Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Vanadyum simgesi V atom numarası 23 olan bir elementtir Bir geçiş metali olan element doğada nadiren bulunur Yapay o

Vanadyum

Vanadyum
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Vanadyum, simgesi V, atom numarası 23 olan bir elementtir. Bir geçiş metali olan element, doğada nadiren bulunur. Yapay olarak izole edildiğinde, oksit bir katmanın ortaya çıkmasıyla pasifleşir ve kararlı hâle gelen elementin oksitlenmesi sona erer.

Vanadyum, 23V
image
Farklı %99 saflıktaki üç vanadyum kristal çubuğu ile %99,95 saflıktaki 1 cm3 hacmindeki bir vanadyum küpü
GörünüşMavi-gri metal
Standart atom ağırlığı Ar, std(V)50,9415(1)
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum
Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon
Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon
Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson
-
↑
V
↓
Nb
titanyum ← vanadyum → krom
Atom numarası (Z)23
Grup5. grup
Periyot4. periyot
Blok (d bloku)
Elektron dizilimi[Ar] 3d3 4s2
Kabuk başına elektron2, 8, 11, 2
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)Katı
Erime noktası2183-2208 K ​(1910-1935 °C, ​3470-3515 °F)
Kaynama noktası3680 K (3407 °C; 6164,6 °F)
Yoğunluk (OS)6,0-6,11 g/cm3
sıvıyken (en'de)5,5 g/cm3
21,5±3 
Buharlaşma entalpisi465,9 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi24,89 J/(mol·K)
Buhar basıncı
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T (K) 2101 2289 2523 2814 3187 3679
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları-3, -1, 0, +1, +2, +3, +4, +5 (amfoter oksit)
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 1,63
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 650,9 kJ/mol
  • 2.: 1414 kJ/mol
  • 3.: 2830 kJ/mol
  • ()
Atom yarıçapıDeneysel: 134 pm
Kovalent yarıçapı153±8 pm
image
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapı ​Hacim merkezli kübik (hmk)
image
Ses hızı çubukta4560 m/s (20 °C'de)
Genleşme8,4 µm/(m·K)
Isı iletkenliği30,7 W/(m·K)
Elektrik direnci197 Ω·m
Manyetik düzenParamanyetik
Manyetik alınganlık+255,0 × 10-6 cm3/mol
Young modülü128 GPa
Kayma modülü47 GPa
Hacim modülü160 GPa
Poisson oranı0,35
Mohs sertliği6,7
Vickers sertliği628-640 MPa
Brinell sertliği600-742 MPa
CAS Numarası7440-62-2
Tarihi
Adını aldığıVanadís
Andrés Manuel del Río (1801)
İlk izolasyonHenry Roscoe (1867)
AdlandıranNils Gabriel Sefström (1830)
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün
48V yapay 16 g β+ 48Ti
49V yapay 330 g ε 49Ti
50V %0,25 2,71×1017 y ε 50Ti
β- 50Cr
51V %99,75 kararlı

Andrés Manuel del Río tarafından 1801 yılında vanadinit mineralinin (Pb5(VO4)3Cl) analizi sırasında keşfedildi ve erythronium adı verildi. Ancak bir süre sonra erythronium ile kromun aslında aynı element oldukları fikri kabul gördü. 1831 yılında Nils Gabriel Sefström, vanadyumun keşfedilmemiş bir element olduğunu ispatlayarak elemente, İskandinav güzellik ve bereket tanrıçası Vanadis'in (Freyja olarak da bilinir) adını verdi. Henry Roscoe ise 1867'de vanadyumu izole etti.

Element, doğadaki yaklaşık 65 mineral ile fosil yakıt rezervlerinde bulunur. Çin ve Rusya'da çelik üretiminde ortaya çıkan cürufun işlenmesi ile üretilir. Diğer ülkelerde ise direkt olarak manyetitten, ağır petrolün oluşturduğu baca tozunun geridönüşümü ya da bir yan ürünü olarak elde edilir. Elementin en yaygın kullanımı alaşımlı çelik endüstrisindedir. Vanadyum redoks pili üretimi de zamanla artış gösterir. Endüstriyel açıdan en çok kullanan vanadyum bileşiği olan vanadyum pentoksit (V2O5), sülfürik asit üretimi sırasında bir katalizör işlevi görür. Çoğu canlıda bulunan vanadyum, bazı enzimlerin aktif bölgesi olarak kullanılır.

Tarihi

Keşfi ve adlandırılması

1801'de Andrés Manuel del Río ile iki yardımcısı, Meksika'nın Hidalgo eyaletindeki Zimapán yakınlarındaki Purisima del Cardonal madeninde "boz kurşun" (daha sonraları vanadinit olarak adlandırıldı) örneği buldu. Örnek üzerinde gerçekleştirdiği birtakım çalışmalar sonrasında del Río, yeni bir element duyurdu. İlk olarak; oksitleri, çözeltileri, tuzları ve çökeltilerinin çeşitli renkler taşıdığını gözlemlediği elementi, Yunancada "tüm renkler" anlamı taşıyan παγχρώμιο (panhromio) kelimesinden türetilen pankromyum şeklinde adlandırdı. Ancak sonrasında, tuzların asitle ısıtıldığında kırmızı renk almasından ötürü elemente, Yunancada "kırmızı" anlamına gelen ερυθρός (erutrhos) kelimesinden türettiği erithronyum adını verdi. Elementin keşfine dair ilk haber, 1802'de yayımlandı.

Del Río, Nisan 1803'te Meksiko'ya gelen ve Freiberg Madencilik Akademisinde birlikte öğrenim gördüğü Alexander von Humboldt'a, elde ettiği bu elementten bahsetti. Von Humboldt, del Río'nun verdiği bilgilere göre bu elementin, 1797'de keşfedilen krom ya da 1789'da keşfedilen uranyum olabileceğini öne sürdü. O dönemlerde kromun detaylı tanımı Meksika'ya ulaşmamıştı. Von Humboldt'un anlattıkları ve ülkeye getirdiği Antoine-François de Fourcroy'un Systeme des connaissances chimiques adlı kitabın beşinci cildinde okuduklarından sonra, keşfettiğini söylediği elementin krom olduğuna ikna olan del Río, 1804'te yayımladığı ve çalışmalarını anlattığı makalesinde, elde ettiği elementin krom olduğunu yazdı.

Avrupa'ya dönüşü esnasında von Humboldt, hem "boz kurşun" örneklerini hem de del Río'nun çalışmasının Fransızca bir kopyasını da yanında götürdü. Ağustos 1804'te Paris'e ulaştıktan sonra bunları Hippolyte-Victor Collet-Descotils'e verdi. Örnek üzerinde gerçekleştirdiği analizleri ardından 1805'te yayımladığı makalesinde Collet-Descotils, ortaya çıkan elementin krom olduğunu belirtti. Del Río'nun analiz sonuçlarını bir makale olarak yayımlamayan von Humboldt, Collet-Descotils'in çalışmasını del Río'ya da gönderdi.

İsveç'in Småland ilindeki Taberg yakınlarından elde ettiği bir demir cevheri örneğinde bulduğu oksitte (vanadyum pentoksit, V2O5), krom ya da uranyuma benzer davranışlar sergilese de yeni bir element ortaya çıktığını düşünen Nils Gabriel Sefström, analizi kontrol etmesi için oksit örneğini Jacob Berzelius'a da verdi. Berzelius'un kontrolünün ardından 1831'de yayımladığı makaleyle Sefström, yeni bir element keşfettiğini duyurdu. Daha önce hiçbir elementin ilk harfi olarak kullanılmayan V harfiyle başlayan bir isim arayışına giren Sefström, elementin meydana getirdiği "güzel renkli" tuz ve çözeltilere atfen, İskandinav mitolojisideki güzellik ve bereket tanrıçası Vanadís'ten türettiği vanadyum isminde karar kıldı. Bu keşfi öğrenen Friedrich Wöhler de, von Humboldt'un daha önceleri kendisine verdiği "boz kurşun" örneği üzerinde çalışmalar sürdürdü. Berzelius'un, Sefström'ün elde ettiği elementten gönderdiği örnekle von Humboldt'tan aldığını karşılaştıran Wöhler, yılın ilerleyen dönemlerinde bu iki elementin aynı olduğunu doğruladı. Von Humboldt, Fransız Bilimler Akademisinin 2 Şubat 1831 tarihli oturumunda elementin keşfi için del Río, Sefström ve Wöhler'e eşit pay verdi.

1831'de George William Featherstonhaugh, elementin ilk bulunduğu yer olan Zimapán'a atfen "zimapanyum" ya da del Río'ya atfen "riyum" ya da "riyonyum" olarak adlandırılabileceğini yazsa da bu öneri kabul görmedi. Del Río, 1832'de yayımlanan kitabı Elementos de Orictognosía'nın ikinci baskısında şu ifadeleri kullandı:

[Humboldt] Meksika'dan ayrıldığında, yayımlayabileceğini düşünerek çalışmalarımın Fansızca bir kopyasını ... verdim. İnsanların dikkatini çekecek değerde olduklarını düşünseydi ... yeni bir metalin keşfi otuz yıl gecikmezdi.

İzolasyonu, eldesi ve kullanım geçmişi

Başka elementlerle birlikte bulunmasından ötürü, keşfinin ilk dönemlerinde vanadyumun izole edilmesi konusunda birtakım zorluklar yaşanıyordu. 1831'de Jacob Berzelius elementi ürettiğini kaydetse de Henry Roscoe, elde edilenin vanadyum nitrür (VN) olduğunu gösterdi. 1867'de Roscoe, vanadyum(II) klorürü (VCl2) hidrojen (H) ile indirgeyerek elementi toz şeklinde izole etmeyi başardı.

Elementin ilk kullanımı 1903'te, vanadyum alaşımlı çeliğin üretimiyle gerçekleşti. İlk geniş çaplı endüstriyel kullanımı ise 1905'te, Ford Model T'nin alaşımlı çelik şasisinde oldu. Vanadyumun eklenmesiyle çeliğin kütlesi azalırken çekme dayanımı artmıştı. 1911'de Martin Henze, Ascidiacea üyelerinin kan hücrelerinde (ya da sölom hücrelerinde), vanadyum içeren hemovanadin proteinlerini keşfetti. 1927'de John Wesley Marden ile Malcolm N. Rich, vanadyum pentoksidin (V2O5) kalsiyum (Ca) ile indirgenmesi sonucunda %99,8 saflığında vanadyum elde etti. İlerleyen dönemde uranyuma olan talebin artması, elde edilen vanadyumum da artmasına yol açtı. Karnotit (K2(UO2)2(VO4)2) kullanılarak uranyum elde edilirken vanadyum da yan ürün olarak ortaya çıkıyordu.

Özellikleri

Fiziksel ve kimyasal özellikleri

Bir geçiş metali olan ve periyodik tablonun 5. grubunda yer alan vanadyumun mavi-gri renkli, metalik bir görünümü vardır. Sünek bir element olup oda sıcaklığında dövülebilir. Elektriği iletirken ısıyı yalıtır.

Mohs ölçeğine göre 6,7 sertlik değerine sahip olan vanadyum,Vickers testinde 628-640 MPa, Brinell testinde ise 600-742 MPa basınca dayanıklıdır. Vanadyumun mekanik özellikleri, elementik saflığına, dolayısıyla üretim yöntemine göre değişiklik gösterir. Oksijen, hidrojen, azot ve karbon; sertliği ve çekme dayanımını arttırırken sünekliği azaltır.Korozyona karşı dirençli, alkaliler ile sülfürik ve hidroklorik asitlere karşı kararlıdır. Sıcaklığı 250 °C (523 K; 482 °F) altındaki havada kararlıdır. Sürekli depolama, yüzeyinin kahverengimsi siyaha dönmesine neden olurken 300 °C (573 K; 572 °F) üstündeki havada kayda değer bir oksitlenme başlar. 500 °C (773 K; 932 °F) sıcaklığa kadar olan ortamlarda, hidrojeni arayerlerinde depolayarak gevrekleşir ve toz hâline getirilmesi kolaylaşır. Elementin vakumlu bir ortama alınıp sıcaklığın 600-700 °C (873-973 K; 1112-1292 °F) değerlerine yükseltilmesiyle bu hidrojen serbest kalır. Düşük sıcaklıklarda V-H sisteminde bir hidrür fazı gözlemlenir.

Elementin erime noktası 1.910 °C (3.470 °F; 2.180 K) ile 1.935 °C (3.515 °F; 2.208 K) arasında, kaynama noktası ise 3.407 °C (6.165 °F; 3.680 K) kadardır.Katı hâldeki yoğunluğu 6,0-6,11 g/cm3 arasındayken sıvı hâldeki yoğunluğu 5,5 g/cm3 kadardır.Paramanyetik olan vanadyum,kafes sabitinin 0,3 nm olduğu hacim merkezli kübik kristal yapıya sahiptir.Elektronegatifliği, Pauling ölçeğine göre 1,63'tür.

İzotopları

Doğada bulunan vanadyumun %99,75'i kararlı bir izotop olan vanadyum-51, kalan %0,25'i ise bir radyoizotop olan vanadyum-50 şeklindedir. Vanadyum-51 izotopunun çekirdek spini 7⁄2'dir. Vanadyum-50, 2,71 × 1017 yıllık yarı ömre sahiptir ve sonrasında ya elektron yakalanması (%83) geçirerek titanyum-50 ya da beta bozunması (%17) geçirerek krom-50 oluşturur.

Elementin, kütle numarası 40 ilâ 65 arasında değişen 24 yapay radyoizotopu tespit edilmiştir. 330 günlük yarı ömre sahip vanadyum-49, elementin en kararlı yapay radyoizotopudur. Vanadyum-48'in 16 günlük yarı ömrü varken kalan izotopların yarı ömürleri bir saatten kısadır. En az dört izotopunun yarı kararlı uyarılmış durumları vardır. Vanadyum-49'dan, elektron yakalanması geçiren vanadyum-48 ile izometrik geçiş sonucu vanadyum-46 oluşturan vanadyum-46m hariç, vanadyum-43'e kadar tüm izotoplar beta bozunmasına uğrar. Kütle numarası 40'tan düşük vanadyum izotoplarının bozunma türü proton emisyonu, 51'den büyük olanlarınki ise beta eksi bozunmasıdır. %0,1 oranında kalsiyum-40 oluşturan vanadyum-44 dışında, 50'den düşük kütle numarasına sahip izotoplar titanyum, 51'den yüksek kütle numarasına sahip izotoplar ise krom izotoplarına bozunur.

Bileşikleri

image
Soldan sağa: [V(H2O)6]2+, [V(H2O)6]3+, [VO(H2O)5]2+ ve [VO(H2O)5]3+

Vanadyum, komplekslerinde -3, -1, 0, +1, +2, +3, +4 ve +5 yükseltgenme durumlarına sahip olabilir. En yaygın bulunduğu yükseltgenme durumları +2 ile +5 arasındakilerdir ve sulu çözeltide bu durumlar, pH değerine göre sırasıyla [V(H2O)6]2+ formülüyle lila, [V(H2O)6]3+ formülüyle yeşil, [VO(H2O)5]2+ formülüyle mavi ya da [VO(H2O)5]3+ formülüyle sarı-turuncu birer su kompleksi oluşturur. Doğada ise vanadyum, +3 ile +5 arasındaki yükseltgenme durumlarında bulunur.

Vanadyum(II) bileşikleri indirgen, vanadyum(V) bileşikleri ise yükseltgendir. Vanadyum(IV) bileşikleri genellikle, merkezinde VO2+ bulunan vanadil türevleri şeklindedir. Amonyum vanadat(V) (NH4VO3), çinko (Zn) ile indirgenilerek vanadyumun +2 ile +5 arasındaki yükseltgenme durumlarındaki farklı renkleri almasını sağlayabilir. Daha düşük yükseltgenme durumları, V(CO)6, [V(CO)6]- ya da benzer bileşiklerde görülür.

Vanadyum redoks pilinin bir elektrodu vanadyumun +5/+4 yükseltgenme durumu çiftini, diğer elektrodu ise +3/+2 çiftini kullanır. Bu yükseltgenme durumları arasındaki dönüşüm, çinko tozu ya da amalgam içeren bir vanadyum(V) bileşiğinin güçlü bir asidik çözeltisinin indirgenmesiyle gözlemlenir. Pervanadilin [VO2(H2O)4]+ neden olduğu başlangıçtaki sarı renk, sonrasında sırasıyla [VO(H2O)5]2+ bileşiğinin mavi, [V(H2O)6]3+ bileşiğinin yeşil ve [V(H2O)6]2+ bileşiğinin mor rengine dönüşür.

Oksianyonlar

image
Sulu çözeltideki vanadyumun Pourbaix diyagramı

Sulu çözeltide vanadyum(V), pH ve yoğunluğa bağlı olan en az 11 tür oksianyon oluşturur.Dört yüzlü ortovanadat iyonu VO3-4, pH değerinin 12-14 arasında olduğu çözeltilerdeki birincil türdür. Daha düşük pH değerlerinde, monomer [HVO4]2- ile dimer [V2O7]4- barındıran çözeltiler ortaya çıkar. Vanadyum yoğunluğu yaklaşık 10−2M'den, toplam vanadyum yoğunluğunun logaritmasının M'ye oranının negatif değeri olan pV değerinin de 2'den düşük olduğu bu çözeltilerde [HVO4]2- baskındır. pH değeri düştükçe, protonlanma ve yoğunlaşma artarak polivanadatlar oluşturur. 4-6 pH değeri aralığında [H2VO4]- baskın ve pV değerinin yaklaşık 4 fazla olduğu daha yoğun çözeltilerde trimer ve tetramerler oluşur. 2-4 arasındaki pH değerinde, ortovanadatın aşağıdaki yoğunlaşma reaksiyonu sonucu oluşturduğu dekavanadat [V10O28]6- baskın hâle gelir:

10 [VO4]3- + 24 H+ → [V10O28]6- + 12 H2O

Dekavanadattaki her V(V) merkezi, altışar oksit ligand çevreler. Vanadik asit H3VO4, dört yüzlü [H2VO4]- türlerinin protonlanması sonucunda öncelikli olarak sekiz yüzlü [VO2(H2O)4]+ türünün oluşmasından ötürü yalnızca çok düşük yoğunluklarda var olur. 2'den düşük pH değerine sahip asidik çözeltilerde baskın olan tür dioksovanadyum monokatyon [VO2(H2O)4]+ iken; yüksek yoğunluklarda vanadik asidin asit anhidratı olan vanadyum pentoksit V2O5 çökelir.

Vanadyum(V), bromoperoksidaz enzimlerinin vanadyum içeren etkin alanındakiler gibi çeşitli peroksit kompleksleri oluşturur. VO(O2)(H2O)4+ türü, asidik çözeltilerde kararlıdır. Alkali çözeltilerde ise 2, 3 ya da 4 peroksit gruplu türler bilinir. 4 peroksit gruplular; M3V(O2)4 nH2O (M ile gösterilen kısım Li, Na vs olabilir) formüllü, mor renkli ve vanadyumun 8 koordinatlı on iki yüzlü yapıda olduğu tuzlar oluşturur.

Halojenür türevleri

Vanadyumun bilinen, VXn (n=2..5) formüllü on iki çift halojenürü mevcuttur. Vanadyum tetraiyodür VI4, vanadyum pentaklorür VCl5, vanadyum bromür VBr5 ve vanadyum pentaiyodürün VI5 varlığı tespit edilememiş olup var olmaları durumundaysa son derece kararsızdır. Diğer reaktiflerle birlikte vanadyum tetraklorür VCl4, dienlerin polimerizasyonunda katalizör olarak kullanılır. Tüm çift halojenürler gibi vanadyum halojenürler de Lewis asididir. Vanadyum halojenürlerin çoğu, VXnL6-n (X=halojenür, L=diğer ligant) formülüyle sekiz yüzlü yapılar meydana getirir.

VOmXn formüllü birçok vanadyum oksihalojenür vardır.Uçucu olan vanadyum oksitriklorür VOCl3 ile vanadyum(V) oksitriflorür VOF3, gaz hâlindeyken dört yüzlü ve Lewis asididir.

Koordinasyon bileşikleri

image
Vanadil asetilasetonatın VO(O2C5H72top ve çubuk modeli

Vanadyum(II) ve (III) bileşikleri indirgen, V(IV) ve V(V) bileşikleri ise yükseltgendir. Vanadyum iyonunun bazı bileşikleri, [V(CN)7]4- örneğindeki gibi 6'dan yüksek koordinasyon sayısına ulaşırlar. Oksovanadyum(V), yükseltgen bromlaşma ve tiyoeter yükseltgenmelerinde kullanılan tetradentat ligandlar ve peroksitlerle birlikte 7 koordinatlı koordinasyon bileşikleri oluştururlar. V4+'ün koordinasyon kimyasında, kendisine güçlü bağlanan dört ligand ile zayıf bağlanan bir ligand olan VO2+ merkezi baskındır. Bu duruma bir örnek teşkil eden vanadil asetilasetonat V(O)(O2C5H72) bileşiğinde vanadyum, 5 koordinatlı ve bozuk bir kare piramit şeklinde olduğundan, piridin gibi altıncı bir ligand bağlanabilse de bu sürecin bağlanma sabiti düşük olur. VOCl2(NMe3)2 gibi 5 koordinatlı vanadil bileşiklerinin çoğu trigonal bipiramidal yapıdadır. V5+'in koordinasyon kimyasında; genellikle vanadyum(IV) öncüllerinin hava oksitlenmesi sonucu oluşan, +5 yükseltgenme durumunun kararlı hâle gelmesini ve +4 ile +5 yükseltgenme durumları arasındaki dönüşümün kolaylaşmasını sağlayan görece kararlı dioksovanadyum koordinasyon bileşikleri baskındır.

Organometalik bileşikler

Vanadyumun olan vanadosen diklorür, uçucu bir başlatıcı reaktiftir.Vanadyum hekzakarbonil V(CO)6, paramanyetik bir metal karbonildir.

Doğadaki varlığı ve eldesi

image
Fas'ta bulunan bir vanadinit parçası

Tahminî 120 mg/kg'lik oranıyla Yerkabuğu'nun yaklaşık %0,012'sini oluşturan vanadyum, Yerkabuğu'nda en bol bulunan 20. elementtir. 20. yüzyılın başlarında; Junín, , Peru yakınlarındaki Ragra Madeni'nde bir vanadyum cevheri keşfedildi. Bu dönemlerde patronit (VS4), vanadyum elde ediliminde kullanılan başlıca mineraldi. 1920 itibarıyla, dünyadaki vanadyum üretiminin yaklaşık üçte ikisi bu madende gerçekleştiriliyordu. 1910 ve 1920'lerde karnotitten (K2(UO2)2(VO4)2·3H2O) uranyum üretimi başlayınca, vanadyum da bu süreçte ortaya çıkan bir ara ürün olarak elde edilmeye; vanadinit ve diğer vanadyum içeren mineraller de yalnızca istisnai durumlarda çıkarılmaya başlandı. Elemente olan talebin artmasıyla, günümüzde dünyadaki vanadyum üretiminin çoğu, ultramafik gabro yığınlarındaki vanadyum barındıran manyetitten elde edilir. Manyetit demir üretiminde kullanılırsa, vanadyumun çoğu cürufa gider ve buradan ayrıştırılır.

2022 verilerine göre dünyada çıkarılan 100.000 ton vanadyumun %96'sı Çin, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Rusya'da elde edilirken Çin'in dünyadaki payı %70'tir.

Boksitin yanı sıra ham petrol, kömür, petrollü şeyl ve petrol kumu yataklarında da vanadyum bulunur. Ham petrolde, 1200 ppm'e kadar ulaşan vanadyum yoğunluğu kaydedilmiştir. Bu petrol ürünleri yakıldığında ortaya çıkan eser miktardaki vanadyum, motor ve kazanlarda korozyona neden olabilir. Yılda 110.000 ton vanadyumun, fosil yakıtların yakılması sonucunda atmosfere karıştığı tahmin edilir.Siyah şeyller de potansiyel vanadyum kaynağıdır. II. Dünya Savaşı sırasında İsveç'in güneyindeki vanadyum elde edilmiştir.

Evrende vanadyumun bolluğu %0,0001 kadardır.Spektrometrik olarak element, Güneş'in yanı sıra diğer bazı yıldızların yaydığı ışıkta tespit edilir.Deniz suyunda, ortalama 30 (1,5 mg/m3) kadar vanadil bulunur. Bazı maden suyu kaynakları da vanadil içerir. Örneğin Fuji Dağı civarındaki kaynakların 54 μg/L'ye kadar vanadil içerdiği tespit edilmiştir.

Üretimi

image
Dünyadaki vanadyum üretim grafiği
image
Vakumla süblimleştirilen vanadyum kristalleri (%99,9)

Vanadyum elde etmek için ilk olarak ezilmiş cehver, sodyum klorür (NaCl) ya da sodyum karbonat (Na2CO3) ile yaklaşık 850 °C'de reaksiyona sokularak sodyum metavanadat (NaVO3) elde edilir. Suda çözdürülen bu katının asitlendirilmesiyle elde edilen kırmızı renkli polivanadat tuzu (V2O5) çökeltisi, kalsiyum (Ca) ile indirgenerek saf vanadyum ortaya çıkar. Vanadyum pentoksitin (V2O5) hidrojen (H) ya da magnezyum (Mg) ile indirgenmesi, daha az miktarda ürün elde edilmesi için kullanılan bir yöntemdir. Bununla birlikte, başka bir ürün elde etme amacıyla kullanılan ve vanadyumun bir yan ürün olarak sentezlendiği çeşitli işlemler de mevcuttur. Element, van Arkel-de Boer işlemine göre, bir metal iyodür olan vanadyum(III) iyodürün sentezlenmesinin ardından buradan ayrıştırılarak saflaştırılabilir:

2 V + 3 I2image 2 VI3

Alaşımlı çelikte kullanılan ferrovanadyum; vanadyum oksit, demir oksitler ve demir karışımıın bir elektrik fırınında indirgenmesiyle elde edilir. Vanadyum barındıran magnetitten elde edilen pik demirde vanadyum da bulunur. Kullanılan cevhere göre, cürufta %25'e kadar vanadyum bulunur.

Kullanım alanları

image
Vanadyumlu çelikten imal edilen aletler

Alaşımlar

Üretilen vanadyumun yaklaşık %85'i, ferrovanadyum ya da alaşımlı çelikte kullanılır. Kararlı nitrür ve karbürler oluşturan vanadyum, çeliğin dayanımını arttırır. Vanadyumlu çelik; akslar, , krank milleri, dişli çark ve diğer elemanlarda kullanılır. Vanadyum içeren yüksek karbonlu çelik alaşımları %0,15-0,25 oranında, yüksek hızlı alet çeliği ise %1-5 oranında vanadyum içerir. Yüksek hızlı alet çeliklerinde, 60'ın üzerine Rockwell sertliğine erişilebilir. Bu tür çelikler, ile aletlerde kullanılır. %18'e kadar vanadyum içeren toz metalurjisi alaşımları, alet ve bıçaklarda kullanılır.

Vanadyum, beta titanyumun dayanımını ile ısıya karşı kararlılığını arttırır. Alüminyum ile vanadyumun eklendiği titanyum alaşımları; jet motorları, yüksek hızlı hava taşıtı gövdeleri ve diş implantlarında kullanılır. Kaynaksız borularda en yaygın kullanılan alaşım olan titanyum 3/2,5, %2,5 oranında vanadyum içerir ve bu alaşım aynı zamanda havacılık, savunma ve bisiklet endüstrilerinde de kullanılır. Titantum 6AL-4V alaşımı ise %4 oranında vanadyum içerir. 40 ilâ 270 ppm kadar vanadyum eklendiğinde Wootz çeliğinin dayanımı artar ve çeliğe farklı bir desen verir.

Bazı vanadyum alaşımları süperiletken davranış gösterir. İlk süperiletken, 1952'de keşfedilen vanadyum silisürdü (V3Si).Süperiletken mıknatıslarda (17,5 tesla ya da 175.000 gauss) vanadyum-galyum şeritler kullanılır.

Zırh imalatında kullanılan çelikteki molibden, vanadyumla değiştirilebilir. Bu durumda daha gevrek ve delici olmayan darbelerde parçalanmaya daha eğimli bir alaşım elde edilir. Bu tür alaşımlarla yapılan zırhlar, Tiger II ya da Jagdtiger gibi Nazi Almanyası yapımı tanklarda kullanılmıştı.

Katalizör olarak

image
Vanadyum pentoksit

Vanadyum pentoksit (V2O5), sülfürik asit üretimi esnasındaki temas sürecinde bir katalizör olarak kullanılır. Bu süreçte kükürt dioksit (SO2) kükürt triokside (SO3) yükseltgenirken vanadyum +5'ten +4'e indirgenir:

V2O5 + SO2 → 2 VO2 + SO3

Katalizör, oksijenle yükseltgenerek yeniden oluşur:

4 VO2 + O2 → 2 V2O5

Benzer yükseltgenmeler, maleik anhidrür oluşumunda da kullanılır:

C4H10 + 3,5 O2 → C4H2O3 + 4 H2O

Ftalik anhidrür ve birtakım organik bileşikler de benzer şekilde meydana gelir. Bu yeşil kimya süreçleri, ucuz hammaddeleri, işlevsel ve çok amaçlı ara ürünlere dönüştürür.

Vanadyum ayrıca; propanın akroleine ve propilenin akrilik asite yükseltilmesinde ya da propilenin akrilonitrile amoksidasyonunda kullanılan karışık metal oksit katalizörlerinin bir parçasıdır.

Organovanadyum bileşikleri, bütadien bazlı sentetik kauçuk üretiminde katalizör olarak kullanılır.

Diğer kullanım alanları

Farklı yükseltgenme durumlarındaki sulu vanadyum iyonlarını bulunduran meydana gelen bir tür akış pili olan vanadyum redoks piline dair ilk fikirler 1930'larda ortaya atılsa da üretimi 1980'lerde gerçekleştirildi. Bu tür piller, kullanılır.

Vanadat, yöntemiyle çeliklerin ve korozyona karşı korunmasında kullanılır. Vanadyum folyo, hem demir hem de titanyumla uyumlu olduğundan, titanyumun çeliğe kullanılır. Uygun ve nötron yakalanmasıyla meydana gelen izotoplarının kısa yarı önründen ötürü element, füzyon reaktörlerinin iç yapısı için uygun bir malzemedir. Vanadyum, lityum demir fosfat pillerin katotlarına %5'ten düşük bir oranda eklenerek iyonik iletkenliği arttırabilir.

Lityum vanadyum oksidin, lityum iyon pillerin yüksek enerji yoğunluklu anotu olarak kullanılabileceği fikri ortaya atılmıştır.Vanadyum fosfatın ise gelecekte, başka bir tür lityum iyon pil türü olan katodu olarak kullanılabileceği belirtilir.

Biyolojik rolleri

Bazı deniz su yosunu türleri; vanadyum bromoperoksidaz, kloroperoksidaz (bir hem ya da vanadyum kofaktörü olarak kullanılabilir) ve sentezler. Bromoperoksidaz, her yıl yaklaşık 1-2 milyon ton bromoform ile 56.000 ton bromometan üretir. Doğada en çok bulunan üreten bu enzim, aşağıdaki reaksiyonda katalizör görevi görür (R-H hidrokarbon substratıdır):

R-H + Br- + H2O2 → R-Br + H2O + OH-

Vanadyum nitrojenaz, bazı azot bağlayıcı mikroorganizmalar tarafından kullanılır. Daha yaygın olan molibden ya da demir yerine kullanılan vanadyum, nitrojenaza daha farklı özellikler verir.

Tulumlular için zorunlu olan vanadyum, vanadositlerdeki yüksek asitli kofullarda depolanır. Bu hücrelerin sitoplazmalarında vanabinler bulunur. Ascidiacea sınıfına mensup tulumluların kanındaki vanadyum yoğunluğu, 1 ilâ 2 µg/L kadar vanadyum yoğunluğuna sahip kendisini çevreleyen deniz suyundan on milyon kadar fazladır. Bu yoğun vanadyumlu sistem ile vanadyum barındıran proteinlerin işlevi bilinmemekle birlikte, vanadositler daha sonraları bu canlıların tulumlarının dış yüzeyinin altında depolanır ve bu sayede avcılara karşı caydırıcı bir etkisinin olabileceği düşünülür.

Amanita muscaria ve bağlantılı mantar türleri, kuru kütleleri için 500 mg/kg'ye kadar vanadyum depolar. Element, mantarların gövdelerindeki amavadin kompleksinde bulunur. Bu depolamanın biyolojik önemi bilinmemekle birlikte, toksik ya da peroksidaz işlevleri olabileceği öne sürülmüştür.

Fareler üzerinde yapılan deneylerde vanadyum eksikliğinin, hayvanların büyümelerinde azalmaya yol açtığı görüldü.Ulusal Tıp Enstitüsü, vanadyumun insanlar için zorunlu, tavsiye edilen ya da uygun bir gıda olduğunu belirtmez. Günlük yaklaşık 6 ilâ 18 µg tüketildiği tahmin edilen vanadyumun %5'ten azı sindirilir. Elementin günlük 1,8 mg'den fazla tüketilmesi durumunda olumsuz etkiler görülebileceği kaydedilir.

Tehlikeleri

Vanadyum bileşiklerinin tamamı toksik sayılmalıdır. Dört değerlikli vanadil sülfat (VOSO4), üç değerlikli vanadyum(III) oksitten (V2O3) en az 5 kat daha toksiktir.İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi (OSHA); günde 8 ilâ 10, haftada ise 40 saat çalışan iş yerleri için, havadaki vanadyum pentoksit tozu miktarının en fazla 0,05 mg/m3, vanadyum pentoksit dumanı miktarının ise en fazla 0,1 mg/m3 olabileceğini belirtir.Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (NIOSH), 35 mg/m3 vanadyumun acil sağlık ve yaşam tehlikesi sayılması gerektiğini ifade ederek kalıcı sağlık sorunları ya da ölüme yol açabileceği konusunda uyarıda bulunur.

Vanadyum bileşiklerinin emilmesi görece düşüktür. Vanadyum ile bileşiklerinin solunması, solunum sisteminde birtakım olumsuzluklara yol açabilir. Fareler üzerinde yapılan deneylerde ağızdan alınma ya da soluma sonucunda kan değerleri,karaciğer, sinirsel gelişim ve diğer organlardaki birtakım olumsuzluklar tespit edilmiştir.

Vanadyum veya vanadyum bileşiklerinin üreme toksini ya da teratojen olduğuna dair birtakım kanıtlar vardır. Vanadyum pentoksidin solunduğunda erkek ve dişi farelerde kanserojen etki yaptığı kaydedilse de, birkaç yıl sonra gerçekleştirilen başka bir çalışmada bu bulguların doğruluğu sorgulanmıştır. Vanadyumun kanserojenliği için Birleşik Devletler Çevre Koruma Ajansının belirlediği bir değer yoktur.

Mazottaki eser miktardaki vanadyum, yüksek sıcaklık korozyonunun temel yakıt bileşenidir. Yanma sırasında yükseltgenen vanadyum, vanadyum oksit hâline gelerek sodyum ve kükürtle reaksiyona girer. Ortaya çıkan erime noktaları 530 °C (986 °F) kadar olan vanadat bileşikleri, çeliğin pasifleştirme katmanını korozyona elverişli duruma getirir. Katı vanadyum bileşikleri, aynı zamanda motor bileşenlerini aşındırır.

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d e f g Caswell, Lyman R. "Andrés del Río, Alexander von Humboldt and the twice-discovered element" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry (İngilizce). 28 (1): 35-41. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2023. 
  2. ^ del Río, Andrés Manuel (1804). "Discurso de las Vetas". (İspanyolca). 7: 30-48. 
  3. ^ Collet-Descotils, Hippolyte-Victor (1805). "Analyse de la mine brune de plomb de Zimapan, dans le royaume du Mexique, envoyée par M. Humboldt, et dans laquelle M. Del Rio dit avoir découvert un nouveau métal."". (Fransızca). 53: 268-271. 
  4. ^ Sefström, Nils Gabriel (1831). . Annalen der Physik und Chemie (Almanca). 97 (1): 43-49. Bibcode:1831AnP....97...43S. doi:10.1002/andp.18310970103. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b Hoppe, Günter; Siemroth, Jürgen; Damaschun, Ferdinand. "Alexander von Humboldt und die Entdeckung des Vanadiums". Chemie der Erde (Almanca). 50: 81-94. 
  6. ^ Featherstonhaugh, George William (1831). "New Metal, provisionally called Vanadium". The Monthly American Journal of Geology and Natural Science (İngilizce): 67-69. 
  7. ^ Habashi, Fathi (Ocak 2001). "Historical Introduction to Refractory Metals". Mineral Processing and Extractive Metallurgy Review (İngilizce). 22 (1): 25-53. Bibcode:2001MPEMR..22...25H. doi:10.1080/08827509808962488. 
  8. ^ Roscoe, Henry Enfield (31 Ocak 1870). "XIX. Researches on vanadium". Proceedings of the Royal Society of London (İngilizce). 18 (114-122): 37-42. doi:10.1098/rspl.1869.0012. 
  9. ^ a b c d e f g h Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a27_367.pub2. 
  10. ^ Betz, Frederick (2003). Managing Technological Innovation: Competitive Advantage from Change (İngilizce). Wiley. ss. 158-159. ISBN . 
  11. ^ Henze, Martin (1911). "Untersuchungen über das Blut der Ascidien. I. Mitteilung". (İngilizce). 72 (5-6): 494-50. doi:10.1515/bchm2.1911.72.5-6.494. 
  12. ^ Michibata, H.; Uyama, T.; Ueki, T.; Kanamori, K. (2002). "Vanadocytes, cells hold the key to resolving the highly selective accumulation and reduction of vanadium in ascidians". (İngilizce). 56 (6): 421-434. doi:10.1002/jemt.10042. (PMID) 11921344. 
  13. ^ Marden, John Wesley; Rich, Malcolm N. (Temmuz 1927). "Vanadium 1". (İngilizce). 19 (7): 786-788. doi:10.1021/ie50211a012. 
  14. ^ Busch, Phillip Maxwell (1961). Vanadium: A Materials Survey (İngilizce). Amerika Birleşik Devletleri İçişleri Bakanlığı Madenler Bürosu. s. 65. OCLC 934517147. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. 
  15. ^ Vander Voort, George F. (1984). Metallography, Principles and Practice (İngilizce). . s. 137. ISBN . 
  16. ^ Cardarelli, François (2008). Materials Handbook (İngilizce). Springer. s. 338. ISBN . 
  17. ^ Sun, Shuai; Deng, Nana; Zhang, Hongbin; He, Lianfang; Zhou, Haiping; Han, Baokun; Gao, Kuidong; Wang, Xin (Kasım-Aralık 2021). "Microstructure and mechanical properties of AZ31 magnesium alloy reinforced with novel sub-micron vanadium particles by powder metallurgy". (İngilizce). 15: 1789-1800. doi:10.1016/j.jmrt.2021.09.015. 
  18. ^ a b c d e f Holleman, Arnold F.; Wiberg, Egon; Wiberg, Nils (1985). "Vanadium". Lehrbuch der Anorganischen Chemie (Almanca) (91-100 bas.). . ss. 1071-1075. ISBN . 
  19. ^ Haynes 2017, s. 4-93, 4-118.
  20. ^ Haynes 2017, s. 4-125.
  21. ^ Paradis, Paul-François; Ishikawa, Takehiko; Aoyama, Tomotsugu; Yoda, Shinichi (Aralık 2002). "Thermophysical properties of vanadium at high temperature measured with an electrostatic levitation furnace". (İngilizce). 34 (12): 1929-1942. doi:10.1016/S0021-9614(02)00126-X. 
  22. ^ Speight, James G., (Ed.) (2005). "Physical Constants of Inorganic Compounds". Lange's Handbook of Chemistry (İngilizce) (16. bas.). McGraw-Hill. s. 1.61. ISBN . 
  23. ^ Krzystek, Jurek; Ozarowski, Andrew; Telser, Joshua; Crans, Debbie C. (15 Ekim 2015). "High-frequency and -field electron paramagnetic resonance of vanadium(IV, III, and II) complexes". (İngilizce). 301-302: 123-133. doi:10.1016/j.ccr.2014.10.014. 
  24. ^ Del Carpio, Edgar; Hernández, Lino; Ciangherotti, Carlos; Villalobos Coa, Valentina; Jiménez, Lissette; Lubes, Vito; Lubes, Giuseppe (1 Ekim 2018). "Vanadium: History, chemistry, interactions with a-amino acids and potential therapeutic applications". Coordination Chemistry Reviews (İngilizce). Elsevier. 372: 117-140. doi:10.1016/j.ccr.2018.06.002. 
  25. ^ Majjane, Abdelilah; Chahine, Abdelkrim; Et-tabirou, Mohamed; Echchahed, Bousselham; Do, Trong-On; McBreen, Peter (15 Ocak 2014). "X-ray photoelectron spectroscopy (XPS) and FTIR studies of vanadium barium phosphate glasses". (İngilizce). Elsevier. 143 (2): 779-787. doi:10.1016/j.matchemphys.2013.10.013. 
  26. ^ a b Audi, Georges; Bersillon, Olivier; Blachot, Jean; Wapstra, Aaldert Hendrik (2003). "The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties". Nuclear Physics A (İngilizce). 729: 3-128. Bibcode:2003NuPhA.729....3A. doi:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001. 
  27. ^ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties". (İngilizce). 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae. 
  28. ^ Butler, Alison (1990). "The Coordination and Redox Chemistry of Vanadium in Aqueous Solution". Chasteen, N. Dennis (Ed.). Vanadium in Biological Systems (İngilizce). Dordrecht: Springer. ss. 25-49. doi:10.1007/978-94-009-2023-1_2. ISBN . 
  29. ^ Al-Kharafi, F. M.; Badawy, W. A. (1997). "Electrochemical behavior of vanadium in aqueous solutions of different pH". (İngilizce). 42 (4): 579-586. doi:10.1016/S0013-4686(96)00202-2. 
  30. ^ Greenwood & Earnshaw 1997, s. 984.
  31. ^ Greenwood & Earnshaw 1997, s. 988.
  32. ^ Crans, Debbie C. (18 Aralık 2015). "Antidiabetic, Chemical, and Physical Properties of Organic Vanadates as Presumed Transition-State Inhibitors for Phosphatases". The Journal of Organic Chemistry (İngilizce). 80 (24): 11899-11915. doi:10.1021/acs.joc.5b02229. (PMID) 26544762. 
  33. ^ Jung, Sabrina (2018). Speciation of molybdenum- and vanadium-based polyoxometalate species in aqueous medium and gas-phase and its consequences for M1 structured MoV oxide synthesis (Tez) (İngilizce). doi:10.14279/depositonce-7254. 
  34. ^ Cruywagen, J. J. (1999), Sykes, A. G. (Ed.), Protonation, Oligomerization, and Condensation Reactions of Vanadate(V), Molybdate(vi), and Tungstate(vi), Advances in Inorganic Chemistry (İngilizce), 49, Academic Press, ss. 127-182, doi:10.1016/S0898-8838(08)60270-6, ISBN  
  35. ^ Tracey, Alan S.; Willsky, Gail R.; Takeuchi, Esther S. (19 Mart 2007). Vanadium: Chemistry, Biochemistry, Pharmacology and Practical Applications (İngilizce). CRC Press. ISBN . 
  36. ^ Dieter 2008, s. 13.
  37. ^ Greenwood & Earnshaw 1997, s. 994.
  38. ^ Strukul, Giorgio (1992). Catalytic Oxidations with Hydrogen Peroxide as Oxidant (İngilizce). Springer. s. 128. ISBN . 
  39. ^ a b Greenwood & Earnshaw 1997, s. 989.
  40. ^ Greenwood & Earnshaw 1997, s. 993.
  41. ^ Flesch, Gerald D.; Svec, Harry J. (1 Ağustos 1975). "Thermochemistry of vanadium oxytrichloride and vanadium oxytrifluoride by mass spectrometry". Inorganic Chemistry (İngilizce). 14 (8): 1817-1822. doi:10.1021/ic50150a015. 
  42. ^ Iqbal, Javed; Bhatia, Beena; Nayyar, Naresh K. (Mart 1994). "Transition Metal-Promoted Free-Radical Reactions in Organic Synthesis: The Formation of Carbon-Carbon Bonds". Chemical Reviews (İngilizce). 94 (2): 519-564. doi:10.1021/cr00026a008. 
  43. ^ Greenwood & Earnshaw 1997, s. 995.
  44. ^ Geiser, Jan Nicholas (2019). Development of an improved state-of-charge sensor for the all-vanadium redox flow battery (Tez) (İngilizce). doi:10.22028/D291-29229. 
  45. ^ Nica, Simona; Rudolph, Manfred; Görls, Helmar; Plass, Winfried (Nisan 2007). "Structural characterization and electrochemical behavior of oxovanadium(V) complexes with N-salicylidene hydrazides". Inorganica Chimica Acta (İngilizce). 360 (5): 1743-1752. doi:10.1016/j.ica.2006.09.018. 
  46. ^ Wilkinson, G.; Birmingham, J. M. (Eylül 1954). "Bis-cyclopentadienyl Compounds of Ti, Zr, V, Nb and Ta". Journal of the American Chemical Society (İngilizce). 76 (17): 4281-4284. doi:10.1021/ja01646a008. 
  47. ^ Bellard, S.; Rubinson, K. A.; Sheldrick, G. M. (15 Şubat 1979). "Crystal and molecular structure of vanadium hexacarbonyl". Acta Crystallographica Section B Structural Crystallography and Crystal Chemistry (İngilizce). 35 (2): 271-274. doi:10.1107/S0567740879003332. 
  48. ^ Elschenbroich, C.; Salzer A. (1992). Organometallics: A Concise Introduction (İngilizce). Wiley-VCH. ISBN . 
  49. ^ Haynes 2017, s. 14-17.
  50. ^ Hillebrand, W. F. (1907). "The Vanadium Sulphide, Patronite, and ITS Mineral Associates from Minasragra, Peru". Journal of the American Chemical Society (İngilizce). 29 (7): 1019-1029. doi:10.1021/ja01961a006. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  51. ^ Hewett, F. (1906). "A New Occurrence of Vanadium in Peru". The Engineering and Mining Journal. 82 (9): 385. 
  52. ^ a b Steinberg, W.S.; Geyser, W.; Nell, J. (2011). "The history and development of the pyrometallurgical processes at Evraz Highveld Steel & Vanadium" (PDF). The Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy. 111: 705-710. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2018. 
  53. ^ "mineralogical data about Patrónite". mindata.org. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2009. 
  54. ^ Allen, M. A.; Butler, G. M. (1921). "Vanadium" (PDF). University of Arizona. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Ocak 2020. 
  55. ^ Hukkanen, E.; Walden, H. (1985). "The production of vanadium and steel from titanomagnetites". International Journal of Mineral Processing (İngilizce). 15 (1-2): 89-102. Bibcode:1985IJMP...15...89H. doi:10.1016/0301-7516(85)90026-2. 
  56. ^ Polyak, Désirée E. (PDF) (İngilizce). United States Geological Survey. 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023. 
  57. ^ Pearson, C. D.; Green, J. B. (1 Mayıs 1993). "Vanadium and nickel complexes in petroleum resid acid, base, and neutral fractions". Energy & Fuels (İngilizce). 7 (3): 338-346. doi:10.1021/ef00039a001. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 
  58. ^ Anke, Manfred (2004). "Vanadium: An element both essential and toxic to plants, animals and humans?" (PDF). Anales de la Real Academia Nacional de Farmacia (İngilizce). 70 (4): 961-999. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. 
  59. ^ Dyni, John R. (2006). "Geology and resources of some world oil-shale deposits". Scientific Investigations Report (İngilizce). s. 22. doi:10.3133/sir29955294. 
  60. ^ a b c Dieter 2008, ss. 9-10.
  61. ^ Cowley, C. R.; Elste, G. H.; Urbanski, J. L. (Ekim 1978). "Vanadium abundances in early A stars". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 90: 536. Bibcode:1978PASP...90..536C. doi:10.1086/130379. 
  62. ^ a b c Moskalyk, R.R; Alfantazi, A.M (Eylül 2003). "Processing of vanadium: a review". Minerals Engineering (İngilizce). 16 (9): 793-805. Bibcode:2003MiEng..16..793M. doi:10.1016/S0892-6875(03)00213-9. 
  63. ^ Carlson, O. N.; Owen, C. V. (1961). "Preparation of High-Purity Vanadium Metalb by the Iodide Refining Process". Journal of the Electrochemical Society (İngilizce). 108 (1): 88. doi:10.1149/1.2428019. 
  64. ^ Chandler, Harry (1998). Metallurgy for the Non-metallurgist (İngilizce). ASM International. ss. 6-7. ISBN . 
  65. ^ Davis, Joseph R. (1995). Tool Materials: Tool Materials (İngilizce). ASM International. ISBN . 
  66. ^ Oleg D. Neikov; Naboychenko, Stanislav; Mourachova, Irina; Gopienko, Victor G.; Frishberg, Irina V.; Lotsko, Dina V. (24 Şubat 2009). Handbook of Non-Ferrous Metal Powders: Technologies and Applications (İngilizce). Elsevier. s. 490. ISBN . 
  67. ^ Zwicker, Ulrich (1974). "Herstellung des Metalls". Titan und Titanlegierungen (İngilizce). ss. 4-29. doi:10.1007/978-3-642-80587-5_2. ISBN . 
  68. ^ Verhoeven, J. D.; Pendray, A. H.; Dauksch, W. E. (Eylül 1998). "The key role of impurities in ancient damascus steel blades". JOM (İngilizce). 50 (9): 58-64. Bibcode:1998JOM....50i..58V. doi:10.1007/s11837-998-0419-y. 
  69. ^ Hardy, George F.; Hulm, John K. (15 Şubat 1953). "Superconducting Silicides and Germanides". Physical Review (İngilizce). 89 (4): 884. Bibcode:1953PhRv...89Q.884H. doi:10.1103/PhysRev.89.884. 
  70. ^ Markiewicz, W.; Mains, E.; Vankeuren, R.; Wilcox, R.; Rosner, C.; Inoue, H.; Hayashi, C.; Tachikawa, K. (Ocak 1977). "A 17.5 Tesla superconducting concentric Nb3Sn and V3Ga magnet system". IEEE Transactions on Magnetics (İngilizce). 13 (1): 35-37. doi:10.1109/TMAG.1977.1059431. 
  71. ^ Rohrmann, B. (1985). "Vanadium in South Africa (Metal Review Series no. 2)". Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy (İngilizce). 85 (5): 141-150. hdl:10520/AJA0038223X_1959. 
  72. ^ Overy, R. J. (1973). "Transportation and Rearmament in the Third Reich". The Historical Journal (İngilizce). 16 (2): 389-409. doi:10.1017/s0018246x00005926. 
  73. ^ Langeslay, Ryan R.; Kaphan, David M.; Marshall, Christopher L.; Stair, Peter C.; Sattelberger, Alfred P.; Delferro, Massimiliano (8 Ekim 2018). "Catalytic Applications of Vanadium: A Mechanistic Perspective". Chemical Reviews (İngilizce). 119 (4): 2128-2191. doi:10.1021/acs.chemrev.8b00245.  1509906. (PMID) 30296048. 
  74. ^ Eriksen, K.M.; Karydis, D.A.; Boghosian, S.; Fehrmann, R. (Ağustos 1995). "Deactivation and Compound Formation in Sulfuric-Acid Catalysts and Model Systems". Journal of Catalysis (İngilizce). 155 (1): 32-42. doi:10.1006/jcat.1995.1185. 
  75. ^ Abon, Michel; Volta, Jean-Claude (Eylül 1997). "Vanadium phosphorus oxides for n-butane oxidation to maleic anhydride". Applied Catalysis A: General (İngilizce). 157 (1-2): 173-193. doi:10.1016/S0926-860X(97)00016-1. 
  76. ^ Fierro, J. G. L., (Ed.) (2006). Metal Oxides, Chemistry and Applications (İngilizce). CRC Press. ss. 415-455. ISBN . 
  77. ^ Nomura, Kotohiro; Zhang, Shu (2011). "Design of Vanadium Complex Catalysts for Precise Olefin Polymerization". Chemical Reviews (İngilizce). 111 (3): 2342-2362. doi:10.1021/cr100207h. (PMID) 21033737. 
  78. ^ Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.o23_o01. 
  79. ^ Joerissen, Ludwig; Garche, Juergen; Fabjan, Ch.; Tomazic, G. (Mart 2004). "Possible use of vanadium redox-flow batteries for energy storage in small grids and stand-alone photovoltaic systems". Journal of Power Sources (İngilizce). 127 (1-2): 98-104. Bibcode:2004JPS...127...98J. doi:10.1016/j.jpowsour.2003.09.066. 
  80. ^ Rychcik, M.; Skyllas-Kazacos, M. (Ocak 1988). "Characteristics of a new all-vanadium redox flow battery". Journal of Power Sources (İngilizce). 22 (1): 59-67. Bibcode:1988JPS....22...59R. doi:10.1016/0378-7753(88)80005-3. 
  81. ^ Li, Liyu; Kim, Soowhan; Wang, Wei; Vijayakumar, M.; Nie, Zimin; Chen, Baowei; Zhang, Jianlu; Xia, Guanguang; Hu, Jianzhi; Graff, Gordon; Liu, Jun; Yang, Zhenguo (Mayıs 2011). "A Stable Vanadium Redox-Flow Battery with High Energy Density for Large-Scale Energy Storage". Advanced Energy Materials (İngilizce). 1 (3): 394-400. doi:10.1002/aenm.201100008. 
  82. ^ Guan, H.; Buchheit, R. G. (1 Mart 2004). "Corrosion Protection of Aluminum Alloy 2024-T3 by Vanadate Conversion Coatings". Corrosion (İngilizce). 60 (3): 284-296. doi:10.5006/1.3287733. 
  83. ^ Lositskii, N. T.; Grigor'ev, A. A.; Khitrova, G. V. (Aralık 1966). "Welding of chemical equipment made from two-layer sheet with titanium protective layer (review of foreign literature)". Chemical and Petroleum Engineering (İngilizce). 2 (12): 854-856. doi:10.1007/BF01146317. 
  84. ^ Matsui, H.; Fukumoto, K.; Smith, D.L.; Chung, Hee M.; van Witzenburg, W.; Votinov, S. N. (Ekim 1996). "Status of vanadium alloys for fusion reactors". Journal of Nuclear Materials (İngilizce). 233-237: 92-99. Bibcode:1996JNuM..233...92M. doi:10.1016/S0022-3115(96)00331-5. 
  85. ^ (PDF) (İngilizce). . 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2009. 
  86. ^ US7842420B2, Wixom, Michael R. & Chuanjing Xu, "Electrode material with enhanced ionic transport properties", 30 Kasım 2010 tarihinde verildi  9 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  87. ^ Kariatsumari, Koji (Şubat 2008). (İngilizce). Nikkei Business Publications. 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ Saïdi, M.Y.; Barker, J.; Huang, H.; Swoyer, J.L.; Adamson, G. (1 Haziran 2003). "Performance characteristics of lithium vanadium phosphate as a cathode material for lithium-ion batteries". Journal of Power Sources (İngilizce). 119-121: 266-272. Bibcode:2003JPS...119..266S. doi:10.1016/S0378-7753(03)00245-3. 
  89. ^ Gribble, Gordon W. (1999). "The diversity of naturally occurring organobromine compounds". Chemical Society Reviews (İngilizce). 28 (5): 335-346. doi:10.1039/a900201d. 
  90. ^ Butler, Alison; Carter-Franklin, Jayme N. (2004). "The role of vanadium bromoperoxidase in the biosynthesis of halogenated marine natural products". Natural Product Reports (İngilizce). 21 (1): 180-188. doi:10.1039/b302337k. (PMID) 15039842. 
  91. ^ Robson, R. L.; Eady, R. R.; Richardson, T. H.; Miller, R. W.; Hawkins, M.; Postgate, J. R. (1986). "The alternative nitrogenase of Azotobacter chroococcum is a vanadium enzyme". Nature (İngilizce). 322 (6077): 388-390. Bibcode:1986Natur.322..388R. doi:10.1038/322388a0. 
  92. ^ Smith, M. J. (1989). "Vanadium biochemistry: The unknown role of vanadium-containing cells in ascidians (sea squirts)". Experientia (İngilizce). 45 (5): 452-457. doi:10.1007/BF01952027. (PMID) 2656286. 
  93. ^ MacAra, Ian G.; McLeod, G. C.; Kustin, Kenneth (1979). "Tunichromes and metal ion accumulation in tunicate blood cells". Comparative Biochemistry and Physiology B (İngilizce). 63 (3): 299-302. doi:10.1016/0305-0491(79)90252-9. 
  94. ^ Trefry, John H.; Metz, Simone (1989). "Role of hydrothermal precipitates in the geochemical cycling of vanadium". Nature (İngilizce). 342 (6249): 531-533. Bibcode:1989Natur.342..531T. doi:10.1038/342531a0. 
  95. ^ Weiss, H.; Guttman, M. A.; Korkisch, J.; Steffan, I. (1977). "Comparison of methods for the determination of vanadium in sea-water". Talanta (İngilizce). 24 (8): 509-511. doi:10.1016/0039-9140(77)80035-0. (PMID) 18962130. 
  96. ^ Ruppert, Edward E.; Fox, Richard, S.; Barnes, Robert D. (2004). Invertebrate Zoology (İngilizce) (7. bas.). Cengage Learning. s. 947. ISBN . 
  97. ^ Kneifel, Helmut; Bayer, Ernst (Haziran 1973). "Determination of the Structure of the Vanadium Compound, Amavadine, from Fly Agaric". Angewandte Chemie International Edition in English (İngilizce). 12 (6): 508. doi:10.1002/anie.197305081. 
  98. ^ Falandysz, J.; Kunito, T.; Kubota, R.; Lipka, K.; Mazur, A.; Falandysz, Justyna J.; Tanabe, S. (31 Ağustos 2007). "Selected elements in fly agaric Amanita muscaria". Journal of Environmental Science and Health, Part A (İngilizce). 42 (11): 1615-1623. doi:10.1080/10934520701517853. (PMID) 17849303. 
  99. ^ Berry, Robert E.; Armstrong, Elaine M.; Beddoes, Roy L.; Collison, David; Ertok, S. Nigar; Helliwell, Madeleine; Garner, C. David (15 Mart 1999). "The Structural Characterization of Amavadin". Angewandte Chemie (İngilizce). 38 (6): 795-797. doi:10.1002/(SICI)1521-3773(19990315)38:6<795::AID-ANIE795>3.0.CO;2-7. (PMID) 29711812. 
  100. ^ da Silva, José A. L.; Fraústo da Silva, João J. R.; Pombeiro, Armando J. L. (Ağustos 2013). "Amavadin, a vanadium natural complex: Its role and applications". Coordination Chemistry Reviews (İngilizce). 257 (15-16): 2388-2400. doi:10.1016/j.ccr.2013.03.010. 
  101. ^ Schwarz, Klaus; Milne, David B. (22 Ekim 1971). "Growth Effects of Vanadium in the Rat". Science (İngilizce). 174 (4007): 426-428. Bibcode:1971Sci...174..426S. doi:10.1126/science.174.4007.426. (PMID) 5112000. 
  102. ^ Nickel. IN: Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Copper 22 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Academy Press. 2001, ss. 532-543.
  103. ^ Srivastava, A. K. (2000). "Anti-diabetic and toxic effects of vanadium compounds". Molecular and Cellular Biochemistry (İngilizce). 206 (206): 177-182. doi:10.1023/A:1007075204494. (PMID) 10839208. 
  104. ^ Roşin, İ. V. (1967). "Токсикология соединении ванадия, применяемых в современной промышленности". Gigiena i Sanitariya (Rusça). 32 (6): 26-32. (PMID) 5605589. 
  105. ^ a b (İngilizce). İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi. 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  106. ^ Sax, N. I. (1984). Dangerous Properties of Industrial Materials (İngilizce) (6. bas.). Van Nostrand Reinhold. ss. 2717-2720. 
  107. ^ a b Ress, N. B.; Chou, B. J.; Renne, R. A.; Dill, J. A.; Miller, R. A.; Roycroft, J. H.; Hailey, J. R.; Haseman, J. K.; Bucher, J. R. (1 Ağustos 2003). "Carcinogenicity of Inhaled Vanadium Pentoxide in F344/N Rats and B6C3F1 Mice". Toxicological Sciences (İngilizce). 74 (2): 287-296. doi:10.1093/toxsci/kfg136. (PMID) 12773761. 
  108. ^ Wörle-Knirsch, Jörg M.; Kern, Katrin; Schleh, Carsten; Adelhelm, Christel; Feldmann, Claus; Krug, Harald F. (2007). "Nanoparticulate Vanadium Oxide Potentiated Vanadium Toxicity in Human Lung Cells". Environmental Science and Technology (İngilizce). 41 (1): 331-336. Bibcode:2007EnST...41..331W. doi:10.1021/es061140x. (PMID) 17265967. 
  109. ^ Ścibior, A.; Zaporowska, H.; Ostrowski, J. (2006). "Selected haematological and biochemical parameters of blood in rats after subchronic administration of vanadium and/or magnesium in drinking water". Archives of Environmental Contamination and Toxicology (İngilizce). 51 (2): 287-295. doi:10.1007/s00244-005-0126-4. (PMID) 16783625. 
  110. ^ González-Villalva, Adriana; Fortoul, Teresa I; Avila-Costa, Maria Rosa; Piñón-Zarate, Gabriela; Rodriguez-Lara, Vianey; Martínez-Levy, Gabriela; Rojas-Lemus, Marcela; Bizarro-Nevarez, Patricia; Díaz-Bech, Patricia; Mussali-Galante, Patricia; Colin-Barenque, Laura (Nisan 2006). "Thrombocytosis induced in mice after subacute and subchronic V2O5 inhalation". Toxicology and Industrial Health (İngilizce). 22 (3): 113-116. doi:10.1191/0748233706th250oa. (PMID) 16716040. 
  111. ^ Kobayashi, Kazuo; Himeno, Seiichiro; Satoh, Masahiko; Kuroda, Junji; Shibata, Nobuo; Seko, Yoshiyuki; Hasegawa, Tatsuya (2006). "Pentavalent vanadium induces hepatic metallothionein through interleukin-6-dependent and -independent mechanisms". Toxicology (İngilizce). 228 (2-3): 162-170. doi:10.1016/j.tox.2006.08.022. (PMID) 16987576. 
  112. ^ Soazo, Marina; Garcia, Graciela Beatriz (2007). "Vanadium exposure through lactation produces behavioral alterations and CNS myelin deficit in neonatal rats". Neurotoxicology and Teratology (İngilizce). 29 (4): 503-510. doi:10.1016/j.ntt.2007.03.001. (PMID) 17493788. 
  113. ^ Barceloux, Donald G. (1999). "Vanadium". Clinical Toxicology. 37 (2): 265-278. doi:10.1081/CLT-100102425. (PMID) 10382561. 
  114. ^ Duffus, J. H. (2007). "Carcinogenicity classification of vanadium pentoxide and inorganic vanadium compounds, the NTP study of carcinogenicity of inhaled vanadium pentoxide, and vanadium chemistry". (İngilizce). 47 (1): 110-114. doi:10.1016/j.yrtph.2006.08.006. (PMID) 17030368. 
  115. ^ Opreskos, Dennis M. (1991). (İngilizce). Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  116. ^ Woodyard, Doug (18 Ağustos 2009). Pounder's Marine Diesel Engines and Gas Turbines (İngilizce). Butterworth-Heinemann. s. 92. ISBN . 
  117. ^ Totten, George E.; Westbrook, Steven R.; Shah, Rajesh J. (1 Haziran 2003). Fuels and Lubricants Handbook (İngilizce). s. 152. ISBN . 
Genel
  • Rehder, Dieter (2008). Bioinorganic Vanadium Chemistry. Inorganic Chemistry (İngilizce) (1. bas.). Hamburg: John Wiley & Sons. ISBN . 
  • Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (İngilizce) (2. bas.). Butterworth-Heinemann. ISBN . 
  • Haynes, W. M., (Ed.) (2017). (İngilizce) (97. bas.). CRC Press. ISBN . 

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta Vanadyum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Slebodnick, Carla (1999). "Modeling the Biological Chemistry of Vanadium: Structural and Reactivity Studies Elucidating Biological Function". Hill, Hugh A. O. (Ed.). Metal Sites in Proteins and Models (İngilizce). Springer. ISBN . 

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Vanadyum simgesi V atom numarasi 23 olan bir elementtir Bir gecis metali olan element dogada nadiren bulunur Yapay olarak izole edildiginde oksit bir katmanin ortaya cikmasiyla pasiflesir ve kararli hale gelen elementin oksitlenmesi sona erer Vanadyum 23VFarkli 99 safliktaki uc vanadyum kristal cubugu ile 99 95 safliktaki 1 cm3 hacmindeki bir vanadyum kupuGorunusMavi gri metalStandart atom agirligi Ar std V 50 9415 1 Periyodik tablodaki yeriHidrojen HelyumLityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor NeonSodyum Magnezyum Aluminyum Silisyum Fosfor Kukurt Klor ArgonPotasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakir Cinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom KriptonRubidyum Stronsiyum Itriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gumus Kadmiyum Indiyum Kalay Antimon Tellur Iyot KsenonSezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum Iterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum Iridyum Platin Altin Civa Talyum Kursun Bizmut Polonyum Astatin RadonFransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptunyum Plutonyum Amerikyum Kuriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynstaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Rontgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson V Nbtitanyum vanadyum kromAtom numarasi Z 23Grup5 grupPeriyot4 periyotBlok d blokuElektron dizilimi Ar 3d3 4s2Kabuk basina elektron2 8 11 2Fiziksel ozelliklerFaz SSB de KatiErime noktasi2183 2208 K 1910 1935 C 3470 3515 F Kaynama noktasi3680 K 3407 C 6164 6 F Yogunluk OS 6 0 6 11 g cm3siviyken en de 5 5 g cm321 5 3 Buharlasma entalpisi465 9 kJ molMolar isi kapasitesi24 89 J mol K Buhar basinciP Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 kT K 2101 2289 2523 2814 3187 3679Atom ozellikleriYukseltgenme durumlari 3 1 0 1 2 3 4 5 amfoter oksit ElektronegatiflikPauling olcegi 1 63Iyonlasma enerjileri1 650 9 kJ mol2 1414 kJ mol3 2830 kJ mol Atom yaricapiDeneysel 134 pmKovalent yaricapi153 8 pmBir spektrum araligindaki renk cizgileriElementin spektrum cizgileriDiger ozellikleriKristal yapi Hacim merkezli kubik hmk Ses hizi cubukta4560 m s 20 C de Genlesme8 4 µm m K Isi iletkenligi30 7 W m K Elektrik direnci197 W mManyetik duzenParamanyetikManyetik alinganlik 255 0 10 6 cm3 molYoung modulu128 GPaKayma modulu47 GPaHacim modulu160 GPaPoisson orani0 35Mohs sertligi6 7Vickers sertligi628 640 MPaBrinell sertligi600 742 MPaCAS Numarasi7440 62 2TarihiAdini aldigiVanadisAndres Manuel del Rio 1801 Ilk izolasyonHenry Roscoe 1867 AdlandiranNils Gabriel Sefstrom 1830 Ana izotoplariIzotop Bolluk Yari omur t1 2 Bozunma turu Urun48V yapay 16 g b 48Ti49V yapay 330 g e 49Ti50V 0 25 2 71 1017 y e 50Tib 50Cr51V 99 75 kararli Andres Manuel del Rio tarafindan 1801 yilinda vanadinit mineralinin Pb5 VO4 3Cl analizi sirasinda kesfedildi ve erythronium adi verildi Ancak bir sure sonra erythronium ile kromun aslinda ayni element olduklari fikri kabul gordu 1831 yilinda Nils Gabriel Sefstrom vanadyumun kesfedilmemis bir element oldugunu ispatlayarak elemente Iskandinav guzellik ve bereket tanricasi Vanadis in Freyja olarak da bilinir adini verdi Henry Roscoe ise 1867 de vanadyumu izole etti Element dogadaki yaklasik 65 mineral ile fosil yakit rezervlerinde bulunur Cin ve Rusya da celik uretiminde ortaya cikan curufun islenmesi ile uretilir Diger ulkelerde ise direkt olarak manyetitten agir petrolun olusturdugu baca tozunun geridonusumu ya da bir yan urunu olarak elde edilir Elementin en yaygin kullanimi alasimli celik endustrisindedir Vanadyum redoks pili uretimi de zamanla artis gosterir Endustriyel acidan en cok kullanan vanadyum bilesigi olan vanadyum pentoksit V2O5 sulfurik asit uretimi sirasinda bir katalizor islevi gorur Cogu canlida bulunan vanadyum bazi enzimlerin aktif bolgesi olarak kullanilir TarihiKesfi ve adlandirilmasi 1801 de Andres Manuel del Rio ile iki yardimcisi Meksika nin Hidalgo eyaletindeki Zimapan yakinlarindaki Purisima del Cardonal madeninde boz kursun daha sonralari vanadinit olarak adlandirildi ornegi buldu Ornek uzerinde gerceklestirdigi birtakim calismalar sonrasinda del Rio yeni bir element duyurdu Ilk olarak oksitleri cozeltileri tuzlari ve cokeltilerinin cesitli renkler tasidigini gozlemledigi elementi Yunancada tum renkler anlami tasiyan pagxrwmio panhromio kelimesinden turetilen pankromyum seklinde adlandirdi Ancak sonrasinda tuzlarin asitle isitildiginda kirmizi renk almasindan oturu elemente Yunancada kirmizi anlamina gelen ery8ros erutrhos kelimesinden turettigi erithronyum adini verdi Elementin kesfine dair ilk haber 1802 de yayimlandi Del Rio Nisan 1803 te Meksiko ya gelen ve Freiberg Madencilik Akademisinde birlikte ogrenim gordugu Alexander von Humboldt a elde ettigi bu elementten bahsetti Von Humboldt del Rio nun verdigi bilgilere gore bu elementin 1797 de kesfedilen krom ya da 1789 da kesfedilen uranyum olabilecegini one surdu O donemlerde kromun detayli tanimi Meksika ya ulasmamisti Von Humboldt un anlattiklari ve ulkeye getirdigi Antoine Francois de Fourcroy un Systeme des connaissances chimiques adli kitabin besinci cildinde okuduklarindan sonra kesfettigini soyledigi elementin krom olduguna ikna olan del Rio 1804 te yayimladigi ve calismalarini anlattigi makalesinde elde ettigi elementin krom oldugunu yazdi Avrupa ya donusu esnasinda von Humboldt hem boz kursun orneklerini hem de del Rio nun calismasinin Fransizca bir kopyasini da yaninda goturdu Agustos 1804 te Paris e ulastiktan sonra bunlari Hippolyte Victor Collet Descotils e verdi Ornek uzerinde gerceklestirdigi analizleri ardindan 1805 te yayimladigi makalesinde Collet Descotils ortaya cikan elementin krom oldugunu belirtti Del Rio nun analiz sonuclarini bir makale olarak yayimlamayan von Humboldt Collet Descotils in calismasini del Rio ya da gonderdi Isvec in Smaland ilindeki Taberg yakinlarindan elde ettigi bir demir cevheri orneginde buldugu oksitte vanadyum pentoksit V2O5 krom ya da uranyuma benzer davranislar sergilese de yeni bir element ortaya ciktigini dusunen Nils Gabriel Sefstrom analizi kontrol etmesi icin oksit ornegini Jacob Berzelius a da verdi Berzelius un kontrolunun ardindan 1831 de yayimladigi makaleyle Sefstrom yeni bir element kesfettigini duyurdu Daha once hicbir elementin ilk harfi olarak kullanilmayan V harfiyle baslayan bir isim arayisina giren Sefstrom elementin meydana getirdigi guzel renkli tuz ve cozeltilere atfen Iskandinav mitolojisideki guzellik ve bereket tanricasi Vanadis ten turettigi vanadyum isminde karar kildi Bu kesfi ogrenen Friedrich Wohler de von Humboldt un daha onceleri kendisine verdigi boz kursun ornegi uzerinde calismalar surdurdu Berzelius un Sefstrom un elde ettigi elementten gonderdigi ornekle von Humboldt tan aldigini karsilastiran Wohler yilin ilerleyen donemlerinde bu iki elementin ayni oldugunu dogruladi Von Humboldt Fransiz Bilimler Akademisinin 2 Subat 1831 tarihli oturumunda elementin kesfi icin del Rio Sefstrom ve Wohler e esit pay verdi 1831 de George William Featherstonhaugh elementin ilk bulundugu yer olan Zimapan a atfen zimapanyum ya da del Rio ya atfen riyum ya da riyonyum olarak adlandirilabilecegini yazsa da bu oneri kabul gormedi Del Rio 1832 de yayimlanan kitabi Elementos de Orictognosia nin ikinci baskisinda su ifadeleri kullandi Humboldt Meksika dan ayrildiginda yayimlayabilecegini dusunerek calismalarimin Fansizca bir kopyasini verdim Insanlarin dikkatini cekecek degerde olduklarini dusunseydi yeni bir metalin kesfi otuz yil gecikmezdi Izolasyonu eldesi ve kullanim gecmisi Baska elementlerle birlikte bulunmasindan oturu kesfinin ilk donemlerinde vanadyumun izole edilmesi konusunda birtakim zorluklar yasaniyordu 1831 de Jacob Berzelius elementi urettigini kaydetse de Henry Roscoe elde edilenin vanadyum nitrur VN oldugunu gosterdi 1867 de Roscoe vanadyum II kloruru VCl2 hidrojen H ile indirgeyerek elementi toz seklinde izole etmeyi basardi Elementin ilk kullanimi 1903 te vanadyum alasimli celigin uretimiyle gerceklesti Ilk genis capli endustriyel kullanimi ise 1905 te Ford Model T nin alasimli celik sasisinde oldu Vanadyumun eklenmesiyle celigin kutlesi azalirken cekme dayanimi artmisti 1911 de Martin Henze Ascidiacea uyelerinin kan hucrelerinde ya da solom hucrelerinde vanadyum iceren hemovanadin proteinlerini kesfetti 1927 de John Wesley Marden ile Malcolm N Rich vanadyum pentoksidin V2O5 kalsiyum Ca ile indirgenmesi sonucunda 99 8 safliginda vanadyum elde etti Ilerleyen donemde uranyuma olan talebin artmasi elde edilen vanadyumum da artmasina yol acti Karnotit K2 UO2 2 VO4 2 kullanilarak uranyum elde edilirken vanadyum da yan urun olarak ortaya cikiyordu OzellikleriFiziksel ve kimyasal ozellikleri Bir gecis metali olan ve periyodik tablonun 5 grubunda yer alan vanadyumun mavi gri renkli metalik bir gorunumu vardir Sunek bir element olup oda sicakliginda dovulebilir Elektrigi iletirken isiyi yalitir Mohs olcegine gore 6 7 sertlik degerine sahip olan vanadyum Vickers testinde 628 640 MPa Brinell testinde ise 600 742 MPa basinca dayaniklidir Vanadyumun mekanik ozellikleri elementik safligina dolayisiyla uretim yontemine gore degisiklik gosterir Oksijen hidrojen azot ve karbon sertligi ve cekme dayanimini arttirirken sunekligi azaltir Korozyona karsi direncli alkaliler ile sulfurik ve hidroklorik asitlere karsi kararlidir Sicakligi 250 C 523 K 482 F altindaki havada kararlidir Surekli depolama yuzeyinin kahverengimsi siyaha donmesine neden olurken 300 C 573 K 572 F ustundeki havada kayda deger bir oksitlenme baslar 500 C 773 K 932 F sicakliga kadar olan ortamlarda hidrojeni arayerlerinde depolayarak gevreklesir ve toz haline getirilmesi kolaylasir Elementin vakumlu bir ortama alinip sicakligin 600 700 C 873 973 K 1112 1292 F degerlerine yukseltilmesiyle bu hidrojen serbest kalir Dusuk sicakliklarda V H sisteminde bir hidrur fazi gozlemlenir Elementin erime noktasi 1 910 C 3 470 F 2 180 K ile 1 935 C 3 515 F 2 208 K arasinda kaynama noktasi ise 3 407 C 6 165 F 3 680 K kadardir Kati haldeki yogunlugu 6 0 6 11 g cm3 arasindayken sivi haldeki yogunlugu 5 5 g cm3 kadardir Paramanyetik olan vanadyum kafes sabitinin 0 3 nm oldugu hacim merkezli kubik kristal yapiya sahiptir Elektronegatifligi Pauling olcegine gore 1 63 tur Izotoplari Dogada bulunan vanadyumun 99 75 i kararli bir izotop olan vanadyum 51 kalan 0 25 i ise bir radyoizotop olan vanadyum 50 seklindedir Vanadyum 51 izotopunun cekirdek spini 7 2 dir Vanadyum 50 2 71 1017 yillik yari omre sahiptir ve sonrasinda ya elektron yakalanmasi 83 gecirerek titanyum 50 ya da beta bozunmasi 17 gecirerek krom 50 olusturur Elementin kutle numarasi 40 ila 65 arasinda degisen 24 yapay radyoizotopu tespit edilmistir 330 gunluk yari omre sahip vanadyum 49 elementin en kararli yapay radyoizotopudur Vanadyum 48 in 16 gunluk yari omru varken kalan izotoplarin yari omurleri bir saatten kisadir En az dort izotopunun yari kararli uyarilmis durumlari vardir Vanadyum 49 dan elektron yakalanmasi geciren vanadyum 48 ile izometrik gecis sonucu vanadyum 46 olusturan vanadyum 46m haric vanadyum 43 e kadar tum izotoplar beta bozunmasina ugrar Kutle numarasi 40 tan dusuk vanadyum izotoplarinin bozunma turu proton emisyonu 51 den buyuk olanlarinki ise beta eksi bozunmasidir 0 1 oraninda kalsiyum 40 olusturan vanadyum 44 disinda 50 den dusuk kutle numarasina sahip izotoplar titanyum 51 den yuksek kutle numarasina sahip izotoplar ise krom izotoplarina bozunur BilesikleriSoldan saga V H2O 6 2 V H2O 6 3 VO H2O 5 2 ve VO H2O 5 3 Vanadyum komplekslerinde 3 1 0 1 2 3 4 ve 5 yukseltgenme durumlarina sahip olabilir En yaygin bulundugu yukseltgenme durumlari 2 ile 5 arasindakilerdir ve sulu cozeltide bu durumlar pH degerine gore sirasiyla V H2O 6 2 formuluyle lila V H2O 6 3 formuluyle yesil VO H2O 5 2 formuluyle mavi ya da VO H2O 5 3 formuluyle sari turuncu birer su kompleksi olusturur Dogada ise vanadyum 3 ile 5 arasindaki yukseltgenme durumlarinda bulunur Vanadyum II bilesikleri indirgen vanadyum V bilesikleri ise yukseltgendir Vanadyum IV bilesikleri genellikle merkezinde VO2 bulunan vanadil turevleri seklindedir Amonyum vanadat V NH4VO3 cinko Zn ile indirgenilerek vanadyumun 2 ile 5 arasindaki yukseltgenme durumlarindaki farkli renkleri almasini saglayabilir Daha dusuk yukseltgenme durumlari V CO 6 V CO 6 ya da benzer bilesiklerde gorulur Vanadyum redoks pilinin bir elektrodu vanadyumun 5 4 yukseltgenme durumu ciftini diger elektrodu ise 3 2 ciftini kullanir Bu yukseltgenme durumlari arasindaki donusum cinko tozu ya da amalgam iceren bir vanadyum V bilesiginin guclu bir asidik cozeltisinin indirgenmesiyle gozlemlenir Pervanadilin VO2 H2O 4 neden oldugu baslangictaki sari renk sonrasinda sirasiyla VO H2O 5 2 bilesiginin mavi V H2O 6 3 bilesiginin yesil ve V H2O 6 2 bilesiginin mor rengine donusur Oksianyonlar Sulu cozeltideki vanadyumun Pourbaix diyagrami Sulu cozeltide vanadyum V pH ve yogunluga bagli olan en az 11 tur oksianyon olusturur Dort yuzlu ortovanadat iyonu VO3 4 pH degerinin 12 14 arasinda oldugu cozeltilerdeki birincil turdur Daha dusuk pH degerlerinde monomer HVO4 2 ile dimer V2O7 4 barindiran cozeltiler ortaya cikar Vanadyum yogunlugu yaklasik 10 2M den toplam vanadyum yogunlugunun logaritmasinin M ye oraninin negatif degeri olan pV degerinin de 2 den dusuk oldugu bu cozeltilerde HVO4 2 baskindir pH degeri dustukce protonlanma ve yogunlasma artarak polivanadatlar olusturur 4 6 pH degeri araliginda H2VO4 baskin ve pV degerinin yaklasik 4 fazla oldugu daha yogun cozeltilerde trimer ve tetramerler olusur 2 4 arasindaki pH degerinde ortovanadatin asagidaki yogunlasma reaksiyonu sonucu olusturdugu dekavanadat V10O28 6 baskin hale gelir 10 VO4 3 24 H V10O28 6 12 H2O Dekavanadattaki her V V merkezi altisar oksit ligand cevreler Vanadik asit H3VO4 dort yuzlu H2VO4 turlerinin protonlanmasi sonucunda oncelikli olarak sekiz yuzlu VO2 H2O 4 turunun olusmasindan oturu yalnizca cok dusuk yogunluklarda var olur 2 den dusuk pH degerine sahip asidik cozeltilerde baskin olan tur dioksovanadyum monokatyon VO2 H2O 4 iken yuksek yogunluklarda vanadik asidin asit anhidrati olan vanadyum pentoksit V2O5 cokelir Vanadyum V bromoperoksidaz enzimlerinin vanadyum iceren etkin alanindakiler gibi cesitli peroksit kompleksleri olusturur VO O2 H2O 4 turu asidik cozeltilerde kararlidir Alkali cozeltilerde ise 2 3 ya da 4 peroksit gruplu turler bilinir 4 peroksit gruplular M3V O2 4 nH2O M ile gosterilen kisim Li Na vs olabilir formullu mor renkli ve vanadyumun 8 koordinatli on iki yuzlu yapida oldugu tuzlar olusturur Halojenur turevleri Vanadyumun bilinen VXn n 2 5 formullu on iki cift halojenuru mevcuttur Vanadyum tetraiyodur VI4 vanadyum pentaklorur VCl5 vanadyum bromur VBr5 ve vanadyum pentaiyodurun VI5 varligi tespit edilememis olup var olmalari durumundaysa son derece kararsizdir Diger reaktiflerle birlikte vanadyum tetraklorur VCl4 dienlerin polimerizasyonunda katalizor olarak kullanilir Tum cift halojenurler gibi vanadyum halojenurler de Lewis asididir Vanadyum halojenurlerin cogu VXnL6 n X halojenur L diger ligant formuluyle sekiz yuzlu yapilar meydana getirir VOmXn formullu bircok vanadyum oksihalojenur vardir Ucucu olan vanadyum oksitriklorur VOCl3 ile vanadyum V oksitriflorur VOF3 gaz halindeyken dort yuzlu ve Lewis asididir Koordinasyon bilesikleri Vanadil asetilasetonatin VO O2C5H72top ve cubuk modeli Vanadyum II ve III bilesikleri indirgen V IV ve V V bilesikleri ise yukseltgendir Vanadyum iyonunun bazi bilesikleri V CN 7 4 ornegindeki gibi 6 dan yuksek koordinasyon sayisina ulasirlar Oksovanadyum V yukseltgen bromlasma ve tiyoeter yukseltgenmelerinde kullanilan tetradentat ligandlar ve peroksitlerle birlikte 7 koordinatli koordinasyon bilesikleri olustururlar V4 un koordinasyon kimyasinda kendisine guclu baglanan dort ligand ile zayif baglanan bir ligand olan VO2 merkezi baskindir Bu duruma bir ornek teskil eden vanadil asetilasetonat V O O2C5H72 bilesiginde vanadyum 5 koordinatli ve bozuk bir kare piramit seklinde oldugundan piridin gibi altinci bir ligand baglanabilse de bu surecin baglanma sabiti dusuk olur VOCl2 NMe3 2 gibi 5 koordinatli vanadil bilesiklerinin cogu trigonal bipiramidal yapidadir V5 in koordinasyon kimyasinda genellikle vanadyum IV oncullerinin hava oksitlenmesi sonucu olusan 5 yukseltgenme durumunun kararli hale gelmesini ve 4 ile 5 yukseltgenme durumlari arasindaki donusumun kolaylasmasini saglayan gorece kararli dioksovanadyum koordinasyon bilesikleri baskindir Organometalik bilesikler Vanadyumun olan vanadosen diklorur ucucu bir baslatici reaktiftir Vanadyum hekzakarbonil V CO 6 paramanyetik bir metal karbonildir Dogadaki varligi ve eldesiFas ta bulunan bir vanadinit parcasi Tahmini 120 mg kg lik oraniyla Yerkabugu nun yaklasik 0 012 sini olusturan vanadyum Yerkabugu nda en bol bulunan 20 elementtir 20 yuzyilin baslarinda Junin Peru yakinlarindaki Ragra Madeni nde bir vanadyum cevheri kesfedildi Bu donemlerde patronit VS4 vanadyum elde ediliminde kullanilan baslica mineraldi 1920 itibariyla dunyadaki vanadyum uretiminin yaklasik ucte ikisi bu madende gerceklestiriliyordu 1910 ve 1920 lerde karnotitten K2 UO2 2 VO4 2 3H2O uranyum uretimi baslayinca vanadyum da bu surecte ortaya cikan bir ara urun olarak elde edilmeye vanadinit ve diger vanadyum iceren mineraller de yalnizca istisnai durumlarda cikarilmaya baslandi Elemente olan talebin artmasiyla gunumuzde dunyadaki vanadyum uretiminin cogu ultramafik gabro yiginlarindaki vanadyum barindiran manyetitten elde edilir Manyetit demir uretiminde kullanilirsa vanadyumun cogu curufa gider ve buradan ayristirilir 2022 verilerine gore dunyada cikarilan 100 000 ton vanadyumun 96 si Cin Guney Afrika Cumhuriyeti ve Rusya da elde edilirken Cin in dunyadaki payi 70 tir Boksitin yani sira ham petrol komur petrollu seyl ve petrol kumu yataklarinda da vanadyum bulunur Ham petrolde 1200 ppm e kadar ulasan vanadyum yogunlugu kaydedilmistir Bu petrol urunleri yakildiginda ortaya cikan eser miktardaki vanadyum motor ve kazanlarda korozyona neden olabilir Yilda 110 000 ton vanadyumun fosil yakitlarin yakilmasi sonucunda atmosfere karistigi tahmin edilir Siyah seyller de potansiyel vanadyum kaynagidir II Dunya Savasi sirasinda Isvec in guneyindeki vanadyum elde edilmistir Evrende vanadyumun bollugu 0 0001 kadardir Spektrometrik olarak element Gunes in yani sira diger bazi yildizlarin yaydigi isikta tespit edilir Deniz suyunda ortalama 30 1 5 mg m3 kadar vanadil bulunur Bazi maden suyu kaynaklari da vanadil icerir Ornegin Fuji Dagi civarindaki kaynaklarin 54 mg L ye kadar vanadil icerdigi tespit edilmistir UretimiDunyadaki vanadyum uretim grafigiVakumla sublimlestirilen vanadyum kristalleri 99 9 Vanadyum elde etmek icin ilk olarak ezilmis cehver sodyum klorur NaCl ya da sodyum karbonat Na2CO3 ile yaklasik 850 C de reaksiyona sokularak sodyum metavanadat NaVO3 elde edilir Suda cozdurulen bu katinin asitlendirilmesiyle elde edilen kirmizi renkli polivanadat tuzu V2O5 cokeltisi kalsiyum Ca ile indirgenerek saf vanadyum ortaya cikar Vanadyum pentoksitin V2O5 hidrojen H ya da magnezyum Mg ile indirgenmesi daha az miktarda urun elde edilmesi icin kullanilan bir yontemdir Bununla birlikte baska bir urun elde etme amaciyla kullanilan ve vanadyumun bir yan urun olarak sentezlendigi cesitli islemler de mevcuttur Element van Arkel de Boer islemine gore bir metal iyodur olan vanadyum III iyodurun sentezlenmesinin ardindan buradan ayristirilarak saflastirilabilir 2 V 3 I2 2 VI3 Alasimli celikte kullanilan ferrovanadyum vanadyum oksit demir oksitler ve demir karisimiin bir elektrik firininda indirgenmesiyle elde edilir Vanadyum barindiran magnetitten elde edilen pik demirde vanadyum da bulunur Kullanilan cevhere gore curufta 25 e kadar vanadyum bulunur Kullanim alanlariVanadyumlu celikten imal edilen aletlerAlasimlar Uretilen vanadyumun yaklasik 85 i ferrovanadyum ya da alasimli celikte kullanilir Kararli nitrur ve karburler olusturan vanadyum celigin dayanimini arttirir Vanadyumlu celik akslar krank milleri disli cark ve diger elemanlarda kullanilir Vanadyum iceren yuksek karbonlu celik alasimlari 0 15 0 25 oraninda yuksek hizli alet celigi ise 1 5 oraninda vanadyum icerir Yuksek hizli alet celiklerinde 60 in uzerine Rockwell sertligine erisilebilir Bu tur celikler ile aletlerde kullanilir 18 e kadar vanadyum iceren toz metalurjisi alasimlari alet ve bicaklarda kullanilir Vanadyum beta titanyumun dayanimini ile isiya karsi kararliligini arttirir Aluminyum ile vanadyumun eklendigi titanyum alasimlari jet motorlari yuksek hizli hava tasiti govdeleri ve dis implantlarinda kullanilir Kaynaksiz borularda en yaygin kullanilan alasim olan titanyum 3 2 5 2 5 oraninda vanadyum icerir ve bu alasim ayni zamanda havacilik savunma ve bisiklet endustrilerinde de kullanilir Titantum 6AL 4V alasimi ise 4 oraninda vanadyum icerir 40 ila 270 ppm kadar vanadyum eklendiginde Wootz celiginin dayanimi artar ve celige farkli bir desen verir Bazi vanadyum alasimlari superiletken davranis gosterir Ilk superiletken 1952 de kesfedilen vanadyum silisurdu V3Si Superiletken miknatislarda 17 5 tesla ya da 175 000 gauss vanadyum galyum seritler kullanilir Zirh imalatinda kullanilan celikteki molibden vanadyumla degistirilebilir Bu durumda daha gevrek ve delici olmayan darbelerde parcalanmaya daha egimli bir alasim elde edilir Bu tur alasimlarla yapilan zirhlar Tiger II ya da Jagdtiger gibi Nazi Almanyasi yapimi tanklarda kullanilmisti Katalizor olarak Vanadyum pentoksit Vanadyum pentoksit V2O5 sulfurik asit uretimi esnasindaki temas surecinde bir katalizor olarak kullanilir Bu surecte kukurt dioksit SO2 kukurt triokside SO3 yukseltgenirken vanadyum 5 ten 4 e indirgenir V2O5 SO2 2 VO2 SO3 Katalizor oksijenle yukseltgenerek yeniden olusur 4 VO2 O2 2 V2O5 Benzer yukseltgenmeler maleik anhidrur olusumunda da kullanilir C4H10 3 5 O2 C4H2O3 4 H2O Ftalik anhidrur ve birtakim organik bilesikler de benzer sekilde meydana gelir Bu yesil kimya surecleri ucuz hammaddeleri islevsel ve cok amacli ara urunlere donusturur Vanadyum ayrica propanin akroleine ve propilenin akrilik asite yukseltilmesinde ya da propilenin akrilonitrile amoksidasyonunda kullanilan karisik metal oksit katalizorlerinin bir parcasidir Organovanadyum bilesikleri butadien bazli sentetik kaucuk uretiminde katalizor olarak kullanilir Diger kullanim alanlari Farkli yukseltgenme durumlarindaki sulu vanadyum iyonlarini bulunduran meydana gelen bir tur akis pili olan vanadyum redoks piline dair ilk fikirler 1930 larda ortaya atilsa da uretimi 1980 lerde gerceklestirildi Bu tur piller kullanilir Vanadat yontemiyle celiklerin ve korozyona karsi korunmasinda kullanilir Vanadyum folyo hem demir hem de titanyumla uyumlu oldugundan titanyumun celige kullanilir Uygun ve notron yakalanmasiyla meydana gelen izotoplarinin kisa yari onrunden oturu element fuzyon reaktorlerinin ic yapisi icin uygun bir malzemedir Vanadyum lityum demir fosfat pillerin katotlarina 5 ten dusuk bir oranda eklenerek iyonik iletkenligi arttirabilir Lityum vanadyum oksidin lityum iyon pillerin yuksek enerji yogunluklu anotu olarak kullanilabilecegi fikri ortaya atilmistir Vanadyum fosfatin ise gelecekte baska bir tur lityum iyon pil turu olan katodu olarak kullanilabilecegi belirtilir Biyolojik rolleriBazi deniz su yosunu turleri vanadyum bromoperoksidaz kloroperoksidaz bir hem ya da vanadyum kofaktoru olarak kullanilabilir ve sentezler Bromoperoksidaz her yil yaklasik 1 2 milyon ton bromoform ile 56 000 ton bromometan uretir Dogada en cok bulunan ureten bu enzim asagidaki reaksiyonda katalizor gorevi gorur R H hidrokarbon substratidir R H Br H2O2 R Br H2O OH Vanadyum nitrojenaz bazi azot baglayici mikroorganizmalar tarafindan kullanilir Daha yaygin olan molibden ya da demir yerine kullanilan vanadyum nitrojenaza daha farkli ozellikler verir Tulumlular icin zorunlu olan vanadyum vanadositlerdeki yuksek asitli kofullarda depolanir Bu hucrelerin sitoplazmalarinda vanabinler bulunur Ascidiacea sinifina mensup tulumlularin kanindaki vanadyum yogunlugu 1 ila 2 µg L kadar vanadyum yogunluguna sahip kendisini cevreleyen deniz suyundan on milyon kadar fazladir Bu yogun vanadyumlu sistem ile vanadyum barindiran proteinlerin islevi bilinmemekle birlikte vanadositler daha sonralari bu canlilarin tulumlarinin dis yuzeyinin altinda depolanir ve bu sayede avcilara karsi caydirici bir etkisinin olabilecegi dusunulur Amanita muscaria ve baglantili mantar turleri kuru kutleleri icin 500 mg kg ye kadar vanadyum depolar Element mantarlarin govdelerindeki amavadin kompleksinde bulunur Bu depolamanin biyolojik onemi bilinmemekle birlikte toksik ya da peroksidaz islevleri olabilecegi one surulmustur Fareler uzerinde yapilan deneylerde vanadyum eksikliginin hayvanlarin buyumelerinde azalmaya yol actigi goruldu Ulusal Tip Enstitusu vanadyumun insanlar icin zorunlu tavsiye edilen ya da uygun bir gida oldugunu belirtmez Gunluk yaklasik 6 ila 18 µg tuketildigi tahmin edilen vanadyumun 5 ten azi sindirilir Elementin gunluk 1 8 mg den fazla tuketilmesi durumunda olumsuz etkiler gorulebilecegi kaydedilir TehlikeleriVanadyum bilesiklerinin tamami toksik sayilmalidir Dort degerlikli vanadil sulfat VOSO4 uc degerlikli vanadyum III oksitten V2O3 en az 5 kat daha toksiktir Is Guvenligi ve Sagligi Idaresi OSHA gunde 8 ila 10 haftada ise 40 saat calisan is yerleri icin havadaki vanadyum pentoksit tozu miktarinin en fazla 0 05 mg m3 vanadyum pentoksit dumani miktarinin ise en fazla 0 1 mg m3 olabilecegini belirtir Ulusal Is Guvenligi ve Sagligi Enstitusu NIOSH 35 mg m3 vanadyumun acil saglik ve yasam tehlikesi sayilmasi gerektigini ifade ederek kalici saglik sorunlari ya da olume yol acabilecegi konusunda uyarida bulunur Vanadyum bilesiklerinin emilmesi gorece dusuktur Vanadyum ile bilesiklerinin solunmasi solunum sisteminde birtakim olumsuzluklara yol acabilir Fareler uzerinde yapilan deneylerde agizdan alinma ya da soluma sonucunda kan degerleri karaciger sinirsel gelisim ve diger organlardaki birtakim olumsuzluklar tespit edilmistir Vanadyum veya vanadyum bilesiklerinin ureme toksini ya da teratojen olduguna dair birtakim kanitlar vardir Vanadyum pentoksidin solundugunda erkek ve disi farelerde kanserojen etki yaptigi kaydedilse de birkac yil sonra gerceklestirilen baska bir calismada bu bulgularin dogrulugu sorgulanmistir Vanadyumun kanserojenligi icin Birlesik Devletler Cevre Koruma Ajansinin belirledigi bir deger yoktur Mazottaki eser miktardaki vanadyum yuksek sicaklik korozyonunun temel yakit bilesenidir Yanma sirasinda yukseltgenen vanadyum vanadyum oksit haline gelerek sodyum ve kukurtle reaksiyona girer Ortaya cikan erime noktalari 530 C 986 F kadar olan vanadat bilesikleri celigin pasiflestirme katmanini korozyona elverisli duruma getirir Kati vanadyum bilesikleri ayni zamanda motor bilesenlerini asindirir KaynakcaOzel a b c d e f g Caswell Lyman R Andres del Rio Alexander von Humboldt and the twice discovered element PDF Bulletin for the History of Chemistry Ingilizce 28 1 35 41 22 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2023 del Rio Andres Manuel 1804 Discurso de las Vetas Ispanyolca 7 30 48 Collet Descotils Hippolyte Victor 1805 Analyse de la mine brune de plomb de Zimapan dans le royaume du Mexique envoyee par M Humboldt et dans laquelle M Del Rio dit avoir decouvert un nouveau metal Fransizca 53 268 271 Sefstrom Nils Gabriel 1831 Annalen der Physik und Chemie Almanca 97 1 43 49 Bibcode 1831AnP 97 43S doi 10 1002 andp 18310970103 10 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Hoppe Gunter Siemroth Jurgen Damaschun Ferdinand Alexander von Humboldt und die Entdeckung des Vanadiums Chemie der Erde Almanca 50 81 94 Featherstonhaugh George William 1831 New Metal provisionally called Vanadium The Monthly American Journal of Geology and Natural Science Ingilizce 67 69 Habashi Fathi Ocak 2001 Historical Introduction to Refractory Metals Mineral Processing and Extractive Metallurgy Review Ingilizce 22 1 25 53 Bibcode 2001MPEMR 22 25H doi 10 1080 08827509808962488 Roscoe Henry Enfield 31 Ocak 1870 XIX Researches on vanadium Proceedings of the Royal Society of London Ingilizce 18 114 122 37 42 doi 10 1098 rspl 1869 0012 a b c d e f g h Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry Weinheim Wiley VCH doi 10 1002 14356007 a27 367 pub2 Betz Frederick 2003 Managing Technological Innovation Competitive Advantage from Change Ingilizce Wiley ss 158 159 ISBN 978 0 471 22563 8 Henze Martin 1911 Untersuchungen uber das Blut der Ascidien I Mitteilung Ingilizce 72 5 6 494 50 doi 10 1515 bchm2 1911 72 5 6 494 Michibata H Uyama T Ueki T Kanamori K 2002 Vanadocytes cells hold the key to resolving the highly selective accumulation and reduction of vanadium in ascidians Ingilizce 56 6 421 434 doi 10 1002 jemt 10042 PMID 11921344 Marden John Wesley Rich Malcolm N Temmuz 1927 Vanadium 1 Ingilizce 19 7 786 788 doi 10 1021 ie50211a012 Busch Phillip Maxwell 1961 Vanadium A Materials Survey Ingilizce Amerika Birlesik Devletleri Icisleri Bakanligi Madenler Burosu s 65 OCLC 934517147 23 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2023 Vander Voort George F 1984 Metallography Principles and Practice Ingilizce s 137 ISBN 978 0 87170 672 0 Cardarelli Francois 2008 Materials Handbook Ingilizce Springer s 338 ISBN 978 1 84628 668 1 Sun Shuai Deng Nana Zhang Hongbin He Lianfang Zhou Haiping Han Baokun Gao Kuidong Wang Xin Kasim Aralik 2021 Microstructure and mechanical properties of AZ31 magnesium alloy reinforced with novel sub micron vanadium particles by powder metallurgy Ingilizce 15 1789 1800 doi 10 1016 j jmrt 2021 09 015 a b c d e f Holleman Arnold F Wiberg Egon Wiberg Nils 1985 Vanadium Lehrbuch der Anorganischen Chemie Almanca 91 100 bas ss 1071 1075 ISBN 978 3 11 007511 3 Haynes 2017 s 4 93 4 118 Haynes 2017 s 4 125 Paradis Paul Francois Ishikawa Takehiko Aoyama Tomotsugu Yoda Shinichi Aralik 2002 Thermophysical properties of vanadium at high temperature measured with an electrostatic levitation furnace Ingilizce 34 12 1929 1942 doi 10 1016 S0021 9614 02 00126 X Speight James G Ed 2005 Physical Constants of Inorganic Compounds Lange s Handbook of Chemistry Ingilizce 16 bas McGraw Hill s 1 61 ISBN 0 07 143220 5 Krzystek Jurek Ozarowski Andrew Telser Joshua Crans Debbie C 15 Ekim 2015 High frequency and field electron paramagnetic resonance of vanadium IV III and II complexes Ingilizce 301 302 123 133 doi 10 1016 j ccr 2014 10 014 Del Carpio Edgar Hernandez Lino Ciangherotti Carlos Villalobos Coa Valentina Jimenez Lissette Lubes Vito Lubes Giuseppe 1 Ekim 2018 Vanadium History chemistry interactions with a amino acids and potential therapeutic applications Coordination Chemistry Reviews Ingilizce Elsevier 372 117 140 doi 10 1016 j ccr 2018 06 002 Majjane Abdelilah Chahine Abdelkrim Et tabirou Mohamed Echchahed Bousselham Do Trong On McBreen Peter 15 Ocak 2014 X ray photoelectron spectroscopy XPS and FTIR studies of vanadium barium phosphate glasses Ingilizce Elsevier 143 2 779 787 doi 10 1016 j matchemphys 2013 10 013 a b Audi Georges Bersillon Olivier Blachot Jean Wapstra Aaldert Hendrik 2003 The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties Nuclear Physics A Ingilizce 729 3 128 Bibcode 2003NuPhA 729 3A doi 10 1016 j nuclphysa 2003 11 001 Kondev F G Wang M Huang W J Naimi S Audi G 2021 The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties Ingilizce 45 3 030001 doi 10 1088 1674 1137 abddae Butler Alison 1990 The Coordination and Redox Chemistry of Vanadium in Aqueous Solution Chasteen N Dennis Ed Vanadium in Biological Systems Ingilizce Dordrecht Springer ss 25 49 doi 10 1007 978 94 009 2023 1 2 ISBN 978 94 010 7407 0 Al Kharafi F M Badawy W A 1997 Electrochemical behavior of vanadium in aqueous solutions of different pH Ingilizce 42 4 579 586 doi 10 1016 S0013 4686 96 00202 2 Greenwood amp Earnshaw 1997 s 984 Greenwood amp Earnshaw 1997 s 988 Crans Debbie C 18 Aralik 2015 Antidiabetic Chemical and Physical Properties of Organic Vanadates as Presumed Transition State Inhibitors for Phosphatases The Journal of Organic Chemistry Ingilizce 80 24 11899 11915 doi 10 1021 acs joc 5b02229 PMID 26544762 Jung Sabrina 2018 Speciation of molybdenum and vanadium based polyoxometalate species in aqueous medium and gas phase and its consequences for M1 structured MoV oxide synthesis Tez Ingilizce doi 10 14279 depositonce 7254 Cruywagen J J 1999 Sykes A G Ed Protonation Oligomerization and Condensation Reactions of Vanadate V Molybdate vi and Tungstate vi Advances in Inorganic Chemistry Ingilizce 49 Academic Press ss 127 182 doi 10 1016 S0898 8838 08 60270 6 ISBN 978 0 12 023649 7 Tracey Alan S Willsky Gail R Takeuchi Esther S 19 Mart 2007 Vanadium Chemistry Biochemistry Pharmacology and Practical Applications Ingilizce CRC Press ISBN 978 1 4200 4614 4 Dieter 2008 s 13 Greenwood amp Earnshaw 1997 s 994 Strukul Giorgio 1992 Catalytic Oxidations with Hydrogen Peroxide as Oxidant Ingilizce Springer s 128 ISBN 978 0 7923 1771 5 a b Greenwood amp Earnshaw 1997 s 989 Greenwood amp Earnshaw 1997 s 993 Flesch Gerald D Svec Harry J 1 Agustos 1975 Thermochemistry of vanadium oxytrichloride and vanadium oxytrifluoride by mass spectrometry Inorganic Chemistry Ingilizce 14 8 1817 1822 doi 10 1021 ic50150a015 Iqbal Javed Bhatia Beena Nayyar Naresh K Mart 1994 Transition Metal Promoted Free Radical Reactions in Organic Synthesis The Formation of Carbon Carbon Bonds Chemical Reviews Ingilizce 94 2 519 564 doi 10 1021 cr00026a008 Greenwood amp Earnshaw 1997 s 995 Geiser Jan Nicholas 2019 Development of an improved state of charge sensor for the all vanadium redox flow battery Tez Ingilizce doi 10 22028 D291 29229 Nica Simona Rudolph Manfred Gorls Helmar Plass Winfried Nisan 2007 Structural characterization and electrochemical behavior of oxovanadium V complexes with N salicylidene hydrazides Inorganica Chimica Acta Ingilizce 360 5 1743 1752 doi 10 1016 j ica 2006 09 018 Wilkinson G Birmingham J M Eylul 1954 Bis cyclopentadienyl Compounds of Ti Zr V Nb and Ta Journal of the American Chemical Society Ingilizce 76 17 4281 4284 doi 10 1021 ja01646a008 Bellard S Rubinson K A Sheldrick G M 15 Subat 1979 Crystal and molecular structure of vanadium hexacarbonyl Acta Crystallographica Section B Structural Crystallography and Crystal Chemistry Ingilizce 35 2 271 274 doi 10 1107 S0567740879003332 Elschenbroich C Salzer A 1992 Organometallics A Concise Introduction Ingilizce Wiley VCH ISBN 978 3 527 28165 7 Haynes 2017 s 14 17 Hillebrand W F 1907 The Vanadium Sulphide Patronite and ITS Mineral Associates from Minasragra Peru Journal of the American Chemical Society Ingilizce 29 7 1019 1029 doi 10 1021 ja01961a006 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Eylul 2020 Hewett F 1906 A New Occurrence of Vanadium in Peru The Engineering and Mining Journal 82 9 385 a b Steinberg W S Geyser W Nell J 2011 The history and development of the pyrometallurgical processes at Evraz Highveld Steel amp Vanadium PDF The Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy 111 705 710 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Aralik 2018 mineralogical data about Patronite mindata org 30 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2009 Allen M A Butler G M 1921 Vanadium PDF University of Arizona 27 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Ocak 2020 Hukkanen E Walden H 1985 The production of vanadium and steel from titanomagnetites International Journal of Mineral Processing Ingilizce 15 1 2 89 102 Bibcode 1985IJMP 15 89H doi 10 1016 0301 7516 85 90026 2 Polyak Desiree E PDF Ingilizce United States Geological Survey 7 Subat 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2023 Pearson C D Green J B 1 Mayis 1993 Vanadium and nickel complexes in petroleum resid acid base and neutral fractions Energy amp Fuels Ingilizce 7 3 338 346 doi 10 1021 ef00039a001 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2018 Anke Manfred 2004 Vanadium An element both essential and toxic to plants animals and humans PDF Anales de la Real Academia Nacional de Farmacia Ingilizce 70 4 961 999 19 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Nisan 2023 Dyni John R 2006 Geology and resources of some world oil shale deposits Scientific Investigations Report Ingilizce s 22 doi 10 3133 sir29955294 a b c Dieter 2008 ss 9 10 Cowley C R Elste G H Urbanski J L Ekim 1978 Vanadium abundances in early A stars Publications of the Astronomical Society of the Pacific Ingilizce 90 536 Bibcode 1978PASP 90 536C doi 10 1086 130379 a b c Moskalyk R R Alfantazi A M Eylul 2003 Processing of vanadium a review Minerals Engineering Ingilizce 16 9 793 805 Bibcode 2003MiEng 16 793M doi 10 1016 S0892 6875 03 00213 9 Carlson O N Owen C V 1961 Preparation of High Purity Vanadium Metalb by the Iodide Refining Process Journal of the Electrochemical Society Ingilizce 108 1 88 doi 10 1149 1 2428019 Chandler Harry 1998 Metallurgy for the Non metallurgist Ingilizce ASM International ss 6 7 ISBN 978 0 87170 652 2 Davis Joseph R 1995 Tool Materials Tool Materials Ingilizce ASM International ISBN 978 0 87170 545 7 Oleg D Neikov Naboychenko Stanislav Mourachova Irina Gopienko Victor G Frishberg Irina V Lotsko Dina V 24 Subat 2009 Handbook of Non Ferrous Metal Powders Technologies and Applications Ingilizce Elsevier s 490 ISBN 978 0 08 055940 7 Zwicker Ulrich 1974 Herstellung des Metalls Titan und Titanlegierungen Ingilizce ss 4 29 doi 10 1007 978 3 642 80587 5 2 ISBN 978 3 642 80588 2 Verhoeven J D Pendray A H Dauksch W E Eylul 1998 The key role of impurities in ancient damascus steel blades JOM Ingilizce 50 9 58 64 Bibcode 1998JOM 50i 58V doi 10 1007 s11837 998 0419 y Hardy George F Hulm John K 15 Subat 1953 Superconducting Silicides and Germanides Physical Review Ingilizce 89 4 884 Bibcode 1953PhRv 89Q 884H doi 10 1103 PhysRev 89 884 Markiewicz W Mains E Vankeuren R Wilcox R Rosner C Inoue H Hayashi C Tachikawa K Ocak 1977 A 17 5 Tesla superconducting concentric Nb3Sn and V3Ga magnet system IEEE Transactions on Magnetics Ingilizce 13 1 35 37 doi 10 1109 TMAG 1977 1059431 Rohrmann B 1985 Vanadium in South Africa Metal Review Series no 2 Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy Ingilizce 85 5 141 150 hdl 10520 AJA0038223X 1959 Overy R J 1973 Transportation and Rearmament in the Third Reich The Historical Journal Ingilizce 16 2 389 409 doi 10 1017 s0018246x00005926 Langeslay Ryan R Kaphan David M Marshall Christopher L Stair Peter C Sattelberger Alfred P Delferro Massimiliano 8 Ekim 2018 Catalytic Applications of Vanadium A Mechanistic Perspective Chemical Reviews Ingilizce 119 4 2128 2191 doi 10 1021 acs chemrev 8b00245 1509906 PMID 30296048 Eriksen K M Karydis D A Boghosian S Fehrmann R Agustos 1995 Deactivation and Compound Formation in Sulfuric Acid Catalysts and Model Systems Journal of Catalysis Ingilizce 155 1 32 42 doi 10 1006 jcat 1995 1185 Abon Michel Volta Jean Claude Eylul 1997 Vanadium phosphorus oxides for n butane oxidation to maleic anhydride Applied Catalysis A General Ingilizce 157 1 2 173 193 doi 10 1016 S0926 860X 97 00016 1 Fierro J G L Ed 2006 Metal Oxides Chemistry and Applications Ingilizce CRC Press ss 415 455 ISBN 978 0 8247 2371 2 Nomura Kotohiro Zhang Shu 2011 Design of Vanadium Complex Catalysts for Precise Olefin Polymerization Chemical Reviews Ingilizce 111 3 2342 2362 doi 10 1021 cr100207h PMID 21033737 Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry Weinheim Wiley VCH doi 10 1002 14356007 o23 o01 Joerissen Ludwig Garche Juergen Fabjan Ch Tomazic G Mart 2004 Possible use of vanadium redox flow batteries for energy storage in small grids and stand alone photovoltaic systems Journal of Power Sources Ingilizce 127 1 2 98 104 Bibcode 2004JPS 127 98J doi 10 1016 j jpowsour 2003 09 066 Rychcik M Skyllas Kazacos M Ocak 1988 Characteristics of a new all vanadium redox flow battery Journal of Power Sources Ingilizce 22 1 59 67 Bibcode 1988JPS 22 59R doi 10 1016 0378 7753 88 80005 3 Li Liyu Kim Soowhan Wang Wei Vijayakumar M Nie Zimin Chen Baowei Zhang Jianlu Xia Guanguang Hu Jianzhi Graff Gordon Liu Jun Yang Zhenguo Mayis 2011 A Stable Vanadium Redox Flow Battery with High Energy Density for Large Scale Energy Storage Advanced Energy Materials Ingilizce 1 3 394 400 doi 10 1002 aenm 201100008 Guan H Buchheit R G 1 Mart 2004 Corrosion Protection of Aluminum Alloy 2024 T3 by Vanadate Conversion Coatings Corrosion Ingilizce 60 3 284 296 doi 10 5006 1 3287733 Lositskii N T Grigor ev A A Khitrova G V Aralik 1966 Welding of chemical equipment made from two layer sheet with titanium protective layer review of foreign literature Chemical and Petroleum Engineering Ingilizce 2 12 854 856 doi 10 1007 BF01146317 Matsui H Fukumoto K Smith D L Chung Hee M van Witzenburg W Votinov S N Ekim 1996 Status of vanadium alloys for fusion reactors Journal of Nuclear Materials Ingilizce 233 237 92 99 Bibcode 1996JNuM 233 92M doi 10 1016 S0022 3115 96 00331 5 PDF Ingilizce 25 Subat 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2009 US7842420B2 Wixom Michael R amp Chuanjing Xu Electrode material with enhanced ionic transport properties 30 Kasim 2010 tarihinde verildi 9 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kariatsumari Koji Subat 2008 Ingilizce Nikkei Business Publications 12 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Saidi M Y Barker J Huang H Swoyer J L Adamson G 1 Haziran 2003 Performance characteristics of lithium vanadium phosphate as a cathode material for lithium ion batteries Journal of Power Sources Ingilizce 119 121 266 272 Bibcode 2003JPS 119 266S doi 10 1016 S0378 7753 03 00245 3 Gribble Gordon W 1999 The diversity of naturally occurring organobromine compounds Chemical Society Reviews Ingilizce 28 5 335 346 doi 10 1039 a900201d Butler Alison Carter Franklin Jayme N 2004 The role of vanadium bromoperoxidase in the biosynthesis of halogenated marine natural products Natural Product Reports Ingilizce 21 1 180 188 doi 10 1039 b302337k PMID 15039842 Robson R L Eady R R Richardson T H Miller R W Hawkins M Postgate J R 1986 The alternative nitrogenase of Azotobacter chroococcum is a vanadium enzyme Nature Ingilizce 322 6077 388 390 Bibcode 1986Natur 322 388R doi 10 1038 322388a0 Smith M J 1989 Vanadium biochemistry The unknown role of vanadium containing cells in ascidians sea squirts Experientia Ingilizce 45 5 452 457 doi 10 1007 BF01952027 PMID 2656286 MacAra Ian G McLeod G C Kustin Kenneth 1979 Tunichromes and metal ion accumulation in tunicate blood cells Comparative Biochemistry and Physiology B Ingilizce 63 3 299 302 doi 10 1016 0305 0491 79 90252 9 Trefry John H Metz Simone 1989 Role of hydrothermal precipitates in the geochemical cycling of vanadium Nature Ingilizce 342 6249 531 533 Bibcode 1989Natur 342 531T doi 10 1038 342531a0 Weiss H Guttman M A Korkisch J Steffan I 1977 Comparison of methods for the determination of vanadium in sea water Talanta Ingilizce 24 8 509 511 doi 10 1016 0039 9140 77 80035 0 PMID 18962130 Ruppert Edward E Fox Richard S Barnes Robert D 2004 Invertebrate Zoology Ingilizce 7 bas Cengage Learning s 947 ISBN 978 81 315 0104 7 Kneifel Helmut Bayer Ernst Haziran 1973 Determination of the Structure of the Vanadium Compound Amavadine from Fly Agaric Angewandte Chemie International Edition in English Ingilizce 12 6 508 doi 10 1002 anie 197305081 Falandysz J Kunito T Kubota R Lipka K Mazur A Falandysz Justyna J Tanabe S 31 Agustos 2007 Selected elements in fly agaric Amanita muscaria Journal of Environmental Science and Health Part A Ingilizce 42 11 1615 1623 doi 10 1080 10934520701517853 PMID 17849303 Berry Robert E Armstrong Elaine M Beddoes Roy L Collison David Ertok S Nigar Helliwell Madeleine Garner C David 15 Mart 1999 The Structural Characterization of Amavadin Angewandte Chemie Ingilizce 38 6 795 797 doi 10 1002 SICI 1521 3773 19990315 38 6 lt 795 AID ANIE795 gt 3 0 CO 2 7 PMID 29711812 da Silva Jose A L Frausto da Silva Joao J R Pombeiro Armando J L Agustos 2013 Amavadin a vanadium natural complex Its role and applications Coordination Chemistry Reviews Ingilizce 257 15 16 2388 2400 doi 10 1016 j ccr 2013 03 010 Schwarz Klaus Milne David B 22 Ekim 1971 Growth Effects of Vanadium in the Rat Science Ingilizce 174 4007 426 428 Bibcode 1971Sci 174 426S doi 10 1126 science 174 4007 426 PMID 5112000 Nickel IN Dietary Reference Intakes for Vitamin A Vitamin K Arsenic Boron Chromium Copper Iodine Iron Manganese Molybdenum Nickel Silicon Vanadium and Copper 22 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Academy Press 2001 ss 532 543 Srivastava A K 2000 Anti diabetic and toxic effects of vanadium compounds Molecular and Cellular Biochemistry Ingilizce 206 206 177 182 doi 10 1023 A 1007075204494 PMID 10839208 Rosin I V 1967 Toksikologiya soedinenii vanadiya primenyaemyh v sovremennoj promyshlennosti Gigiena i Sanitariya Rusca 32 6 26 32 PMID 5605589 a b Ingilizce Is Guvenligi ve Sagligi Idaresi 6 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sax N I 1984 Dangerous Properties of Industrial Materials Ingilizce 6 bas Van Nostrand Reinhold ss 2717 2720 a b Ress N B Chou B J Renne R A Dill J A Miller R A Roycroft J H Hailey J R Haseman J K Bucher J R 1 Agustos 2003 Carcinogenicity of Inhaled Vanadium Pentoxide in F344 N Rats and B6C3F1 Mice Toxicological Sciences Ingilizce 74 2 287 296 doi 10 1093 toxsci kfg136 PMID 12773761 Worle Knirsch Jorg M Kern Katrin Schleh Carsten Adelhelm Christel Feldmann Claus Krug Harald F 2007 Nanoparticulate Vanadium Oxide Potentiated Vanadium Toxicity in Human Lung Cells Environmental Science and Technology Ingilizce 41 1 331 336 Bibcode 2007EnST 41 331W doi 10 1021 es061140x PMID 17265967 Scibior A Zaporowska H Ostrowski J 2006 Selected haematological and biochemical parameters of blood in rats after subchronic administration of vanadium and or magnesium in drinking water Archives of Environmental Contamination and Toxicology Ingilizce 51 2 287 295 doi 10 1007 s00244 005 0126 4 PMID 16783625 Gonzalez Villalva Adriana Fortoul Teresa I Avila Costa Maria Rosa Pinon Zarate Gabriela Rodriguez Lara Vianey Martinez Levy Gabriela Rojas Lemus Marcela Bizarro Nevarez Patricia Diaz Bech Patricia Mussali Galante Patricia Colin Barenque Laura Nisan 2006 Thrombocytosis induced in mice after subacute and subchronic V2O5 inhalation Toxicology and Industrial Health Ingilizce 22 3 113 116 doi 10 1191 0748233706th250oa PMID 16716040 Kobayashi Kazuo Himeno Seiichiro Satoh Masahiko Kuroda Junji Shibata Nobuo Seko Yoshiyuki Hasegawa Tatsuya 2006 Pentavalent vanadium induces hepatic metallothionein through interleukin 6 dependent and independent mechanisms Toxicology Ingilizce 228 2 3 162 170 doi 10 1016 j tox 2006 08 022 PMID 16987576 Soazo Marina Garcia Graciela Beatriz 2007 Vanadium exposure through lactation produces behavioral alterations and CNS myelin deficit in neonatal rats Neurotoxicology and Teratology Ingilizce 29 4 503 510 doi 10 1016 j ntt 2007 03 001 PMID 17493788 Barceloux Donald G 1999 Vanadium Clinical Toxicology 37 2 265 278 doi 10 1081 CLT 100102425 PMID 10382561 Duffus J H 2007 Carcinogenicity classification of vanadium pentoxide and inorganic vanadium compounds the NTP study of carcinogenicity of inhaled vanadium pentoxide and vanadium chemistry Ingilizce 47 1 110 114 doi 10 1016 j yrtph 2006 08 006 PMID 17030368 Opreskos Dennis M 1991 Ingilizce Oak Ridge Ulusal Laboratuvari 6 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Woodyard Doug 18 Agustos 2009 Pounder s Marine Diesel Engines and Gas Turbines Ingilizce Butterworth Heinemann s 92 ISBN 978 0 08 094361 9 Totten George E Westbrook Steven R Shah Rajesh J 1 Haziran 2003 Fuels and Lubricants Handbook Ingilizce s 152 ISBN 978 0 8031 2096 9 GenelRehder Dieter 2008 Bioinorganic Vanadium Chemistry Inorganic Chemistry Ingilizce 1 bas Hamburg John Wiley amp Sons ISBN 978 0 470 06509 9 Greenwood Norman N Earnshaw Alan 1997 Chemistry of the Elements Ingilizce 2 bas Butterworth Heinemann ISBN 0080379419 Haynes W M Ed 2017 Ingilizce 97 bas CRC Press ISBN 978 1 4987 5429 3 Konuyla ilgili yayinlarWikimedia Commons ta Vanadyum ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Slebodnick Carla 1999 Modeling the Biological Chemistry of Vanadium Structural and Reactivity Studies Elucidating Biological Function Hill Hugh A O Ed Metal Sites in Proteins and Models Ingilizce Springer ISBN 978 3 540 65553 4

Yayın tarihi: Haziran 14, 2024, 00:55 am
En çok okunan
  • Kasım 05, 2024

    Pınaroğlu, Bağlar

  • Kasım 15, 2024

    Pınarbaşı, Gevaş

  • Kasım 14, 2024

    Pål Mathiesen

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta nigrata

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta illiberalis

Günlük

  • Özgür içerik

  • Maraton

  • Stamata Revithi

  • 2015 Türkiye Süper Kupası

  • 2015 Türkiye Süper Kupası

  • Georgi Jukov

  • 20 Kasım

  • Mazda

  • Amerika Birleşik Devletleri

  • Yıldız Geçidi hayranları

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst