerler veya kentlerin bazilari ufak kesislikler halinde Dogu Roma Imparatorlugu egemenligi sirasinda yasamalarini surdurmuslerdir Antalya nin bugunku bulundugu yerde II Attalos un zamaninda insa edilen ilk surlarin da bu donemde dikildigi bilinmektedir MS 130 yilinda Roma imparatoru Hadriyanus Antalya seferi sirasinda Hadrian Kapisi ni yaptirmis surlarin dogu bolumunu de onartmistir Ayrica Rodos Venedik Ceneviz korsanlarinin talanlari Kibris Krallarinin saldirilari ve Hacli seferi sirasindaki yagmalar depremler bolgenin ekonomik gucu kadar kentleri de yipratmistir Bu sirada ozellikle Rodos ve Cenevizliler koruma ve saldirma icin uygun kiyilarda usler kurmuslardir Antalya Bati Akdeniz kiyisinda stratejik konumuyla onemli bir liman olma ozelliginden dolayi kuruldugu tarihten baslayarak surekli istilalara maruz kalmistir Selcuklu donemi Konumu bakimindan savunma olanaklari guclu olan Antalya 11 yuzyil sonlarinda Turklerin eline gecti Kent 1097 de I Hacli seferinin sonrasinda yeniden Bizans eline gecmis bulunuyordu Turkler 12 yuzyilin ilk yarisinda Antalya onlerine kadar gelip yorede etkili olmaya basladilar 1148 yilindaki II Hacli seferi sirasinda buraya gelen Hacli yazarlari Turklerin sehrin yakinlarina kadar geldiklerini halkin bu sebeple verimli tarlalarini ekemediklerini belirtir Bu yuzden sehirdeki halk yiyecek ihtiyacini deniz yolu ile karsilamaktaydi Turkler 1176 Miryokefalon Savasi ndan sonra Anadolu yu yurt edinmeye basladilar Bu donemde II Kilic Arslan devletinin guclu temellere sahip olmasi icin cabaliyordu II Kilic Arslan bunun icin ogullarini Anadolu nun cesitli yerlerine gonderdi En kucuk oglu Giyaseddin Keyhusrev i de 1180 yillarinda fethettigi Borgulu daki simdiki Uluborlu kaleye ve civarina melik olarak gonderildi II Kilic Arslan 1182 yilinda Antalya yi kusatmis fakat sehri alamamisti Antalya nin Selcuklu Donemi nden kalan simgesi Yivli Minare 5 Mart 1207 tarihinde Antalya Selcuklularin eline gecti Sehir teslim alindiktan hemen sonra duzenlemeleri yapilmis tersane yaptirilmis ve kuzeyde Uluborlu da olan teskilatin merkezi Antalya ya tasinmistir Ancak Antalya daki ilk Selcuklu egemenligi oldukca kisa surdu Denizden yardim alabilecek bir sehirle ilgili deneyimleri olmayan Selcuklular bir cuma namazi vakti Hristiyanlarin Turklerin uzerine saldirip buyuk cogunlugunu katletmesiyle sehri kaybettiler Antalya nin bu kaybinin nedenlerine iliskin iki gorus bulunmaktadir Birincisi Giyaseddin Keyhusrev in olmesinin 1211 ardindan ve Selcuklu sehzadelerinin taht kavgasi sirasinda sehrin kaybedilmis olabilecgi ikincisi 1214 te Antalya yoresinin kumandani Ertokus un uc askeriyle Sinop fethine katilmak uzere gidip sehir askeri bakimdan zayif kalinca sehrin dusmus olabilecegi olasiligidir Selcuklu sultani olan Izzeddin Keykavus yeniden bir buyuk sefere giristi Sehir Turkler tarafindan 22 Ocak 1216 tarihinde yeniden fethedildi Turklerin guvenliklerini saglamak uzere sehrin ikamet sahasini ikiye bolen bir koruyucu sur yaptirildi Uzerine de bu fethin sebeplerini ve nasil gerceklestigini belirten kitabeler konuldu Sehri ikiye bolen bu duvara gore bati kesimi Turk ve Muslumanlarin dogu kesimi ise Hristiyan ve yerlilerin sahasi olacakti Ancak on sene sonra Antalya devrin kaynaklarina aksetmeyen bir buyuk imar daha gormustur Eski surunun 100 metre kadar dogusundan yeni bir sur daha yapilmistir Uzerindeki kitabelere gore 1225 tarihindeki bu insaatin ilk sebebi sehre yeni Turk yerlesmesini saglamaktir Ikinci sebebinin limani korumak amaci oldugunu sanilmaktadir Bu yillarda Alaeddin Keykubat Alaiye yi fethetmis orada onemli insaatlar yapmistir Alaiye nin de alinmasiyla Selcuklularin Akdeniz de bir deniz birligi kurmalari gerekti Antalya da calistirilan veya olusturulan tersane ilk Turk deniz varliginin olusmasini sagladi Hemen ardindan Alaiye de de bir tersane insaatina girisilerek Akdeniz deki Turk deniz gucu olusturuldu Antalya tersanesinin guvenligini tam olarak saglamak amaciyla 1225 tarihinde sehir icinde yeni bir duzenlemeye gecildi Alaeddin Keykubad sehrin deniz tarafindaki savunmasini guclendirmisti 1243 Kosedag Savasi ni kaybeden II Giyaseddin Keyhusrev bu defa kara tarafindaki savunmayi yaptirdigi 1244 tarihli bir burc ile guclendirdi Antalya kalesinin ickalesi Ahmedek i limanin dogu yakasinda iken Turk kesiminin de kuzeybatisina bugunku Tophane ye tasindi Antalya sonraki tarihlerde de Selcuklu Sultanlarinin kislik payitahtlarindan birisi olmaya devam etti Hatta bazen dogudan gelen Mogollar a karsi bir guvenilir yer olarak tercih ediliyordu Antalya guneyde Misir ve Dogu Akdeniz bolgeleriyle ticaret yapan bir yer olarak oldukca etkindi Devrin kaynaklarindan Saltukname de de Adalya dan soz edilmektedir Mevlana burada cok Hristiyan oldugundan soz ederse de bu ifadeyi oteki Ic Anadolu sehirlerine gore fazla dedigi dusunulmektedir Cunku sehrin icindeki ikamet sahalarina gore Hristiyanlar hic da asiri bircogunluga sahip degillerdi Bununla birlikte kentte Frenkler de bulunmakta ve Avrupa ulkeleriyle ticaret yapilmaktaydi Anadolu Turk Beylikleri donemi Anadolu Selcuklu Devleti nin son senelerinde Ilhanlilar in nufuzu altina girmesiyle batisindaki uc beyleri toplanarak beylik kurmaya basladilar Bu sirada 13 yuzyil baslarinda Anadolu Selcuklulari tarafindan Yalvac Borlu ve Egirdir taraflarina yerlestirilmis olan Teke asiretinin bir kolunu teskil eden Turkmenler de 13 yuzyil sonlarinda baslarinda bulunan Hamid Bey in torunu ve Ilyas Bey in oglu Felekuddin Dundar Bey in liderliginde hukum surdukleri goller havzasinda bagimsizliklarini ilan ederek Hamitogullari Beyligi ni kurmus ve kendisine once Uluborlu yu daha sonra Egirdir i merkez yapmistir Kurulustan hemen sonra ulkesinin sinirlarini guneye dogru genisleten Dundar Bey Golhisar Korkuteli ve daha sonra memleketin bazi yerlerini gezmeye cikmis olan Antalya Beyi nin esir dusmesi uzerine Antalya yi 1301 de zapt etti Dundar Bey Hamitogullan Beyligi nin sinirlarini Germiyan ve Denizli ye kadar genisletmis ve Antalya yi kardesi Yunus Bey in idaresine verdi Boylece Hamitogullari Beyligi Egirdir ve Antalya olmak uzere ikiye ayrildi Memluk Sultani Nasir Muhammed le Hamitogullari Beyi Dundar Bey in oglu Ishak Bey le yaptigi tartismadan sonra tutuklanmasi uzerine yerine Korkuteli Emiri olan kardesi Sinanuddin Hizir Bey gecti Hizir Bey den sonra yerine sirasiyla Dadi Bey ve Mubarizeddin Mehmet Bey gecti Mubarizeddin Mehmet Bey in hukumdarligi Kibris Franklari ile mucadele icerisinde gecti Antalya 1216 daki Turk kontrolunden uzerinden sonra ilk kez isgale ugradi Kibris krali Pierre I de Lusignan 24 Agustos 1361 gunu Teke eli nin merkezi olan Antalya yi hucumla zapt etti Beyliginin merkezini Korkuteli ye tasiyan Mehmet Bey Antalya yi ele gecirebilmek icin once Kibrislilara yiyecek satilmasini yasakladi Daha sonra Karamanoglu Alaeddin Ali Bey ile ittifak kurup ertesi sene 45 bin kisi ve 8 kalyon ile Antalya onune gelip cok siddetli bir savas yapti ise de sehri alamadi Antalya yi ele gecirmek isteyen Mehmet Bey in cabalari yorede ona itibar kazandirdi ve Teke Bey adini aldi O donemde Anadolu nun guneyinde Antalya Finike Kas Kalkanli Milli Gombe Elmali Korkuteli ve Serik ile sahilde Antalya ve Alanya arasindaki bolge Teke eli olarak taninmaya basladi Antalya yi geri almak icin cesitli ittifaklar kuran Mehmet Bey 1373 tarihinde Antalya yi yeniden fethetti Mehmet Bey den sonra yerine gecen Osman Celebi ve Mustafa Bey donemlerinde Teke Beyligi eski onemini yitirdi Osmanli Sultani Yildirim Bayezid 1390 da Antalya yi ele gecirdi I Burayi once oglu Isa Celebi ye sonra da diger oglu Mustafa Celebi ye sancak olarak verdi 1397 de Antalya ile Alanya arasindaki bolge tamamen Osmanli egemenligine gecti Ankara Savasi ndan sonra Sivrihisar a gelen Timur un 10 tumenle gonderdigi Sahruh ve kumandanlarinin korkunc tahribi neticesinde Korkuteli ve Kitir dolaylarini Emir Sah Melik de Antalya basta olmak uzere butun Teke eli ni yagmaladilar Timur Kutahya ya geldiginde Teke eli ni Karamanoglu Mehmed Bey e verdi Timur a bagliligini sunan Osman Celebi Bey Antalya haric olmak uzere eski beyligine yeniden sahip olarak Korkuteli ni kendisine merkez yapti Osmanli donemi Piri Reis in Kitab i Bahriye eserinden Antalya limani ve kiyi kasabasi Kemer 1525 Piri Reis in tarihi Antalya Manavgat ve Side haritasi Bugunku Antalya ili sinirlariyla Osmanli Devleti nin 15 ve 16 yuzyilda bu bolge icin hazirladigi idari duzen arasinda farkliliklar vardir Bu yuzyillarda bu bolgede kabaca Alanya ve Teke sancaklari yer almaktaydi Ticaret yollari uzerinde bulunmasindan dolayi sik sik el degistiren Antalya Selcuklu Hanedani doneminde tersanesi ve limaniyla buyuk oneme sahipti Selcuklu egemenligindeki Antalya Kibris ile arasinda onemli ticari etkinlikler yaparak donemin en onemli ticaret merkezlerinden birisi oldu Tahminen 13 yuzyilin sonu ya da 14 yuzyilin baslarinda burasi Hamidogullari nin Antalya subesinin eline veya Tekeogullari nin eline gecti Tekeogullari doneminde huzur ve gelisme devam etmis imar ve kulturel etkinlikler artmistir Bolge Osmanlilarin elindeyken Karamanogullari nin ve ara sira da bazi Avrupali devletlerin saldirilarina ugradi Antalya yeniden Osmanlilarin eline gectikten sonra Anadolu eyaletine baglandi Ayrica Antalya bir sure sehzade sancagi olarak Osmanli sancaklarindan bir tanesi oldu Sehzade Korkut 1502 den 1511 yilina kadar sekiz sene burada valilik yapti Antalya nin Korkuteli ilcesi de ismini Sehzade Korkut un bu bolgedeki hukumdarligindan aldi Bu bolgede Osmanli idaresi altindayken 1511 yilinda ortaya cikan Sahkulu Isyani 16 yuzyildaki Celali isyanlari ve Korbey isyani haric onemli bir olaya rastlanmaz Ancak bu ayaklanmalar neticesinde yeni fethedilen Modon Koron gibi adalara buyuk surgunler oldu Iran a buyuk miktarda gocler yasandi Bunlarla birlikte bazi olumsuz davranista bulunanlar daha sonraki yillarda yani Kibris in fethiyle birlikte buranin iskan ve imari amaciyla surgun edildiler Bu tur olaylar bolgenin siyasi sosyal kulturel ve nufus yapisini etkiledi Teke Sancagi nin kurulusunda ozellikle cografi konumu ve tarihi sartlar onemli rol oynadi Yine bu sancagin gelismesinde eski caglardan beri onemli ticaret yollari uzerinde bulunmasi da etkili oldu Bolge Osmanli egemenligine gecince Anadolu eyaletine baglandi ve 19 yuzyila kadar bu sekilde devam etti Tanzimat donemiyle baslayan idari duzenleme sonucunda Teke Sancagi Karaman eyaletine 1865 yilinda cikarilan Vilayet Nizamnamesiyle de Konya vilayetine baglandi Bu donemde Teke Sancagi nin Antalya Akseki Alaiye ve Kizilkaya yla birlikte bes kazasi bulunmaktaydi Bunun sonucunda daha once sancak olan Alanya ve kazalari Teke Sancagi na baglandi 1890 yili kayitlarina gore Teke Sancagi nin Istanos Bucak Kizilkaya Beskonak Millu Igdir ve Serik nahiyelerinin bagli oldugu Antalya kazasi Ibradi nahiyesinin bagli oldugu Akseki kazasi Finike nahiyesinin bagli oldugu Elmali kazasi ile Kas kazasindan olustugu gorulmektedir 1902 tarihinde Teke Sancagi Antalya Akseki Alanya Elmali ve Kas kazalari ile 11 nahiye ve 524 koyden meydana gelmekteydi Antalya Osmanli Devleti nin son donemlerinde Konya dan ayrilip bagimsiz bir sancak olma ozelligi kazandi Sah Kulu Ayaklanmasi 1511 yilinda cikan bu ayaklanmadaki neden tarihi kaynaklarda adi Karabiyikoglu Seyhoglu veya Seytankulu olarak da tanitilan ancak daha cok Sah Kulu veya Sah Kulu Baba Tekeli diye de taninan kisidir Sah Kulu Sah Ismail in babasi Seyh Haydar in halifelerinden Hasan Halife nin ogludur ve Teke sancagindaki Istanos a bagli Yalinli veya Kizilyaka koyundendir Korbey Ayaklanmasi Celali isyanlari zincirinin bir parcasi olarak bilinen Korbey Ayaklanmasi 17 yuzyilin ortalarinda Antalya mutasarrifligi yapmakta olan ve Korbey lakabi ile taninan Mustafa Pasa tarafindan 1659 yilinda cikartildi Mustafa Pasa elindeki servetine ve Antalya kalesinin savunma acisindan saglamligina da guvenerek Osmanli Devleti nin kendisine karsi koyamayacagini dusunerek isyan etti Isyan hareketi uzerine karadan ve denizden gonderilen kuvvetler sayesinde Antalya kusatilarak top atesine tutuldu ve kale icerisinde mahsur kalan halk en sonunda kaleyi hukumet kuvvetlerine teslim etmek zorunda kaldigi gibi Mustafa Pasa yi da isyani bastirmakla gorevli Kose Ali Pasa ya verdi Mustafa Pasa donanma gemilerinde bogularak olduruldu Ona bagli olanlar da idam edildiler Milli Mucadele donemi Fransiz kuvvetleri Antalya nin 130 km guneybatisindaki Kas a iniyorSevr Antlasmasi ndan sonra Antalya nin kontrolu Italya Kralligi na gecmisti I Dunya Savasi ndan sonra yapilan Mondros Ateskes Antlasmasi yla Antalya ve cevresi Italya Kralligi na verilmisti Bu donemde isgalciler istedikleri gibi Anadolu yu istila etti Anadolu limanlari Itilaf Devletleri nin gemileri ile doldu askeri okullari bosaltildi askeri daireleri yikildi ya da yakildi ilce ve koylerde kontrol yabancilarin eline gecti 28 Mart 1919 Cuma gunu Italyanlar tarafindan Antalya isgal edilmistir Antalya yoresinde Yoruk Ali Efe nin evinde kentin ileri gelenlerinden bir grup Antalya Rumlarinin disaridan ufak bir yardim gordukleri takdirde isyana kalkisarak memleketin Itilaf kuvvetlerine teslim olacagi tehlikesine karsi Antalya yi korumak konusunda toplanti yapmaya karar verdiler Ancak yapilan toplantilardan bir sonuc alinamadi Bir muddet sonra Anadolu nun cesitli yerlerinden bolgesel savunma cemiyetlerinin kuruldugunun duyulmasi ve 19 Mayis 1919 gunu Samsun dan gelen haberler Antalya da bir savunma cemiyeti kurulmasi fikrini yeniden gundeme getirdi Antalya Mudafaa i Heyeti Milliye Cemiyeti Bolgede yasanabilecek olasi bir isgale karsi direnis icin aralarinda muftu Yusuf Talat belediye baskani Husnu Karakas in bulundugu bir grup kurulacak dernegin sekli hakkinda mutasarrifla gorusmeleri gerekiyordu Ancak Mutasarrif Cemal Bey bir turlu bu fikre yanasmiyor ve gorusmek isteyen grubu reddediyordu Uzun ugraslar sonucunda grup hasta yatagindaki Cemal Bey i ziyaret etti ve ne gibi tedbirler alinmasi gerektigi tartisildi Mutasarrif Cemal Bey bir cemiyet kurulmasi konusunda ikna edildi ve heyet toplandi Belediye Dairesi nin bir odasinda Mudafaa i Heyeti Milliye Cemiyeti unvani ile calismaya basladi Bu cemiyet 4 Eylul 1919 daki Sivas Kongresi ndeki Anadolu ve Rumeli Mudafaa i Hukuk Cemiyetleri kurulmasi karari uyarinca bu cemiyetin bir kolu olarak Antalya Mudafaa i Hukuk Cemiyeti adini aldi Dernek 4 yil 24 gun calistiktan sonra uzerine dusen vatani gorevini tamamlamis olarak kapanis belgesini Anadolu ve Rumeli Mudafaa i Hukuk Cemiyeti ne sundu Dernek baskani Gazi Mustafa Kemal Pasa 11 Haziran 1923 tarihinde dernegin kapanis belgesini uygun bulup onayladi Buyuk Taarruz da Antalya 26 Agustos ta Turk Ordusunun saldiriya baslamis oldugu ufak tefek haberlerle duyuldu 29 Agustos ta Afyonkarahisar ilinin Turklerin eline gecmesi haberinin sehre gelmesi Antalya daki Turkleri sevindirdi 30 Agustos Zaferi Dumlupinar Yunan mevzilerinin dusmesi sevinc dalgasi ile Turkler kutlamalara basladilar Ayrica Turkler zaferi kutlarken bir yandan da geceleri ciftliklerin civarinda Itilaf kuvvetlerinin bir cikartma yapmasi ihtimalini onlemek icin hazirliklar yapildi 7 Eylul gunu zafer kutlanmak icin Mavnacilar Cemiyeti iskelede tertip ettikleri gece deniz eglencesine butun alay subaylarini davet ettiler Uc gun sonra Turk ordusunun 9 Eylul de ve saat 10 da Izmir e girildigi haberi alindi Eglencelere Rumlar da ayrica bir senlik duzenleyerek sokaklari dolastilar ve Yasasin Turkler ve Ordu Kahrolsun dusmanlari diye bagirdilar Merkez Kumandanligi onunde buyuk bir zafer kemeri kuruldu Butun halk ve asker tarafindan resmi gecit yapildi nutuklar soylendi siirler okundu sabaha kadar eglenildi 11 Eylul de Antalya da zafer alayi tertip edildi Gece fener alaylari sabaha kadar devam ettirildi O gun Balikesir ve Bursa nin ele gecirildigi haberleri de alindi 12 Eylul de dahi depo alayi ayrica zaferi kutlamak icin bir eglence duzenledi Bu eglence Sarampol deki Talim Meydani nda yapildi Gece Sarampol den baslayip Fener de sonuclanan bir fener alayi yapildi Kutlamalar askeri yuruyusler ve musamereler Kasim ayina kadar surdu Turkiye Cumhuriyeti donemi Sehir merkezinden bir gorunum Aralik 2019 29 Ekim 1923 ten sonra ulkenin tamaminda oldugu gibi Antalya da da pek cok degisim gostermistir Osmanli doneminde sancak olan bolge cumhuriyet donemiyle birlikte il haline gelmistir 1923 50 doneminde kucuk olceklerde gelisen ilin nufusu ozellikle de ilin merkezinin nufusu 1950 yilindan sonra yogun goc almaya baslamistir Antalya da 1950 60 yillari arasi donem sanayilesmenin baslamasiyla birlikte kirdan kente gocle gelen nufus artisinin goruldugu bunun sonucunda daha iyi is daha iyi calisma dinlenme ve barinma arzulariyla kente gelen kisilerin bu ihtiyaclarina cevap verecek kenti kurma cabalarinin goruldugu bir zaman surecidir Kentte 1950 den sonra da artarak devam edecek olan gocun mekanda yaratacagi sosyal kulturel ve fiziksel degisimler de bu donemde yavas yavas baslamistir Kentte 1960 70 yillari arasi donemde kentlesme hareketlerinin mekansal etkileri gorulmeye baslanmistir Bu donem uretimde farklilasmayi getiren sosyo ekonomik ve kulturel degisime yol acan yeni bir yerlesme bicimlenmesinin basladigi donem olmasi acisindan onem tasimaktadir 1960 1965 yillari arasinda Kalekapisi carsisi olusmus 1965 1970 yillari arasinda Kalekapisi ile Belediye ishani arasinda caddenin guneyinde bugunde kullanimi devam eden ticaret fonksiyonlari yerini almistir 1970 yillarinda Vakif Ishani yapilmistir Dogal ve kulturel kaynak potansiyeli yuksek bir kent olan Antalya nin 1969 yilinda turizmde oncelikli alanlar olarak belirlenmesiyle planlama ve yatirim onceligi artmistir 1960 70 donemi Antalya nin hizli nufus artisi ve kentlesmeden dogan sosyal kulturel ve mekansal degisimlere hazirliksiz yakalandigi bir surectir 1974 yilindan itibaren Antalya da guney kisminin turizm alani ilani ve altyapi calismalarinin baslamasi liman insaatinin tamamlanmasi havalimani kapasitesinin arttirilmasi eski liman ve Kaleici projesinin uygulamaya konulmasi Fethiye Kas yolunun yapilmasi Antalya nin ulke capinda cok onemli bir turistik merkez islevi yuklenmesi sonucunda kent 1970 lerden 1990 li yillarin sonuna kadar duzensiz bir sekilde yapilasmistir Antalya kent yapisi ozellikle 1990 larin sonundan baslayarak onceki doneme gore daha fazla goc almis ve bu da sehirdeki dogal dokunun bozulmasina konut talebinin artmasina ve kentin kalabaliklasmasina sebep olmustur Antalya 2 Eylul 1993 te cikarilan 504 sayili kanun hukmunde kararname ile buyuksehir unvani kazandi 2004 yilinda cikarilan 5216 sayili kanun ile buyuksehir belediyesinin sinirlari valilik binasi merkez kabul edilerek yaricapi 30 kilometre olan dairenin sinirlarina genisletildi 2012 yilinda cikarilan 6360 sayili kanun ile 2014 Turkiye yerel secimlerinin ardindan buyuksehir belediyesinin sinirlari il mulki sinirlari oldu Ataturk un Antalya ziyaretleri Mustafa Kemal Ataturk un Antalya yi ziyaret ettigi sirada kaldigi ev Turkiye Cumhuriyeti kurucusu ve ilk cumhurbaskani Mustafa Kemal Ataturk ilki 6 Mart 1930 da olmak uzere 3 kez Antalya yi ziyaret etmistir Ataturk un ilk Antalya ziyareti Turkiye ile Italya Kralligi arasinda yakin zaman once dogan politik sorunlarin sonucunda gerceklesmistir Italya da iktidarda bulunan ve Dogu Akdeniz de kendine usler arayan Benito Mussolini nin Turkiye ye atadigi buyukelci Mustafa Kemal le yaptigi gorusmede ulkesinin Antalya ve Mugla cevresinde bazi haklari olduguna sozu getirir Bunun uzerine Mustafa Kemal buyukelciden iki dakikalik izin isteyerek yan odaya gecer Gazi Mustafa Kemal odaya dondugunde uzerinde Kurtulus Savasi sonunda maresal apoleti takilmis uniformasiyla iceri girer makamina oturur ve buyukelciye donerek Buyurun sayin buyukelci sizi dinliyorum der Bu olaydan kisa bir sure sonra Antalya ya gelmek icin yola cikan Mustafa Kemal uluslararasi politika yonunden oldukca kritik donemde sehre gelmis ve ulkesinin guney kiyilarindaki kentlerine verdigi onemi gostermistir Alti gunluk ilk ziyareti sirasinda Antalya nin cesitli yerlerini gormus ve incelemelerde bulunmustur Antalya yi ne kadar begendigini 8 Mart 1930 gunu gezisi sirasinda Lara dan Beydaglari na bakarken Hic suphesiz ki Antalya dunyanin en guzel yeridir sozuyle ifade etmistir 11 Mart gunu ilk ziyaretini tamamlayan Mustafa Kemal ayni gunun aksami Ankara ya donmustur Bu ziyaret sirasinda Ataturk un kaldigi ev yol genisletme icin yikilmis uygun yere aslina uygun olarak yeniden insa edilmistir Gunumuzde Antalya Ataturk Muzesi olarak hizmet vermektedir Ataturk un ikinci ziyareti 26 Ocak 1931 tarihinde basladigi yurt gezisinin bir parcasi dahilinde gerceklesmistir Seyahati 1929 Dunya Ekonomik Bunalimi ve Serbest Cumhuriyet Firkasi nin kapatilmasi sonuclarini uzman bir heyet ile yerinde tetkik etmek ve yapilmasi gereken isleri tespit edilmek uzere yapilmisti Bu amacla 8 Subat 1931 de Ege Vapuru ile Izmir den Antalya ya yola cikip 10 Subat 1931 de sabah Antalya ya geldi Deniz motoru ile iskeleye cikan Ataturk buradan alay karargahina hukumet konagina belediyeye ve Cumhuriyet Halk Firkasi ni ziyarette bulunarak memleket isleri uzerinde yetkililerle uzun uzun gorustu Buradaki gorusmelerini tamamlayan Ataturk Silifke ye hareket etti Mustafa Kemal Ataturk un Antalya yi ucuncu ve son ziyareti 18 Subat 1935 tarihinde gerceklesti Istanbul dan Ege Vapuru ile hareket eden Ataturk 16 Subat 1935 tarihinde Cesme onlerinde Zafer torpidosuna gecti Ayni torpido ile Alanya ya dogru hareket etti 18 Subat gunu Alanya da uc saat kadar kaldiktan sonra ogleye dogru Antalya ya geldi Ataturk Antalya ya ucuncu kez adimini attiginda tipki ilk gelisinde oldugu oldugu gibi Turkiye ile Italya Kralligi arasinda yeni bir siyasi kriz yasandi Italya liderligi devam eden Mussolini savas gemilerini bir suredir Antalya yakinlarina demirlemis durumdaydi Italyan hava kuvvetleri de Antalya uzerinde ucuslar yapmaktaydi 18 Subat gun boyunca serefine cesitli etkinlikler duzenlenen Ataturk gunun aksaminda yemek masasinda bu konuyu yetkililerle tartisirken Turk Hava Kuvvetleri pilotlarindan Italyan deniz guclerine intihar saldirisi duzenlenmesini istemisti kaynak belirtilmeli Bu istek kabul pilotlarca kabul edildi Mustafa Kemal ertesi gun 19 Subat Afet Inan ve beraberindeki heyetle birlikte Ege Vapuru na binerek Antalya dan ayrildi Ataturk ve pilotlar arasinda gecen bu yazismalarin da ulusal ve uluslararasi kamuoyuna ulasmasina izin verildi Kisa bir sure sonra Italyan hava ve deniz kuvvetleri Akdeniz in guneyine cekildiler CografyaIklim Antalya da olculmus gunluk en yuksek yagis miktari 232 8 kg m2 gunluk en hizli ruzgar 155 5 km sa ve en yuksek kar kalinligi 5 0 cm dir Antalya 1991 2020 iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 23 9 26 7 28 6 36 4 41 7 44 8 45 0 44 8 42 5 38 7 33 0 25 4 45 0Ortalama en yuksek sicaklik C 15 0 15 9 18 4 21 8 26 4 31 6 34 9 34 9 31 7 27 3 21 6 16 7 24 7Ortalama sicaklik C 9 8 10 8 13 1 16 4 20 9 25 7 28 9 29 0 25 6 20 9 15 3 11 4 19 0Ortalama en dusuk sicaklik C 5 9 6 5 8 3 11 3 15 7 20 1 23 4 23 7 20 1 15 9 10 7 7 5 14 1En dusuk sicaklik C 4 3 4 6 1 6 1 4 6 7 11 1 14 8 13 6 10 3 4 9 0 0 1 9 4 6Ortalama yagis mm 210 6 112 7 94 5 63 1 37 0 10 1 4 0 5 0 22 0 76 6 152 1 271 7 1 059 4Kaynak Meteoroloji Genel MudurluguNufusYil Toplam Sehir Kir1927 36 324 17 365 18 9591935 47 697 22 993 24 7041940 51 101 24 957 26 1441945 56 935 25 037 31 8981950 62 461 27 515 34 9461955 76 774 35 283 41 4911960 98 740 50 908 47 8321965 128 856 71 833 57 0231970 164 950 95 616 69 3341975 212 245 130 774 81 4711980 259 905 173 501 86 4041985 338 817 261 114 77 7031990 448 773 378 208 70 5652000 714 129 603 190 110 9392007 913 568 775 157 138 411 2008 yilinda merkez ilce Aksu Dosemealti Kepez Konyaalti ve Muratpasa ilcelerine ayrilmistir Bu ilcelerle birlikte il merkezi nufusu asagidaki gibidir Yil Nufus2008 911 4872009 955 5732010 1 001 3182011 1 041 9722012 1 073 794 2012 yilinda ilin tamami buyuksehir sinirlarina girmistir EkonomiAntalya sehrinin ekonomisinde turizm ticaret ve tarim on planda olup sanayi faaliyetleri de son donemde gelisme gosteren faaliyetlerdendir Bunun disinda Antalya da hayvancilik madencilik gibi digerlerine gore daha az yonelinen kollarda is faaliyetleri de surdurulmektedir Ticaret Antalya limaninda yuk yuklenen bir ticaret gemisi Antalya da 1970 li yillara kadar belirli bir seviyede kalmis olan ticaret sektorunde bu tarihten sonra cesitli hareketlenmeler olmustur 1980 lerde gelisen turizm hareketi ile birlikte de konaklama ve dinlenme tesisleriyle degisik turde luks magazalar acilmistir Teknolojinin de kullanimini yayginlasmasiyla tarim ve sanayide uretimi artirmis ticari piyasa oldukca hareketlenmistir Antalya da ticaretteki en etkili kurulus Antalya Ticaret ve Sanayi Odasi dir ATSO Uye sayisi 10 000 i gecen ATSO kadar onemli olan diger kuruluslar Antalya Ticaret Borsasi ve Antalya Ihracatcilar Birligi dir Antalya daki ticaret sektoru toplam gelirlerin 34 unu olusturan onemli bir agirliga sahiptir Antalya da ihracatin 67 si ve ithalatin 60 i Avrupa Birligi uye ulkeleri ile gerceklesmektedir Antalya Serbest Ticaret Bolgesi Turkiye de serbest ticaret bolgesine olanak veren yasanin 1985 yilinda cikmasindan bu yana Turkiye de 21 serbest ticaret bolgesinden ikincisidir ve 14 Kasim 1987 tarihinde faaliyetlerine basladi Su an 607 130 m2 lik bir alanda etkinlik gosteren Antalya Serbest Ticaret Bolgesi Antalya nin Konyaalti belediyesi sinirlari icinde bulunmaktadir Antalya Serbest Ticaret Bolgesi Bakanlar Kurulu kararinca isletmesi ozel sektore verilmistir Bu amacla 36 si kamuya geri kalan 64 luk kismi ise ASBAS a Antalya Serbest Bolge Isleticisi A S verilmistir Sanayi Antalya Turkiye nin gelismislik duzeyine gore 4 ili olmasina ragmen sanayi alaninda Turkiye ortalamasinin altinda kalmaktadir Bunun temel nedeni olarak Antalya da turizmin ve tarimin on planda olmasidir Ayrica Antalya bu iki ekonomik faaliyetle sanayilesmenin yarattigi hava kirliligi gibi durumlarin yasanmadigi bolgelerdendir 1950 li yillarda Sumerbank ve Antbirlik tesisleriyle baslayan sanayilesme girisimleri sonucunda Antalya da yaklasik 880 sanayi siciline sahip firma bulunmakta olup bunlardan yaklasik 280 i Antalya Organize Sanayi Bolgesi nin kontrolundedir 1961 yilinda kurulup Antalya nin ilk sanayi kuruluslarindan olan ve kuruldugu bolgeye Dokuma ismini veren Antalya Pamuklu Dokuma Fabrikasi ise 17 Kasim 2004 tarihinde faaliyetlerini durdurmustur Dosemealti ndaki Organize Sanayi Bolgesi ve Konyaalti nda bulunan Serbest Bolge disinda Antalya sehir merkezinde uc sanayi sitesi bulunmaktadir Bunlar Akdeniz Sanayi Sitesi Yesil Antalya Sanayi Sitesi ve Antalya daki en eski sanayi sitesi olan Sanayi Carsisi dir Sanayi sektorunun gayrisafi hasila icindeki payi Turkiye genelinde 28 iken Antalya da 7 duzeyindedir Antalya ili ulusal geliri icerisindeki sanayi payi sadece 4 3 gibi bir oranda kalmaktadir Antalya Organize Sanayi Bolgesi AOSB 1976 yilinda Bakanlar Kurulunun verdigi onayla yapimina baslanan ve Antalya da turizm sektorunu destekleyecek sanayi yatirimlarinin da bulunmasi gerekliliginden kuruldu Tarima ve turizme uygun olmayan arazilerde sanayi olusumu icin gerekli her turlu altyapinin hazirlanmasi ve bakimi calisanlar icin gerekli sosyal etkinlik alan ve tesislerinin duzenlenmesi tum donemlerde hizmette kalite ve devamliligin saglanmasi amaci tasir Antalya Organize Sanayi Bolgesi bir yil iki aylik bir surenin ardindan tamamlanip 370 hektarlik bir alanda etkinlik gostermeye baslamistir Kurulduktan 6 yil sonra kuruldugu arsa uzerinde bir hata tespit edilmis ve etkinlik alani 310 hektar daraltilarak 60 hektara indirilmis ama 1998 yilinda bu sorun asilmis ve yeniden 370 hektarlik bir alanda etkinliklerine devam etmistir 2005 yilinda cevresindeki 294 hektari da bunyesine katarak 664 hektarlik bir alan yayilmistir Antalya Burdur kara yolunun 26 kilometresinde bulunan Organize Sanayi Bolgesi 2 batida ve 1 doguda olmak uzere toplam uc giris kapisina sahiptir 84 86 lik bir doluluk oranina sahip Antalya Organize Sanayi Bolgesi nde 179 firmaya ait 208 adet alan tahsis edilmistir Tarim Elma Antalya yoresinde en cok yetistirilen meyvedir Antalya ili sahip oldugu Antalya Ovasi ile tarimsal potansiyel ve ekolojik uygunluk acisindan Turkiye tariminda onemli bir yere sahiptir Antalya topraklarinin beste birinde tarim yapilan bir bolgedir Antalya da tarim yapilan yerleri kiyi kesimi ve kiyidan uzak kesimler olarak ayirirsak kiyi kesiminde portakal muz avakado gibi tropikal bitkilerin yetistirilebilmesinin yaninda sera tarimina da uygundur Ama kiyidan uzak kesimlerde ise elma armut ayva gibi soguga dayanikli meyve turleri yetistirilebilir En cok yetistirilen tarim urunlerinin basinda domates hiyar salatalik ve portakal gelir Antalya ili yillik 3 368 357 ton sebze uretimiyle Turkiye deki uretimin 13 4 unu 1 011 917 ton meyve uretimiyle Turkiye deki uretimin 6 06 sini karsilar Diger bitkisel kalemler goz onune alindiginda Antalya Turkiye nin yillik tarim ihtiyacinin 4 41 ini karsilar Kentin hizli gelismesine paralel bir surec yasayan tarim sektoru kendi yapisinda da derin degisimlere ugramistir 1970 yilinda nufusun dortte ucu tarimsal sektorlerden geciniyorken 2000 yilinda bu oran 49 a dusmustur Hayvancilik Antalya sehrinde hayvancilik cok yaygin olmayan bir ekonomik faaliyettir Merkeze bagli koylerde daha cok kucukbas hayvancilik yaygindir cunku arazi yapisi kucukbas hayvanciligi icin uygundur Antalya daki 509 335 kucukbas hayvan ulkedeki hayvanlarin 1 7 sidir Buyukbas hayvancilik daha cok sehir merkezi disindaki yuksek bolgelerde yapilmaktadir Antalya daki 120 016 buyukbas hayvan Turkiye deki hayvanlarin yuzde 1 1 dir Antalya daki kumes hayvanciligi hayvan sayisi olarak kucukbas ve buyukbas hayvanciliktan fazla olsa da Turkiye deki kumes hayvanciliginin 0 24 une denk gelir Antalya da aricilik gezginci aricilik seklinde yapilmaktadir Ildeki kovan sayisi Turkiye nin 2 4 une denk gelir Ipek bocekciligi ise Antalya nin ulke ekonomisine en cok katkida bulundugu hayvancilik kalemidir Buna gore yillik acilan 905 kutu Turkiye uretiminin 16 sidir Balikcilik etkinlikleri Antalya nin kiyi kenti olmasina ragmen Turkiye ortalamasinin altindadir Yillik alabalik cipura ve levrek uretiminin toplami ulke uretiminin 1 36 sidir Bunun yaninda 2005 yilindaki bir genelgeyle uygulanan Turkiye Ic sularini Baliklandirma Projesi kapsaminda kent merkezinin kuzeyindeki Kepez Su Urunleri Uretme Istasyonu nda ise balik cesitlerinin artirilmasi yonunde calismalar yapilmaktadir Kultur ve sanatMuzeler Antalya ilindeki muzelerin buyuk cogunlugu Antalya sehir merkezi ve Alanya sinirlari icerisinde kalir Ilde cesitli kurumlarca isletilen 11 muze bulunmaktadir Antalya Muzesi cocuk mezari lahdi Ozellikle ilk cagdan olmak uzere ve Turkiye de cumhuriyetin kurulus yillarina kadarki doneme ait onemli esyalari Antalya daki muzelerde bulmak mumkundur Tarihsel surecten bakilirsa Antalya Muzesi nden baslayarak Alanya Ataturk Evi Muzesi ne kadar suregelen muzeler Antalya nin tarihini aydinlatacak eserleri barindirir Bunlarin yani sira Kaleici Muzesi ve Alanya Kizilkule Etnografya Muzesi de birer etnografya muzesi olarak hizmet vermektedir Ildeki Antalya Muzesi Alanya Arkeoloji Muzesi ve Side Muzesi ilk cag eserlerini Alanya daki Ickale Muzesi Selcuklu donemi eserlerini Antalya Ataturk Muzesi ve Alanya Ataturk Evi Muzesi de Turkiye Cumhuriyeti donemi eserlerini ziyaretcilerine sunar Ildeki bu muzeler disinda tematik bir muze olan Antalya Oyuncak Muzesi ayni zamanda Turkiye deki ikinci buyuk oyuncak muzesidir Turkiye de yakin zamanda yaginlasmaya baslayan kent muzesi kurma planlari da Antalya da uygulanmaya baslanmistir Antalya Kent Muzesi su an buyuksehir belediyesi binasinda ve bir kismi acikhava muzesi olarak hizmet vermektedir Arkeolojik alanlar ve tarihi kalintilar Perge Ilde sayisiz arkeolojik alan vardir Buralarda bazi kesfedilmis kiymetli eserlerin bir kismi Antalya Muzesi nde sergilenmekte yapilar da ziyarete acik tutulmaktadir Antalya nin 30 km kuzeyindeki Karain Magarasi paleolitik neololitik kalkolitik eski tunc gibi protohistorik caglarda ve klasik cagda insanlar tarafindan surekli bir bicimde iskan edilmistir Karain Magarasi insanlik tarihinin en eski yerlesim yerlerinin basinda gelir Karain Magarasi Dunya Miras Gecici Listesinde yer almaktadir Antalya nin Serik ilcesindeki Aspendos antik kentinin tiyatrosu Roma mimarisinin en iyi orneklerinden birdir Antalya Kalesi nin simdiki adiyla Kaleici kapisi Romalilar zamaninda Kral Hadrianus un sehri ziyaretine hitaben insa edilmis ve sonraki yuzyillar boyunca cesitli medeniyetlerce kullanilmistir Myra Kurulus tarihi tam olarak bilinmeyen Termessos kentinin tarih sahnesine cikisi Buyuk Iskender in MO 333 te kenti kusatmasi ve Termesoslularin guclu bir savunma yaparak kenti teslim etmemesiyle olmustur Antalya da MO 12 yuzyilda Yunan gocleriyle kurulan Pamfilya nin antik kentlerinden Perge nin kalintilari gunumuze ulasmistir MO 10 yuzyildan kalan antik kent Aspendos ve bu kentte MS 2 yuzyilda kurulan Aspendos tiyatrosu ilin Serik ilcesindedir Simena antik kenti kalintilari Demre ilcesindeki Simena Turkiye nin sadece denizden ulasilabilen nadir yerlesimlerinden biridir Kekova Adasi ve cevresindeki kiyilarda dogal kulturel ve cografi degerlerin korunmasi amaciyla olusturulmustur 260 km2 alani kaplayan Kekova Ozel Cevre Koruma Alani nin icerisinde yer alan Simena Antik Kenti 1 Derece arkeolojik sit alani olarak tescillidir Demre deki Myra kaya mezarlari Likce yazitlari ve sikkeler kentin en azindan MO 5 yuzyildan itibaren varligini surdurdugunu gosterirler Side Antik kenti MS 2 yuzyila tarihlenen tiyatroda MS 3 yuzyilda orkestranin etrafi yuksek bir duvarla cevrilerek arena sekline donusturulmus olmalidir Duvar uzerindeki su gecirmez siva kalintilarindan havuz sekline de donusturulmus olabilecegini dusunulse de bu teknik olarak mumkun gorunmemektedir MS 5 yuzyilda tiyatro icerisine Sapeller yapilarak Erken Hristiyanlik Donemi nde de kutsal bir mekan acik hava kilisesi olarak kullanildigi bilinmektedir MO 13 yuzyila ait Hitit metinlerinde sehrin adi Patar olarak gecen Patara Tepecik Akropolu nde ele gecen seramik parcalari Orta Tunc Cagi ozelikleri icerirken yine Tepecik in dogu yamaci eteklerinde ortaya cikarilan Demir Cagi oncesine ait tas balta Patara nin tarihinin ne kadar eskilere gittigini gostermektedir 13 Antik kentten biri olan Olympos kesin kurulus tarihi bilinmemekle birlikte MO 167 168 yilarinda basilan Likya Birlik sikkelerinde adi gecer Likya Birligi nde uc oy hakkina sahip 6 sehirden biridir Alanya Kalesi ise denizden ve karadan zor ulasilabilirligi ve dogal korunakli olusu nedeniyle tarih boyunca kesintisiz yerlesim gormus olan Alanya Kalesi Anadolu yu susleyen yuzlerce kaleden bugun ayakta kalabilmis en iyi korunmus Orta Cag kalelerinden birisidir Muzik Antalya yoresinin geleneksel halk muziginin baslica telli calgisi baglama ve cumbus baslica nefesli calgilari sipsi zurna ve kaval tipleri baslica vurmali calgilari da davul ve defdir Antalya yoresi halk danslari Antalya nin komsu illeri Burdur Isparta Mugla ve Mersin yorelerinde oynanan halk danslari ile Teke Folkloru diye adlandirilan bolgesel bir ozellige sahiptir Bolgede muzik alaninda oldugu gibi halk oyunlarinda da yoruklerin etkisi agir basar Antalya nin dogusundaki ilcelerde ise Konya kasik havasi Bogaz havalari Serenler Zeybegi Anamur Yollari Silifke nin Yogurdu Cezayir havalari calinir Bu oyunlar tek tek veya toplu olarak da oynanir oynayanlara ve adi gecen bolgede yasayanlara gore bu ad adi verilen erkek kecinin hareketlerini yansitmasindan dolayi verilmistir Zortlatma sicrama hoplama anlamina gelir Oyunun sekme arkaya hizla donerek yuruyup kacma direnme ve korku dolu ani sicramalar gibi figurleri tekenin hareketleri ile buyuk bir benzerlik gosterir 9 8 lik usulun sanat muzigindeki aksak ve raks aksagi olarak bilinen seklinin 9 16 lik turevi Teke Zortlatmasinin en belirgin unsurudur Yorede zeybek de yaygin bir oyundur Kivragiyla da agiriyla da oynanan zeybegin Antalya civarinda 9 farkli turu calinir oynanir Mutfak Son sekiz yuzyillik tarihsel surecte Antalya mutfagi farkli kulturlerden etkilenerek kimi noktalarda sureklilik kimi noktalarda ise degisiklik gostermis Antalya mutfagi hem hem de Akdenizin yemek kulturunden etkilenmis Antalya nin yoresel yemek kulturune ozgu olan yemeklere asagidakiler dahildir Kuskonmaz corbasi Citlembik ve kulakli hamur corbalari Cagla cacigi Toros salatasi Radika salatasi Pastirmali hibes Kuru Tahinli patlican kozlemesi Kabak cintmesi Bal kabagi dolmasi Ebegumeci kavurmasi Cokelekli biber dolmasi Cevizli biber dolmasi Lor peynirli biber dolmasi Patlican civesi Domates civesi Saksuka Domatesli tas kebabi Balik pilaki Testi kebabi Tahinli Antalya piyazi Yogurt soslu Kuzu etli keskek Dereotlu balik Yerli baliklara hazirlanan yemekler Sevketi bostan Kadayif tatlisi kabak tatlisi tarhana ve mercimek dondurmasi karpuz kabugu receli bergamot receli gibi tatlilar da sayilabilir Bu yoredeki tarhana kekikli goce yarpizli yarma tarhana corbalari aside alafasi borani yoredeki adiyla borana softalar asi labada asi palize okuz helvasi kivrim fitir kirkitle bestel tatlilari kapama ve bastarya borekleri ile hilbes tarator ve kolle mezeleri cokca tuketilen cogunlugu yoreye ozgu olan yemeklerdir Senlikler ve festivaller Antalya da cesitli donemlerde festivaller ve senlikler duzenlenmektedir Bu festivaller genelde Antalya nin yuksek kesimlerinde yaylalardaki yaz senlikleridir Feslikan Yaylasi Festivali Sobuce Yaylasi Senligi Alanya Senlikleri gibi Bunun yaninda elmali yoresinde Alevi Bektasi Turkmen kulturu yasayan halk da senlikler duzenlerler Abdal Musa Senlikleri gibi Antalya da yerel olcekte oldugu gibi ulusal ve uluslararasi olcekte fetivaller de duzenlenmektedir Ulusal olcekte en buyuk festival 2010 yilinda duzenlenmeye baslanan Antalya Televizyon Odulleri dir Uluslararasi olcekte her yil ekim ayinda Antalya Altin Portakal Film Festivali duzenlenir Ayrica Uluslararasi Antalya Kum Heykel Festivali geleneksellesmis Turkiye nin tek dunyanin ise en buyuk kum heykel etkinlikleri arasinda yer almaktadir Antalya Film Festivali Altin Portakal Festivali duzenlenmeye gunler kala Antalya nin pek cok yerine festival odulu olan Venus Heykelinin buyuk bir modeli yerlestirilir Temelleri 1953 yilinda duzenlenen Belkis Festivali yle atilan ve o gunden bugune cok buyuk degisim gosteren ayrica 2005 ten bu yana uluslararasi olarak duzenlenen Altin Portakal Film Festivali 1964 yilinda donemin Antalya Belediye baskani Avni Tolunay in girisimleriyle ve Turk sinema sektorunu maddi manevi desteklemek Turk film yapimcisini nitelikli yapitlar uretmeye tesvik ederek Turk sinemasinin uluslararasi platforma acilmasina zemin hazirlamak amaci tasiyarak baslatilmistir Antalya Film Senligi adi altinda baslayan festival ikinci yilinda Antalya Tiyatro Muzik ve Film Senligi adinda duzenlendi Festival daha sonra Antalya Kultur Sanat Vakfi nin duzenlemesiyle surmus ve 2005 yilina kadar Antalya Altin Portakal Film Festivali adiyla duzenlendi 2004 te festivale uluslararasi kategoriler eklenince festival Uluslararasi Antalya Altin Portakal Film Festivali adiyla duzenlendi ve festivalde uluslararasi dallarda da odul verilmeye baslandi Antalya Buyuksehir Belediyesi 2015 yilinda aldigi kararla Antalya adinin daha cok one cikarilmasi amaciyla festivalin adinda degisiklige gitti ve isimden Altin Portakal kismi cikarildi 52 festival Uluslararasi Antalya Film Festivali adiyla ilk kez yapildi Antalya Televizyon Odulleri 2010 yilinda Ismail Cem Televizyon Odulleri adi altinda Antalya Kultur ve Sanat Vakfi tarafindan Altin Portakal Film Festivali yle sinemada Turkiye nin onde gelen kentlerinden Antalya yi televizyonda da ilk akla gelen kentlerden biri yapmak ve Turkiye de televizyon endustrisinin gelisimine katkida bulunmayi hedefleyen ve Turk yapimlarinin uluslararasi pazardaki temsil gucunu arttirma amaciyla duzenlenen bu organizasyon ilk yilinda donemin televizyon dizilerinin oyuncu ve yapimcilarini Antalya da toplamayi basardi Ilk senesinde eski gazeteci ve eski TRT Genel Muduru Ismail Cem in adiyla duzenlenen organizsyonun adi ilk yilindaki odul toreni sirasindaki tartismalar dolayisiyla Ismail Cem in ailesinin istegi dogrultusunda Ismail Cem ismi cikartilarak Antalya Televizyon Odulleri adini aldi Uluslararasi Antalya Kum Heykel Festivali Ilk kez 2006 da duzenlenen Uluslararasi Antalya Kum Heykel Festivali her yil farkli bir tema ile sanatseverlere Sanatin en dogal en muhtesem ve en eglenceli hali sloganiyla ulasmaktadir 2013 temasi Imparatorluklar Empires olarak belirlenen etkinlik Mayis Kasim aylari arasinda duzenlenmektedir Uluslararasi kum heykeltiraslarin katildigi festival katilan sanatci sayisi kullanilan kum miktari ve alan genisligi gibi ozellikleriyle Dunyanin en buyuk kum heykel organizasyonlari arasinda yer alir TurizmYaz aylarinda Antalya daki turizm etkinliklerinde artis yasanir Turk turizminde Istanbul ile birlikte en cok turist ceken Antalya da yilin her doneminde turizm olanaklarinin ve tesisler olsa da turizm bolgeleri yaz ayinda daha yogundur Antalya da kultur turizmi basta olmak uzere deniz spor saglik kis kongre yayla magara kamp ve inanc turizmi yapilabilmekte bu turizm secenekleri icin tesisler bulunmaktadir 2017 yili turizm istatistiklerine gore Antalya dunyada en cok ziyaret edilen yirmidokuzuncu sehir durumundadir Antalya iline 2017 yilinda 10 486 191 turist gelmistir Pandemi nedeniyle 2021 yilinda dusus yasayan ve yalnizca 9 milyon turist agirlayan Antalya 2022 yilinda yalnizca Ocak Kasim doneminde 13 milyon turist agirladi 2022 yilindaki bu sayi tum zamanlarindan en iyi 2 turist sayisi anlamina geliyor En iyi yil ise 2019 yiliydi ve Antalya o sene 15 5 turist agirlamisti 2015 yilinin son aylarinda Turkiye ile Rusya arasinda yasanan ucak krizi sonrasi Rusya nin Turkiye ye karsi yaptirimlar uygulamasi tatil icin Turkiye yi tercih eden Rusya vatandaslarinin sayisinda buyuk bir dususe neden olmus ve Turkiye deki turizm etkinliklerini daraltmistir Turkiye de turizmin baskenti olarak nitelendirilen Antalya birbirinden farkli kategorilerde bircok otele ev sahipligi yapmaktadir Sehirde ozellikle 5 yildizli otellerin fazlaligi dikkat cekmektedir 2017 verilerine gore Antalya da 405 adet 5 yildizli otel ve bu otellerde yaklasik 352 000 adet yatak bulunuyor Side de bulunan Apollon Tapinagi Antalya daki kultur turizmi noktalarindan biridir Antalya da kultur turizminin agirlikli olarak yapilacagi yerler Antalya nin batidaki Kas tan dogudaki Gazipasa ya kadar uzayan kiyi seridinin cesitli yerleridir Bu bolgede onlarca antik kent tarihi yapi tarihi cami ve kiliseler bulunmaktadir Antalya da deniz turizmi de yine kiyi seridi boyunca yapilmaktadir Bu bolgede kiyi turizmiyle beraber deniz turlari da yapilabilmektedir Deniz turizminin en bilinen noktalari Kleopatra Konyaalti ve Lara plajlaridir Spor turizmi bakimindan Antalya populer sporlara ev sahipligi yapan bir ildir Basta futbol tenis ve golf olmak uzere her yil yuzlerce sporcu ve takim Antalya yi tercih etmektedir Antalya bu sporlarin tesislerine sahip oldugu gibi sporculara ve yetkililerine verilen seminerlere de ev sahipligi yapmaktadir Antalya 2009 2010 doneminde judo halter eskrim voleybol badminton ve benzeri pek cok alanda 39 u uluslararasi 66 si ulusal 27 si milli takim kampi ve 45 i kurs ve seminer olmak uzere toplam 177 etkinlige ev sahipligi yapmistir Ayrica Antalya 2003 2008 yillari arasinda Dunya Ralli Sampiyonasi na ev sahipligi yapmistir Antalya yaz turizmiyle one ciksa da kis turizminde de ulkenin onde gelen illerindendir Antalya daki Saklikent Kayak Merkezi ve Alanya daki Akdag Kis Sporlari Turizm Merkezi Antalya yi kis turizminde onde tutan tesislerdir Kongre turizmi bakimindan Antalya ulasimin kolayligi ve ulasim imkanlarinin cesitliligi pek cok turizm ve dinlenme imkani sunmasi ve toplamda 106 000 koltugu asan bir kapasitesi ile dunyanin her tarafindan gelecek konuklar icin onemli toplantilarin yapilabilecegi olanaga da sahiptir 2016 yilinda Antalya da duzenlenen olan Cicek ve Cocuk temali Expo 2016 Antalya organizasyonuyla kent fuar turizmiyle de tanismistir Antalya nin turizm merkezlerinden Alanya Dar bir alanda hem denize hem de buyuk yukseklikteki daglara sahip olan Antalya da yayla turizmi de Finike den baslayarak Alanya ya kadar uzanan cografyanin yuksek yerlerinde yapilabilmektedir Ayrica Toroslarin eteginde kurulan Antalya nin daglari ana iskelet bakimindan genellikle kirec taslarindan kalkerlerden olusmustur Ildeki magaralarin buyuk cogunlugu da bu kirec tasi formasyonlari icinde gelismistir Antalya da yaklasik 500 kadar magara tespit edilmistir Antalya da magara turizmi de yapilabilmektedir Antalya da turizme acilan 3 turizme acilmayi bekleyen ya da yerel olanaklarla acilmis olan 28 tane magara vardir Antalya da inanc turizmi gelisme gosteren bir turizm koludur Antalya da ozellikle Selcuklu doneminden pek cok cami vardir Bunlardan Murat Pasa Camii ve Yivli Minare Camii en cok bilinen camilerdir Antalya nin batisindaki Demre de Noel Baba Kilisesi dogudaki Alanya daysa 1400 yillik Aya Yorgi Kilisesi bulunmaktadir Bunun disinda Serik e bagli turizm merkezi Belek Serik te 2004 te ozel bir girisimle Dinler Bahcesi isimli ibadethane acilmistir Kudus ten sonra uc dinin bulustugu ikinci nokta olan bu bahcede uc semavi dinin Hristiyanlik Islam ve Musevilik ibadethaneleri yan yana mevcuttur SporAntalya Stadyumu Il sinirlari icinde 197 adet tescilli spor kulubu ve 7 443 u aktif 58 395 sporcu bulunmaktadir Bu kuluplerde futbol basketbol hentbol voleybol atletizm gures judo karate tekvando tenis masa tenisi sutopu ve yuzme basta olmak uzere bircok spor dalinda faaliyet yapilmaktadir Futbolda Akrepler takma ismini kullanan Antalyaspor sehri Turk futbolunda en ust duzeyde temsil etmektedir Antalyaspor 2024 25 sezonu Super Lig deki 29 sezonu olan kirmizi beyazli takim karsilasmalarini 33 032 kisilik Antalya Stadyumu nda oynamaktadir Antalyaspor Super Lig de hic sampiyon olamadi ve en iyi sezonunu 2016 17 yilinda 58 puanla 5 olarak yasadi 1999 00 sezonunda Galatasaray ile 2020 21 sezonunda da Besiktas ile Turkiye Kupasi finalleri oynadi ve oynadigi 2 finali de kaybetti Turkiye Super Kupasi nda ise tarihinde ilk kez 2021 Turkiye Super Kupasi oynadi ve rakibi Besiktas a normal ve uzatma sureleri 1 1 biten macta seri penaltilar sonucu 4 2 maglup oldu ve kupayi kaybetti Avrupa kupalarindaki en iyi basarisi ise 2000 01 sezonunda UEFA Kupasi nda 1 tur dur Ilin diger profesyonel futbol takimlarindan Alanyaspor da 2015 16 yilini 1 Lig play off sampiyonu olarak tamamlayip 2016 17 sezonunda ilk kez Super Lig de mucadele etme hakki kazanmasiyla Antalya ilk kez bir Super Lig sezonunda iki takimla temsil edilmistir 2018 2019 Sezonu sonunda Futbol super ligde Antalyaspor 7 Alanyaspor 9 su oldular Antalya nin diger profesyonel takimlari Antalya Kemerspor ve Serik Belediyespor ise 3 Lig de yer almaktadir Ziraat Turkiye Kupasi nda Antalya Kemerspor ve Serik Belediyespor 3 turda elenmislerdir Son 16 turunda Antalyaspor Goztepe ye Alanyaspor ise Kasimpasa ya elenmislerdir Basketbolda Antalyaspor 2016 17 sezonu itibari ile profesyonel liglere donerek ve kenti Turkiye Basketbol 1 Ligi nde temsil etmektedir Ayrica Antalya Buyuksehir Belediyesi Basketbol Kulubu 2006 07 sezonunda Turkiye Basketbol 2 Ligi ni sampiyon bitirip Beko Basketbol Ligi ne yukselmesiyle beraber kentte basketbola olan ilgi artti 2008 2010 yillarinda sehrin diger takimi Kepez Belediyespor da Beko Basketbol Ligi nde mucadele etti Ancak 2009 10 sezonunda Kepez Belediyespor un Antalya Buyuksehir Belediyespor un da 2012 13 sezonunda ligden dusmustu Sehrin tek tekerlekli sandalye basketbol takimi Antalya Buyuksehir Belediyesi Basketbol Kulubu de Tekerlekli Sandalye Basketbol Super Lig de uzun seneler mucadele etmis ve 2015 itibari ile kapanmistir Antalya merkezli hentbol kulupleri Muratpasa Belediyesi Kadin Hentbol Takimi ve Antalyaspor profesyonel liglerde kenti Super Lig de temsil etmektedirler Muratpasa Belediye Kadin Hentbol Takimi 2012 yilinda ilk Super Lig Turkiye Kupasi ve Super Kupa sampiyonlugunu kazanmistir Mucadelesini Turkiye Kadinlar Hentbol Super Ligi nde surdurmektedir 2017 2018 Super lig sampiyonu olmustur Ilin diger kadin hentbol takimi Gazi Genclik Spor 2 Ligdedir Antalyaspor Hentbol Takimi Antalyaspor un Turkiye Erkekler Hentbol Super Ligi nde mucadele eden hentbol takimidir Kulup yonetimi 2012 Agustos unda erkek hentbol takimini bunyesinde acmaya karar verdi Turkiye Hentbol Federasyonu nun da daha once almis oldugu profesyonel futbol takimi erkekler Super Lig inde mucadele etmis takimlar dogrudan Turkiye Erkekler Hentbol Super Ligi nde mucadeleye hak kazanir maddesinden yararlanarak Turkiye Hentbol Federasyonu na basvuru da bulundu Turkiye Erkekler Hentbol Super Ligi ne kabul edildi Takim 2012 2013 sezonundan bu yana Hentbol Super Ligi nde mucadele etmektedir Antalyaspor yonetimi Antalyaspor futbol takimi maclarini Akdeniz Universitesi Stadyumu nda oynadigi donemde Akdeniz Universitesi yonetimi ile bir dostluk koprusu kurdu ve hentbol takiminin maclarini da Akdeniz Universitesi BESYO Spor Salonu nda oynamasina dair karar alindi 2011 2012 sezonunda Turkiye Erkekler Hentbol Super Ligi nden kume dusen Akdeniz Universitesi Erkek Hentbol Takimi da Antalyaspor la birlesti 2018 19 sezonu sonunda Basketbol Kadinlar 1 Liginde Akdeniz Universitesi lig 6 si Voleybol erkekler 1 Liginde Alanyaspor lig 5 si Hentbol Kadinlar 1 Liginde Gazi Genclik Spor lig 9 su olmustur Antalyaspor kadin erkek masa tenisi takimlari ise Turkiye Masa Tenisi 1 Ligi nde mucadelesini surdurmektedirler Sutopu dalinda Antalyaspor erkek sutopu takimi Turkiye Sutopu Ligi inde mucadele ediyor Antalyaspor 1970 ve 80 lerde mucadele ettigi sutopu bransina 2010 yilinin yaz basinda geri dondu Yas ortalamasi 45 olmasina ragmen yeni kurulan tum kulupler gibi acik kumeden baslayan ve 24 yil aradan sonra Izmir deki lig elemesine katilip 18 takim icerisinden 4 olan takim 2011 yilinda ise tekrar katildigi acik kumede sirasiyla tum rakiplerine karsi yenilgi alamdan Sutopu Buyuk Erkekler 2 Ligi ne yukseldi Takim 2012 sezonunun yaz aylarinda oynanan musabakalari tek maglubiyet alarak sampiyon olarak tamamlamis ve 2 Ligden Turkiye Deplasmanli Sutopu 1 Ligi ne yukselmeyi basardi Ancak Antalyaspor Sutopu Takiminin antrenman ve sutopu karsilasmalari icin sahasi bulunmuyor Antalyali pehlivanlar Kirkpinar Yagli Guresleri nde cok fazla basari elde etmislerdir Turkiye de yagli guresin yarisma biciminde duzenlenen en ust seviyesi Kirkpinar Yagli Guresleri nde Antalyali pehlivanlar ozellikle un 1988 yilindaki baspehlivanligi kazanmasinin ardindan bu yana hemen her yil ilk uce girdiler 1987 de Recep Gurbuz un ucunculugunden 2016 daki turnuvaya kadar gecen 29 yilin 18 inde en az bir Antalyali pehlivan ilk uce girdi Ayrica bu sure zarfinda 29 kez Antalyali pehlivanlar podyumun ilk uc basamagindan en az birinde kendine yer buldular kaynak belirtilmeli Kirkpinar Yagli Guresleri ni 2002 yilinda Hasan Tuna 2006 yilinda Osman Aynur en kisa surede biten Kirkpinar finali 6 dakikada Recep Kara yi yendi 2009 ve 2010 baspehlivani Mehmet Yesil Yesil 2011 2012 ve 2019 2021 yillarinda altin kemeri alan Ali Gurbuz 2013 ve 2017 yillarinda Ismail Balaban 2015 ve 2018 yillarinda Orhan Okulu 2023 yilinda Yusuf Can Zeybek Antalya ya sampiyonluk getirdiler Kirkpinar dan daha eski bir gecmise sahip olan ve 2016 Eylul unde 664 su duzenlenen Tarihi Elmali Yesilyayla Yagli Pehlivan Guresleri de her sene Antalya nin Elmali ilcesinde duzenlenir Butun bunlarin yaninda Antalya Genclik ve Spor Il Mudurlugu il capinda cesitli amator spor faaliyetleri duzenler Bunlar atletizm basketbol voleybol golf gures futbol judo tekvando hentbol tenis okculuk yuzme gibi dallar icin cesitli tesisler cogunlukla il merkezindedir Saklikent te kayak tesisleri diger ilcelerde de cesitli spor salonlari ve tesisleri bulunmaktadir Turkiye nin 10 hipodromu olan Antalya Hipodromu kentteki onemli yarislara ev sahipligi yapmaktadir Antalya da duzenlenmis spor etkinlikleri Bugune kadar Antalya da ulusal ve uluslararasi pek cok spor organizasyonunun karsilasmalari duzenlenmistir 2001 yilinda 32 Avrupa Erkekler Basketbol Sampiyonasi Turkiye de duzenlendi Turkiye organizasyona Istanbul Ankara ve Antalya daki spor salonlariyla ev sahipligi yapti Turnuva boyunca yapilan 36 karsilasmanin grup asamasindaki 12 eleme asamasindaki 2 karsilasmaya Antalya daki Anfas Expo Center evsahipligi yapti Ayrica turnuvanin acilis gosterisi de Antalya daki tarihi Aspendos tiyatrosunda yapildi 2003 Turkiye Kupasi Finali Antalya Ataturk Stadi nda oynandi Turkiye Futbol Federasyonu 11 Nisan 2003 tarihinde aldigi kararla 2002 03 sezonu Turkiye Kupasi finalinin Antalya Ataturk Stadi nda oynanmasina karar verdi Kupa finaline cikan Trabzonspor ile Genclerbirligi arasinda 23 Nisan 2003 te oynanan karsilasmayi Trabzonspor 3 1 kazanarak Turkiye Kupasi ni altinci kez muzesine goturdu Ilk olarak 2001 2002 sezonunda Isvicre de gerceklestirilen Avrupa 17 Yas Alti Futbol Sampiyonasi na 4 16 Mayis 2008 tarihleri arasinda Antalya ev sahipligi yapti Turnuva boyunca 3 stadyumda oynanan 15 karsilasma sonunda Ispanya sampiyon olurken ev sahibi ulke Turkiye yari finalde elendi 6 Haziran 2009 da Uluslararasi Hentbol Federasyonu nun aldigi kararla 2010 Dunya Plaj Hentbol Sampiyonasi Antalya da duzenlendi Hem erkekler hem de bayanlarda duzenlenen dunya sampiyonalarinin karsilasmalari Lara plajinda yapildi Erkeklerde Brezilya bayanlarda Norvec turnuvalarini sampiyon tamamladilar Ev sahibi ulke Turkiye bronz madalya ise besincilik elde etti 1997 1998 sezonunda duzenlenmeye baslanan Avrupa Kadinlar 19 Yas Alti Futbol Sampiyonasi nin onbesinci turnuvasi UEFA nin Ekim 2010 da aldigi kararla 2 14 Haziran 2012 de Antalya da duzenlendi 8 takimin katildigi turnuva boyunca 4 stadyumda 15 karsilasma oynandi Isvec turnuvayi sampiyon tamamladi Bu sampiyonaya ilk kez katilan ev sahibi ulke Turkiye ise grup asamasinda aldigi 1 puanla turnuvadan elendi 1977 yilinda FIFA Dunya Gencler Sampiyonasi adi ile baslayan organizasyonun 19 ayagi olan ve 21 Haziran ile 13 Temmuz 2013 tarihleri arasinda Turkiye de duzenlenen 2013 FIFA 20 Yas Alti Dunya Kupasi nda oynanan 52 karsilasmanin 7 si Antalya Akdeniz Universitesi Stadyumu nda oynandi Turnuvayi Fransa sampiyon tamamlarken Turkiye ceyrek finalde sampiyon Fransa ya 4 1 kaybederek turnuvayi ilk 8 icinde tamamladi Turkiye Futbol Federasyonu 29 Temmuz 2015 tarihinde aldigi kararla 2015 16 sezonu Turkiye Kupasi finalinin Antalya Stadyumu nda oynanmasina karar verdi Kupa finaline cikan Galatasaray ile Fenerbahce arasinda 26 Mayis 2016 da oynanan karsilasmayi Galatasaray 1 0 kazanarak Turkiye Kupasi ni on yedinci kez muzesine goturdu 2022 FIVB Kadinlar Dunya Kulupler Sampiyonasi 14 18 Aralik 2022 tarihlerinde Antalya Spor Salonu nda duzenlenmis ve Italyan temsilcisi Imoco Volley sampiyon olmustur EgitimAkdeniz Universitesi Bati Kapisi Girisi Egitim ve ogretim acisindan Turkiye nin onemli merkezlerinden biri olan Antalya da 595 tane okul oncesi egitim kurumu 21 921 ogrenci 681 tane ilk 249 662 ogrenci 190 tane orta dereceli 84 525 ogrenci egitim veren okul vardir Ayrica Antalya da bir devlet universitesi Akdeniz Universitesi bir ozel universite Antalya Bilim Universitesi ve Kulturlerarasi Diyalog Merkezi mevcuttur Bu universitelerde il genelinden ogrencilere egitim verildigi gibi il disindan ve ogrenci degisim programlari ile yurtdisindan gelen ogrencilere de egitim verilmektedir 2011 yili universiteye yerlesme basamalari olan Yuksekogrenime Gecis Sinavi YGS ile Lisans Yerlestirme Sinavi na LYS basvuran 38618 kisiden 19803 si ya da diger bir deyisle 51 27 si sinavda basarili oldu Bu kisilerden 9616 si lisans programina 4063 u acik ogretim fakultelerine 3549 u YGS yle yerlesilebilen bolumlere 2575 kisi de sinivsiz programalara gitme hakki elde etti Ayrica Antalya nin 15 yas ve uzeri nufusunun 6 73 u universite mezunu 2 8 si yuksek lisans mezunu 0 06 si ise doktora mezunudur Ildeki okullasma orani okul oncesinde 23 ilkogretimde 99 8 ortaogretimde 80 genel lisede 62 mesleki ve teknik lisede 38 dir Universiteler Antalya da yer alan ve egitim veren universite sayisi 2015 sonu itibariyla bestir Asagida Antalya da yer alan universiteler listelenmistir Ilce Universite Tur Kurulus Web sitesiAntalya Akdeniz Universitesi Devlet 1982 akdeniz edu tr 15 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alanya Alanya Alaaddin Keykubat Universitesi Devlet 2015 alanya edu tr 1 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dosemealti Antalya Bilim Universitesi Vakif 2010 antalya edu tr 8 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alanya Alanya Hamdullah Emin Pasa Universitesi Vakif 2011 ahep edu tr 22 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Serik Antalya AKEV Universitesi Vakif 2015 akev edu tr 1 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Teknoloji ve bilim Antalya 2000 li yillarla birlikte teknoloji alaninda gelisme gostermistir Akdeniz Universitesi ndeki bilim parki TUBITAK in gozlemevi cesitli kurumlarin Ar Ge birimleri ve pek cok konuda arastirma yapmaktadir Antalya ili 2011 de yapilan 54 patent basvurusu ile bu alanda Turkiye de 11 durumdadir Antalya da Akdeniz Universitesi ne bagli 1 tane bilim parki vardir 2008 yilinda acilan bilim parki kisa zamanda yaptigi anlasmalarla uluslararasi alanda pek cok ortak kazandi Ayrica 2011 de Akdeniz Universitesi Rektoru yonetim kuruluyla gerceklestirilen toplantida cati bir sirket olarak kurulan Antalya Sanayi Teknolojileri Yazilim Ar Ge Danismanlik Cevre ve Enerji Sanayi ve Ticaret Anonim Sirketi nin kurulduktan kisa bir sure sonra yurt disindaki irtibat ofisini Silikon Vadisi nde acti ve dunyanin en buyuk teknoloji bolgesinin bir parcasi oldu Antalya dan yapilan bilimsel yayin sayisi 1981 2006 donemi icin tum Turkiye den yapilan yayin sayisinin 1 66 si ile 2 bin 978 yayin Turkiye de iller arasinda onuncu siradadir AltyapiUlasim Antalyaspor Kavsagi Kavsaktaki altgecit Konyaalti ilcesine transit ulasimi saglarken hemzemin kavsak ise Konyaalti Plaji ve Akdeniz Universitesi ne baglanti saglamaktadir Il icinde karayolu denizyolu ve havayolu ile ulasim yapilmaktadir Antalya daki toplu tasimacilik sistemi sehir nufusunun ulasim ihtiyacini karsilar Ayrica nufus basina motorlu tasit sayisinda 100 kisiye 11 5 otomobil ile Turkiye nin altinci ilidir Il merkezinin dogusunda yer alan Antalya Havalimani havayolu ile giris cikisi saglayan en onemli noktadir Antalya Havalimani ndan Turkiye nin hemen her iline ayrica Avrupa ve Orta Dogu nun cesitli sehirlerine ucmak mumkundur Antalya da askeri amacli kullanilan 1 tane havalimani vardir Karayolu ulasimi Antalya da ulasima acik otoyol yoktur Afyon Antalya Alanya Otoyolu nun Antalya Alanya arasi ihale asamasindadir Il sinirlari icinden merkeze gelen yollar tamamen devlet yollaridir ve toplam uzunluklari 974 km yi bulmaktadir Bunlardan Avrupa E yollari sistemine gore Antalya yi Izmir Ege Bolgesi ve Trakya ya baglar ise Antalya nin guneyindeki Akdeniz le paralel olarak ilerler Mugla ili sinirindan Mersin ili sinirina kadar surer Il icindeki diger devlet yollarinin hemen hepsi Antalya sehrine baglidir Antalya sehrini diger sehirlere baglayan karayollari arasinda yolu Karadeniz kiyisindaki Sakarya ilinin Karasu ilcesinden baslayarak Bursa ve Eskisehir sinirlarindan gecerek Kutahya ya oradan Afyonkarahisar a daha sonra da Burdur ilinden gecerek Antalya sehri ne baglanir Antalya Isparta baglantisini saglar Sehir icinde ilceler arasi ulasimi saglayan bircok otobus firmasi hizmet vermektedir Antalya Sehirlerarasi Otobus Terminali sehir merkeziyle il icinde ve disindaki baglantilarin saglandigi merkezdir Otobus Terminali nin sehrin hafif rayli sistemi Antray in Otogar ve Batigar istasyonlari ile baglantilari vardir Kentlerde toplu tasimacilik Antalya da kullanilan rayli sistemler haritasi Il merkezinde kent ici toplu ulasimda yolcu bazinda en cok karayolu tercih edilir Ilde bu hizmeti Antalya Buyuksehir Belediyesi nin ulasim birimi kirmizi otobusler halk otobusleri ve minibuslerle saglar Antalya merkezinde 1999 da Muze Zerdalilik hattinda hizmet veren Nostaljik Tramvay la 2009 da Fatih Meydan hattinda calismaya baslayan Antray sehir icindeki hafif bir rayli sistemlerdir Aksu da yapilan Expo 2016 nedeniyle Fatih Meydan hatti Antalya Havalimani ni da icine alacak sekilde uzatilarak Fatih EXPO ve Fatih Havalimani hatlari olusturulmus toplam 16 olan durak sayisi 31 e yukselmistir Antalya da 2012 yilinda hizmete baslayan Antalya Deniz Otobusu sistemiyle Antalya Yat Limani Kemer Yat Limani arasinda haftasonlari karsilikli ucer seferle yolcu tasinir Antalya ya ilin ilce ve beldelerinden ayrica Burdur ve Isparta merkez ve ilcelerinden karsilikli gunluk otobus seferleri duzenlenir Demiryolu Antalya Bursa dan sonra demiryolu hatti olmayan nufusu en yuksek ikinci buyuksehir dir Bu durumun temel sebebi Antalya nin ic kesimlerle baglantisindaki cografi engellerdir Antalya nin kuzey ve batisini saran Toros daglari hem karayolu hem de demiryolu calismalarini kisitlamakla beraber yapilan yatirimlar icin gerekli maliyeti arttirmaktadir Antalya icin dusunulen ilk demiryolu projesi Antalya Afyon Demiryolu Projesi dir Ilk olarak 1919 yilinda bolgeyi isgal eden Italyanlarin dusundugu ve yapimi icin Osmanli Devleti nden ayricalik edinmeye calistiklari Burdur Antalya demiryolu projesini Ingilizler de Afyonkarahisar Antalya hattinda gerceklestirme planlarini yapiyorlardi Ama bu girisimler sonucsuz kaldi Afyon Antalya Demiryolu hatti projesinin yeniden ele alinmasi ulusal mucadele hareketinin basariya ulasmasi ve Ankara da kurulan TBMM Hukumeti nin yonetimi ele almasindan sonra 1923 yilinda gundeme geldi Agustos 1923 te hazirlanan Turkiye Devleti Nafia Vekaleti Umur i Nafia Programinda oncelik demiryollarina verildi Nostaljik Tramvay Bu programda 3 grupta 13 yola yer verildi Bu yollardan biri Antalya Aziziye Bahadir Karakuyu Afyon hattinin insasi ihtiyac duyulan demiryolu hatlari olarak belirlendi Ayni zamanda limanlar demiryolu programinin bir uzantisi olarak ele alindi ve programin ikinci asamasinda Antalya Limani nin yapilmasi planlandi Ancak bu planlar yapildiginda Turkiye de cumhuriyet henuz ilan edilmemisti ve yonetimin yasal gucu sinirliydi Bu yuzden konuyla ilgili calismalar 1927 ye kadar ertelendi Bu donemde isi ustlenmesi planlanan Aydin Demiryolu Sirketi projeyi kendi yararina bulmayinca Afyon Antalya demiryolu projesinin calismalari 1933 e kaldi Proje TBMM de 4 Mart 1933 tarihinde Afyon Karahisar Antalya demiryolunun insasi konusu Icra Vekilleri Heyeti nin toplantisinda gorusulerek meclise sunulmasi kararlastirildi ve Basbakan Ismet Inonu tarafindan Turkiye Buyuk Millet Meclisi Baskanligi na arz sunuldu Bu kanunla ilgili milletvekilleri de goruslerini genel kurula sundular 1 Nisan 1933 tarihinde TBMM Meclis Genel Kurulu ndaki oylamaya katilan 195 vekilin oy birligiyle kabul edildi ve kanun tasarisi yasalasti Kanun 4 Nisan 1933 tarihinde resmi gazetede yayinlandi Kanunda Afyonkarahisar dan baslayarak Antalya ya ve en cok 4 senede tamamlanmasi istenilen demiryolu insasi icin 25 milyon TL nin harcanmasina ve gelecek seneler icinde resmi sozlesme yapilmasi icin gerekli izin bu kanun tarafindan verildi Bu demiryolu hattinin temel atma toreni 28 Agustos 1934 gunu Afyon Burdur Isparta ve Antalya halki ve yetkililerinin kutlamalariya yapildi Bayindirlik Mustesari Arif Bey in baskanlik ettigi bu torene Antalya milletvekilleri Rasih Numan ve Haydar Bey ler de katildilar Calismalari baslanan hat cesitli zorluklara ve bu zorluklari asmak icin cikan kararnamelere birlikte Ekim 1936 da Burdur istasyonuna ulasti ve boylece hattin 136 km lik kismi tamamlandi Hattin Burdur dan Korkuteli ye dogru yapilacak olan 108 km lik bolumu icin 4 yil sure ve 8 milyon TL kadar deger bicildi Maliye Bakanligi Burdur Korkuteli hattinin insasi icin yeni bir odenek ayiramayacagini bildirdi ve kanun tasarisinin TBMM ne sevkinin ertelenmesinin zorunlu oldugunu acikladi Maliye Bakanligi nin bu yazisina karsilik Basbakanlik ve Genelkurmay Baskanligi hattin Burdur Korkuteli kisminin tamamlanmasini istediler Yeniden bu konuda calismalar yapan Maliye Bakanligi bir sure sonra yazdigi cevapta gerekli kaynagin bulunamadigini ve projenin ertelendigini acikladi 1930 li yillarin sonundan 2010 lu yillara kadar Antalya ya bir demir yolu hattinin getirilmesi konusunda calisma yapilmadi Ilk olarak 2011 yilinda gundeme gelen konuyla ilgili 2012 yilinda TCDD Genel Muduru Suleyman Karaman Antalya nin Yuksek Hizli Tren sistemiyle demiryolu ulasimina baglanacagini acikladi 2012 de Basbakan Recep Tayyip Erdogan da Ulusa Seslenis konusmasinda 10 yil icinde Antalya Kars Diyarbakir ve Edirne ye de hizli tren hattinin yapilacagini acikladi Antalya icin dusunulen demiryolu projelerinin ilki Antalya Eskisehir arasinda yapilarak kentin Istanbul la baglantisinin saglanmasi amacini tasiyor Ikinci proje ise Antalya nin Nevsehir le olan baglantisinin yapilacak olan Manavgat Konya hatti uzerinden saglanmasini ve boylece bir turizm hattinin olusturulmasini hedefliyor Havayolu Antalya Havalimani 2 Dis Hatlar Terminali 1960 yilinda hizmete acilmis olan Antalya Havalimani Turkiye nin Akdeniz kiyisindaki baslica turizm ve tatil merkezi olan Antalya nin sehir merkezinin 10 km dogusunda yer almaktadir Buyuk ve modern havalimani ozellikle yaz aylarinda Turkiye nin guney sahillerine gelen milyonlarca yerli ve yabanci turisti agirlamaktadir 2007 yilinda Antalya Havalimani dis hatlarda yolcu sayisi ilk kez Istanbul Ataturk Havalimani ve Sabiha Gokcen Havalimani toplam yolcu sayisini asarak resmi olarak Turk turizminin baskenti unvanini kazandi Yolcu trafigine gore Avrupa nin en kalabalik havalimanlari listesine gore Avrupa nin 14 en yogun havalimanidir 1 adet ic hatlar 2 adet dis hatlar terminaline sahip olan havalimani Turkiye deki Havaalanlari Istatistiklerine gore toplam yolcu trafigi bakimindan ikinci havalimanidir Su anda yaklasik 13 000 000 m2 araziye sahiptir Enerji Antalya nin nufusu itibariyla enerji tuketimindeki payi fazladir Elektrikte gunluk tuketim miktari normal sartlarda 12 milyon kilowatt saattir Ancak yaz aylarinda klima kullaniminin da artmasiyla birlikte bu ihtiyac 18 milyon kilowatt saate yukselmektedir Gunluk uretim miktari da 3 3 5 milyon kilowatt saat civarindadir 2009 yili itibariyla toplam elektrik 198 4 milyar kwh uretiminin olan Antalya nin bu uretimin 48 6 si dogalgazdan 21 7 si yerli komurden 18 5 i hidrolik kaynaklardan 6 6 si ithal komurden 3 4 u sivi yakitlardan 0 76 si ruzgardan ve 0 34 u jeotermal ve biyogazdan saglanmistir Bu enerjinin uretimi icin ihtiyac olan su Antalya ya yagislardan karsilanir Antalya yillik 1224 2 kg m2 yagis dusmektedir Bu yagistan gelen su sehir sebeke suyunda kullanilir Ancak Antalya daki su kaynaklarinin cogu karstik yapisindan dolayi yer alti sularidir Antalya ya ilk dogalgaz hatti 2010 yilinda Antalya Organize Sanayi Bolgesi ne cekilmis ve burada kullanilmistir 2011 yilinda bu hat sehir merkezine ulasmis ve ana hatlar sehre yerlestirilmis ve bazi mahallelere hatlar cekilmistir Antalya daki dogagazin kullanimi ev sanayi ve sera olarak uc kolda kullanilmasi planlanmakta ve yillik bazda tuketimin 2020 yilinda 1 milyar metrekupu bulmasi dusunulmektedir Antalya yilda 300 gun gunes goren bir kenttir 2010 yilinda il merkezinde kurulan Gunesev le birlikte Antalya da gunes ve ruzgar enerjisinden de yararlanilmaktadir Halka acik bir sekilde tasarlanan Gunesev de enerjiyi saglayan gunes ve ruzgar panelleri disinda sera AR GE birimi seminer salonu yuruyus alanlari gibi bolumler de vardir Saglik Antalya ilinde devlet universite ve ozel hastaneler tarafindan saglik hizmetleri verilir Ilde 2009 itibariyla 37 tane Turkiye Cumhuriyeti Saglik Bakanligi na bagli 1 universitelere bagli 16 si ozel hastane olmak uzere toplam 67 hastane ve 1 agiz ve dis sagligi merkezi bulunmaktadir En buyuk hastaneler arasinda Akdeniz Universitesi Tip Fakultesi Hastanesi Antalya Ataturk Devlet Hastanesi Antalya Egitim ve Arastirma Hastanesi dir 950 yatakli Ilde sicak su kaynaklari sinirlidir Saglik turizmine elverisli degildir Gunumuzde saglik turizmi tanimi yer alti sicak su kaynaklari ile sinirli olarak degerlendirilmemektedir Bir ulkeden bir baska ulkeye tani ve tedavi icin seyahat etmeye verilen isim de saglik turizmidir Mevcut ozel hastanelerin kalitesi ve devlete bagli hastanelerin son yillarda gerceklestirdigi onemli operasyonlar sayesinde Antalya populer saglik turizm noktalarindan biri haline gelmis olup bu kapsam da turlar duzenlenmektedir Yesil alanlar eglence ve dinlenme alanlari mesire yerleri Termessos Milli Parki Ilde kisilerin eglenmeleri dinlenmeleri ve dogaya yakinlasabilmelerine olanak saglayan kent parklari ve sehirlerin disinda bulunan korunmaya alinmis dogal bolgeler bulunmaktadir Bunlarin bir bolumu gol golet ve baraj golleri etrafindaki yesil alanlardir bir bolumu ise yayla ve ormanlik bolgelerdir Onemli kentsel yesil alanlar arasinda Antalya Kent Orman Ataturk Parki Kepez Kent Orman sayilabilir Eglence parki olarak Antalya daki en buyuk park ozel bir isletmeyle yonetilen Aktur Park tir Diger modern eglence alanlari arasinda sehirdeki 3 adet aquapark Konyaalti Lara sahilleri Beachpark ozellikle yaz tatili icin kullanilirken bunun yaninda Saklikent de kis aylarinda kayak yapma olanagi saglayan tesislere sahiptir Korunmus tabiat alanlari arasinda Antalya Korkuteli karayolundaki Gulluk Dagi Milli Parki Kemer deki Olimpos Dagi Milli Parki ve Duden ve Kursunlu Selalesi bulunmaktadir Diger korunan alanlar arasinda Damlatas ve Karain Magarasi ile Guver Ucurumu vardir Ilin cesitli yerlerindeki mesire alanlari piknik ve dinlenme olanaklari sunar Manavgat taki Koprulu Kanyon da piknik alanlari rafting olanaklari Antalya nin batisinda Korkuteli Antalya sinirinin oldugu kisimdan guneydeki Kumluca ya kadar olan kisim buyuk olcude ormanlarla kaplidir Bu alanalarda da piknik alanlari cocuk parki restoran ve benzeri olanaklar temin edilmistir Kent merkezi nin batisindaki Feslikan Yaylasi ndaki mesire yerinde gol ve orman manzaralari bulunur ve ziyaretcilerin doga sporlari doga yuruyusleri yapmasi mumkundur Yaz aylarinda duzenlenen festivallerde yagli gures karsilasmalari yapilmakta konserler verilmekte eglenceler duzenlenmektedir Yine kentin batisindaki Doyran beldesinin goleti kenari mesire icin golet de balikcilik icin uygundur Antalya nin dogudan bakarak izlenebilecegi Falez Parki Bugun sehirici rekreasyon alanlari parklar korular ve sahillerden olusmaktadir Ancak bu ogeler de carpik ve kacak kentlesme nedeniyle Antalya nin her yanina dengeli bir bicimde dagilim gosterememis daha cok sahil kenarinda ya da sahile yakin yerlerde toplanmistir Acikhava alanlari disinda son yillarda sayilari hizla artan alisveris merkezleri de sunduklari olanaklarla dinlence alani olarak siniflandirilabilmektedirler Ildeki alisveris merkezi olarak adlandirilacak yapilar sehir merkezinde toplanmistir Ilin onde gelen alisveris merkezleri arasinda Antalya 5M Migros Antalya Kipa Laura Shemall Deepo OzdilekparkTerracity 1 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde MarkAntalya ve Erasta gibi mekanlar yer almaktadir Kardes sehirlerAntalya nin toplam on sekiz tane kardes sehri vardir Ceboksari Rusya Rostov na Donu Rusya Bat Yam Israil Nurnberg Almanya Gazimagusa Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Brest Belarus Chicago Amerika Birlesik Devletleri Kazan Rusya Taldikorgan Kazakistan Split Hirvatistan Almati Kazakistan Malmo Isvec Semerkant Ozbekistan Yalta Rusya Austin Amerika Birlesik Devletleri Haikou Cin Kunming Cin Mostar Bosna HersekGaleriGokyuzunden Antalya sehir merkezinin bati bolumu Lara dan Antalya nin uzerine kuruldugu 40 metrelik falezler Duden Selalesi nin denize dokuldugu Karpuzkaldiran Antalya Yat Limani eski kent Kaleici ve kentin ic surlari Duden Selalesi Sehri ziyaret eden Imparator Hadrianus icin yapilan Hadrian Kapisi bilinen adiyla Uckapilar Demre sinirlarindaki Antik donemden kalma Myra kenti Alanya ilce merkezi Damlatas Magarasi Kas ilcesi Kalkan beldesi Aspendos antik tiyatrosu Antalya Buyuksehir Belediye binasi NotlarI Antalya adi biyolojide takson epiteti olarak antalyaensis antalyensis antalyanus antalyana bicimlerinde gecer Annulopoulpus antalyaensis Tekin 1999 Asperula pseudochlorantha var antalyensis Minareci amp Yildiz 2010 Campanula antalyensis Capoeta antalyensis Battalgil 1944 Varicarhinus antalyensis Battalgil 1944 Crocus antalyensis Electrogena antalyensis Kazanci amp Braasch 1986 Glycyrrhiza flavescens subsp antalyensis Kreutz amp B J Seckel Kreutz Ophrys antalyensis Kreutz amp B J Seckel Inoceramus Cordiceramus antalyaensis Lefevre amp Sornay 1967 Liuzhinia antalyaensis Crasquin Soleau et al 2004 Lithobius Lithobius plesius antalyanus Zapparoli 1999 Lyciasalamandra antalyana Basoglu amp Baran 1976 Mertensiella luschani antalyana Basoglu amp Baran 1976 Ombonia antalyensis Angiolini et al 2007 Ophrys amanensis subsp antalyensis Parapoecilimon antalyaensis Karabag 1975 Porcellionides antalyensis Verhoeff 1941 Metoponorthus antalyensis Verhoeff 1941 Rosa dumalis subsp boissieri var antalyensis Scrophularia libanotica var antalyensis Spinosemiogypsina antalyaensis Matsumaru Ozer and Sari 2010 Thymus longicaulis var antalyanus Klokov Jalas Thymus antalyanus Klokov Veronica antalyensis M A Fisch et al 1986 II Antalya nin Osmanlilar u gecis tarihi degisik sekillerde verilmektedir Schiltberger Memluk Sultani nim nufusu altindaki Antalya yi 1 Beya zid in alis tarihinin 1399 veya 1400 oldugunu Gibbons ve Behisti 1391 Oruc bey ile Nesri 1389 veya 1392 de Tekeeli nin zaptedildigini S F Erten ise Antalya Livasi Tarihi s 63 Rumca tarihlerden naklen 794 H I1392 M olarak kaydetmektedir Su halde Antalya ve havalisi 1390 1391 veya 1392 senelerinden birinde alinmis olmaktadir I H Uzuncarsili Osmanli Tarihi 1 265 III Sumer a g e s 171 Celal zade Sah Kulu nu Seytan Kulu olarak da isimlendirmekte ve onu kotu bahtli bozgunculuk cikartan bir sapik olarak nitelendirmektedir Bkz a g e s 297 298 IV Ibn i Batuta Antalya Sultani olan Yunus Bey oglu Hizir Beyi isaret ettigim o sirada hasta oldugunu belirtiyor Ibn i Batuta Tuh et un nuzzar fi garatbi l emsar ve aca ibul esfar Seyahatname i Ibn i Batuta mut Muhammed Serif Istanbul 1333 1335 1 s 314 V Alanya daki secimi Anavatan Partisi adayi Hasan Sipahioglu kazandiysa da Sipahioglu 29 Temmuz 2009 da Adalet ve Kalkinma Partisi ne katilinca ilce yonetimi bu partiye gecti KaynakcaBu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin a b Arsivlenmis kopya 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2018 Iste Turkiye nin yeni nufusu Hurriyet Gazetesi 13 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2014 Turkiye Cumhuriyeti Kultur ve Turizm Bakanligi 19 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2012 Turkiye Cumhuriyeti Kultur ve Turizm Bakanligi 13 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2012 Antalya Valiligi 2011 9 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2012 Arsivlenmis kopya 13 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2012 PDF T C Antalya Valiligi Il Kultur ve Turizm Mudurlugu Yayinlari Mayis 2012 s 66 5 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2024 PDF T C Antalya Valiligi Il Kultur ve Turizm Mudurlugu Yayinlari Mayis 2012 s 52 5 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2024 http www belgeler com blg qi5 hitit donemi anadolu cografyasi the geography of anatolia in the period of the hittites 9 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 13 25 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 22 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2012 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2012 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246445 h 3 dundenbuguneantalya 1cilt 3tarih i pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 83 Altbaslik Rodoslular ve Dorlular a b http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246445 h 3 dundenbuguneantalya 1cilt 3tarih i pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 83 Altbaslik Pamfuliya ve Pamfuliyalilar http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246445 h 3 dundenbuguneantalya 1cilt 3tarih i pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 84 Altbaslik Pamfuliya ve Pamfuliyalilar http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246445 h 3 dundenbuguneantalya 1cilt 3tarih i pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 85 Altbaslik Sonuc Sherwin White Pamphylia s 10 vd Roman Foreign Policy s 152 vd Cicero Verr ii 1 16 43 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246445 h 3 dundenbuguneantalya 1cilt 3tarih i pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 90 Ormerod Servilius Isauricus 1922 s 35 vd http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246447 h 4 dundenbuguneantalya 1cilt 4tarih ii pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 105 26 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2012 1 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2012 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246447 h 4 dundenbuguneantalya 1cilt 4tarih ii pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi 2 Cilt Sayfa 106 DGBT VIII s 562 I H Uzuncarsili Anadolu Beylikleri Ankara 1969 s 63 I H Uzuncarsili Osmanli Tarihi I s 49 Yilmaz Oztuna Antalya nin Fethini 1300 olarak gosterir Buyuk Turkiye Tarihi Istanbul 1977 II s 36 IH Uzuncarsili Anadolu Beylikleri s 62 67 I H Uzuncarsili Anadolu Beylikleri s 63 Ibn Batuta Seyahatnamesinden secmeler Haz Ismet Parmaksizoglu Istanbul 1971 I H Uzuncarsili Anadolu Beylikleri s 67 68 Seliabeddin Tekindag Teke eli ve Tekeogullari Tarih Enst Derg S 7 s 55 Hoca Sadeddin Efendi Tacut Tevarih sad I Parmaksizoglu Ankara 1979 1 s 169 I H Uzuncarsili Anadolu Beylikleri s 68 Serafud Din Ali Yazdi II 448 Serafud Din Ali Yazdi II 458 Sehabettin Tekindag IA VI 323 7 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2012 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246447 h 4 dundenbuguneantalya 1cilt 4tarih ii pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 118 28 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Uzuncarsili Osmanli Tarihi c II s 254 Abdulbaki Golpinarli Kizil Bas IA c 6 Istanbul 1955 s 790 Tekindag Sah Kulu Baba Tekeli Isyani Belgelerle Turk Tarihi Dergisi S 3 Istanbul 1967 s 36 Cetin Yetkin Turk Halk Hareketleri ve Devrimler Istanbul 1984 s 131 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246447 h 4 dundenbuguneantalya 1cilt 4tarih ii pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 161 10 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2012 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246447 h 4 dundenbuguneantalya 1cilt 4tarih ii pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 164 Suleyman Fikri Erten Milli Mucadele Doneminde Antalya ATSO Yayinlari Derleyen Saadettin Erten Yayina Hazirlayan Huseyin Cirmin http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87627 4 bolum tarih ii html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi 1 Cilt 4 Bolum 164 sayfa http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87627 4 bolum tarih ii html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi 1 Cilt 4 Bolum 166 ve 167 sayfa http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87627 4 bolum tarih ii html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi 1 Cilt 4 Bolum 173 ve 174 sayfa 2007 Milli Mucadelede Antalya Antalya Antalya Ticaret ve Sanayi Odasi Yayinlari http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87627 4 bolum tarih ii html 10 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi 1 Cilt 4 Bolum 173 sayfa http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87628 5 bolum tarih iii html 11 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi Cumhuriyet Donemi Antalya Kentinin Mekansal Gelisimi ve Planlama Calismalari 1950 60 Sayfa 193 http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87628 5 bolum tarih iii html 11 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi Cumhuriyet Donemi Antalya Kentinin Mekansal Gelisimi ve Planlama Calismalari Sayfa 194 http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 87628 5 bolum tarih iii html 11 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunden Bugune Antalya Dergisi Cumhuriyet Donemi Antalya Kentinin Mekansal Gelisimi ve Planlama Calismalari Sayfa 195 196 Karar Sayisi KHK 504 PDF 29 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Eylul 2014 Kanun No 5216 1 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2014 Kanun No 6360 16 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2014 Turkiye den Toprak Isteyen Italyan a Ataturk un Cevabi Youtube 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2012 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2012 19 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 a b Meteoroloji Genel Mudurlugu 20 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mayis 2016 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 Turkiye Istatistik Kurumu 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 25 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ekim 2009 24 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2009 a b 8 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2009 20 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2009 PDF 15 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 PDF 10 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Kasim 2015 27 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2009 8 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2009 8 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2009 12 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2009 http www antalya gov tr icerik 12 161 rakamlarla antalya html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altbaslik Tarim PDF 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Kasim 2009 http www antalya gov tr icerik 12 161 rakamlarla antalya html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altbaslik Hayvancilik http www antalya gov tr icerik 12 161 rakamlarla antalya html 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altbaslik Balikcilik 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 8 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 14 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246355 h dundenbuguneantalya 2cilt 8kultursanatedhayat pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 375 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246355 h dundenbuguneantalya 2cilt 8kultursanatedhayat pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 376 a b c Yorelere gore ramazan sofralari haber7 com 6 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2019 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246355 h dundenbuguneantalya 2cilt 8kultursanatedhayat pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 441 442 443 444 445 446 PDF 27 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2011 9 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2012 9 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246355 h dundenbuguneantalya 2cilt 8kultursanatedhayat pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 452 9 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2011 Arsivlenmis kopya 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2015 9 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 24 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 28 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Arsivlenmis kopya 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2018 Arsivlenmis kopya 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2018 geziplani net Turkiye nin En Turistik Sehirleri En Cok Ziyaret Edilen Sehirler geziplani net 8 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ocak 2023 7 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ocak 2017 5 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 6 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 20 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 24 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 26 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 21 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2015 14 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 11 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 24 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 http www antalyakulturturizm gov tr belge 1 54151 inanc turizmi html 26 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 12 Aralik 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 6 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ekim 2009 26 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ekim 2009 Turkiye Futbol Fedarasyonu 31 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2012 Arsivlenmis kopya 17 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2009 10 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Temmuz 2015 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 27 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 17 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 6 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2016 22 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2011 Ankara Genclik ve Spor Il Mudurlugu Merkez ve Belde Tesislerimiz Erisim tarihi 28 Temmuz 2011 olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya 19 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 7 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2014 Arsivlenmis kopya 4 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 7 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2014 Arsivlenmis kopya 1 Mart 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 12 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 http spor milliyet com tr dunya plaj hentbol sampiyonasi antalya da yapilacak spor spordetay 06 06 2009 1103606 default htm yalin URL Arsivlenmis kopya 9 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 15 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 1 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 31 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 20 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 27 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 31 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 31 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2014 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Aralik 2015 Arsivlenmis kopya 11 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2016 Altbaslik Egitim 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Valiligi 3 Eylul 2011 tarihinde erisilmistir 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2011 Arsivlenmis kopya PDF 27 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Kasim 2011 TUIK Bitirilen egitim duzeyi ve cinsiyete gore nufus 6 yas 2008 Ankara Erisim tarihi 3 Eylul 2011 olu kirik baglanti http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246435 h 7kurumsalyapi pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 68 http www antalya gov tr egitim 24 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde 23 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turk Patent ve Marka Kurumu 15 Ocak 2012 PDF 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2012 8 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2012 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2012 NTVMSNBC 29 Ocak 2008 Bilimsel yayin siralamasinda Ankara birinci 8 Subat 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ekim 2009 1 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2011 5 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 PDF 15 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2015 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2015 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2014 Muhammet Guclu XIX Yuzyilin Ilk Yarisinda ATSO Antalya 1997 s 6 Ilhan Tekeli S Ilkin 1923 Tarihli Umur i Nafia Programi IX T T K Ankara 21 25 Eylul 1986 T T K Ankara C 3 1989 s 1657 Cumhuriyet Arsivi Afyon Antalya Arasinda Yapimi Tasarlanan Demiryolu Insasi 030 18 01 025 413 Afyon Karahisar Antalya demiryolunun insasi hakkinda 1 540 numarali kanun layihasi ve Nafia ve Butce encumenleri mazbatalari sira no 103 29 Agustos 1934 Cumhuriyet Gazetesi Afyon Antalya Demiryolu s 1 6 http www antalyakulturturizm gov tr dosya 1 246449 h 5 dundenbuguneantalya 1cilt 5tarih iii pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sayfa 216 Cumhuriyet Arsivi Burdur Korkuteli Hatti 030 10 151 724 Cumhuriyet Arsivi Burdur Antalya 030 10 151 72 4 21 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2015 21 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2015 21 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2015 NUMBER OF PASSENGERS IN ANTALYA S INTERNATIONAL FLIGHTS HIGHER THAN ISTANBUL World Bulletin 16 Eylul 2007 11 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2008 Yanik Vahide 17 Eylul 2007 Turkiye uctu dunya rekoru kirdi DHA Hurriyet 21 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Agustos 2008 9 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Kasim 2014 9 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Kasim 2014 10 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2012 PDF 8 Mart 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 27 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 2 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 26 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 28 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 23 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Ocak 2012 24 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2014 18 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 http www antalya gov tr icerik 12 161 rakamlarla antalya html kopru 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Altbaslik Saglik 29 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Turkiye Cumhuriyeti Kultur ve Turizm Bakanligi 26 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2012 Antalya Saglik Turizmi Dernegi 16 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2016 13 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 20 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Arsivlenmis kopya 8 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2011 Beton yigini cok yesil alan yok 27 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2010 WebCite 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 1 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Kasim 2014 1 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Kasim 2014 Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 16 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 16 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 16 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 16 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 17 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 PDF Antalya Buyuksehir Belediyesi 16 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Agustos 2011 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Antalya ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Antalya Buyuksehir Belediyesi 3 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Il Kultur ve Turizm Mudurlugu6 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Il Tarim ve Orman Mudurlugu16 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Muftulugu27 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Iskur1 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Genclik ve Spor Il Mudurlugu22 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Antalya Il Halk Kutuphanesi28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde