Enfeksiyon, patojenlerin dokuları istila etmesi, çoğalması ve konak dokuların enfeksiyöz ajana ve ürettikleri toksinlere tepki vermesidir.Bulaşıcı hastalık olarak da bilinen enfeksiyon hastalığı, bir enfeksiyondan kaynaklanan bir hastalıktır.
Enfeksiyon | |
---|---|
Bir sıçanın midgut epitelinden göç eden sıtma sporozoitini gösteren yanlış renkli elektron mikrografı | |
Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları |
Nedenleri | bakteriyel, viral, parazitik, fungal, prion |
Enfeksiyonlara, başta bakteriler ve virüsler olmak üzere çok çeşitli patojenler neden olabilir. Konaklar bağışıklık sistemlerini kullanarak enfeksiyonlarla mücadele edebilirler. Memeli konaklar enfeksiyonlara genellikle iltihaplanmayı içeren doğuştan gelen bir yanıtla tepki verir ve bunu adaptif bir yanıt izler.
Enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan spesifik ilaçlar arasında antibiyotikler, antiviraller, antifungaller, ve antihelmintikler yer almaktadır. Bulaşıcı hastalıklar 2013 yılında 9,2 milyon ölüme yol açmıştır (tüm ölümlerin yaklaşık %17'si). Enfeksiyonlara odaklanan tıp dalı enfeksiyon hastalıkları olarak adlandırılır.
Türler
Enfeksiyonlara, aşağıdakileri içeren bulaşıcı ajanlar (patojenler) neden olur:
- Bakteriler (örneğin Mycobacterium tuberculosis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Clostridium botulinum ve Salmonella spp.)
- Virüsler ve viroidler gibi ilgili ajanlar. (Örneğin HIV, Rinovirüs, gibi , ve Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü 2 )
- Mantarlar ayrıca alt sınıflara ayrılır:
- Candida (en yaygın mantar enfeksiyonu) gibi mayaları içeren Ascomycota; Aspergillus gibi filamentli mantarlar; türleri; ve insanlarda deri ve diğer yüzeysel yapılarda enfeksiyona neden olan bir grup organizma olan dermatofitler.
- Basidiomycota, insan patojeni cinsi dahil.
- Parazitler genellikle ikiye ayrılır:
- Tek hücreli organizmalar (örn. sıtma, Toksoplazma, )
- Parazitik yuvarlak solucanlar ve kıl kurtları gibi nematodlar, tenyalar (cestodlar) ve flukeler (şistozomlar gibi trematodlar) dahil makroparazitler (solucanlar veya helmintler).Helmintlerin neden olduğu hastalıklar bazen enfestasyon olarak adlandırılır, ancak bazen de enfeksiyon olarak adlandırılır.
- Keneler, akarlar, pireler ve bitler gibi eklembacaklılar da kavramsal olarak enfeksiyonlara benzeyen insan hastalıklarına neden olabilir, ancak bir insan veya hayvan vücudunun bu makroparazitler tarafından istila edilmesi genellikle enfestasyon olarak adlandırılır.
- Prionlar (toksin salgılamamalarına rağmen)
Belirtiler ve semptomlar
Bir enfeksiyonun belirti ve semptomları hastalığın türüne bağlıdır. Yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı, ateş, , üşüme, ağrı ve sızı gibi bazı enfeksiyon belirtileri genel olarak tüm vücudu etkiler. Diğerleri ise , öksürük veya burun akıntısı gibi vücudun belirli bölgelerine özgüdür.
Bazı durumlarda, bulaşıcı hastalıklar belirli bir konakta seyrinin büyük bir kısmında veya hatta tamamında asemptomatik olabilir. İkinci durumda, hastalık yalnızca asemptomatik bir taşıyıcıyla temas ettikten sonra ikincil olarak hastalanan konakçılarda bir "hastalık" (tanım gereği bir hastalık anlamına gelir) olarak tanımlanabilir. Bazı enfeksiyonlar konakçıda hastalığa neden olmadığından enfeksiyon, bulaşıcı hastalık ile eş anlamlı değildir.
Bakteriyel veya viral
Bakteriyel ve viral enfeksiyonların her ikisi de aynı tür semptomlara neden olabileceğinden, belirli bir enfeksiyonun nedeninin hangisi olduğunu ayırt etmek zor olabilir. Viral enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilemezken bakteriyel enfeksiyonlar tedavi edilebildiğinden bu ikisini birbirinden ayırmak önemlidir.
Karakteristik | Viral enfeksiyon | Bakteriyel enfeksiyon |
---|---|---|
Tipik semptomlar | Genel olarak viral enfeksiyonlar sistemiktir. Bu, vücudun birçok farklı bölümünü veya birden fazla vücut sistemini aynı anda tuttukları anlamına gelir; örneğin burun akıntısı, sinüs tıkanıklığı, öksürük, vücut ağrıları vb. Viral konjonktivit veya "pembe göz" ve uçukta olduğu gibi bazen lokal olabilirler. Herpes gibi sadece birkaç viral enfeksiyon ağrılıdır. Viral enfeksiyonların ağrısı genellikle kaşıntı veya yanma olarak tarif edilir. | Bakteriyel enfeksiyonun klasik belirtileri lokalize kızarıklık, ısı, şişme ve ağrıdır. Bakteriyel bir enfeksiyonun ayırt edici özelliklerinden biri de lokal ağrıdır, vücudun belirli bir yerinde olan ağrı. Örneğin, bir kesik oluşur ve bakteri ile enfekte olursa, enfeksiyon bölgesinde ağrı oluşur. Bakteriyel boğaz ağrısı genellikle boğazın bir tarafında daha fazla ağrı ile karakterizedir. Ağrı sadece bir kulakta meydana geliyorsa, bir kulak enfeksiyonunun bakteriyel olarak teşhis edilmesi daha olasıdır.İrin ve süt renginde sıvı üreten bir kesik büyük olasılıkla enfekte olmuştur. |
Neden | Patojenik virüsler | Patojenik bakteriler |
Patofizyoloji
Enfeksiyonlar için geçerli olan ve bazen enfeksiyon zinciri veya bulaşma zinciri olarak adlandırılan genel bir olaylar zinciri vardır. Zincir, enfeksiyöz ajan, rezervuar, duyarlı bir konağa giriş, çıkış ve yeni konaklara bulaşmayı içeren çeşitli adımları içerir. Bir enfeksiyonun gelişmesi için her bir halkanın kronolojik bir sırayla mevcut olması gerekir. Bu adımların anlaşılması, sağlık çalışanlarının enfeksiyonu hedef almasına ve ilk etapta oluşmasını önlemesine yardımcı olur.
Kolonizasyon
Enfeksiyon, bir organizma vücuda başarıyla girdiğinde, büyüdüğünde ve çoğaldığında başlar. Bu, kolonizasyon olarak adlandırılır. Çoğu insan kolayca enfekte olmaz. Bağışıklık sistemi zayıflamış veya zayıflatılmış olanların kronik veya kalıcı enfeksiyonlara karşı duyarlılığı artar. Bağışıklık sistemi baskılanmış olan bireyler fırsatçı enfeksiyonlara karşı özellikle hassastır. konağa giriş, genellikle ağız boşluğu, burun, gözler, genital organlar, anüs gibi deliklerdeki mukozadan gerçekleşir veya mikrop açık yaralardan girebilir. Birkaç organizma ilk giriş yerinde büyüyebilirken, birçoğu göç eder ve farklı organlarda sistemik enfeksiyona neden olur. Bazı patojenler konakçı hücrelerin içinde (hücre içi) büyürken, diğerleri vücut sıvılarında serbestçe büyür.
Yara kolonizasyonu, yara içinde çoğalmayan mikroorganizmaları ifade ederken, enfekte yaralarda çoğalan organizmalar mevcuttur ve doku yaralanmıştır. Tüm çok hücreli organizmalar bir dereceye kadar dışsal organizmalar tarafından kolonize edilir ve bunların büyük çoğunluğu konak ile ya mutualistik ya da kommensal bir ilişki içinde bulunur. İlkine örnek olarak memeli kolonunu kolonize eden türleri, ikincisine örnek olarak ise insan derisinde bulunan çeşitli stafilokok türleri verilebilir. Bu kolonizasyonların hiçbiri enfeksiyon olarak kabul edilmez.
Enfeksiyon ve kolonizasyon arasındaki fark genellikle sadece bir durum meselesidir. Patojenik olmayan organizmalar belirli koşullar altında patojenik hale gelebilir ve en virülans organizmanın bile tehlike arz eden bir enfeksiyona neden olması için belirli koşullar gerekir. Corynebacteria sp. ve gibi bazı kolonize bakteriler, patojen bakterilerin yapışmasını ve kolonizasyonunu önler ve böylece konakçı ile simbiyotik bir ilişki kurarak enfeksiyonu önler ve hızlandırır.
Bir konağın bir patojen tarafından aşılanması ve nihai sonuçla ilgili değişkenler şunları içerir:
- patojenin giriş yolu ve konak bölgelere erişimi
- belirli bir organizmanın içsel virülansı
- başlangıç inokülasyonunun miktarı veya yükü
- kolonize olan konağın bağışıklık durumu
Örnek olarak, bazı stafilokok türleri cilt üzerinde zararsızdır, ancak eklem kapsülü veya periton gibi normalde steril bir alanda bulunduklarında direnç göstermeden çoğalır ve zarar verirler.
Gaz kromatografisi-kütle spektrometresi, analizi, omik ve diğer gelişmiş teknolojilerin son yıllarda insanlar için daha belirgin hale getirdiği ilginç bir gerçek, mikrobiyal kolonizasyonun insanların neredeyse steril olduğunu düşündüğü ortamlarda bile çok yaygın olduğudur.
Bakteriyel kolonizasyonun normal olması nedeniyle, hangi kronik yaraların enfekte olarak sınıflandırılabileceğini ve ne kadar ilerleme riski olduğunu bilmek zordur. Klinik uygulamada görülen çok sayıda yaraya rağmen, değerlendirilen semptom ve bulgular için sınırlı sayıda kaliteli veri bulunmaktadır.
Journal of the American Medical Association'ın "Rasyonel Klinik Muayene Serisi"nde kronik yaralar üzerine yapılan bir inceleme, enfeksiyon göstergesi olarak artan ağrının önemini ölçmüştür. İnceleme, en faydalı bulgunun ağrı seviyesindeki artışın [olabilirlik oranı (LR) aralığı, 11-20] enfeksiyonu çok daha olası hale getirdiğini, ancak ağrının olmamasının (negatif olabilirlik oranı aralığı, 0,64-0,88) enfeksiyonu dışlamadığını göstermiştir (özet LR 0,64-0,88).
Hastalık
Hastalık, konağın koruyucu bağışıklık mekanizmaları tehlikeye girdiğinde ve organizma konağa zarar verdiğinde ortaya çıkabilir. Mikroorganizmalar çeşitli toksinler veya yıkıcı enzimler salgılayarak doku hasarına neden olabilir. Örneğin, Clostridium tetani kasları felç eden bir toksin salgılar ve stafilokok şok ve sepsis üreten toksinler salgılar. Tüm enfeksiyon etkenleri tüm konakçılarda hastalığa neden olmaz. Örneğin, çocuk felci ile enfekte olan bireylerin %5'inden azında hastalık gelişir. Öte yandan, bazı bulaşıcı ajanlar oldukça öldürücüdür. Deli dana hastalığına ve Creutzfeldt-Jakob hastalığına neden olan prion, enfekte olan tüm hayvanları ve insanları her zaman öldürür.
Kalıcı enfeksiyonlar, vücudun ilk enfeksiyondan sonra organizmayı temizleyememesi nedeniyle ortaya çıkar. Kalıcı enfeksiyonlar, bulaşıcı organizmanın sürekli varlığı ile karakterize edilir, genellikle aktif enfeksiyonun ara sıra tekrarlayan nüksleri ile birlikte latent enfeksiyon olarak görülür. Vücudun farklı hücrelerini enfekte ederek kalıcı bir enfeksiyonu sürdürebilen bazı virüsler vardır. Bazı virüsler bir kez bulaştıktan sonra vücudu asla terk etmezler. Tipik bir örnek, sinirlerde saklanma eğiliminde olan ve belirli koşullar ortaya çıktığında yeniden aktif hale gelen herpes virüsüdür.
Kalıcı enfeksiyonlar her yıl dünya çapında milyonlarca kişinin ölümüne neden olmaktadır. Parazitlerden kaynaklanan kronik enfeksiyonlar, birçok az gelişmiş ülkede yüksek morbidite ve mortaliteye neden olmaktadır.
Bulaş
Enfekte eden organizmaların hayatta kalması ve diğer konaklarda enfeksiyon döngüsünü tekrarlaması için, kendilerinin (veya yavrularının) mevcut bir rezervuarı terk etmesi ve başka bir yerde enfeksiyona neden olması gerekir. Enfeksiyonun bulaşması birçok potansiyel yolla gerçekleşebilir:
- Solunum yolu olarak da bilinen damlacık teması ve bunun sonucunda ortaya çıkan enfeksiyon hastalık olarak adlandırılabilir. Enfekte bir kişi başka bir kişinin üzerine öksürür veya hapşırırsa, sıcak, nemli damlacıklar içinde asılı kalan mikroorganizmalar burun, ağız veya göz yüzeylerinden vücuda girebilir.
- Fekal-oral bulaşma, gıda maddelerinin veya suyun kontamine olması (insanların yiyecek hazırlamadan önce ellerini yıkamaması veya arıtılmamış kanalizasyonun içme suyu kaynağına karışması) ve bunları yiyen veya içen kişilerin enfekte olması. Fekal-oral yolla bulaşan yaygın patojenler arasında Vibrio cholerae, türleri, rotavirüsler, Entamoeba histolytica, Escherichia coli ve bant solucanları yer almaktadır. Bu patojenlerin çoğu gastroenterite neden olur.
- Cinsel yolla bulaşma ve bunun sonucunda ortaya çıkan hastalık cinsel yolla bulaşan hastalık olarak adlandırılır
- Ağız yoluyla bulaşma, öncelikle ağız yoluyla bulaşan hastalıklar öpüşme gibi doğrudan ağız teması yoluyla veya bir içki bardağını veya bir sigarayı paylaşmak gibi dolaylı temas yoluyla yakalanabilir.
- Doğrudan temasla bulaşma, doğrudan temasla bulaşabilen bazı hastalıklar arasında atlet ayağı, impetigo ve siğiller yer almaktadır.
- Araçla bulaşma, cansız bir rezervuar (gıda, su, toprak) ile bulaşma
- Hamilelik veya doğum sırasında doğrudan anneden embriyoya, fetüse veya bebeğe . veya hamilelik sırasında edinilen bir enfeksiyonun sonucu olarak ortaya çıkabilir.
- Enfekte materyalin enjeksiyonu veya nakli gibi tıbbi prosedürler nedeniyle iyatrojenik bulaşma.
- Vektör kaynaklı bulaşma, kendisi hastalığa neden olmayan ancak patojenleri bir konaktan diğerine taşıyarak enfeksiyonu ileten bir organizma olan vektör tarafından bulaştırılır.
karmaşıktır; yapılan çalışmalar ikisi arasında net bir ilişki olmadığını göstermiştir. Yine de virülans ve bulaşıcılık arasında kısmen bir bağlantı olduğunu gösteren az sayıda kanıt bulunmaktadır.
Teşhis
Bu bölümdeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli.Kasım 2023) () ( |
Enfeksiyon hastalıklarının teşhisi bazen doğrudan ya da dolaylı olarak bir enfeksiyon etkeninin tanımlanmasını gerektirir. Pratikte siğiller, deri apseleri, solunum sistemi enfeksiyonları ve ishalli hastalıklar gibi çoğu küçük bulaşıcı hastalık, klinik görünümlerine göre teşhis edilir ve spesifik etken hakkında bilgi sahibi olmadan tedavi edilir.
Hastalığın nedenine ilişkin sonuçlar, hastanın belirli bir etkenle temas etmiş olma olasılığına, mikrobun toplumdaki varlığına ve diğer epidemiyolojik değerlendirmelere dayanmaktadır. Yeterli çaba gösterildiğinde, bilinen tüm bulaşıcı etkenler spesifik olarak tanımlanabilir. Ancak, çoğu zaman spesifik bir tedavi olmadığından, neden açık olduğundan veya enfeksiyonun sonucu iyi huylu olduğundan, tanımlamanın faydaları genellikle maliyetten çok daha ağır basmaktadır.
Enfeksiyon hastalıklarının teşhisi neredeyse her zaman tıbbi öykü ve fizik muayene ile başlatılır. Daha ayrıntılı teşhis teknikleri, bir hastadan izole edilen enfeksiyon etkenlerinin kültürünü içerir. Kültür, mikroskobik özelliklerini inceleyerek, patojenler tarafından üretilen maddelerin varlığını tespit ederek ve bir organizmayı genotipine göre doğrudan tanımlayarak bulaşıcı organizmaların tanımlanmasını sağlar. Diğer teknikler (X-ışınları, CAT taramaları, PET taramaları veya NMR gibi), bulaşıcı bir ajanın büyümesinden kaynaklanan iç anormalliklerin görüntülerini üretmek için kullanılır. Bu görüntüler, örneğin bir kemik apsesinin veya bir prion tarafından üretilen spongiform ensefalopatinin tespit edilmesinde faydalıdır.
Semptomatik teşhis
Bulaşıcı bir hastalığı olan herhangi bir bireyde mevcut semptomlar tanıya yardımcı olur, ancak şüphenin doğrulanması için genellikle ek tanı tekniklerine ihtiyaç duyulur. Bazı belirtiler özellikle karakteristiktir ve bir hastalığın göstergesidir ve belirtiler olarak adlandırılır; ancak bunlar nadirdir. Tüm enfeksiyonlar semptomatik değildir.
Çocuklarda siyanoz, hızlı solunum, zayıf periferik perfüzyon veya peteşiyal döküntü varlığı ciddi enfeksiyon riskini 5 kattan fazla artırır. Diğer önemli göstergeler arasında ebeveyn endişesi, klinik içgüdü ve 40 °C'den yüksek ateş yer alır.
Mikrobiyal kültür
Birçok tanısal yaklaşım, uygun klinik örnekten bir patojeni izole etmek için mikrobiyolojik kültüre dayanır. Mikrobiyal kültürde, belirli bir etken için bir üreme ortamı sağlanır. Potansiyel olarak hastalıklı doku veya sıvıdan alınan bir numune daha sonra bu besiyerinde üreyebilen bir enfeksiyöz ajanın varlığı açısından test edilir.
Birçok patojenik bakteri, bol miktarda su ile birlikte büyüme için gerekli karbonhidrat ve proteinleri sağlayan bir tür katı besiyeri olan besin agarı üzerinde kolayca üreyebilir. Tek bir bakteri, plakanın yüzeyinde koloni adı verilen ve diğer kolonilerden ayrılmış veya bir "çim" halinde birleşmiş olabilen görünür bir tümsek halinde büyüyecektir.
Bir koloninin boyutu, rengi, şekli ve biçimi bakteri türünün, spesifik genetik yapısının (suşu) ve büyümesini destekleyen ortamın karakteristiğidir. Tanımlamaya yardımcı olmak için genellikle plakaya başka bileşenler de eklenir. Plakalar bazı bakterilerin üremesine izin verip diğerlerinin üremesine izin vermeyen ya da bazı bakterilere tepki olarak renk değiştirip diğerlerine tepki olarak renk değiştirmeyen maddeler içerebilir. Bu gibi bakteriyolojik plaklar, bulaşıcı bakterilerin klinik tanımlanmasında yaygın olarak kullanılır.
Mikrobiyal kültür, virüslerin tanımlanmasında da kullanılabilir: bu durumda ortam, virüsün enfekte edebileceği ve daha sonra değiştirebileceği veya öldürebileceği kültürde yetiştirilen hücrelerdir. Viral tanımlama durumunda, ölü hücrelerden oluşan bir bölge viral büyümeden kaynaklanır ve "plak" olarak adlandırılır. Ökaryotik parazitler de belirli bir ajanı tanımlamanın bir yolu olarak kültürde yetiştirilebilir.
Uygun plaka kültürü tekniklerinin yokluğunda, bazı mikropların canlı hayvanlarda kültüre alınması gerekir. Mycobacterium leprae ve Treponema pallidum gibi bakteriler hayvanlarda üretilebilir, ancak serolojik ve mikroskobik teknikler canlı hayvan kullanımını gereksiz kılar. Virüsler de genellikle kültürde veya hayvanlarda büyümeye alternatifler kullanılarak tanımlanır. Bazı virüsler embriyonlu yumurtalarda yetiştirilebilir.
Bir başka faydalı tanımlama yöntemi de veya bulaşıcı bir ajanın büyümesini desteklemek için bir vektörün kullanılmasıdır. Chagas hastalığı bunun en önemli örneğidir, çünkü bir hastada etkeninin varlığını doğrudan göstermek zordur, bu da kesin tanı koymayı zorlaştırır. Bu durumda ksenodiagnoz, enfekte olduğundan şüphelenilen bir kişiden kan alan enfekte olmamış bir triatomin böceği olan Chagas ajanı T. cruzi'nin vektörünün kullanılmasını içerir. Böcek daha sonra bağırsaklarında T. cruzi üremesi açısından incelenir.
Mikroskobi
Bulaşıcı hastalıkların teşhisinde kullanılan bir diğer temel araç mikroskobidir. Yukarıda tartışılan kültür tekniklerinin neredeyse tamamı, bir noktada, bulaşıcı ajanın kesin olarak tanımlanması için mikroskobik incelemeye dayanmaktadır. Mikroskobi, bileşik ışık mikroskobu gibi basit aletlerle veya elektron mikroskobu gibi karmaşık aletlerle gerçekleştirilebilir. Hastalardan alınan numuneler doğrudan ışık mikroskobu altında görüntülenebilir ve genellikle hızlı bir şekilde tanımlamaya yol açabilir.
Mikroskopi genellikle biyokimyasal boyama teknikleriyle birlikte kullanılır ve antikor bazlı tekniklerle birlikte kullanıldığında son derece spesifik hale getirilebilir. Örneğin, yapay olarak floresans hale getirilmiş antikorların (floresans işaretli antikorlar) kullanımı, bir patojen üzerinde bulunan belirli bir antijene bağlanmak ve onu tanımlamak üzere yönlendirilebilir. daha sonra klinik numuneler veya kültürlenmiş hücrelerdeki içselleştirilmiş antijenlere bağlı floresan etiketli antikorları tespit etmek için kullanılır. Bu teknik özellikle ışık mikroskobunun bir virüsü doğrudan tanımlayamadığı viral hastalıkların teşhisinde faydalıdır.
Diğer mikroskobik prosedürler de enfeksiyöz ajanların tanımlanmasına yardımcı olabilir. Negatif yüklü hücresel moleküller ile boya üzerindeki pozitif yük arasındaki elektrostatik çekim nedeniyle neredeyse tüm hücreler bir dizi temel boya ile kolayca boyanır. Bir hücre normalde mikroskop altında şeffaftır ve bir boya kullanmak hücrenin arka planıyla kontrastını artırır.
Bir hücrenin Giemsa boyası veya kristal viyole gibi bir boya ile boyanması, mikroskopistin hücrenin boyutunu, şeklini, iç ve dış bileşenlerini ve diğer hücrelerle ilişkilerini tanımlamasına olanak tanır. Bakterilerin farklı boyama prosedürlerine verdiği yanıt, mikropların taksonomik sınıflandırılmasında da kullanılır.
Gram boyama ve aside dirençli boyama olmak üzere iki yöntem, bakterilerin sınıflandırılmasında ve hastalıkların teşhisinde kullanılan standart yaklaşımlardır. Gram boyası, her ikisi de birçok önemli insan patojenini içeren ve bakteri gruplarını tanımlar. Asit-hızlı boyama prosedürü, Actinomycetota cinsi Mycobacterium ve Nocardia'yı tanımlar.
Biyokimyasal testler
Bulaşıcı ajanların tanımlanmasında kullanılan biyokimyasal testler, belirli bir bulaşıcı ajanın karakteristik metabolik veya enzimatik ürünlerinin tespitini içerir. Bakteriler karbonhidratları kendi cins ve türlerine özgü şekillerde fermente ettiklerinden, fermantasyon ürünlerinin tespiti bakteriyel tanımlamada yaygın olarak kullanılır. Asitler, alkoller ve gazlar genellikle bakteriler seçici sıvı veya katı ortamlarda yetiştirildiğinde bu testlerde tespit edilir.
Enfekte dokudan enzimlerin izolasyonu, bulaşıcı bir hastalığın biyokimyasal teşhisinin temelini de sağlayabilir. Örneğin, insanlar ne ne de ters transkriptaz üretebilir ve bu enzimlerin varlığı belirli viral enfeksiyon türlerinin karakteristik özelliğidir. Viral protein kırmızı kan hücrelerini tespit edilebilir bir matris halinde birbirine bağlama kabiliyeti de viral enfeksiyon için biyokimyasal bir test olarak nitelendirilebilir, ancak kesin olarak konuşmak gerekirse hemaglutinin bir enzim değildir ve metabolik bir işlevi yoktur.
Serolojik yöntemler, mikroorganizmaları tanımlamak için kullanılan son derece hassas, spesifik ve genellikle son derece hızlı testlerdir. Bu testler bir antikorun spesifik olarak bir antijene bağlanma yeteneğine dayanmaktadır. Genellikle bulaşıcı bir ajan tarafından üretilen bir protein veya karbonhidrat olan antijen, antikor tarafından bağlanır. Bu bağlanma daha sonra teste bağlı olarak çeşitli şekillerde gözle görülebilen bir olaylar zincirini başlatır. Örneğin, "Strep boğaz" genellikle dakikalar içinde teşhis edilir ve hastanın boğazından pamuklu çubukla alınan etken madde S. pyogenes tarafından üretilen antijenlerin görünümüne dayanır.
Serolojik testler, mevcutsa, genellikle tercih edilen tanımlama yoludur, ancak testlerin geliştirilmesi maliyetlidir ve testte kullanılan reaktifler genellikle soğutma gerektirir. Bazı serolojik yöntemler son derece maliyetlidir, ancak "strep testi" gibi yaygın olarak kullanıldıklarında ucuz olabilirler.
Karmaşık serolojik teknikler, olarak bilinen teknikler olarak geliştirilmiştir. İmmünoassayler, temel antikor - antijen bağlanmasını, bir tür enstrümantasyonla tespit edilebilen bir elektromanyetik veya parçacık radyasyon sinyali üretmek için temel olarak kullanabilir. Bilinmeyenlerin sinyali, hedef antijenin miktarının belirlenmesini sağlayan standartlarınki ile karşılaştırılabilir.
Bulaşıcı hastalıkların teşhisine yardımcı olmak için immünoassayler, bulaşıcı ajanlardan veya yabancı bir ajana yanıt olarak enfekte bir organizma tarafından üretilen proteinlerden gelen antijenleri tespit edebilir veya ölçebilir. Örneğin, immünoassay A bir virüs partikülünden gelen bir yüzey proteininin varlığını tespit edebilir. Öte yandan İmmünoassay B, bir organizmanın bağışıklık sistemi tarafından üretilen ve virüsü nötralize etmek ve yok edilmesini sağlamak için yapılan antikorları tespit edebilir veya ölçebilir.
Enstrümantasyon, antikor - antijen bağlanmasına bağlı ikincil reaksiyonlar tarafından oluşturulan son derece küçük sinyalleri okumak için kullanılabilir. Enstrümantasyon; numune alma, reaktif kullanımı, reaksiyon süreleri, sinyal tespiti, sonuçların hesaplanması ve veri yönetimini kontrol ederek bulaşıcı hastalıkların teşhisi için uygun maliyetli otomatik bir süreç sağlayabilir.
PCR tabanlı teşhis
Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yöntemine dayalı teknolojiler, birkaç nedenden ötürü yakın gelecekte neredeyse her yerde bulunan altın standart teşhis yöntemleri haline gelecektir. İlk olarak, enfeksiyon etkenleri kataloğu, insan popülasyonundaki önemli enfeksiyon etkenlerinin neredeyse tamamının tanımlandığı noktaya ulaşmıştır. İkincisi, bulaşıcı bir ajanın hastalığa neden olması için insan vücudunda büyümesi gerekir; esasen bir hastalığa neden olmak için kendi nükleik asitlerini çoğaltması gerekir. Enfekte dokudaki bu nükleik asit amplifikasyonu, PCR kullanarak enfeksiyöz ajanı tespit etme fırsatı sunar. Üçüncüsü, PCR'ı yönlendirmek için gerekli araçlar, , enfeksiyöz ajanların genomlarından türetilmiştir ve halihazırda değilse bile zamanla bu genomlar bilinecektir.
Dolayısıyla, herhangi bir enfeksiyöz ajanı hızlı ve spesifik bir şekilde tespit edebilecek teknolojik kabiliyet şu anda mevcuttur. PCR'ın standart bir tanı aracı olarak kullanılmasının önündeki tek engel maliyet ve uygulamadır, ancak bunların hiçbiri aşılamaz değildir. Bazı klostridyal hastalıklar (tetanos ve botulizm) gibi birkaç hastalığın teşhisi PCR yöntemlerinin geliştirilmesinden fayda sağlamayacaktır. Bu hastalıklar temelde, son derece güçlü nörotoksinler üreten nispeten az sayıda enfeksiyöz bakterinin neden olduğu biyolojik zehirlenmelerdir. Enfeksiyöz ajanın önemli ölçüde çoğalması gerçekleşmez, bu da PCR'ın herhangi bir bakterinin varlığını tespit etme yeteneğini sınırlar.
Metagenomik sıralama
Bu bölüm herhangi bir .Kasım 2023) () ( |
Zayıflatıcı ve yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olan çok çeşitli bakteriyel, viral, fungal, protozoal ve helmintik patojenler göz önüne alındığında, enfeksiyonun nedenini hızlı bir şekilde belirleme yeteneği önemlidir, ancak genellikle zordur. Örneğin, beyni etkileyen ciddi bir hastalık olan ensefalit vakalarının yarısından fazlasına, standart bakım (mikrobiyolojik kültür) ve son teknoloji klinik laboratuvar yöntemleri kullanılarak yapılan kapsamlı testlere rağmen tanı konulamamaktadır.
dizileme tabanlı tanı testleri şu anda klinik kullanım için geliştirilmektedir ve her şeyi kapsayan tek bir test kullanarak enfeksiyonu teşhis etmenin hassas, spesifik ve hızlı bir yolu olarak umut vadetmektedir. Bu test mevcut PCR testlerine benzer; ancak spesifik bir enfeksiyöz ajan için primerler yerine hedeflenmemiş bir tüm genom amplifikasyonu kullanılır. Bu amplifikasyon adımını yeni nesil dizileme veya , hizalama karşılaştırmaları ve binlerce patojen ve kommensal referans genomdan oluşan geniş veri tabanları kullanılarak taksonomik sınıflandırma takip eder. Eş zamanlı olarak, patojen ve plazmid genomları içindeki antimikrobiyal direnç genleri, kolaylaştırmak ve bir hastanın enfeksiyonu için en etkili ilaçları kullanarak tedavinin optimizasyonuna izin vermek için antibiyotik duyarlılık testine benzer bir antimikrobiyal direnç profili oluşturmak üzere dizilenir ve taksonomik olarak sınıflandırılmış patojen genomlarıyla hizalanır.
Metagenomik dizileme, hasta bağışıklık sistemi baskılanmış olduğunda tanı için özellikle yararlı olabilir. Giderek daha geniş bir yelpazeye yayılan enfeksiyöz ajanlar bağışıklık sistemi baskılanmış bireylere ciddi zararlar verebilir, bu nedenle klinik taramanın genellikle daha geniş kapsamlı olması gerekir. Ek olarak, semptomların ifadesi genellikle atipiktir, bu da sunuma dayalı bir klinik tanıyı daha zor hale getirir. Üçüncü olarak, antikorların tespitine dayanan tanı yöntemlerinin başarısız olma olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle, bilinen tüm insan patojenleri için antikorlar yerine organizmanın DNA'sının varlığını tespit eden hızlı, hassas, spesifik ve hedeflenmemiş bir test oldukça arzu edilmektedir.
Testlerin endikasyonu
Bir enfeksiyon etkeninin spesifik olarak tanımlanması için genellikle sadece böyle bir tanımlamanın hastalığın tedavisine veya önlenmesine yardımcı olabileceği veya etkili terapötik veya önleyici tedbirlerin geliştirilmesinden önce bir hastalığın seyri hakkında bilgi sahibi olmak için bir endikasyon vardır. Örneğin, 1980'lerin başında, (AIDS) tedavisi için AZT'nin ortaya çıkmasından önce, sonuç hastaya daha fazla tedavi seçeneği sunmayacak olsa bile, hasta kan örneklerinin bileşimi izlenerek hastalığın seyri yakından takip ediliyordu. HIV'in belirli topluluklarda ortaya çıkışına ilişkin bu çalışmalar, kısmen virüsün bulaşma yoluna ilişkin hipotezlerin geliştirilmesine olanak sağlamıştır. Hastalığın nasıl bulaştığının anlaşılmasıyla, yeni enfeksiyonların sayısını azaltmayı amaçlayan kampanyalarda kaynaklar en büyük risk altındaki topluluklara yönlendirilebilmiştir. HIV'in spesifik serolojik tanısal tanımlaması ve daha sonra genotipik veya moleküler tanımlaması, virüsün zamansal ve coğrafi kökenlerine ilişkin hipotezlerin yanı sıra sayısız başka hipotezin geliştirilmesini de sağlamıştır.
Moleküler tanı araçlarının geliştirilmesi, doktorların ve araştırmacıların tedavinin etkinliğini izlemelerini sağlamıştır. Moleküler tanı yöntemleri artık sağlıklı kişilerde HIV'in hastalık başlamadan çok önce tespit edilmesinde ve HIV enfeksiyonuna genetik olarak dirençli kişilerin varlığının gösterilmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla, AIDS için hala bir tedavi olmasa da virüsün tanımlanmasının ve enfekte bireylerin kanlarındaki virüs seviyelerinin izlenmesinin hem hasta hem de genel olarak toplum için büyük terapötik ve öngörücü faydaları vardır.
Sınıflandırma
Subklinik ve klinik (latent ve belirgin)
Semptomatik enfeksiyonlar belirgin ve klinik iken, aktif olan ancak fark edilebilir semptomlar üretmeyen bir enfeksiyon belirsiz, sessiz, subklinik veya gizli olarak adlandırılabilir. İnaktif veya uykuda olan bir enfeksiyona latent enfeksiyon denir. Latent bakteriyel enfeksiyona örnek olarak verilebilir. Bazı viral enfeksiyonlar da latent olabilir, latent viral enfeksiyonlara örnek olarak Herpesviridae ailesinden herhangi biri verilebilir.
Enfeksiyon kelimesi, belirli bir patojenin varlığını (ne kadar az olursa olsun) ifade edebilir, ancak aynı zamanda sıklıkla klinik olarak belirgin bir enfeksiyonu (başka bir deyişle, bir bulaşıcı hastalık vakasını) ima eden bir anlamda kullanılır. Bu gerçek zaman zaman bazı belirsizlikler yaratmakta veya kullanım tartışmalarına yol açmaktadır; bu durumu aşmak için sağlık uzmanlarının bazı patojenlerin mevcut olduğunu ancak klinik olarak belirgin bir enfeksiyon (hastalık yok) olmadığını kastettiklerinde kolonizasyondan (enfeksiyon yerine) bahsetmeleri yaygındır.
Enfeksiyonun seyri
Enfeksiyonların zaman içinde nasıl ve nerede ortaya çıktığını tanımlamak için farklı terimler kullanılır. Akut enfeksiyonda semptomlar hızla gelişir; seyri hızlı ya da uzun süreli olabilir. Kronik enfeksiyonda, semptomlar genellikle haftalar veya aylar içinde kademeli olarak gelişir ve çözülmesi yavaştır.Subakut enfeksiyonlarda semptomların gelişmesi akut enfeksiyonlara göre daha uzun sürer ancak kronik enfeksiyonlara göre daha hızlı ortaya çıkar. Fokal enfeksiyon, organizmaların vücudun başka bir bölgesine geçtiği ilk enfeksiyon bölgesidir.
Birincil ve fırsatçı
Çok sayıda mikroorganizma çeşidi arasında nispeten azı sağlıklı bireylerde hastalığa neden olur. Bulaşıcı hastalıklar, bu az sayıdaki patojen ile enfekte ettikleri konakçıların savunmaları arasındaki etkileşimden kaynaklanır. Herhangi bir patojenden kaynaklanan hastalığın görünümü ve şiddeti, o patojenin konağa zarar verme yeteneğinin yanı sıra konağın patojene karşı koyma yeteneğine bağlıdır. Bununla birlikte, bir konağın bağışıklık sistemi de enfeksiyonu kontrol altına almak amacıyla konağın kendisine zarar verebilir. Bu nedenle klinisyenler, enfeksiyöz mikroorganizmaları veya mikropları konak savunmasının durumuna göre birincil patojenler veya fırsatçı patojenler olarak sınıflandırır.
Birincil patojenler
Birincil patojenler normal, sağlıklı konakta bulunmalarının veya faaliyet göstermelerinin bir sonucu olarak hastalığa neden olurlar ve içsel virülansları (neden oldukları hastalığın şiddeti) kısmen üreme ve yayılma ihtiyaçlarının gerekli bir sonucudur. İnsanlarda en sık görülen birincil patojenlerin çoğu yalnızca insanları enfekte eder, ancak birçok ciddi hastalığa çevreden edinilen veya insan olmayan konakçıları enfekte eden organizmalar neden olur.
Fırsatçı patojenler
Fırsatçı patojenler, direnci azalmış (bağışıklık yetmezliği) bir konakçıda veya vücudun içine olağandışı bir şekilde eriştiklerinde (örneğin travma yoluyla) bulaşıcı bir hastalığa neden olabilirler. Fırsatçı enfeksiyon, gastrointestinal veya üst solunum yollarındaki patojen bakteriler veya mantarlar gibi normalde konakçı ile temas halinde olan mikroplardan kaynaklanabileceği gibi, diğer konakçılardan ( kolitinde olduğu gibi) veya travmatik giriş sonucu (cerrahi yara enfeksiyonları veya olduğu gibi) çevreden edinilen (normalde zararsız olan) mikroplardan da kaynaklanabilir.
Fırsatçı bir hastalık, genetik kusurlar ( gibi), antimikrobiyal ilaçlara veya bağışıklık sistemini baskılayan kimyasallara maruz kalma (zehirlenme veya kanser kemoterapisi sonrasında ortaya çıkabileceği gibi), iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalma veya bağışıklık sistemini baskılayıcı aktiviteye sahip bulaşıcı bir hastalık (kızamık, sıtma veya (AIDS) gibi) sonucunda ortaya çıkabilen konak savunmasının bozulmasını gerektirir. Birincil patojenler ayrıca direnci azalmış bir konakta normalde bağışıklık sistemi yetersiz bir konakta meydana gelenden daha şiddetli hastalığa neden olabilir.
İkincil enfeksiyon
Birincil enfeksiyon pratikte bireyin mevcut sağlık sorununun temel nedeni olarak görülebilirken, ikincil enfeksiyon bu temel nedenin bir veya komplikasyonudur. Örneğin, yanık veya (temel neden) bağlı bir enfeksiyon ikincil bir enfeksiyondur. Birincil patojenler genellikle birincil enfeksiyona ve sıklıkla da ikincil enfeksiyona neden olur. Genellikle fırsatçı enfeksiyonlar ikincil enfeksiyonlar olarak görülür (çünkü bağışıklık yetmezliği veya yaralanma predispozan faktördür).
Diğer enfeksiyon türleri
Diğer enfeksiyon türleri karma, iyatrojenik, nozokomiyal ve toplum kaynaklı enfeksiyonlardan oluşur.
Karma enfeksiyon, iki veya daha fazla patojenin neden olduğu bir enfeksiyondur. Buna örnek olarak ve Escherichia coli'nin neden olduğu apandisit verilebilir. İkincisi ise iyatrojenik bir enfeksiyondur. Bu tür bir enfeksiyon, bir sağlık çalışanından hastaya bulaşan bir enfeksiyondur. Nozokomiyal enfeksiyon da bir sağlık hizmeti ortamında meydana gelen bir enfeksiyondur. Nozokomiyal enfeksiyonlar hastanede kalış sırasında edinilir. Son olarak, toplum kaynaklı enfeksiyon, enfeksiyonun tüm toplumdan edinildiği bir enfeksiyondur.
Bulaşıcı ya da değil
Belirli bir hastalığın bulaşıcı olduğunu kanıtlamanın bir yolu, Koch postülatlarını (ilk olarak Robert Koch tarafından önerilmiştir) yerine getirmektir; bu postülatlar, ilk olarak, bulaşıcı ajanın sağlıklı kontrollerde değil, yalnızca hastalığı olan hastalarda tanımlanabilir olmasını ve ikinci olarak, bulaşıcı ajana yakalanan hastaların da hastalığa yakalanmasını gerektirir. Bu varsayımlar ilk olarak Mycobacteria türlerinin vereme neden olduğunun keşfedilmesinde kullanılmıştır.
Ancak Koch'un önermeleri etik nedenlerden dolayı modern uygulamada genellikle test edilemez. Bunların kanıtlanması, sağlıklı bir bireyin saf kültür olarak üretilen bir patojenle deneysel olarak enfekte edilmesini gerektirecektir. Tersine, açıkça bulaşıcı hastalıklar bile her zaman bulaşıcılık kriterlerini karşılamaz; örneğin, frengiye neden olan spiroket, Treponema pallidum in vitro olarak kültürlenemez - ancak organizma tavşan testislerinde kültürlenebilir. Saf bir kültürün konak olarak hizmet veren bir hayvan kaynağından geldiği, plaka kültüründen türetilen mikroplardan elde edildiğinde olduğundan daha az açıktır.
Epidemiyoloji veya hastalığın kimde, neden ve nerede ortaya çıktığının ve çeşitli popülasyonların bir hastalığa sahip olup olmadığını neyin belirlediğinin incelenmesi ve analizi, bulaşıcı hastalığı anlamak için kullanılan bir diğer önemli araçtır. Epidemiyologlar, belirli yaş gruplarının daha yüksek veya daha düşük enfeksiyon oranına sahip olup olmadığı; farklı mahallelerde yaşayan grupların enfekte olma olasılığının daha yüksek olup olmadığı ve cinsiyet ve ırk gibi diğer faktörler gibi bir popülasyon içindeki gruplar arasındaki farklılıkları belirleyebilir. Araştırmacılar ayrıca bir hastalık salgınının sporadik mi yoksa ara sıra mı ortaya çıktığını; bir bölgede düzenli vakaların görüldüğü endemik mi olduğunu; bir bölgede hızlı bir şekilde ortaya çıkan ve alışılmadık derecede yüksek sayıda vakanın görüldüğü epidemik mi olduğunu; yoksa küresel bir salgın olan pandemik mi olduğunu değerlendirebilir. Bulaşıcı hastalığın nedeni bilinmiyorsa epidemiyoloji enfeksiyon kaynaklarının izlenmesine yardımcı olmak için kullanılabilir.
Kontajiyözlük
Bulaşıcı hastalıklar, hasta bir kişiyle veya salgılarıyla (örneğin grip) temas yoluyla kolayca bulaştığında bazen kontajiyöz hastalıklar olarak adlandırılır. Dolayısıyla kontajiyöz hastalık, özellikle enfektif olan veya kolayca bulaşan bulaşıcı hastalıkların bir alt kümesidir. Vektör bulaşması veya cinsel yolla bulaşma gibi daha özel enfeksiyon yollarına sahip diğer bulaşıcı, aktarılabilir veya bulaşıcı hastalık türleri genellikle "kontajiyöz" olarak kabul edilmez ve genellikle etkilenenlerin tıbbi izolasyonunu (bazen gevşek bir şekilde karantina olarak adlandırılır) gerektirmez. Bununla birlikte, "kontajiyöz" ve "kontajiyöz hastalık" kelimelerinin bu özel çağrışımına (kolay bulaşabilirlik) popüler kullanımda her zaman saygı gösterilmez.
Bulaşıcı hastalıklar genellikle doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşır. Temas türleri kişiden kişiye ve damlacık yoluyla yayılmadır. Hava yoluyla bulaşma, kontamine nesneler, yiyecek ve içme suyu, hayvan insan teması, hayvan rezervuarları, böcek ısırıkları ve çevresel rezervuarlar gibi dolaylı temas da bulaşıcı hastalıkların bir diğer bulaşma yoludur.
Anatomik konuma göre
Enfeksiyonlar, enfekte olan anatomik konuma veya organ sistemine göre sınıflandırılabilir:[]
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Solunum yolu enfeksiyonu
- (dişin içinden veya yakın çevre dokulardan kaynaklanan bir enfeksiyon)
- Vajinal enfeksiyonlar
- Amniyon içi enfeksiyon
Buna ek olarak, enfeksiyonun en yaygın neden olduğu iltihaplanma yerleri arasında zatürre, menenjit ve salpenjit bulunur.[]
Korunma
El yıkama, önlük giyme ve yüz maskesi takma gibi teknikler enfeksiyonların bir kişiden diğerine geçmesini önlemeye yardımcı olabilir. Aseptik teknik 19. yüzyılın sonlarında tıp ve cerrahide kullanılmaya başlanmış ve cerrahiden kaynaklanan enfeksiyonların görülme sıklığını büyük ölçüde azaltmıştır. Sık sık el yıkama, istenmeyen organizmaların yayılmasına karşı en önemli savunma olmaya devam etmektedir. Yasa dışı uyuşturucu kullanımından kaçınmak, prezervatif kullanmak, eldiven giymek ve dengeli beslenme ve düzenli egzersiz ile sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmak gibi başka korunma yöntemleri de vardır. Yiyecekleri iyi pişirmek ve uzun süre dışarıda bırakılmış yiyeceklerden kaçınmak da önemlidir.[]
Enfeksiyonların bulaşmasını önlemek için kullanılan antimikrobiyal maddeler şunları içerir:
- canlı dokuya/cilde uygulanan antiseptikler
- canlı olmayan nesneler üzerinde bulunan mikroorganizmaları yok eden dezenfektanlar.
- antibiyotikler, enfeksiyonun tedavisinden ziyade önlenmesi amacıyla verildiğinde profilaktik olarak adlandırılır. Ancak antibiyotiklerin uzun süreli kullanımı bakterilerin direnç kazanmasına neden olur. İnsanlar antibiyotiklere karşı bağışıklık kazanmazken, bakteriler kazanır. Bu nedenle, antibiyotikleri gereğinden uzun süre kullanmaktan kaçınmak, bakterilerin antibiyotik direncine yardımcı olan mutasyonlar oluşturmasını önlemeye yardımcı olur.
Bulaşıcı hastalıkların bulaşmasını önlemenin veya yavaşlatmanın yollarından biri, çeşitli hastalıkların farklı özelliklerini tanımaktır. Değerlendirilmesi gereken bazı kritik hastalık özellikleri arasında virülans, etkilenenlerin kat ettiği mesafe ve bulaşıcılık düzeyi yer almaktadır. Örneğin, Ebola virüsünün insan türleri, enfekte olanları son derece hızlı bir şekilde etkisiz hale getirir ve kısa süre sonra öldürür. Sonuç olarak, bu hastalıktan etkilenenlerin ilk enfeksiyon bölgesinden çok uzağa seyahat etme fırsatı yoktur. Ayrıca bu virüsün deri lezyonları ya da göz gibi geçirgen zarlar yoluyla yayılması gerekir. Bu nedenle, Ebola'nın ilk aşaması çok bulaşıcı değildir, çünkü kurbanları sadece iç kanama yaşarlar. Yukarıdaki özelliklerin bir sonucu olarak, Ebola'nın yayılması çok hızlıdır ve genellikle nispeten sınırlı bir coğrafi alanda kalır. Bunun aksine, insan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV) kurbanlarının bağışıklık sistemine saldırarak onları çok yavaş bir şekilde öldürür. Sonuç olarak, kurbanlarının çoğu hastalığı taşıdıklarının farkına bile varmadan virüsü diğer bireylere bulaştırmaktadır. Ayrıca, nispeten düşük virülans, kurbanlarının uzun mesafeler kat etmesine olanak tanıyarak epidemi olasılığını artırır.[]
Bulaşıcı hastalıkların bulaşma oranını azaltmanın bir diğer etkili yolu da etkilerini tanımaktır. Salgın hastalıklarda, genellikle merkezler veya enfekte birey grupları içinde yoğun etkileşimler ve duyarlı bireylerden oluşan ayrık merkezler içinde diğer etkileşimler vardır. Ayrık merkezler arasındaki düşük etkileşime rağmen, hastalık, enfekte bir merkezle tek veya birkaç etkileşim yoluyla duyarlı bir merkeze sıçrayabilir ve yayılabilir. Dolayısıyla, küçük dünya ağlarındaki enfeksiyon oranları, enfekte merkezler içindeki bireyler arasındaki etkileşimler ortadan kaldırılırsa bir miktar azaltılabilir. Bununla birlikte, ana odak noktası aktarım merkezleri arasındaki aktarım sıçramalarının önlenmesi ise enfeksiyon oranları büyük ölçüde azaltılabilir.
HIV'li uyuşturucu kullanıcılarının yoğun olduğu bölgelerde iğne değişim programlarının kullanılması, bu tedavi yönteminin başarılı bir şekilde uygulanmasına bir örnektir. Bir başka örnek de 2001 yılında şap virüsünün yayılmasını önlemek için komşu çiftliklerdeki potansiyel olarak duyarlı hayvanların halka şeklinde itlaf edilmesi ya da aşılanmasıdır.
Vektör kaynaklı patojenlerin bulaşmasını önlemek için genel bir yöntem haşere kontrolüdür.
Enfeksiyondan yalnızca şüphelenildiği durumlarda, kuluçka dönemi geçip hastalık kendini gösterene veya kişi sağlıklı kalana kadar bireyler karantinaya alınabilir. Gruplar karantinaya alınabilir veya topluluklar söz konusu olduğunda, enfeksiyonun topluluğun ötesine veya durumunda bir topluluğa yayılmasını önlemek için bir uygulanabilir. Halk sağlığı yetkilileri bir salgını kontrol altına almak için okulların kapatılması, sokağa çıkma yasakları veya geçici kısıtlamalar (örn. ) gibi diğer sosyal mesafe biçimlerini uygulayabilir.
Bağışıklık
Çoğu patojenle enfeksiyon, konağın ölümüyle sonuçlanmaz ve hastalık belirtileri azaldıktan sonra organizma nihayetinde temizlenir. Bu süreç, patojenin inokülümünü öldürmek veya etkisiz hale getirmek için bağışıklık mekanizmalarını gerektirir. Bulaşıcı hastalıklara karşı spesifik edinilmiş bağışıklığa antikorlar ve/veya T lenfositler aracılık edebilir. Bu iki faktörün aracılık ettiği bağışıklık şu şekilde ortaya çıkabilir:
- bazı bakterilerde olduğu gibi antikorla başlatılan kompleman bağımlı bakteriyoliz, opsonoizasyon, fagositoz ve öldürme gibi bir patojen üzerinde doğrudan bir etki,
- virüslerin nötralize edilmesi, böylece bu organizmaların hücrelere girememesi,
- veya bir mikroorganizma tarafından parazitlenmiş bir hücreyi öldürecek olan T lenfositleri tarafından.
Bir mikroorganizmaya karşı bağışıklık sisteminin verdiği tepki genellikle yüksek ateş ve iltihaplanma gibi semptomlara neden olur ve mikrobun neden olduğu doğrudan hasardan daha yıkıcı olma potansiyeline sahiptir.
Enfeksiyona karşı direnç (bağışıklık) bir hastalık sonrasında, patojenin asemptomatik olarak taşınmasıyla, benzer yapıya sahip bir organizmanın barındırılmasıyla (çapraz reaksiyon) veya aşılama yoluyla kazanılabilir. Koruyucu antijenler ve spesifik edinilmiş konakçı bağışıklık faktörleri hakkındaki bilgi, fırsatçı patojenlere kıyasla birincil patojenler için daha eksiksizdir. Ayrıca, nüfusun yeterince büyük bir kısmı belirli enfeksiyonlara karşı bağışıklık kazandığında, aksi takdirde savunmasız olan kişilere bir ölçüde koruma sağlayan sürü bağışıklığı olgusu da vardır.
Bulaşıcı bir hastalığa karşı bağışıklık direnci, konak patojenle karşılaştığında antijene özgü antikorların ve/veya T hücrelerinin kritik düzeyde olmasını gerektirir. Bazı bireyler, etkenle çok az temas etmelerine veya hiç temas etmemelerine rağmen bazı etkenlerin yüzey polisakkaritlerine karşı doğal serum antikorları geliştirir, bu doğal antikorlar yetişkinlere spesifik koruma sağlar ve yenidoğanlara pasif olarak aktarılır.
Konak genetik faktörleri
Belirli bir enfeksiyöz ajanın enfekte edici etkisinin hedefi olan organizmaya konak denir. Olgun veya cinsel olarak aktif bir evrede olan bir etkeni barındıran konağa kesin konak denir. Ara konak larva evresi sırasında temas eder. Konak canlı herhangi bir şey olabilir ve eşeysiz ve eşeyli üremeye ulaşabilir.
Patojenlerin temizlenmesi, tedaviye bağlı veya spontan olarak, bireysel hastalar tarafından taşınan genetik varyantlardan etkilenebilir. Örneğin, ribavirin ile birlikte veya (marka isimleri Pegasys veya PEG-Intron) ile tedavi edilen genotip 1 hepatit C için, interferon lambda 3'ü kodlayan insan IL28B geni yakınındaki genetik polimorfizmlerin virüsün tedaviye bağlı temizlenmesinde önemli farklılıklarla ilişkili olduğu gösterilmiştir. İlk olarak Nature dergisinde rapor edilen bu bulgu, IL28B geni yakınında belirli genetik varyant alelleri taşıyan genotip 1 hepatit C hastalarının, diğerlerine kıyasla tedavi sonrasında sürekli virolojik yanıt elde etme olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Nature dergisinde daha sonra yayınlanan rapor, aynı genetik varyantların genotip 1 hepatit C virüsünün doğal temizlenmesiyle de ilişkili olduğunu göstermiştir.
Tedaviler
Enfeksiyon vücuda saldırdığında, enfeksiyonu baskılayabilir. Hedeflenen organizmanın türüne bağlı olarak çeşitli geniş antienfektif ilaç türleri mevcuttur; bunlar arasında antibakteriyel (antibiyotik; antitüberküloz dahil), antiviral, antifungal ve ( ve antihelmintik dahil) ajanlar bulunur. Enfeksiyonun ciddiyetine ve türüne bağlı olarak antibiyotik ağızdan veya enjeksiyon yoluyla verilebilir veya olarak uygulanabilir.
Beynin ciddi enfeksiyonları genellikle intravenöz antibiyotiklerle tedavi edilir. Bazen, bir antibiyotiğe karşı direnç olması durumunda birden fazla antibiyotik kullanılır. Antibiyotikler sadece bakteriler için çalışır ve virüsleri etkilemez. Antibiyotikler bakterilerin çoğalmasını yavaşlatarak veya bakterileri öldürerek çalışır. Tıpta kullanılan en yaygın antibiyotik sınıfları penisilin, sefalosporinler, aminoglikozitler, makrolidler, ve .
Tüm enfeksiyonlar tedavi gerektirmez ve birçok enfeksiyon için tedavi faydadan çok yan etkiye neden olabilir. , sağlık hizmeti sağlayıcılarının bir enfeksiyonu özellikle hedef patojen için en kısa sürede iyi sonuç veren bir antimikrobiyal ile tedavi etmesi ve yalnızca ilaca yanıt vereceği bilinen veya şüphelenilen bir patojen olduğunda tedavi etmesi gerektiği kavramıdır.
Enfeksiyona duyarlılık
COVID-19 gibi pandemiler, insanların enfeksiyona karşı duyarlılıklarının önemli ölçüde farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bunun nedeni genel sağlık, yaş veya bağışıklık durumları, örneğin daha önce enfekte olmaları olabilir. Bununla birlikte, enfeksiyona yatkınlığı belirleyen genetik faktörler olduğu da anlaşılmıştır. Örneğin, SARS-CoV-2 enfeksiyonlarının %40'a kadarı asemptomatik olabilir, bu da birçok insanın doğal olarak hastalıktan korunduğunu göstermektedir.
Büyük genetik çalışmalar, şiddetli SARS-CoV-2 enfeksiyonları için risk faktörlerini tanımlamış ve şiddetli COVID-19'lu 659 hastanın genom dizileri, yaşamı tehdit eden hastalıkla ilişkili görünen genetik varyantları ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmalarda tanımlanan genlerden biri (IFN). Yaşamı tehdit eden COVID-19 hastalarının %13,7'sinde tip I IFN'lere karşı otoantikorlar bulunmuştur; bu da genetik ve bağışıklık sistemi arasındaki karmaşık bir etkileşimin Covid'e karşı doğal direnç için önemli olduğunu göstermektedir.
Benzer şekilde, endoplazmik retikulum aminopeptidaz 2'yi kodlayan genindeki mutasyonlar, Yersinia pestis bakterisi enfeksiyonunun neden olduğu veba hastalığına duyarlılığı artırıyor gibi görünmektedir. Genin tam bir varyantının iki kopyasını miras alan kişilerin vebadan kurtulma olasılığı, kesilmiş bir varyantın iki kopyasını miras alanlara göre iki kat daha fazlaydı.
Duyarlılık, farklı popülasyonların enfeksiyonları etkileyen farklı genetik ve çevresel koşullara sahip olduğu göz önüne alındığında, enfeksiyonun epidemiyolojisini de belirlemiştir.
Epidemiyoloji
2010 yılında yaklaşık 10 milyon kişi bulaşıcı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü, Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması (ICD) kod kategorilerine göre küresel ölümler hakkında bilgi toplamaktadır. Aşağıdaki tabloda 2002 yılında ölüm sayısına göre en çok görülen bulaşıcı hastalıklar listelenmektedir. Karşılaştırma için 1993 verileri de eklenmiştir.
Sıra | Ölüm nedeni | Ölümler 2002 (milyon olarak) | Tüm ölümlerin yüzdesi | Ölümler 1993 (milyon olarak) | 1993 sıralaması |
---|---|---|---|---|---|
N/A | Tüm bulaşıcı hastalıklar | 14,7 | %25,9 | 16,4 | %32,2 |
1 | 3,9 | %6,9 | 4,1 | 1 | |
2 | HIV/(AIDS) | 2,8 | %4,9 | 0,7 | 7 |
3 | İshal hastalıkları | 1,8 | %3,2 | 3 | 2 |
4 | Tüberküloz (TB) | 1,6 | %2,7 | 2,7 | 3 |
5 | Sıtma | 1,3 | %2,2 | 2 | 4 |
6 | Kızamık | 0,6 | %1,1 | 1,1 | 5 |
7 | Boğmaca | 0,29 | %0,5 | 0,36 | 7 |
8 | Tetanos | 0,21 | %0,4 | 0,15 | 12 |
9 | Menenjit | 0,17 | %0,3 | 0,25 | 8 |
10 | Frengi | 0,16 | %0,3 | 0,19 | 11 |
11 | Hepatit B | 0,1 | %0,2 | 0,93 | 6 |
12–17 | Tropikal hastalıklar (6) | 0,13 | %0,2 | 0,53 | 9, 10, 16-18 |
Not: Diğer ölüm nedenleri arasında anne ve perinatal hastalıklar (%5,2), beslenme yetersizlikleri (%0,9), bulaşıcı olmayan hastalıklar (%58,8) ve yaralanmalar (%9,1) yer almaktadır. |
Tek başına en çok ölüme yol açan üç hastalık (HIV/AIDS), verem ve sıtmadır. Neredeyse tüm hastalıklara bağlı ölümler azalırken, HIV/AIDS'e bağlı ölümler dört kat artmıştır. Çocukluk çağı hastalıkları arasında boğmaca, çocuk felci, difteri, kızamık ve tetanos yer almaktadır. Çocuklar ayrıca alt solunum yolları ve ishal kaynaklı ölümlerin de büyük bir kısmını oluşturmaktadır. 2012 yılında yaklaşık 3,1 milyon kişi alt solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle hayatını kaybetmiştir ve bu sayı dünyada önde gelen 4. ölüm nedenidir.
Tarihi pandemiler
Öngörülemeyen ve patlayıcı etki potansiyelleri ile bulaşıcı hastalıklar insanlık tarihinin önemli aktörleri olmuştur.Pandemi (veya küresel epidemi), geniş bir coğrafi alanda insanları etkileyen bir hastalıktır. Örneğin:
- 541-542 yılları arasında yaşanan Jüstinyen Vebası, Avrupa nüfusunun %50 ila %60'ını öldürmüştür.
- 1347'den 1352'ye kadar süren Kara Ölüm, beş yıl içinde Avrupa'da 25 milyon kişinin ölümüne neden olmuştur. Veba, 14. yüzyılda eski dünya nüfusunu tahminen 450 milyondan 350 ila 375 milyona düşürmüştür.
- Çiçek hastalığı, kızamık ve tifüsün 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalı kaşifler tarafından Orta ve Güney Amerika bölgelerine getirilmesi, yerli halk arasında salgınlara neden olmuştur. 1518 ve 1568 yılları arasındaki hastalık salgınlarının Meksika nüfusunun 20 milyondan 3 milyona düşmesine neden olduğu söylenmektedir.
- İlk Avrupa grip salgını 1556 ile 1560 yılları arasında meydana gelmiş ve tahmini ölüm oranı %20 olmuştur.
- Çiçek hastalığı 18. yüzyıl boyunca tahminen 60 milyon Avrupalıyı öldürmüştür (yılda yaklaşık 400.000). Enfekte olanların %30'u, 5 yaşın altındaki çocukların %80'i de dahil olmak üzere, hastalıktan ölmüş ve hayatta kalanların üçte biri kör olmuştur.
- 19. yüzyılda tüberküloz Avrupa'daki yetişkin nüfusun tahminen dörtte birini öldürmüştür; 1918'de Fransa'da her altı ölümden biri tüberkülozdan kaynaklanmaktaydı.
- 1918'deki grip pandemisi (ya da İspanyol gribi) 25-50 milyon insanın (1.7 milyarlık dünya nüfusunun yaklaşık %2'si) ölümüne neden olmuştur. Günümüzde grip her yıl dünya çapında yaklaşık 250.000 ila 500.000 kişiyi öldürmektedir.
Ortaya çıkan hastalıklar
Çoğu durumda, mikroorganizmalar mutual veya kommensal etkileşimler yoluyla konakçılarıyla uyum içinde yaşarlar. Hastalıklar, mevcut parazitler patojenik hale geldiğinde veya yeni patojenik parazitler yeni bir konağa girdiğinde ortaya çıkabilir.
- Parazit ve konak arasındaki birlikte evrim, konakların parazitlere karşı dirençli hale gelmesine yol açabilir veya parazitler daha fazla virülans geliştirerek hastalığa yol açabilir.
- İnsan faaliyetleri, çevresel değişimin bir parazitin yeni nişler işgal etmesini sağlaması gibi, ilgilidir. Bu gerçekleştiğinde, uzak bir habitatla sınırlı olan bir patojen daha geniş bir dağılıma ve muhtemelen yeni bir konak organizmaya sahip olur. İnsan olmayan konaklardan insan konaklara atlayan parazitler zoonoz olarak bilinir. Hastalık istilası altında, bir parazit yeni bir konak türü istila ettiğinde, yeni konakta patojenik hale gelebilir.
Çeşitli insan faaliyetleri virüsler, bakteriler, protozoalar ve riketsiyalar dahil olmak üzere zoonotik insan patojenlerinin ortaya çıkmasına ve vektör kaynaklı hastalıkların yayılmasına yol açmıştır, ayrıca bkz. ve :
- Yaban hayatı habitatlarına tecavüz. Kırsal alanlarda yeni köylerin inşa edilmesi ve konutların yapılması, hayvanları yoğun popülasyonlar halinde yaşamaya zorlayarak mikropların mutasyona uğraması ve ortaya çıkması için fırsatlar yaratmaktadır.
- Tarımdaki değişiklikler. Yeni mahsullerin piyasaya sürülmesi, yeni mahsul zararlılarını ve taşıdıkları mikropları çiftçi topluluklarına çekerek insanları bilmedikleri hastalıklara maruz bırakır.
- Yağmur ormanlarının yok edilmesi. Ülkeler yağmur ormanlarından yararlanırken, ormanların içinden yollar inşa ederken ve yerleşim ya da ticari girişimler için alanları açarken, insanlar daha önce bilinmeyen mikroorganizmaları barındıran böcekler ve diğer hayvanlarla karşılaşırlar.
- Kontrolsüz kentleşme. Gelişmekte olan birçok ülkede şehirlerin hızla büyümesi, çok sayıda insanı sağlık koşullarının yetersiz olduğu kalabalık alanlarda toplama eğilimindedir. Bu koşullar bulaşıcı hastalıkların yayılmasını teşvik etmektedir.
- Modern taşımacılık. Gemiler ve diğer kargo taşıyıcıları genellikle hastalıkları uzak noktalara yayabilecek istenmeyen "yolcular" barındırır. Uluslararası jet-uçak seyahatlerinde ise, bir hastalığa yakalanan insanlar, ilk belirtiler ortaya çıkmadan önce hastalığı uzak diyarlara ya da evlerine, ailelerine taşıyabilirler.
Hastalık yapıcı miktop teorisi
Klasik Antik Çağ'da, Yunan tarihçi Thukididis (MÖ y. 460 - y. 400) Atina'daki veba salgınını anlatırken hastalıkların enfekte olmuş bir kişiden diğerlerine yayılabileceğini yazan ilk kişidir. Greko-Romen hekim Galen, Farklı Ateş Türleri Üzerine (y. MS 175) adlı eserinde, vebanın havada bulunan "bazı veba tohumları" tarafından yayıldığını öne sürmüştür.'da, eski Hintli hekim Suşruta şu teoriyi ortaya atmıştır: "Cüzzam, ateş, verem, göz hastalıkları ve diğer bulaşıcı hastalıklar cinsel birleşme, fiziksel temas, birlikte yemek yeme, birlikte uyuma, birlikte oturma ve aynı giysilerin, çelenklerin ve macunların kullanılması yoluyla bir kişiden diğerine yayılır." Bu kitap yaklaşık olarak MÖ altıncı yüzyıla tarihlendirilmiştir.
Bulaşma teorisinin temel bir biçimi İranlı hekim İbn-i Sina tarafından, daha sonra 16. yüzyıla kadar Avrupa'daki en yetkili tıp ders kitabı haline gelen El-Kanun fi't-Tıb'da (1025) önerilmiştir. IV. kitabında İbn Sina salgın hastalıkları tartışmış, klasik miazma teorisinin ana hatlarını çizmiş ve bunu kendi erken dönem bulaşma teorisiyle harmanlamaya çalışmıştır. İnsanların nefes yoluyla başkalarına hastalık bulaştırabileceğinden bahsetmiş, tüberküloz bulaşıcılığına dikkat çekmiş ve hastalığın su ve kir yoluyla bulaşmasını tartışmıştır. Görünmez bulaşma kavramı daha sonra Eyyubi Sultanlığı'ndaki bazı İslam alimleri tarafından tartışılmış ve bu alimlerden necaset ("saf olmayan maddeler") olarak bahsedilmiştir. Fıkıh alimi (y. 1250-1336), ve konularını tartışırken bulaşıcı hastalıkların su, yiyecek ve giysilere bulaşabileceği ve su kaynakları yoluyla yayılabileceği konusunda uyarılarda bulunmuş ve bulaşıcı hastalıkların görünmeyen parçacıklar olduğunu ima etmiş olabilir.
Kara Ölüm hıyarcıklı vebası 14. yüzyılda Endülüs'e ulaştığında, Arap hekimler İbn Hatim (y. 1369) ve Lisannüddin bin Hatip (1313-1374) bulaşıcı hastalıklara "küçük cisimlerin" neden olduğu hipotezini ortaya atmış ve bunların giysiler, kaplar ve küpeler yoluyla nasıl bulaşabileceğini tarif etmişlerdir. Bulaşma fikirleri Avrupa'da Rönesans döneminde, özellikle de İtalyan hekim Girolamo Fracastoro'nun yazılarıyla daha popüler hale gelmiştir.Anton van Leeuwenhoek (1632-1723) mikroorganizmaları ilk gözlemleyen kişi olarak mikroskobi bilimini geliştirmiş ve bakterilerin kolayca görüntülenmesini sağlamıştır.
19. yüzyılın ortalarında John Snow ve , kirli su yoluyla tifo ve koleranın bulaşıcılığını ortaya koyan önemli çalışmalar yapmıştır. Her ikisi de suyun kirlenmesini önlemeye yönelik tedbirler alarak kendi şehirlerindeki kolera salgınlarını azaltmışlardır.Louis Pasteur, bazı hastalıkların bulaşıcı etkenlerden kaynaklandığını şüpheye yer bırakmayacak şekilde kanıtlamış ve kuduz için bir aşı geliştirmiştir. Robert Koch, bulaşıcı hastalıkların incelenmesine Koch postülatları olarak bilinen bilimsel bir temel sağlamıştır. Edward Jenner, Jonas Salk ve Albert Sabin çiçek hastalığı ve çocuk felci için etkili aşılar geliştirmiş ve daha sonra bu hastalıkların sırasıyla ortadan kaldırılmasını ve neredeyse yok edilmesini sağlamıştır. Alexander Fleming dünyanın ilk antibiyotiği olan penisilini keşfetmiş, Florey ve Chain de bunu geliştirmiştir. Gerhard Domagk, ilk geniş spektrumlu sentetik antibakteriyel ilaçlar olan geliştirdi.[]
Tıbbi uzmanlar
Bulaşıcı hastalıkların tıbbi tedavisi enfeksiyon hastalıkları tıp alanına girer ve bazı durumlarda yayılma çalışması epidemiyoloji alanıyla ilgilidir. Genel olarak, enfeksiyonlar ilk olarak hekimleri veya iç hastalıkları uzmanları tarafından teşhis edilir. Örneğin, "komplike olmayan" bir zatürre genellikle dahiliye uzmanı veya pulmonolog (akciğer doktoru) tarafından tedavi edilecektir. Bu nedenle enfeksiyon hastalıkları uzmanının işi, hem hastalar ve pratisyen hekimlerle hem de laboratuvar bilimcileri, immünologlar, bakteriyologlar ve diğer uzmanlarla çalışmayı gerektirir.[]
Bulaşıcı hastalık ekibi şu durumlarda uyarılabilir:
- İlk incelemeden sonra hastalık kesin olarak teşhis edilememişse
- Hastanın bağışıklık sistemi baskılanmışsa (örneğin AIDS veya kemoterapi sonrası);
- Enfeksiyon etkeni nadir görülen bir yapıdaysa (örn. tropikal hastalıklar);
- Hastalık birinci basamak antibiyotiklere yanıt vermemişse;
- Hastalık diğer hastalar için tehlikeliyse ve hastanın izole edilmesi gerekirse
Toplum ve kültür
Çeşitli çalışmalar, bir bölgedeki patojen yükü ile insan davranışı arasındaki ilişkileri rapor etmiştir. Daha yüksek patojen yükü, bir bölgedeki etnik ve dini grupların boyutunun azalması ile ilişkilidir. Bunun nedeni yüksek patojen yükünün diğer gruplardan kaçınmayı destekleyerek patojen bulaşmasını azaltması veya yüksek patojen yükünün ortak bir kültürü uygulayan büyük yerleşimlerin ve orduların kurulmasını engellemesi olabilir.
Daha yüksek patojen yükü, patojen bulaşmasını azaltabilecek daha kısıtlı cinsel davranışla da ilişkilidir. Aynı zamanda eşlerde sağlık ve çekicilik için daha yüksek tercihlerle de ilişkilidir. Daha yüksek doğurganlık oranları ve çocuk başına daha kısa veya daha az ebeveyn bakımı, daha yüksek ölüm oranını telafi edebilecek bir başka ilişkidir. Ayrıca, daha yüksek patojen yükü nedeniyle yüksek genetik dirence sahip erkeklerin seçilmesini giderek daha önemli hale getiren polijiniyle de bir ilişki vardır.
Daha yüksek patojen yükü aynı zamanda daha fazla kolektivizm ve daha az bireycilik ile ilişkilidir, bu da dış gruplarla ve enfeksiyonlarla temasları sınırlayabilir. İlişkilerin en azından bazıları için alternatif açıklamalar vardır, ancak bu açıklamalardan bazıları nihayetinde patojen yüküne bağlı olabilir. Dolayısıyla, çok eşlilik bu bölgelerde erkek: kadın oranının daha düşük olmasından da kaynaklanıyor olabilir, ancak bu sonuçta erkek bebeklerin bulaşıcı hastalıklardan daha fazla ölüm oranına sahip olmasından kaynaklanıyor olabilir. Bir başka örnek de zayıf sosyoekonomik faktörlerin kısmen ekonomik kalkınmayı engelleyen yüksek patojen yükünden kaynaklanıyor olabileceğidir.
Fosil kayıtları
Fosil kalıntılarındaki enfeksiyon kanıtları, soyu tükenmiş yaşam formlarında yaralanma ve hastalık oluşumlarını inceleyen bilim insanları olan paleopatologlar için ilgi çekici bir konudur. Etobur dinozorların kemiklerinde enfeksiyon belirtileri keşfedilmiştir. Ancak mevcut olduğunda, bu enfeksiyonlar vücudun yalnızca küçük bölgeleriyle sınırlı olma eğilimindedir.
Erken etobur dinozor Herrerasaurus ischigualastensis'e atfedilen bir kafatası, şişmiş ve gözenekli kemikle çevrili çukur benzeri yaralar sergilemektedir. Yaraların etrafındaki kemiğin alışılmadık dokusu, kısa ömürlü, ölümcül olmayan bir enfeksiyondan etkilendiklerini gösteriyor. Kafatasını inceleyen bilim insanları, ısırık izlerinin başka bir Herrerasaurus ile yapılan bir kavgada alındığını tahmin ediyor.
Belgelenmiş enfeksiyon kanıtlarına sahip diğer etobur dinozorlar arasında Acrocanthosaurus, Allosaurus, Tyrannosaurus ve 'ndan bir tiranozor bulunmaktadır. Her iki tiranozorun enfeksiyonları da Herrerasaurus örneğinde olduğu gibi bir kavga sırasında ısırılma sonucu oluşmuştur.
Dış uzay
2006 yılında Space Shuttle'da yapılan bir deney, gıda zehirlenmesine neden olabilen bir bakteri olan Salmonella typhimurium'un uzayda yetiştirildiğinde daha virülans hale geldiğini ortaya koymuştur. 29 Nisan 2013'te NASA tarafından finanse edilen bilim insanları, Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki uzay uçuşu sırasında mikropların uzay ortamına "Dünya'da gözlemlenmeyen" ve "büyüme ve virülansta artışa yol açabilecek" şekillerde uyum sağladığını bildirdi. Daha yakın bir tarihte, 2017 yılında, bakterilerin antibiyotiklere karşı daha dirençli oldukları ve uzayın neredeyse ağırlıksız ortamında geliştikleri tespit edilmiştir. Mikroorganizmaların uzay boşluğundaki vakumda hayatta kaldıkları gözlemlenmiştir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Alt solunum yolu enfeksiyonları arasında çeşitli pnömoniler, influenzalar ve akut bronşit yer almaktadır.
- ^ İshalli hastalıklara kolera, botulizm ve E. coli gibi birçok farklı organizma neden olmaktadır. Ayrıca bakınız:
Kaynakça
- ^ "infection", The Free Dictionary, 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 17 Kasım 2023
- ^ Sehgal, Mukul; Ladd, Hugh J.; Totapally, Balagangadhar (1 Aralık 2020). "Trends in Epidemiology and Microbiology of Severe Sepsis and Septic Shock in Children". Hospital Pediatrics (İngilizce). 10 (12): 1021-1030. doi:10.1542/hpeds.2020-0174. ISSN 2154-1663. (PMID) 33208389. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ "Antiprotozoal Drugs". TheFreeDictionary.com. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.
- ^ GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators (17 Aralık 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study". Lancet. 385 (9963): 117-71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. (PMC) 4340604 $2. (PMID) 25530442.
- ^ . Association of American Medical Colleges. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2015.
Infectious disease is the subspecialty of internal medicine dealing with the diagnosis and treatment of communicable diseases of all types, in all organs, and in all ages of patients.
- ^ "Types of Fungal Diseases". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 27 Haziran 2019. 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Aralık 2019.
- ^ Mada, Pradeep Kumar; Jamil, Radia T.; Alam, Mohammed U. (2019), "Cryptococcus (Cryptococcosis)", StatPearls, StatPearls Publishing, (PMID) 28613714, 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 9 Aralık 2019
- ^ "About Parasites". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 25 Şubat 2019. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Aralık 2019.
- ^ Brown, Peter J. (1987). "Microparasites and Macroparasites". Cultural Anthropology. 2 (1): 155-71. doi:10.1525/can.1987.2.1.02a00120. JSTOR 656401.
- ^ "Runny Nose: Symptoms, Causes & Treatment". Cleveland Clinic. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.
- ^ a b c d e f Ryan KJ, Ray CG, (Ed.) (2004). Sherris Medical Microbiology (4. bas.). McGraw Hill. ISBN .
- ^ a b c "NIPA - Bacteria - Bacterial vs. Viral infections". www.antibiotics-info.org. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ Robert N. Golden; Fred Peterson (2009). The Truth About Illness and Disease. Infobase Publishing. s. 181. ISBN .
- ^ . Rencare. 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2013.
- ^ "Infection Cycle Symptoms and Treatment". Infection Cycle (İngilizce). 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ Health (US), National Institutes of; Study, Biological Sciences Curriculum (2007), "Understanding Emerging and Re-emerging Infectious Diseases", NIH Curriculum Supplement Series [Internet] (İngilizce), National Institutes of Health (US), 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 17 Kasım 2023
- ^ Peterson, Johnny W. (1996). Bacterial Pathogenesis (İngilizce). University of Texas Medical Branch at Galveston. ISBN . (PMID) 21413346. 25 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Negut, Irina; Grumezescu, Valentina; Grumezescu, Alexandru Mihai (18 Eylül 2018). "Treatment Strategies for Infected Wounds". Molecules. 23 (9): 2392. doi:10.3390/molecules23092392. ISSN 1420-3049. (PMC) 6225154 $2. (PMID) 30231567.
- ^ Duerkop, Breck A; Hooper, Lora V (1 Temmuz 2013). "Resident viruses and their interactions with the immune system". Nature Immunology (İngilizce). 14 (7): 654-59. doi:10.1038/ni.2614. (PMC) 3760236 $2. (PMID) 23778792.
- ^ "Bacterial Pathogenesis at Washington University". StudyBlue. St. Louis. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Aralık 2016.
- ^ . www.lifeextension.com. 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2016.
- ^ Tong, Steven Y. C.; Davis, Joshua S.; Eichenberger, Emily; Holland, Thomas L.; Fowler, Vance G. (2015). "Staphylococcus aureus Infections: Epidemiology, Pathophysiology, Clinical Manifestations, and Management". Clinical Microbiology Reviews. 28 (3): 603-661. doi:10.1128/CMR.00134-14. ISSN 0893-8512. (PMC) 4451395 $2. (PMID) 26016486.
- ^ Reddy M, Gill SS, Wu W (Feb 2012). "Does this patient have an infection of a chronic wound?". JAMA. 307 (6): 605-11. doi:10.1001/jama.2012.98. (PMID) 22318282.
- ^ "Polio: Questions and Answers" (PDF). immunize.org. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021.
- ^ Trent, Ronald J (2005). "Infectious Diseases". Molecular Medicine: 193-220. doi:10.1016/B978-012699057-7/50008-4. ISBN . (PMC) 7149788 $2.
- ^ Rouse, Barry T.; Sehrawat, Sharvan (2010). "Immunity and immunopathology to viruses: what decides the outcome?". Nature Reviews Immunology (İngilizce). 10 (7): 514-526. doi:10.1038/nri2802. ISSN 1474-1741. (PMC) 3899649 $2. (PMID) 20577268.
- ^ . persistentinfection.net. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010.
- ^ Torgerson, Paul R.; Devleesschauwer, Brecht; Praet, Nicolas; Speybroeck, Niko; Willingham, Arve Lee; Kasuga, Fumiko; Rokni, Mohammad B.; Zhou, Xiao-Nong; Fèvre, Eric M.; Sripa, Banchob; Gargouri, Neyla (3 Aralık 2015). "World Health Organization Estimates of the Global and Regional Disease Burden of 11 Foodborne Parasitic Diseases, 2010: A Data Synthesis". PLOS Medicine. 12 (12): e1001920. doi:10.1371/journal.pmed.1001920. ISSN 1549-1277. (PMC) 4668834 $2. (PMID) 26633705.
- ^ Hotez, Peter J.; Bundy, Donald A. P.; Beegle, Kathleen; Brooker, Simon; Drake, Lesley; de Silva, Nilanthi; Montresor, Antonio; Engels, Dirk; Jukes, Matthew (2006), Jamison, Dean T.; Breman, Joel G.; Measham, Anthony R.; Alleyne, George (Ed.), "Helminth Infections: Soil-transmitted Helminth Infections and Schistosomiasis", Disease Control Priorities in Developing Countries (2. bas.), Washington (DC): World Bank, ISBN , (PMID) 21250326, 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 13 Ağustos 2021
- ^ "How Infections Spread". www.cdc.gov. 1 Ocak 2016. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2021.
- ^ Intestinal Parasites and Infection 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . fungusfocus.com – Retrieved on 2010-01-21
- ^ "Clinical Infectious Disease – Introduction". microbiologybook.org. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2017.
- ^ Pathogens and vectors 5 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. MetaPathogen.com.
- ^ Hector, Tobias E.; Booksmythe, Isobel (April 2019). "Digest: Little evidence exists for a virulence‐transmission trade‐off*". Evolution. 73 (4): 858-859. doi:10.1111/evo.13724. (PMID) 30900249.
- ^ Acevedo, Miguel A.; Dillemuth, Forrest P.; Flick, Andrew J.; Faldyn, Matthew J.; Elderd, Bret D. (April 2019). "Virulence‐driven trade‐offs in disease transmission: A meta‐analysis*". Evolution. 73 (4): 636-647. doi:10.1111/evo.13692. (PMID) 30734920. 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Ericson, L.; Burdon, J. J.; Müller, W. J. (August 1999). "Spatial and temporal dynamics of epidemics of the rust fungus Uromyces valerianae on populations of its host Valeriana salina". Journal of Ecology. 87 (4): 649-658. doi:10.1046/j.1365-2745.1999.00384.x.
- ^ Mideo, N; Alizon, S; Day, T (September 2008). "Linking within- and between-host dynamics in the evolutionary epidemiology of infectious diseases". Trends in Ecology & Evolution. 23 (9): 511-517. doi:10.1016/j.tree.2008.05.009. (PMID) 18657880.
- ^ Mordecai, Erin A.; Cohen, Jeremy M.; Evans, Michelle V.; Gudapati, Prithvi; Johnson, Leah R.; Lippi, Catherine A.; Miazgowicz, Kerri; Murdock, Courtney C.; Rohr, Jason R.; Ryan, Sadie J.; Savage, Van; Shocket, Marta S.; Stewart Ibarra, Anna; Thomas, Matthew B.; Weikel, Daniel P. (27 Nisan 2017). "Detecting the impact of temperature on transmission of Zika, dengue, and chikungunya using mechanistic models". PLOS Neglected Tropical Diseases. 11 (4): e0005568. doi:10.1371/journal.pntd.0005568. (PMC) 5423694 $2. (PMID) 28448507.
- ^ Seventer JM, Hochberg NS (October 2016). "Principles of Infectious Diseases: Transmission, Diagnosis, Prevention, and Control". International Encyclopedia of Public Health: 22-39. doi:10.1016/B978-0-12-803678-5.00516-6. ISBN . (PMC) 7150340 $2.
- ^ Ljubin-Sternak, Suncanica; Mestrovic, Tomislav (2014). "Review: Chlamydia trachonmatis and Genital Mycoplasmias: Pathogens with an Impact on Human Reproductive Health". Journal of Pathogens. 2014 (183167): 3. doi:10.1155/2014/183167. (PMC) 4295611 $2. (PMID) 25614838.
- ^ a b Van den Bruel A, Haj-Hassan T, Thompson M, Buntinx F, Mant D (March 2010). "Diagnostic value of clinical features at presentation to identify serious infection in children in developed countries: a systematic review". Lancet. 375 (9717): 834-45. doi:10.1016/S0140-6736(09)62000-6. (PMID) 20132979.
- ^ Murray, Patrick R. (2021). "Laboratory Diagnosis of Bacterial Diseases". Medical Microbiology (9. bas.). Philadelphia: Elsevier. ISBN .
- ^ Joyce, Bradley R.; Queener, Sherry F.; Wek, Ronald C.; Sullivan, William J. (5 Ekim 2010). "Phosphorylation of eukaryotic initiation factor-2α promotes the extracellular survival of obligate intracellular parasite Toxoplasma gondii". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107 (40): 17200-17205. Bibcode:2010PNAS..10717200J. doi:10.1073/pnas.1007610107. ISSN 0027-8424. (PMC) 2951449 $2. (PMID) 20855600.
- ^ Elliot, Simon L.; Rodrigues, Juliana de O.; Lorenzo, Marcelo G.; Martins-Filho, Olindo A.; Guarneri, Alessandra A. (2015). "Trypanosoma cruzi, etiological agent of Chagas disease, is virulent to its triatomine vector Rhodnius prolixus in a temperature-dependent manner". PLOS Neglected Tropical Diseases. 9 (3): e0003646. doi:10.1371/journal.pntd.0003646. ISSN 1935-2735. (PMC) 4368190 $2. (PMID) 25793495.
- ^ Murray, Patrick R. (2021). "Microscopy and In Vitro Culture". Medical Microbiology (9. bas.). Philadelphia: Elsevier. ISBN .
- ^ Parveen, Nagma; Borrenberghs, Doortje; Rocha, Susana; Hendrix, Jelle (10 Mayıs 2018). "Single Viruses on the Fluorescence Microscope: Imaging Molecular Mobility, Interactions and Structure Sheds New Light on Viral Replication". Viruses. 10 (5): 250. doi:10.3390/v10050250. ISSN 1999-4915. (PMC) 5977243 $2. (PMID) 29748498.
- ^ Saubolle, Michael A.; Sussland, Den (2003). "Nocardiosis". Journal of Clinical Microbiology. 41 (10): 4497-4501. doi:10.1128/JCM.41.10.4497-4501.2003. ISSN 0095-1137. (PMC) 254378 $2. (PMID) 14532173.
- ^ Flint, Harry J.; Scott, Karen P.; Duncan, Sylvia H.; Louis, Petra; Forano, Evelyne (1 Temmuz 2012). "Microbial degradation of complex carbohydrates in the gut". Gut Microbes. 3 (4): 289-306. doi:10.4161/gmic.19897. ISSN 1949-0976. (PMC) 3463488 $2. (PMID) 22572875.
- ^ Makkoch, Jarika; Prachayangprecha, Slinporn; Payungporn, Sunchai; Chieochansin, Thaweesak; Songserm, Thaweesak; Amonsin, Alongkorn; Poovorawan, Yong (2012). "Erythrocyte Binding Preference of Human Pandemic Influenza Virus A and Its Effect on Antibody Response Detection". Annals of Laboratory Medicine. 32 (4): 276-282. doi:10.3343/alm.2012.32.4.276. ISSN 2234-3806. (PMC) 3384809 $2. (PMID) 22779069.
- ^ a b Kozera, Bartłomiej; Rapacz, Marcin (2013). "Reference genes in real-time PCR". Journal of Applied Genetics. 54 (4): 391-406. doi:10.1007/s13353-013-0173-x. ISSN 1234-1983. (PMC) 3825189 $2. (PMID) 24078518.
- ^ Kayser, Fritz H; Kurt A Bienz; Johannes Eckert; Rolf M Zinkernagel (2005). Medical microbiology. Stuttgart: Georg Thieme Verlag. s. 398. ISBN .
- ^ Grinde, Bjørn (25 Ekim 2013). "Herpesviruses: latency and reactivation – viral strategies and host response". Journal of Oral Microbiology. 5: 22766. doi:10.3402/jom.v5i0.22766. ISSN 0901-8328. (PMC) 3809354 $2. (PMID) 24167660.
- ^ Dani, Arpad (2014). "Colonization and infection". Central European Journal of Urology. 67 (1): 86-87. doi:10.5173/ceju.2014.01.art19. ISSN 2080-4806. (PMC) 4074726 $2. (PMID) 24982790.
- ^ Boldogh, Istvan; Albrecht, Thomas; Porter, David D. (1996), Baron, Samuel (Ed.), "Persistent Viral Infections", Medical Microbiology (4. bas.), University of Texas Medical Branch at Galveston, ISBN , (PMID) 21413348, 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 23 Ocak 2020
- ^ a b Foster, John (2018). Microbiology. New York: Norton. s. 39. ISBN .
- ^ a b This section incorporates public domain 29 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . materials included in the text: Medical Microbiology 1 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fourth Edition: Chapter 8 19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (1996). Baron, Samuel MD. The University of Texas Medical Branch at Galveston. Baron, S. (1996). Medical Microbiology. University of Texas Medical Branch at Galveston. ISBN . (PMID) 21413252. 29 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Kasım 2013.
- ^ a b Patil NK, Guo Y, Luan L, Sherwood ER (November 2017). "Targeting Immune Cell Checkpoints during Sepsis". International Journal of Molecular Sciences. 18 (11): 2413. doi:10.3390/ijms18112413. (PMC) 5713381 $2. (PMID) 29135922.
- ^ McArthur DB (June 2019). "Emerging Infectious Diseases". The Nursing Clinics of North America. 54 (2): 297-311. doi:10.1016/j.cnur.2019.02.006. (PMC) 7096727 $2. (PMID) 31027668.
- ^ Barberis I, Bragazzi NL, Galluzzo L, Martini M (March 2017). "The history of tuberculosis: from the first historical records to the isolation of Koch's bacillus". Journal of Preventive Medicine and Hygiene. 58 (1): E9-E12. (PMC) 5432783 $2. (PMID) 28515626.
- ^ Hosainzadegan H, Khalilov R, Gholizadeh P (February 2020). "The necessity to revise Koch's postulates and its application to infectious and non-infectious diseases: a mini-review". European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases. 39 (2): 215-218. doi:10.1007/s10096-019-03681-1. (PMID) 31440916.
- ^ Riley LW (July 2019). "Differentiating Epidemic from Endemic or Sporadic Infectious Disease Occurrence". Microbiology Spectrum. 7 (4). doi:10.1128/microbiolspec.AME-0007-2019. (PMID) 31325286.
- ^ Higurea & Pietrangelo 2016 []
- ^ Bloomfield SF, Aiello AE, Cookson B, O'Boyle C, Larson EL (2007). "The effectiveness of hand hygiene procedures including hand-washing and alcohol-based hand sanitizers in reducing the risks of infections in home and community settings". American Journal of Infection Control. 35 (10): S27-S64. doi:10.1016/j.ajic.2007.07.001. (PMC) 7115270 $2. 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ . science.education.nih.gov. 24 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.
- ^ a b Watts, Duncan (2003). Six degrees: the science of a connected age. Londra: William Heinemann. ISBN .
- ^ Preston, Richard (1995). The hot zone. Garden City, N.Y.: Anchor Books. ISBN .
- ^ Programs, National Research Council (US) and Institute of Medicine (US) Panel on Needle Exchange and Bleach Distribution; Normand, Jacques; Vlahov, David; Moses, Lincoln E. (1995). The Effects of Needle Exchange Programs (İngilizce). National Academies Press (US). 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Ferguson NM, Donnelly CA, Anderson RM (May 2001). "The foot-and-mouth epidemic in Great Britain: pattern of spread and impact of interventions". Science. 292 (5519): 1155-60. Bibcode:2001Sci...292.1155F. doi:10.1126/science.1061020. (PMID) 11303090. 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ von Csefalvay, Chris (2023), "Modeling the control of infectious disease", Computational Modeling of Infectious Disease (İngilizce), Elsevier, ss. 173-215, doi:10.1016/b978-0-32-395389-4.00015-3, ISBN , 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 2 Mart 2023
- ^ "Herd Immunity". Oxford Vaccine Group, University of Oxford. 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2023.
- ^ Barreto ML, Teixeira MG, Carmo EH (2006). "Infectious diseases epidemiology". Journal of Epidemiology and Community Health. 60 (3): 192-95. doi:10.1136/jech.2003.011593. (PMC) 2465549 $2. (PMID) 16476746.
- ^ Ge D, Fellay J, Thompson AJ, Simon JS, Shianna KV, Urban TJ, Heinzen EL, Qiu P, Bertelsen AH, Muir AJ, Sulkowski M, McHutchison JG, Goldstein DB (2009). "Genetic variation in IL28B predicts hepatitis C treatment-induced viral clearance". Nature. 461 (7262): 399-401. Bibcode:2009Natur.461..399G. doi:10.1038/nature08309. (PMID) 19684573.
- ^ Thomas DL, Thio CL, Martin MP, Qi Y, Ge D, O'Huigin C, Kidd J, Kidd K, Khakoo SI, Alexander G, Goedert JJ, Kirk GD, Donfield SM, Rosen HR, Tobler LH, Busch MP, McHutchison JG, Goldstein DB, Carrington M (2009). "Genetic variation in IL28B and spontaneous clearance of hepatitis C virus". Nature. 461 (7265): 798-801. Bibcode:2009Natur.461..798T. doi:10.1038/nature08463. (PMC) 3172006 $2. (PMID) 19759533.
- ^ Fair RJ, Tor Y (2014). "Antibiotics and Bacterial Resistance in the 21st Century". Perspectives in Medicinal Chemistry. 6: 25-64. doi:10.4137/PMC.S14459. (PMC) 4159373 $2. (PMID) 25232278.
- ^ "Antibiotics: List of Common Antibiotics & Types". Drugs.com (İngilizce). 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020.
- ^ O'Brien, Deirdre J.; Gould, Ian M. (August 2013). "Maximizing the impact of antimicrobial stewardship". Current Opinion in Infectious Diseases. 26 (4): 352-58. doi:10.1097/QCO.0b013e3283631046. (PMID) 23806898.
- ^ Oran, Daniel P.; Topol, Eric J. (1 Eylül 2020). "Prevalence of Asymptomatic SARS-CoV-2 Infection : A Narrative Review". Annals of Internal Medicine. 173 (5): 362-367. doi:10.7326/M20-3012. ISSN 1539-3704. (PMC) 7281624 $2. (PMID) 32491919.
- ^ Beck, David B.; Aksentijevich, Ivona (23 Ekim 2020). "Susceptibility to severe COVID-19". Science (İngilizce). 370 (6515): 404-405. doi:10.1126/science.abe7591. ISSN 0036-8075. (PMID) 33093097.
- ^ Klunk, Jennifer; Vilgalys, Tauras P.; Demeure, Christian E.; Cheng, Xiaoheng; Shiratori, Mari; Madej, Julien; Beau, Rémi; Elli, Derek; Patino, Maria I.; Redfern, Rebecca; DeWitte, Sharon N.; Gamble, Julia A.; Boldsen, Jesper L.; Carmichael, Ann; Varlik, Nükhet (November 2022). "Evolution of immune genes is associated with the Black Death". Nature. 611 (7935): 312-319. Bibcode:2022Natur.611..312K. doi:10.1038/s41586-022-05349-x. ISSN 1476-4687. (PMC) 9580435 $2. (PMID) 36261521.
- ^ World Health Organization (February 2009). "Age-standardized DALYs per 100,000 by cause, and Member State, 2004". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ "Could Ebola rank among the deadliest communicable diseases?". CBC News. 20 Ekim 2014. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ "The World Health Report (Annex Table 2)" (PDF). 2004. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Table 5" (PDF). 1995. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Tropikal hastalıklar arasında Chagas hastalığı, dang humması, lenfatik filariasis, layşmanyaz, onkoserkiyaz, şistozomiyaz ve yer almaktadır.
- ^ "WHO | The top 10 causes of death". WHO. 30 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.
- ^ Fauci AS, Morens DM (2012). "The perpetual challenge of infectious diseases". New England Journal of Medicine. 366 (5): 454-61. doi:10.1056/NEJMra1108296. (PMID) 22296079.
- ^ "Infectious and Epidemic Disease in History" 12 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- ^ a b Dobson AP, Carter ER (1996). "Infectious Diseases and Human Population History" (PDF). BioScience. 46 (2): 115-26. doi:10.2307/1312814. JSTOR 1312814. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ "NCpedia | NCpedia". www.ncpedia.org. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Smallpox and Vaccinia. National Center for Biotechnology Information. 1 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Barquet, Nicolau (15 Ekim 1997). "Smallpox: The Triumph over the Most Terrible of the Ministers of Death". Annals of Internal Medicine. 127 (8_Part_1): 635-42. doi:10.7326/0003-4819-127-8_Part_1-199710150-00010. (PMID) 9341063.
- ^ Multidrug-Resistant "Tuberculosis". Centers for Disease Control and Prevention. 9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 20 Şubat 2006. 20 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Krauss H; Weber A; Appel M (2003). Zoonoses: Infectious Diseases Transmissible from Animals to Humans (3. bas.). Washington, D.C.: ASM Press. ISBN .
- ^ Potter P (July 2013). "Summer buzz". Emerg Infect Dis. 19 (3): 1184. doi:10.3201/eid1907.AC1907. (PMC) 3903457 $2.
- ^ Peter Daszak; Andrew A. Cunningham; Alex D. Hyatt (27 Ocak 2000). "Emerging Infectious Diseases of Wildlife – Threats to Biodiversity and Human Health". Science. 287 (5452): 443-49. Bibcode:2000Sci...287..443D. doi:10.1126/science.287.5452.443. (PMID) 10642539.
- ^ "Annals of medical history. v.1 1917." HathiTrust (İngilizce). s. 14. 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Thucydides; Crawley, Richard (1914). History of the Peloponnesian War, done into English by Richard Crawley. Robarts - University of Toronto. London Dent. ss. 131-132.
- ^ Nutton, V (January 1983). "The seeds of disease: an explanation of contagion and infection from the Greeks to the Renaissance". Medical History. 27 (1): 1-34. ISSN 0025-7273. (PMC) 1139262 $2. (PMID) 6339840. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ Rastogi, Nalin; Rastogi, R (1 Ocak 1985). "Leprosy in ancient India". International Journal of Leprosy and Other Mycobacterial Diseases. 52 (4): 541-43. (PMID) 6399073.
- ^ Susruta; Bhishagratna, Kunja Lal (1 Temmuz 1916). An English translation of the Sushruta samhita, based on original Sanskrit text. Edited and published by Kaviraj Kunja Lal Bhishagratna. With a full and comprehensive introd., translation of different readings, notes, comparative views, index, glossary and plates. Gerstein – University of Toronto. Calcutta.
- ^ Hoernle, A. F. Rudolf (August Friedrich Rudolf) (1907). Studies in the medicine of ancient India. Gerstein – University of Toronto. Oxford : At the Clarendon Press.
- ^ Byrne, Joseph Patrick (2012). Encyclopedia of the Black Death. ABC-CLIO. s. 29. ISBN .
- ^ Reid, Megan H. (2013). Law and Piety in Medieval Islam. Cambridge University Press. ss. 106, 114, 189-90. ISBN .
- ^ Majeed, Azeem (22 Aralık 2005). "How Islam changed medicine". BMJ. 331 (7531): 1486-87. doi:10.1136/bmj.331.7531.1486. ISSN 0959-8138. (PMC) 1322233 $2. (PMID) 16373721.
- ^ Beretta M (2003). "The revival of Lucretian atomism and contagious diseases during the renaissance". Medicina Nei Secoli. 15 (2): 129-54. (PMID) 15309812.
- ^ Moorhead Robert (November 2002). "William Budd and typhoid fever". J R Soc Med. 95 (11): 561-64. doi:10.1177/014107680209501115. (PMC) 1279260 $2. (PMID) 12411628.
- ^ Nettle D (2009). "Ecological influences on human behavioural diversity: a review of recent findings". Trends Ecol. Evol. 24 (11): 618-24. doi:10.1016/j.tree.2009.05.013. (PMID) 19683831.
- ^ Molnar, R. E., 2001, "Theropod paleopathology: a literature survey": In: Mesozoic Vertebrate Life, edited by Tanke, D. H., and Carpenter, K., Indiana University Press, pp. 337–63.
- ^ Caspermeyer, Joe (23 Eylül 2007). . . 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2017.
- ^ Kim W, ve diğerleri. (29 Nisan 2013). "Spaceflight Promotes Biofilm Formation by Pseudomonas aeruginosa". . 8 (4): e6237. Bibcode:2013PLoSO...862437K. doi:10.1371/journal.pone.0062437. (PMC) 3639165 $2. (PMID) 23658630.
- ^ Dvorsky, George (13 Eylül 2017). "Alarming Study Indicates Why Certain Bacteria Are More Resistant to Drugs in Space". Gizmodo. 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2017.
- ^ Dose, K.; Bieger-Dose, A.; Dillmann, R.; Gill, M.; Kerz, O.; Klein, A.; Meinert, H.; Nawroth, T.; Risi, S.; Stridde, C. (1995). "ERA-experiment "space biochemistry"" (PDF). Advances in Space Research. 16 (8): 119-29. Bibcode:1995AdSpR..16h.119D. doi:10.1016/0273-1177(95)00280-R. (PMID) 11542696. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).[]
- ^ Horneck G.; Eschweiler, U.; Reitz, G.; Wehner, J.; Willimek, R.; Strauch, K. (1995). "Biological responses to space: results of the experiment "Exobiological Unit" of ERA on EURECA I". Adv. Space Res. 16 (8): 105-18. Bibcode:1995AdSpR..16h.105H. doi:10.1016/0273-1177(95)00279-N. (PMID) 11542695.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Enfeksiyon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Avrupa Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezi (İngilizce)
- ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (İngilizce)
- Amerika Bulaşıcı Hastalıklar Derneği (IDSA) (İngilizce)
- Yeni ortaya çıkan ve yeniden ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar için aşı araştırmaları klinik çalışmalarına ilişkin bilgiler.(İngilizce)
Sınıflandırma | D |
---|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Enfeksiyon patojenlerin dokulari istila etmesi cogalmasi ve konak dokularin enfeksiyoz ajana ve urettikleri toksinlere tepki vermesidir Bulasici hastalik olarak da bilinen enfeksiyon hastaligi bir enfeksiyondan kaynaklanan bir hastaliktir EnfeksiyonBir sicanin midgut epitelinden goc eden sitma sporozoitini gosteren yanlis renkli elektron mikrografiUzmanlikEnfeksiyon hastaliklariNedenleribakteriyel viral parazitik fungal prion Enfeksiyonlara basta bakteriler ve virusler olmak uzere cok cesitli patojenler neden olabilir Konaklar bagisiklik sistemlerini kullanarak enfeksiyonlarla mucadele edebilirler Memeli konaklar enfeksiyonlara genellikle iltihaplanmayi iceren dogustan gelen bir yanitla tepki verir ve bunu adaptif bir yanit izler Enfeksiyonlari tedavi etmek icin kullanilan spesifik ilaclar arasinda antibiyotikler antiviraller antifungaller ve antihelmintikler yer almaktadir Bulasici hastaliklar 2013 yilinda 9 2 milyon olume yol acmistir tum olumlerin yaklasik 17 si Enfeksiyonlara odaklanan tip dali enfeksiyon hastaliklari olarak adlandirilir TurlerEnfeksiyonlara asagidakileri iceren bulasici ajanlar patojenler neden olur Bakteriler ornegin Mycobacterium tuberculosis Staphylococcus aureus Escherichia coli Clostridium botulinum ve Salmonella spp Virusler ve viroidler gibi ilgili ajanlar Ornegin HIV Rinovirus gibi ve Siddetli akut solunum sendromu koronavirusu 2 Mantarlar ayrica alt siniflara ayrilir Candida en yaygin mantar enfeksiyonu gibi mayalari iceren Ascomycota Aspergillus gibi filamentli mantarlar turleri ve insanlarda deri ve diger yuzeysel yapilarda enfeksiyona neden olan bir grup organizma olan dermatofitler Basidiomycota insan patojeni cinsi dahil Parazitler genellikle ikiye ayrilir Tek hucreli organizmalar orn sitma Toksoplazma Parazitik yuvarlak solucanlar ve kil kurtlari gibi nematodlar tenyalar cestodlar ve flukeler sistozomlar gibi trematodlar dahil makroparazitler solucanlar veya helmintler Helmintlerin neden oldugu hastaliklar bazen enfestasyon olarak adlandirilir ancak bazen de enfeksiyon olarak adlandirilir Keneler akarlar pireler ve bitler gibi eklembacaklilar da kavramsal olarak enfeksiyonlara benzeyen insan hastaliklarina neden olabilir ancak bir insan veya hayvan vucudunun bu makroparazitler tarafindan istila edilmesi genellikle enfestasyon olarak adlandirilir Prionlar toksin salgilamamalarina ragmen Belirtiler ve semptomlarBir enfeksiyonun belirti ve semptomlari hastaligin turune baglidir Yorgunluk istahsizlik kilo kaybi ates usume agri ve sizi gibi bazi enfeksiyon belirtileri genel olarak tum vucudu etkiler Digerleri ise oksuruk veya burun akintisi gibi vucudun belirli bolgelerine ozgudur Bazi durumlarda bulasici hastaliklar belirli bir konakta seyrinin buyuk bir kisminda veya hatta tamaminda asemptomatik olabilir Ikinci durumda hastalik yalnizca asemptomatik bir tasiyiciyla temas ettikten sonra ikincil olarak hastalanan konakcilarda bir hastalik tanim geregi bir hastalik anlamina gelir olarak tanimlanabilir Bazi enfeksiyonlar konakcida hastaliga neden olmadigindan enfeksiyon bulasici hastalik ile es anlamli degildir Bakteriyel veya viral Bakteriyel ve viral enfeksiyonlarin her ikisi de ayni tur semptomlara neden olabileceginden belirli bir enfeksiyonun nedeninin hangisi oldugunu ayirt etmek zor olabilir Viral enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilemezken bakteriyel enfeksiyonlar tedavi edilebildiginden bu ikisini birbirinden ayirmak onemlidir Viral ve bakteriyel enfeksiyonun karsilastirilmasi Karakteristik Viral enfeksiyon Bakteriyel enfeksiyonTipik semptomlar Genel olarak viral enfeksiyonlar sistemiktir Bu vucudun bircok farkli bolumunu veya birden fazla vucut sistemini ayni anda tuttuklari anlamina gelir ornegin burun akintisi sinus tikanikligi oksuruk vucut agrilari vb Viral konjonktivit veya pembe goz ve ucukta oldugu gibi bazen lokal olabilirler Herpes gibi sadece birkac viral enfeksiyon agrilidir Viral enfeksiyonlarin agrisi genellikle kasinti veya yanma olarak tarif edilir Bakteriyel enfeksiyonun klasik belirtileri lokalize kizariklik isi sisme ve agridir Bakteriyel bir enfeksiyonun ayirt edici ozelliklerinden biri de lokal agridir vucudun belirli bir yerinde olan agri Ornegin bir kesik olusur ve bakteri ile enfekte olursa enfeksiyon bolgesinde agri olusur Bakteriyel bogaz agrisi genellikle bogazin bir tarafinda daha fazla agri ile karakterizedir Agri sadece bir kulakta meydana geliyorsa bir kulak enfeksiyonunun bakteriyel olarak teshis edilmesi daha olasidir Irin ve sut renginde sivi ureten bir kesik buyuk olasilikla enfekte olmustur Neden Patojenik virusler Patojenik bakterilerPatofizyolojiEnfeksiyon zinciri enfeksiyona yol acan olaylar zinciri Enfeksiyonlar icin gecerli olan ve bazen enfeksiyon zinciri veya bulasma zinciri olarak adlandirilan genel bir olaylar zinciri vardir Zincir enfeksiyoz ajan rezervuar duyarli bir konaga giris cikis ve yeni konaklara bulasmayi iceren cesitli adimlari icerir Bir enfeksiyonun gelismesi icin her bir halkanin kronolojik bir sirayla mevcut olmasi gerekir Bu adimlarin anlasilmasi saglik calisanlarinin enfeksiyonu hedef almasina ve ilk etapta olusmasini onlemesine yardimci olur Kolonizasyon Tirnak batmasi enfeksiyonu irin sari ve buna bagli iltihaplanma tirnak cevresinde kizariklik ve sislik vardir Enfeksiyon bir organizma vucuda basariyla girdiginde buyudugunde ve cogaldiginda baslar Bu kolonizasyon olarak adlandirilir Cogu insan kolayca enfekte olmaz Bagisiklik sistemi zayiflamis veya zayiflatilmis olanlarin kronik veya kalici enfeksiyonlara karsi duyarliligi artar Bagisiklik sistemi baskilanmis olan bireyler firsatci enfeksiyonlara karsi ozellikle hassastir konaga giris genellikle agiz boslugu burun gozler genital organlar anus gibi deliklerdeki mukozadan gerceklesir veya mikrop acik yaralardan girebilir Birkac organizma ilk giris yerinde buyuyebilirken bircogu goc eder ve farkli organlarda sistemik enfeksiyona neden olur Bazi patojenler konakci hucrelerin icinde hucre ici buyurken digerleri vucut sivilarinda serbestce buyur Yara kolonizasyonu yara icinde cogalmayan mikroorganizmalari ifade ederken enfekte yaralarda cogalan organizmalar mevcuttur ve doku yaralanmistir Tum cok hucreli organizmalar bir dereceye kadar dissal organizmalar tarafindan kolonize edilir ve bunlarin buyuk cogunlugu konak ile ya mutualistik ya da kommensal bir iliski icinde bulunur Ilkine ornek olarak memeli kolonunu kolonize eden turleri ikincisine ornek olarak ise insan derisinde bulunan cesitli stafilokok turleri verilebilir Bu kolonizasyonlarin hicbiri enfeksiyon olarak kabul edilmez Enfeksiyon ve kolonizasyon arasindaki fark genellikle sadece bir durum meselesidir Patojenik olmayan organizmalar belirli kosullar altinda patojenik hale gelebilir ve en virulans organizmanin bile tehlike arz eden bir enfeksiyona neden olmasi icin belirli kosullar gerekir Corynebacteria sp ve gibi bazi kolonize bakteriler patojen bakterilerin yapismasini ve kolonizasyonunu onler ve boylece konakci ile simbiyotik bir iliski kurarak enfeksiyonu onler ve hizlandirir Bu goruntu patojenik enfeksiyonun adimlarini gostermektedir Bir konagin bir patojen tarafindan asilanmasi ve nihai sonucla ilgili degiskenler sunlari icerir patojenin giris yolu ve konak bolgelere erisimi belirli bir organizmanin icsel virulansi baslangic inokulasyonunun miktari veya yuku kolonize olan konagin bagisiklik durumu Ornek olarak bazi stafilokok turleri cilt uzerinde zararsizdir ancak eklem kapsulu veya periton gibi normalde steril bir alanda bulunduklarinda direnc gostermeden cogalir ve zarar verirler Gaz kromatografisi kutle spektrometresi analizi omik ve diger gelismis teknolojilerin son yillarda insanlar icin daha belirgin hale getirdigi ilginc bir gercek mikrobiyal kolonizasyonun insanlarin neredeyse steril oldugunu dusundugu ortamlarda bile cok yaygin oldugudur Bakteriyel kolonizasyonun normal olmasi nedeniyle hangi kronik yaralarin enfekte olarak siniflandirilabilecegini ve ne kadar ilerleme riski oldugunu bilmek zordur Klinik uygulamada gorulen cok sayida yaraya ragmen degerlendirilen semptom ve bulgular icin sinirli sayida kaliteli veri bulunmaktadir Journal of the American Medical Association in Rasyonel Klinik Muayene Serisi nde kronik yaralar uzerine yapilan bir inceleme enfeksiyon gostergesi olarak artan agrinin onemini olcmustur Inceleme en faydali bulgunun agri seviyesindeki artisin olabilirlik orani LR araligi 11 20 enfeksiyonu cok daha olasi hale getirdigini ancak agrinin olmamasinin negatif olabilirlik orani araligi 0 64 0 88 enfeksiyonu dislamadigini gostermistir ozet LR 0 64 0 88 Hastalik Hastalik konagin koruyucu bagisiklik mekanizmalari tehlikeye girdiginde ve organizma konaga zarar verdiginde ortaya cikabilir Mikroorganizmalar cesitli toksinler veya yikici enzimler salgilayarak doku hasarina neden olabilir Ornegin Clostridium tetani kaslari felc eden bir toksin salgilar ve stafilokok sok ve sepsis ureten toksinler salgilar Tum enfeksiyon etkenleri tum konakcilarda hastaliga neden olmaz Ornegin cocuk felci ile enfekte olan bireylerin 5 inden azinda hastalik gelisir Ote yandan bazi bulasici ajanlar oldukca oldurucudur Deli dana hastaligina ve Creutzfeldt Jakob hastaligina neden olan prion enfekte olan tum hayvanlari ve insanlari her zaman oldurur Kalici enfeksiyonlar vucudun ilk enfeksiyondan sonra organizmayi temizleyememesi nedeniyle ortaya cikar Kalici enfeksiyonlar bulasici organizmanin surekli varligi ile karakterize edilir genellikle aktif enfeksiyonun ara sira tekrarlayan nuksleri ile birlikte latent enfeksiyon olarak gorulur Vucudun farkli hucrelerini enfekte ederek kalici bir enfeksiyonu surdurebilen bazi virusler vardir Bazi virusler bir kez bulastiktan sonra vucudu asla terk etmezler Tipik bir ornek sinirlerde saklanma egiliminde olan ve belirli kosullar ortaya ciktiginda yeniden aktif hale gelen herpes virusudur Kalici enfeksiyonlar her yil dunya capinda milyonlarca kisinin olumune neden olmaktadir Parazitlerden kaynaklanan kronik enfeksiyonlar bircok az gelismis ulkede yuksek morbidite ve mortaliteye neden olmaktadir Bulas Guney ev sivrisinegi digerlerinin yani sira ve kus sitmasina neden olan patojenleri bulastiran bir vektordur Enfekte eden organizmalarin hayatta kalmasi ve diger konaklarda enfeksiyon dongusunu tekrarlamasi icin kendilerinin veya yavrularinin mevcut bir rezervuari terk etmesi ve baska bir yerde enfeksiyona neden olmasi gerekir Enfeksiyonun bulasmasi bircok potansiyel yolla gerceklesebilir Solunum yolu olarak da bilinen damlacik temasi ve bunun sonucunda ortaya cikan enfeksiyon hastalik olarak adlandirilabilir Enfekte bir kisi baska bir kisinin uzerine oksurur veya hapsirirsa sicak nemli damlaciklar icinde asili kalan mikroorganizmalar burun agiz veya goz yuzeylerinden vucuda girebilir Fekal oral bulasma gida maddelerinin veya suyun kontamine olmasi insanlarin yiyecek hazirlamadan once ellerini yikamamasi veya aritilmamis kanalizasyonun icme suyu kaynagina karismasi ve bunlari yiyen veya icen kisilerin enfekte olmasi Fekal oral yolla bulasan yaygin patojenler arasinda Vibrio cholerae turleri rotavirusler Entamoeba histolytica Escherichia coli ve bant solucanlari yer almaktadir Bu patojenlerin cogu gastroenterite neden olur Cinsel yolla bulasma ve bunun sonucunda ortaya cikan hastalik cinsel yolla bulasan hastalik olarak adlandirilir Agiz yoluyla bulasma oncelikle agiz yoluyla bulasan hastaliklar opusme gibi dogrudan agiz temasi yoluyla veya bir icki bardagini veya bir sigarayi paylasmak gibi dolayli temas yoluyla yakalanabilir Dogrudan temasla bulasma dogrudan temasla bulasabilen bazi hastaliklar arasinda atlet ayagi impetigo ve sigiller yer almaktadir Aracla bulasma cansiz bir rezervuar gida su toprak ile bulasma Hamilelik veya dogum sirasinda dogrudan anneden embriyoya fetuse veya bebege veya hamilelik sirasinda edinilen bir enfeksiyonun sonucu olarak ortaya cikabilir Enfekte materyalin enjeksiyonu veya nakli gibi tibbi prosedurler nedeniyle iyatrojenik bulasma Vektor kaynakli bulasma kendisi hastaliga neden olmayan ancak patojenleri bir konaktan digerine tasiyarak enfeksiyonu ileten bir organizma olan vektor tarafindan bulastirilir karmasiktir yapilan calismalar ikisi arasinda net bir iliski olmadigini gostermistir Yine de virulans ve bulasicilik arasinda kismen bir baglanti oldugunu gosteren az sayida kanit bulunmaktadir TeshisBu bolumdeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Enfeksiyon haber gazete kitap akademik JSTOR Kasim 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Enfeksiyon hastaliklarinin teshisi bazen dogrudan ya da dolayli olarak bir enfeksiyon etkeninin tanimlanmasini gerektirir Pratikte sigiller deri apseleri solunum sistemi enfeksiyonlari ve ishalli hastaliklar gibi cogu kucuk bulasici hastalik klinik gorunumlerine gore teshis edilir ve spesifik etken hakkinda bilgi sahibi olmadan tedavi edilir Hastaligin nedenine iliskin sonuclar hastanin belirli bir etkenle temas etmis olma olasiligina mikrobun toplumdaki varligina ve diger epidemiyolojik degerlendirmelere dayanmaktadir Yeterli caba gosterildiginde bilinen tum bulasici etkenler spesifik olarak tanimlanabilir Ancak cogu zaman spesifik bir tedavi olmadigindan neden acik oldugundan veya enfeksiyonun sonucu iyi huylu oldugundan tanimlamanin faydalari genellikle maliyetten cok daha agir basmaktadir Enfeksiyon hastaliklarinin teshisi neredeyse her zaman tibbi oyku ve fizik muayene ile baslatilir Daha ayrintili teshis teknikleri bir hastadan izole edilen enfeksiyon etkenlerinin kulturunu icerir Kultur mikroskobik ozelliklerini inceleyerek patojenler tarafindan uretilen maddelerin varligini tespit ederek ve bir organizmayi genotipine gore dogrudan tanimlayarak bulasici organizmalarin tanimlanmasini saglar Diger teknikler X isinlari CAT taramalari PET taramalari veya NMR gibi bulasici bir ajanin buyumesinden kaynaklanan ic anormalliklerin goruntulerini uretmek icin kullanilir Bu goruntuler ornegin bir kemik apsesinin veya bir prion tarafindan uretilen spongiform ensefalopatinin tespit edilmesinde faydalidir Semptomatik teshis Bulasici bir hastaligi olan herhangi bir bireyde mevcut semptomlar taniya yardimci olur ancak suphenin dogrulanmasi icin genellikle ek tani tekniklerine ihtiyac duyulur Bazi belirtiler ozellikle karakteristiktir ve bir hastaligin gostergesidir ve belirtiler olarak adlandirilir ancak bunlar nadirdir Tum enfeksiyonlar semptomatik degildir Cocuklarda siyanoz hizli solunum zayif periferik perfuzyon veya petesiyal dokuntu varligi ciddi enfeksiyon riskini 5 kattan fazla artirir Diger onemli gostergeler arasinda ebeveyn endisesi klinik icgudu ve 40 C den yuksek ates yer alir Mikrobiyal kultur Yaygin Gram negatif bakteri kolonileri ureten dort besin agari plakasi Bircok tanisal yaklasim uygun klinik ornekten bir patojeni izole etmek icin mikrobiyolojik kulture dayanir Mikrobiyal kulturde belirli bir etken icin bir ureme ortami saglanir Potansiyel olarak hastalikli doku veya sividan alinan bir numune daha sonra bu besiyerinde ureyebilen bir enfeksiyoz ajanin varligi acisindan test edilir Bircok patojenik bakteri bol miktarda su ile birlikte buyume icin gerekli karbonhidrat ve proteinleri saglayan bir tur kati besiyeri olan besin agari uzerinde kolayca ureyebilir Tek bir bakteri plakanin yuzeyinde koloni adi verilen ve diger kolonilerden ayrilmis veya bir cim halinde birlesmis olabilen gorunur bir tumsek halinde buyuyecektir Bir koloninin boyutu rengi sekli ve bicimi bakteri turunun spesifik genetik yapisinin susu ve buyumesini destekleyen ortamin karakteristigidir Tanimlamaya yardimci olmak icin genellikle plakaya baska bilesenler de eklenir Plakalar bazi bakterilerin uremesine izin verip digerlerinin uremesine izin vermeyen ya da bazi bakterilere tepki olarak renk degistirip digerlerine tepki olarak renk degistirmeyen maddeler icerebilir Bu gibi bakteriyolojik plaklar bulasici bakterilerin klinik tanimlanmasinda yaygin olarak kullanilir Mikrobiyal kultur viruslerin tanimlanmasinda da kullanilabilir bu durumda ortam virusun enfekte edebilecegi ve daha sonra degistirebilecegi veya oldurebilecegi kulturde yetistirilen hucrelerdir Viral tanimlama durumunda olu hucrelerden olusan bir bolge viral buyumeden kaynaklanir ve plak olarak adlandirilir Okaryotik parazitler de belirli bir ajani tanimlamanin bir yolu olarak kulturde yetistirilebilir Uygun plaka kulturu tekniklerinin yoklugunda bazi mikroplarin canli hayvanlarda kulture alinmasi gerekir Mycobacterium leprae ve Treponema pallidum gibi bakteriler hayvanlarda uretilebilir ancak serolojik ve mikroskobik teknikler canli hayvan kullanimini gereksiz kilar Virusler de genellikle kulturde veya hayvanlarda buyumeye alternatifler kullanilarak tanimlanir Bazi virusler embriyonlu yumurtalarda yetistirilebilir Bir baska faydali tanimlama yontemi de veya bulasici bir ajanin buyumesini desteklemek icin bir vektorun kullanilmasidir Chagas hastaligi bunun en onemli ornegidir cunku bir hastada etkeninin varligini dogrudan gostermek zordur bu da kesin tani koymayi zorlastirir Bu durumda ksenodiagnoz enfekte oldugundan suphelenilen bir kisiden kan alan enfekte olmamis bir triatomin bocegi olan Chagas ajani T cruzi nin vektorunun kullanilmasini icerir Bocek daha sonra bagirsaklarinda T cruzi uremesi acisindan incelenir Mikroskobi Bulasici hastaliklarin teshisinde kullanilan bir diger temel arac mikroskobidir Yukarida tartisilan kultur tekniklerinin neredeyse tamami bir noktada bulasici ajanin kesin olarak tanimlanmasi icin mikroskobik incelemeye dayanmaktadir Mikroskobi bilesik isik mikroskobu gibi basit aletlerle veya elektron mikroskobu gibi karmasik aletlerle gerceklestirilebilir Hastalardan alinan numuneler dogrudan isik mikroskobu altinda goruntulenebilir ve genellikle hizli bir sekilde tanimlamaya yol acabilir Mikroskopi genellikle biyokimyasal boyama teknikleriyle birlikte kullanilir ve antikor bazli tekniklerle birlikte kullanildiginda son derece spesifik hale getirilebilir Ornegin yapay olarak floresans hale getirilmis antikorlarin floresans isaretli antikorlar kullanimi bir patojen uzerinde bulunan belirli bir antijene baglanmak ve onu tanimlamak uzere yonlendirilebilir daha sonra klinik numuneler veya kulturlenmis hucrelerdeki icsellestirilmis antijenlere bagli floresan etiketli antikorlari tespit etmek icin kullanilir Bu teknik ozellikle isik mikroskobunun bir virusu dogrudan tanimlayamadigi viral hastaliklarin teshisinde faydalidir Diger mikroskobik prosedurler de enfeksiyoz ajanlarin tanimlanmasina yardimci olabilir Negatif yuklu hucresel molekuller ile boya uzerindeki pozitif yuk arasindaki elektrostatik cekim nedeniyle neredeyse tum hucreler bir dizi temel boya ile kolayca boyanir Bir hucre normalde mikroskop altinda seffaftir ve bir boya kullanmak hucrenin arka planiyla kontrastini artirir Bir hucrenin Giemsa boyasi veya kristal viyole gibi bir boya ile boyanmasi mikroskopistin hucrenin boyutunu seklini ic ve dis bilesenlerini ve diger hucrelerle iliskilerini tanimlamasina olanak tanir Bakterilerin farkli boyama prosedurlerine verdigi yanit mikroplarin taksonomik siniflandirilmasinda da kullanilir Gram boyama ve aside direncli boyama olmak uzere iki yontem bakterilerin siniflandirilmasinda ve hastaliklarin teshisinde kullanilan standart yaklasimlardir Gram boyasi her ikisi de bircok onemli insan patojenini iceren ve bakteri gruplarini tanimlar Asit hizli boyama proseduru Actinomycetota cinsi Mycobacterium ve Nocardia yi tanimlar Biyokimyasal testler Bulasici ajanlarin tanimlanmasinda kullanilan biyokimyasal testler belirli bir bulasici ajanin karakteristik metabolik veya enzimatik urunlerinin tespitini icerir Bakteriler karbonhidratlari kendi cins ve turlerine ozgu sekillerde fermente ettiklerinden fermantasyon urunlerinin tespiti bakteriyel tanimlamada yaygin olarak kullanilir Asitler alkoller ve gazlar genellikle bakteriler secici sivi veya kati ortamlarda yetistirildiginde bu testlerde tespit edilir Enfekte dokudan enzimlerin izolasyonu bulasici bir hastaligin biyokimyasal teshisinin temelini de saglayabilir Ornegin insanlar ne ne de ters transkriptaz uretebilir ve bu enzimlerin varligi belirli viral enfeksiyon turlerinin karakteristik ozelligidir Viral protein kirmizi kan hucrelerini tespit edilebilir bir matris halinde birbirine baglama kabiliyeti de viral enfeksiyon icin biyokimyasal bir test olarak nitelendirilebilir ancak kesin olarak konusmak gerekirse hemaglutinin bir enzim degildir ve metabolik bir islevi yoktur Serolojik yontemler mikroorganizmalari tanimlamak icin kullanilan son derece hassas spesifik ve genellikle son derece hizli testlerdir Bu testler bir antikorun spesifik olarak bir antijene baglanma yetenegine dayanmaktadir Genellikle bulasici bir ajan tarafindan uretilen bir protein veya karbonhidrat olan antijen antikor tarafindan baglanir Bu baglanma daha sonra teste bagli olarak cesitli sekillerde gozle gorulebilen bir olaylar zincirini baslatir Ornegin Strep bogaz genellikle dakikalar icinde teshis edilir ve hastanin bogazindan pamuklu cubukla alinan etken madde S pyogenes tarafindan uretilen antijenlerin gorunumune dayanir Serolojik testler mevcutsa genellikle tercih edilen tanimlama yoludur ancak testlerin gelistirilmesi maliyetlidir ve testte kullanilan reaktifler genellikle sogutma gerektirir Bazi serolojik yontemler son derece maliyetlidir ancak strep testi gibi yaygin olarak kullanildiklarinda ucuz olabilirler Karmasik serolojik teknikler olarak bilinen teknikler olarak gelistirilmistir Immunoassayler temel antikor antijen baglanmasini bir tur enstrumantasyonla tespit edilebilen bir elektromanyetik veya parcacik radyasyon sinyali uretmek icin temel olarak kullanabilir Bilinmeyenlerin sinyali hedef antijenin miktarinin belirlenmesini saglayan standartlarinki ile karsilastirilabilir Bulasici hastaliklarin teshisine yardimci olmak icin immunoassayler bulasici ajanlardan veya yabanci bir ajana yanit olarak enfekte bir organizma tarafindan uretilen proteinlerden gelen antijenleri tespit edebilir veya olcebilir Ornegin immunoassay A bir virus partikulunden gelen bir yuzey proteininin varligini tespit edebilir Ote yandan Immunoassay B bir organizmanin bagisiklik sistemi tarafindan uretilen ve virusu notralize etmek ve yok edilmesini saglamak icin yapilan antikorlari tespit edebilir veya olcebilir Enstrumantasyon antikor antijen baglanmasina bagli ikincil reaksiyonlar tarafindan olusturulan son derece kucuk sinyalleri okumak icin kullanilabilir Enstrumantasyon numune alma reaktif kullanimi reaksiyon sureleri sinyal tespiti sonuclarin hesaplanmasi ve veri yonetimini kontrol ederek bulasici hastaliklarin teshisi icin uygun maliyetli otomatik bir surec saglayabilir PCR tabanli teshis Abbott Laboratories ID Now cihazi kullanilarak gerceklestirilen nukleik asit testi Polimeraz zincir reaksiyonu PCR yontemine dayali teknolojiler birkac nedenden oturu yakin gelecekte neredeyse her yerde bulunan altin standart teshis yontemleri haline gelecektir Ilk olarak enfeksiyon etkenleri katalogu insan populasyonundaki onemli enfeksiyon etkenlerinin neredeyse tamaminin tanimlandigi noktaya ulasmistir Ikincisi bulasici bir ajanin hastaliga neden olmasi icin insan vucudunda buyumesi gerekir esasen bir hastaliga neden olmak icin kendi nukleik asitlerini cogaltmasi gerekir Enfekte dokudaki bu nukleik asit amplifikasyonu PCR kullanarak enfeksiyoz ajani tespit etme firsati sunar Ucuncusu PCR i yonlendirmek icin gerekli araclar enfeksiyoz ajanlarin genomlarindan turetilmistir ve halihazirda degilse bile zamanla bu genomlar bilinecektir Dolayisiyla herhangi bir enfeksiyoz ajani hizli ve spesifik bir sekilde tespit edebilecek teknolojik kabiliyet su anda mevcuttur PCR in standart bir tani araci olarak kullanilmasinin onundeki tek engel maliyet ve uygulamadir ancak bunlarin hicbiri asilamaz degildir Bazi klostridyal hastaliklar tetanos ve botulizm gibi birkac hastaligin teshisi PCR yontemlerinin gelistirilmesinden fayda saglamayacaktir Bu hastaliklar temelde son derece guclu norotoksinler ureten nispeten az sayida enfeksiyoz bakterinin neden oldugu biyolojik zehirlenmelerdir Enfeksiyoz ajanin onemli olcude cogalmasi gerceklesmez bu da PCR in herhangi bir bakterinin varligini tespit etme yetenegini sinirlar Metagenomik siralama Bu bolum herhangi bir kaynak icermemektedir Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek bu bolum gelistirilmesine yardimci olunuz Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kasim 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Zayiflatici ve yasami tehdit eden hastaliklara neden olan cok cesitli bakteriyel viral fungal protozoal ve helmintik patojenler goz onune alindiginda enfeksiyonun nedenini hizli bir sekilde belirleme yetenegi onemlidir ancak genellikle zordur Ornegin beyni etkileyen ciddi bir hastalik olan ensefalit vakalarinin yarisindan fazlasina standart bakim mikrobiyolojik kultur ve son teknoloji klinik laboratuvar yontemleri kullanilarak yapilan kapsamli testlere ragmen tani konulamamaktadir dizileme tabanli tani testleri su anda klinik kullanim icin gelistirilmektedir ve her seyi kapsayan tek bir test kullanarak enfeksiyonu teshis etmenin hassas spesifik ve hizli bir yolu olarak umut vadetmektedir Bu test mevcut PCR testlerine benzer ancak spesifik bir enfeksiyoz ajan icin primerler yerine hedeflenmemis bir tum genom amplifikasyonu kullanilir Bu amplifikasyon adimini yeni nesil dizileme veya hizalama karsilastirmalari ve binlerce patojen ve kommensal referans genomdan olusan genis veri tabanlari kullanilarak taksonomik siniflandirma takip eder Es zamanli olarak patojen ve plazmid genomlari icindeki antimikrobiyal direnc genleri kolaylastirmak ve bir hastanin enfeksiyonu icin en etkili ilaclari kullanarak tedavinin optimizasyonuna izin vermek icin antibiyotik duyarlilik testine benzer bir antimikrobiyal direnc profili olusturmak uzere dizilenir ve taksonomik olarak siniflandirilmis patojen genomlariyla hizalanir Metagenomik dizileme hasta bagisiklik sistemi baskilanmis oldugunda tani icin ozellikle yararli olabilir Giderek daha genis bir yelpazeye yayilan enfeksiyoz ajanlar bagisiklik sistemi baskilanmis bireylere ciddi zararlar verebilir bu nedenle klinik taramanin genellikle daha genis kapsamli olmasi gerekir Ek olarak semptomlarin ifadesi genellikle atipiktir bu da sunuma dayali bir klinik taniyi daha zor hale getirir Ucuncu olarak antikorlarin tespitine dayanan tani yontemlerinin basarisiz olma olasiligi daha yuksektir Bu nedenle bilinen tum insan patojenleri icin antikorlar yerine organizmanin DNA sinin varligini tespit eden hizli hassas spesifik ve hedeflenmemis bir test oldukca arzu edilmektedir Testlerin endikasyonu COVID 19 icin bir otoparkta cadirlarla kurulmus gecici bir arac ici test alani Bir enfeksiyon etkeninin spesifik olarak tanimlanmasi icin genellikle sadece boyle bir tanimlamanin hastaligin tedavisine veya onlenmesine yardimci olabilecegi veya etkili terapotik veya onleyici tedbirlerin gelistirilmesinden once bir hastaligin seyri hakkinda bilgi sahibi olmak icin bir endikasyon vardir Ornegin 1980 lerin basinda AIDS tedavisi icin AZT nin ortaya cikmasindan once sonuc hastaya daha fazla tedavi secenegi sunmayacak olsa bile hasta kan orneklerinin bilesimi izlenerek hastaligin seyri yakindan takip ediliyordu HIV in belirli topluluklarda ortaya cikisina iliskin bu calismalar kismen virusun bulasma yoluna iliskin hipotezlerin gelistirilmesine olanak saglamistir Hastaligin nasil bulastiginin anlasilmasiyla yeni enfeksiyonlarin sayisini azaltmayi amaclayan kampanyalarda kaynaklar en buyuk risk altindaki topluluklara yonlendirilebilmistir HIV in spesifik serolojik tanisal tanimlamasi ve daha sonra genotipik veya molekuler tanimlamasi virusun zamansal ve cografi kokenlerine iliskin hipotezlerin yani sira sayisiz baska hipotezin gelistirilmesini de saglamistir Molekuler tani araclarinin gelistirilmesi doktorlarin ve arastirmacilarin tedavinin etkinligini izlemelerini saglamistir Molekuler tani yontemleri artik saglikli kisilerde HIV in hastalik baslamadan cok once tespit edilmesinde ve HIV enfeksiyonuna genetik olarak direncli kisilerin varliginin gosterilmesinde yaygin olarak kullanilmaktadir Dolayisiyla AIDS icin hala bir tedavi olmasa da virusun tanimlanmasinin ve enfekte bireylerin kanlarindaki virus seviyelerinin izlenmesinin hem hasta hem de genel olarak toplum icin buyuk terapotik ve ongorucu faydalari vardir Siniflandirma Subklinik ve klinik latent ve belirgin Semptomatik enfeksiyonlar belirgin ve klinik iken aktif olan ancak fark edilebilir semptomlar uretmeyen bir enfeksiyon belirsiz sessiz subklinik veya gizli olarak adlandirilabilir Inaktif veya uykuda olan bir enfeksiyona latent enfeksiyon denir Latent bakteriyel enfeksiyona ornek olarak verilebilir Bazi viral enfeksiyonlar da latent olabilir latent viral enfeksiyonlara ornek olarak Herpesviridae ailesinden herhangi biri verilebilir Enfeksiyon kelimesi belirli bir patojenin varligini ne kadar az olursa olsun ifade edebilir ancak ayni zamanda siklikla klinik olarak belirgin bir enfeksiyonu baska bir deyisle bir bulasici hastalik vakasini ima eden bir anlamda kullanilir Bu gercek zaman zaman bazi belirsizlikler yaratmakta veya kullanim tartismalarina yol acmaktadir bu durumu asmak icin saglik uzmanlarinin bazi patojenlerin mevcut oldugunu ancak klinik olarak belirgin bir enfeksiyon hastalik yok olmadigini kastettiklerinde kolonizasyondan enfeksiyon yerine bahsetmeleri yaygindir Enfeksiyonun seyri Enfeksiyonlarin zaman icinde nasil ve nerede ortaya ciktigini tanimlamak icin farkli terimler kullanilir Akut enfeksiyonda semptomlar hizla gelisir seyri hizli ya da uzun sureli olabilir Kronik enfeksiyonda semptomlar genellikle haftalar veya aylar icinde kademeli olarak gelisir ve cozulmesi yavastir Subakut enfeksiyonlarda semptomlarin gelismesi akut enfeksiyonlara gore daha uzun surer ancak kronik enfeksiyonlara gore daha hizli ortaya cikar Fokal enfeksiyon organizmalarin vucudun baska bir bolgesine gectigi ilk enfeksiyon bolgesidir Birincil ve firsatci Cok sayida mikroorganizma cesidi arasinda nispeten azi saglikli bireylerde hastaliga neden olur Bulasici hastaliklar bu az sayidaki patojen ile enfekte ettikleri konakcilarin savunmalari arasindaki etkilesimden kaynaklanir Herhangi bir patojenden kaynaklanan hastaligin gorunumu ve siddeti o patojenin konaga zarar verme yeteneginin yani sira konagin patojene karsi koyma yetenegine baglidir Bununla birlikte bir konagin bagisiklik sistemi de enfeksiyonu kontrol altina almak amaciyla konagin kendisine zarar verebilir Bu nedenle klinisyenler enfeksiyoz mikroorganizmalari veya mikroplari konak savunmasinin durumuna gore birincil patojenler veya firsatci patojenler olarak siniflandirir Birincil patojenler Birincil patojenler normal saglikli konakta bulunmalarinin veya faaliyet gostermelerinin bir sonucu olarak hastaliga neden olurlar ve icsel virulanslari neden olduklari hastaligin siddeti kismen ureme ve yayilma ihtiyaclarinin gerekli bir sonucudur Insanlarda en sik gorulen birincil patojenlerin cogu yalnizca insanlari enfekte eder ancak bircok ciddi hastaliga cevreden edinilen veya insan olmayan konakcilari enfekte eden organizmalar neden olur Firsatci patojenler Firsatci patojenler direnci azalmis bagisiklik yetmezligi bir konakcida veya vucudun icine olagandisi bir sekilde eristiklerinde ornegin travma yoluyla bulasici bir hastaliga neden olabilirler Firsatci enfeksiyon gastrointestinal veya ust solunum yollarindaki patojen bakteriler veya mantarlar gibi normalde konakci ile temas halinde olan mikroplardan kaynaklanabilecegi gibi diger konakcilardan kolitinde oldugu gibi veya travmatik giris sonucu cerrahi yara enfeksiyonlari veya oldugu gibi cevreden edinilen normalde zararsiz olan mikroplardan da kaynaklanabilir Firsatci bir hastalik genetik kusurlar gibi antimikrobiyal ilaclara veya bagisiklik sistemini baskilayan kimyasallara maruz kalma zehirlenme veya kanser kemoterapisi sonrasinda ortaya cikabilecegi gibi iyonlastirici radyasyona maruz kalma veya bagisiklik sistemini baskilayici aktiviteye sahip bulasici bir hastalik kizamik sitma veya AIDS gibi sonucunda ortaya cikabilen konak savunmasinin bozulmasini gerektirir Birincil patojenler ayrica direnci azalmis bir konakta normalde bagisiklik sistemi yetersiz bir konakta meydana gelenden daha siddetli hastaliga neden olabilir Ikincil enfeksiyon Birincil enfeksiyon pratikte bireyin mevcut saglik sorununun temel nedeni olarak gorulebilirken ikincil enfeksiyon bu temel nedenin bir veya komplikasyonudur Ornegin yanik veya temel neden bagli bir enfeksiyon ikincil bir enfeksiyondur Birincil patojenler genellikle birincil enfeksiyona ve siklikla da ikincil enfeksiyona neden olur Genellikle firsatci enfeksiyonlar ikincil enfeksiyonlar olarak gorulur cunku bagisiklik yetmezligi veya yaralanma predispozan faktordur Diger enfeksiyon turleri Diger enfeksiyon turleri karma iyatrojenik nozokomiyal ve toplum kaynakli enfeksiyonlardan olusur Karma enfeksiyon iki veya daha fazla patojenin neden oldugu bir enfeksiyondur Buna ornek olarak ve Escherichia coli nin neden oldugu apandisit verilebilir Ikincisi ise iyatrojenik bir enfeksiyondur Bu tur bir enfeksiyon bir saglik calisanindan hastaya bulasan bir enfeksiyondur Nozokomiyal enfeksiyon da bir saglik hizmeti ortaminda meydana gelen bir enfeksiyondur Nozokomiyal enfeksiyonlar hastanede kalis sirasinda edinilir Son olarak toplum kaynakli enfeksiyon enfeksiyonun tum toplumdan edinildigi bir enfeksiyondur Bulasici ya da degil Belirli bir hastaligin bulasici oldugunu kanitlamanin bir yolu Koch postulatlarini ilk olarak Robert Koch tarafindan onerilmistir yerine getirmektir bu postulatlar ilk olarak bulasici ajanin saglikli kontrollerde degil yalnizca hastaligi olan hastalarda tanimlanabilir olmasini ve ikinci olarak bulasici ajana yakalanan hastalarin da hastaliga yakalanmasini gerektirir Bu varsayimlar ilk olarak Mycobacteria turlerinin vereme neden oldugunun kesfedilmesinde kullanilmistir Ancak Koch un onermeleri etik nedenlerden dolayi modern uygulamada genellikle test edilemez Bunlarin kanitlanmasi saglikli bir bireyin saf kultur olarak uretilen bir patojenle deneysel olarak enfekte edilmesini gerektirecektir Tersine acikca bulasici hastaliklar bile her zaman bulasicilik kriterlerini karsilamaz ornegin frengiye neden olan spiroket Treponema pallidum in vitro olarak kulturlenemez ancak organizma tavsan testislerinde kulturlenebilir Saf bir kulturun konak olarak hizmet veren bir hayvan kaynagindan geldigi plaka kulturunden turetilen mikroplardan elde edildiginde oldugundan daha az aciktir Epidemiyoloji veya hastaligin kimde neden ve nerede ortaya ciktiginin ve cesitli populasyonlarin bir hastaliga sahip olup olmadigini neyin belirlediginin incelenmesi ve analizi bulasici hastaligi anlamak icin kullanilan bir diger onemli aractir Epidemiyologlar belirli yas gruplarinin daha yuksek veya daha dusuk enfeksiyon oranina sahip olup olmadigi farkli mahallelerde yasayan gruplarin enfekte olma olasiliginin daha yuksek olup olmadigi ve cinsiyet ve irk gibi diger faktorler gibi bir populasyon icindeki gruplar arasindaki farkliliklari belirleyebilir Arastirmacilar ayrica bir hastalik salgininin sporadik mi yoksa ara sira mi ortaya ciktigini bir bolgede duzenli vakalarin goruldugu endemik mi oldugunu bir bolgede hizli bir sekilde ortaya cikan ve alisilmadik derecede yuksek sayida vakanin goruldugu epidemik mi oldugunu yoksa kuresel bir salgin olan pandemik mi oldugunu degerlendirebilir Bulasici hastaligin nedeni bilinmiyorsa epidemiyoloji enfeksiyon kaynaklarinin izlenmesine yardimci olmak icin kullanilabilir Kontajiyozluk Bulasici hastaliklar hasta bir kisiyle veya salgilariyla ornegin grip temas yoluyla kolayca bulastiginda bazen kontajiyoz hastaliklar olarak adlandirilir Dolayisiyla kontajiyoz hastalik ozellikle enfektif olan veya kolayca bulasan bulasici hastaliklarin bir alt kumesidir Vektor bulasmasi veya cinsel yolla bulasma gibi daha ozel enfeksiyon yollarina sahip diger bulasici aktarilabilir veya bulasici hastalik turleri genellikle kontajiyoz olarak kabul edilmez ve genellikle etkilenenlerin tibbi izolasyonunu bazen gevsek bir sekilde karantina olarak adlandirilir gerektirmez Bununla birlikte kontajiyoz ve kontajiyoz hastalik kelimelerinin bu ozel cagrisimina kolay bulasabilirlik populer kullanimda her zaman saygi gosterilmez Bulasici hastaliklar genellikle dogrudan temas yoluyla insandan insana bulasir Temas turleri kisiden kisiye ve damlacik yoluyla yayilmadir Hava yoluyla bulasma kontamine nesneler yiyecek ve icme suyu hayvan insan temasi hayvan rezervuarlari bocek isiriklari ve cevresel rezervuarlar gibi dolayli temas da bulasici hastaliklarin bir diger bulasma yoludur Anatomik konuma gore Enfeksiyonlar enfekte olan anatomik konuma veya organ sistemine gore siniflandirilabilir kaynak belirtilmeli Idrar yolu enfeksiyonu Solunum yolu enfeksiyonu disin icinden veya yakin cevre dokulardan kaynaklanan bir enfeksiyon Vajinal enfeksiyonlar Amniyon ici enfeksiyon Buna ek olarak enfeksiyonun en yaygin neden oldugu iltihaplanma yerleri arasinda zaturre menenjit ve salpenjit bulunur kaynak belirtilmeli KorunmaBir hijyen sekli olan el yikama bulasici hastaliklarin yayilmasini onlemenin etkili bir yoludur El yikama onluk giyme ve yuz maskesi takma gibi teknikler enfeksiyonlarin bir kisiden digerine gecmesini onlemeye yardimci olabilir Aseptik teknik 19 yuzyilin sonlarinda tip ve cerrahide kullanilmaya baslanmis ve cerrahiden kaynaklanan enfeksiyonlarin gorulme sikligini buyuk olcude azaltmistir Sik sik el yikama istenmeyen organizmalarin yayilmasina karsi en onemli savunma olmaya devam etmektedir Yasa disi uyusturucu kullanimindan kacinmak prezervatif kullanmak eldiven giymek ve dengeli beslenme ve duzenli egzersiz ile saglikli bir yasam tarzina sahip olmak gibi baska korunma yontemleri de vardir Yiyecekleri iyi pisirmek ve uzun sure disarida birakilmis yiyeceklerden kacinmak da onemlidir kaynak belirtilmeli Enfeksiyonlarin bulasmasini onlemek icin kullanilan antimikrobiyal maddeler sunlari icerir canli dokuya cilde uygulanan antiseptikler canli olmayan nesneler uzerinde bulunan mikroorganizmalari yok eden dezenfektanlar antibiyotikler enfeksiyonun tedavisinden ziyade onlenmesi amaciyla verildiginde profilaktik olarak adlandirilir Ancak antibiyotiklerin uzun sureli kullanimi bakterilerin direnc kazanmasina neden olur Insanlar antibiyotiklere karsi bagisiklik kazanmazken bakteriler kazanir Bu nedenle antibiyotikleri gereginden uzun sure kullanmaktan kacinmak bakterilerin antibiyotik direncine yardimci olan mutasyonlar olusturmasini onlemeye yardimci olur Bulasici hastaliklarin bulasmasini onlemenin veya yavaslatmanin yollarindan biri cesitli hastaliklarin farkli ozelliklerini tanimaktir Degerlendirilmesi gereken bazi kritik hastalik ozellikleri arasinda virulans etkilenenlerin kat ettigi mesafe ve bulasicilik duzeyi yer almaktadir Ornegin Ebola virusunun insan turleri enfekte olanlari son derece hizli bir sekilde etkisiz hale getirir ve kisa sure sonra oldurur Sonuc olarak bu hastaliktan etkilenenlerin ilk enfeksiyon bolgesinden cok uzaga seyahat etme firsati yoktur Ayrica bu virusun deri lezyonlari ya da goz gibi gecirgen zarlar yoluyla yayilmasi gerekir Bu nedenle Ebola nin ilk asamasi cok bulasici degildir cunku kurbanlari sadece ic kanama yasarlar Yukaridaki ozelliklerin bir sonucu olarak Ebola nin yayilmasi cok hizlidir ve genellikle nispeten sinirli bir cografi alanda kalir Bunun aksine insan bagisiklik yetmezligi virusu HIV kurbanlarinin bagisiklik sistemine saldirarak onlari cok yavas bir sekilde oldurur Sonuc olarak kurbanlarinin cogu hastaligi tasidiklarinin farkina bile varmadan virusu diger bireylere bulastirmaktadir Ayrica nispeten dusuk virulans kurbanlarinin uzun mesafeler kat etmesine olanak taniyarak epidemi olasiligini artirir kaynak belirtilmeli Bulasici hastaliklarin bulasma oranini azaltmanin bir diger etkili yolu da etkilerini tanimaktir Salgin hastaliklarda genellikle merkezler veya enfekte birey gruplari icinde yogun etkilesimler ve duyarli bireylerden olusan ayrik merkezler icinde diger etkilesimler vardir Ayrik merkezler arasindaki dusuk etkilesime ragmen hastalik enfekte bir merkezle tek veya birkac etkilesim yoluyla duyarli bir merkeze sicrayabilir ve yayilabilir Dolayisiyla kucuk dunya aglarindaki enfeksiyon oranlari enfekte merkezler icindeki bireyler arasindaki etkilesimler ortadan kaldirilirsa bir miktar azaltilabilir Bununla birlikte ana odak noktasi aktarim merkezleri arasindaki aktarim sicramalarinin onlenmesi ise enfeksiyon oranlari buyuk olcude azaltilabilir HIV li uyusturucu kullanicilarinin yogun oldugu bolgelerde igne degisim programlarinin kullanilmasi bu tedavi yonteminin basarili bir sekilde uygulanmasina bir ornektir Bir baska ornek de 2001 yilinda sap virusunun yayilmasini onlemek icin komsu ciftliklerdeki potansiyel olarak duyarli hayvanlarin halka seklinde itlaf edilmesi ya da asilanmasidir Vektor kaynakli patojenlerin bulasmasini onlemek icin genel bir yontem hasere kontroludur Enfeksiyondan yalnizca suphelenildigi durumlarda kulucka donemi gecip hastalik kendini gosterene veya kisi saglikli kalana kadar bireyler karantinaya alinabilir Gruplar karantinaya alinabilir veya topluluklar soz konusu oldugunda enfeksiyonun toplulugun otesine veya durumunda bir topluluga yayilmasini onlemek icin bir uygulanabilir Halk sagligi yetkilileri bir salgini kontrol altina almak icin okullarin kapatilmasi sokaga cikma yasaklari veya gecici kisitlamalar orn gibi diger sosyal mesafe bicimlerini uygulayabilir Bagisiklik Mary Mallon nam i diger Tifolu Mary asemptomatik bir tifo tasiyicisiydi Ascilik kariyeri boyunca 53 kisiye hastalik bulastirmis ve bunlardan ucu olmustur Cogu patojenle enfeksiyon konagin olumuyle sonuclanmaz ve hastalik belirtileri azaldiktan sonra organizma nihayetinde temizlenir Bu surec patojenin inokulumunu oldurmek veya etkisiz hale getirmek icin bagisiklik mekanizmalarini gerektirir Bulasici hastaliklara karsi spesifik edinilmis bagisikliga antikorlar ve veya T lenfositler aracilik edebilir Bu iki faktorun aracilik ettigi bagisiklik su sekilde ortaya cikabilir bazi bakterilerde oldugu gibi antikorla baslatilan kompleman bagimli bakteriyoliz opsonoizasyon fagositoz ve oldurme gibi bir patojen uzerinde dogrudan bir etki viruslerin notralize edilmesi boylece bu organizmalarin hucrelere girememesi veya bir mikroorganizma tarafindan parazitlenmis bir hucreyi oldurecek olan T lenfositleri tarafindan Bir mikroorganizmaya karsi bagisiklik sisteminin verdigi tepki genellikle yuksek ates ve iltihaplanma gibi semptomlara neden olur ve mikrobun neden oldugu dogrudan hasardan daha yikici olma potansiyeline sahiptir Enfeksiyona karsi direnc bagisiklik bir hastalik sonrasinda patojenin asemptomatik olarak tasinmasiyla benzer yapiya sahip bir organizmanin barindirilmasiyla capraz reaksiyon veya asilama yoluyla kazanilabilir Koruyucu antijenler ve spesifik edinilmis konakci bagisiklik faktorleri hakkindaki bilgi firsatci patojenlere kiyasla birincil patojenler icin daha eksiksizdir Ayrica nufusun yeterince buyuk bir kismi belirli enfeksiyonlara karsi bagisiklik kazandiginda aksi takdirde savunmasiz olan kisilere bir olcude koruma saglayan suru bagisikligi olgusu da vardir Bulasici bir hastaliga karsi bagisiklik direnci konak patojenle karsilastiginda antijene ozgu antikorlarin ve veya T hucrelerinin kritik duzeyde olmasini gerektirir Bazi bireyler etkenle cok az temas etmelerine veya hic temas etmemelerine ragmen bazi etkenlerin yuzey polisakkaritlerine karsi dogal serum antikorlari gelistirir bu dogal antikorlar yetiskinlere spesifik koruma saglar ve yenidoganlara pasif olarak aktarilir Konak genetik faktorleri Belirli bir enfeksiyoz ajanin enfekte edici etkisinin hedefi olan organizmaya konak denir Olgun veya cinsel olarak aktif bir evrede olan bir etkeni barindiran konaga kesin konak denir Ara konak larva evresi sirasinda temas eder Konak canli herhangi bir sey olabilir ve eseysiz ve eseyli uremeye ulasabilir Patojenlerin temizlenmesi tedaviye bagli veya spontan olarak bireysel hastalar tarafindan tasinan genetik varyantlardan etkilenebilir Ornegin ribavirin ile birlikte veya marka isimleri Pegasys veya PEG Intron ile tedavi edilen genotip 1 hepatit C icin interferon lambda 3 u kodlayan insan IL28B geni yakinindaki genetik polimorfizmlerin virusun tedaviye bagli temizlenmesinde onemli farkliliklarla iliskili oldugu gosterilmistir Ilk olarak Nature dergisinde rapor edilen bu bulgu IL28B geni yakininda belirli genetik varyant alelleri tasiyan genotip 1 hepatit C hastalarinin digerlerine kiyasla tedavi sonrasinda surekli virolojik yanit elde etme olasiliginin daha yuksek oldugunu gostermistir Nature dergisinde daha sonra yayinlanan rapor ayni genetik varyantlarin genotip 1 hepatit C virusunun dogal temizlenmesiyle de iliskili oldugunu gostermistir TedavilerEnfeksiyon vucuda saldirdiginda enfeksiyonu baskilayabilir Hedeflenen organizmanin turune bagli olarak cesitli genis antienfektif ilac turleri mevcuttur bunlar arasinda antibakteriyel antibiyotik antituberkuloz dahil antiviral antifungal ve ve antihelmintik dahil ajanlar bulunur Enfeksiyonun ciddiyetine ve turune bagli olarak antibiyotik agizdan veya enjeksiyon yoluyla verilebilir veya olarak uygulanabilir Beynin ciddi enfeksiyonlari genellikle intravenoz antibiyotiklerle tedavi edilir Bazen bir antibiyotige karsi direnc olmasi durumunda birden fazla antibiyotik kullanilir Antibiyotikler sadece bakteriler icin calisir ve virusleri etkilemez Antibiyotikler bakterilerin cogalmasini yavaslatarak veya bakterileri oldurerek calisir Tipta kullanilan en yaygin antibiyotik siniflari penisilin sefalosporinler aminoglikozitler makrolidler ve Tum enfeksiyonlar tedavi gerektirmez ve bircok enfeksiyon icin tedavi faydadan cok yan etkiye neden olabilir saglik hizmeti saglayicilarinin bir enfeksiyonu ozellikle hedef patojen icin en kisa surede iyi sonuc veren bir antimikrobiyal ile tedavi etmesi ve yalnizca ilaca yanit verecegi bilinen veya suphelenilen bir patojen oldugunda tedavi etmesi gerektigi kavramidir Enfeksiyona duyarlilikCOVID 19 gibi pandemiler insanlarin enfeksiyona karsi duyarliliklarinin onemli olcude farklilik gosterdigini ortaya koymaktadir Bunun nedeni genel saglik yas veya bagisiklik durumlari ornegin daha once enfekte olmalari olabilir Bununla birlikte enfeksiyona yatkinligi belirleyen genetik faktorler oldugu da anlasilmistir Ornegin SARS CoV 2 enfeksiyonlarinin 40 a kadari asemptomatik olabilir bu da bircok insanin dogal olarak hastaliktan korundugunu gostermektedir Buyuk genetik calismalar siddetli SARS CoV 2 enfeksiyonlari icin risk faktorlerini tanimlamis ve siddetli COVID 19 lu 659 hastanin genom dizileri yasami tehdit eden hastalikla iliskili gorunen genetik varyantlari ortaya cikarmistir Bu calismalarda tanimlanan genlerden biri IFN Yasami tehdit eden COVID 19 hastalarinin 13 7 sinde tip I IFN lere karsi otoantikorlar bulunmustur bu da genetik ve bagisiklik sistemi arasindaki karmasik bir etkilesimin Covid e karsi dogal direnc icin onemli oldugunu gostermektedir Benzer sekilde endoplazmik retikulum aminopeptidaz 2 yi kodlayan genindeki mutasyonlar Yersinia pestis bakterisi enfeksiyonunun neden oldugu veba hastaligina duyarliligi artiriyor gibi gorunmektedir Genin tam bir varyantinin iki kopyasini miras alan kisilerin vebadan kurtulma olasiligi kesilmis bir varyantin iki kopyasini miras alanlara gore iki kat daha fazlaydi Duyarlilik farkli populasyonlarin enfeksiyonlari etkileyen farkli genetik ve cevresel kosullara sahip oldugu goz onune alindiginda enfeksiyonun epidemiyolojisini de belirlemistir Epidemiyoloji2012 de milyon kisi basina bulasici ve paraziter hastaliklara bagli olumler 28 81 82 114 115 171 172 212 213 283 284 516 517 1193 1194 2476 2477 3954 3955 6812Bulasici ve paraziter hastaliklar icin 2004 yilinda 100 000 kisi basina veri yok 250 250 500 500 1000 1000 2000 2000 3000 3000 4000 4000 5000 5000 6250 6250 12 500 12 500 25 000 25 000 50 000 50 000 2010 yilinda yaklasik 10 milyon kisi bulasici hastaliklar nedeniyle hayatini kaybetmistir Dunya Saglik Orgutu Hastaliklarin Uluslararasi Siniflamasi ICD kod kategorilerine gore kuresel olumler hakkinda bilgi toplamaktadir Asagidaki tabloda 2002 yilinda olum sayisina gore en cok gorulen bulasici hastaliklar listelenmektedir Karsilastirma icin 1993 verileri de eklenmistir Bulasici hastaliklar nedeniyle dunya capinda olum orani Sira Olum nedeni Olumler 2002 milyon olarak Tum olumlerin yuzdesi Olumler 1993 milyon olarak 1993 siralamasiN A Tum bulasici hastaliklar 14 7 25 9 16 4 32 21 3 9 6 9 4 1 12 HIV AIDS 2 8 4 9 0 7 73 Ishal hastaliklari 1 8 3 2 3 24 Tuberkuloz TB 1 6 2 7 2 7 35 Sitma 1 3 2 2 2 46 Kizamik 0 6 1 1 1 1 57 Bogmaca 0 29 0 5 0 36 78 Tetanos 0 21 0 4 0 15 129 Menenjit 0 17 0 3 0 25 810 Frengi 0 16 0 3 0 19 1111 Hepatit B 0 1 0 2 0 93 612 17 Tropikal hastaliklar 6 0 13 0 2 0 53 9 10 16 18Not Diger olum nedenleri arasinda anne ve perinatal hastaliklar 5 2 beslenme yetersizlikleri 0 9 bulasici olmayan hastaliklar 58 8 ve yaralanmalar 9 1 yer almaktadir Tek basina en cok olume yol acan uc hastalik HIV AIDS verem ve sitmadir Neredeyse tum hastaliklara bagli olumler azalirken HIV AIDS e bagli olumler dort kat artmistir Cocukluk cagi hastaliklari arasinda bogmaca cocuk felci difteri kizamik ve tetanos yer almaktadir Cocuklar ayrica alt solunum yollari ve ishal kaynakli olumlerin de buyuk bir kismini olusturmaktadir 2012 yilinda yaklasik 3 1 milyon kisi alt solunum yolu enfeksiyonlari nedeniyle hayatini kaybetmistir ve bu sayi dunyada onde gelen 4 olum nedenidir Tarihi pandemiler 1720 de Marsilya da yasanan Buyuk Veba sehirde ve cevre illerde 100 000 kisinin olumune yol acmistir Ongorulemeyen ve patlayici etki potansiyelleri ile bulasici hastaliklar insanlik tarihinin onemli aktorleri olmustur Pandemi veya kuresel epidemi genis bir cografi alanda insanlari etkileyen bir hastaliktir Ornegin 541 542 yillari arasinda yasanan Justinyen Vebasi Avrupa nufusunun 50 ila 60 ini oldurmustur 1347 den 1352 ye kadar suren Kara Olum bes yil icinde Avrupa da 25 milyon kisinin olumune neden olmustur Veba 14 yuzyilda eski dunya nufusunu tahminen 450 milyondan 350 ila 375 milyona dusurmustur Cicek hastaligi kizamik ve tifusun 15 ve 16 yuzyillarda Avrupali kasifler tarafindan Orta ve Guney Amerika bolgelerine getirilmesi yerli halk arasinda salginlara neden olmustur 1518 ve 1568 yillari arasindaki hastalik salginlarinin Meksika nufusunun 20 milyondan 3 milyona dusmesine neden oldugu soylenmektedir Ilk Avrupa grip salgini 1556 ile 1560 yillari arasinda meydana gelmis ve tahmini olum orani 20 olmustur Cicek hastaligi 18 yuzyil boyunca tahminen 60 milyon Avrupaliyi oldurmustur yilda yaklasik 400 000 Enfekte olanlarin 30 u 5 yasin altindaki cocuklarin 80 i de dahil olmak uzere hastaliktan olmus ve hayatta kalanlarin ucte biri kor olmustur 19 yuzyilda tuberkuloz Avrupa daki yetiskin nufusun tahminen dortte birini oldurmustur 1918 de Fransa da her alti olumden biri tuberkulozdan kaynaklanmaktaydi 1918 deki grip pandemisi ya da Ispanyol gribi 25 50 milyon insanin 1 7 milyarlik dunya nufusunun yaklasik 2 si olumune neden olmustur Gunumuzde grip her yil dunya capinda yaklasik 250 000 ila 500 000 kisiyi oldurmektedir Ortaya cikan hastaliklar Cogu durumda mikroorganizmalar mutual veya kommensal etkilesimler yoluyla konakcilariyla uyum icinde yasarlar Hastaliklar mevcut parazitler patojenik hale geldiginde veya yeni patojenik parazitler yeni bir konaga girdiginde ortaya cikabilir Parazit ve konak arasindaki birlikte evrim konaklarin parazitlere karsi direncli hale gelmesine yol acabilir veya parazitler daha fazla virulans gelistirerek hastaliga yol acabilir Insan faaliyetleri cevresel degisimin bir parazitin yeni nisler isgal etmesini saglamasi gibi ilgilidir Bu gerceklestiginde uzak bir habitatla sinirli olan bir patojen daha genis bir dagilima ve muhtemelen yeni bir konak organizmaya sahip olur Insan olmayan konaklardan insan konaklara atlayan parazitler zoonoz olarak bilinir Hastalik istilasi altinda bir parazit yeni bir konak turu istila ettiginde yeni konakta patojenik hale gelebilir Cesitli insan faaliyetleri virusler bakteriler protozoalar ve riketsiyalar dahil olmak uzere zoonotik insan patojenlerinin ortaya cikmasina ve vektor kaynakli hastaliklarin yayilmasina yol acmistir ayrica bkz ve Yaban hayati habitatlarina tecavuz Kirsal alanlarda yeni koylerin insa edilmesi ve konutlarin yapilmasi hayvanlari yogun populasyonlar halinde yasamaya zorlayarak mikroplarin mutasyona ugramasi ve ortaya cikmasi icin firsatlar yaratmaktadir Tarimdaki degisiklikler Yeni mahsullerin piyasaya surulmesi yeni mahsul zararlilarini ve tasidiklari mikroplari ciftci topluluklarina cekerek insanlari bilmedikleri hastaliklara maruz birakir Yagmur ormanlarinin yok edilmesi Ulkeler yagmur ormanlarindan yararlanirken ormanlarin icinden yollar insa ederken ve yerlesim ya da ticari girisimler icin alanlari acarken insanlar daha once bilinmeyen mikroorganizmalari barindiran bocekler ve diger hayvanlarla karsilasirlar Kontrolsuz kentlesme Gelismekte olan bircok ulkede sehirlerin hizla buyumesi cok sayida insani saglik kosullarinin yetersiz oldugu kalabalik alanlarda toplama egilimindedir Bu kosullar bulasici hastaliklarin yayilmasini tesvik etmektedir Modern tasimacilik Gemiler ve diger kargo tasiyicilari genellikle hastaliklari uzak noktalara yayabilecek istenmeyen yolcular barindirir Uluslararasi jet ucak seyahatlerinde ise bir hastaliga yakalanan insanlar ilk belirtiler ortaya cikmadan once hastaligi uzak diyarlara ya da evlerine ailelerine tasiyabilirler Hastalik yapici miktop teorisiKlasik Antik Cag da Yunan tarihci Thukididis MO y 460 y 400 Atina daki veba salginini anlatirken hastaliklarin enfekte olmus bir kisiden digerlerine yayilabilecegini yazan ilk kisidir Greko Romen hekim Galen Farkli Ates Turleri Uzerine y MS 175 adli eserinde vebanin havada bulunan bazi veba tohumlari tarafindan yayildigini one surmustur da eski Hintli hekim Susruta su teoriyi ortaya atmistir Cuzzam ates verem goz hastaliklari ve diger bulasici hastaliklar cinsel birlesme fiziksel temas birlikte yemek yeme birlikte uyuma birlikte oturma ve ayni giysilerin celenklerin ve macunlarin kullanilmasi yoluyla bir kisiden digerine yayilir Bu kitap yaklasik olarak MO altinci yuzyila tarihlendirilmistir Bulasma teorisinin temel bir bicimi Iranli hekim Ibn i Sina tarafindan daha sonra 16 yuzyila kadar Avrupa daki en yetkili tip ders kitabi haline gelen El Kanun fi t Tib da 1025 onerilmistir IV kitabinda Ibn Sina salgin hastaliklari tartismis klasik miazma teorisinin ana hatlarini cizmis ve bunu kendi erken donem bulasma teorisiyle harmanlamaya calismistir Insanlarin nefes yoluyla baskalarina hastalik bulastirabileceginden bahsetmis tuberkuloz bulasiciligina dikkat cekmis ve hastaligin su ve kir yoluyla bulasmasini tartismistir Gorunmez bulasma kavrami daha sonra Eyyubi Sultanligi ndaki bazi Islam alimleri tarafindan tartisilmis ve bu alimlerden necaset saf olmayan maddeler olarak bahsedilmistir Fikih alimi y 1250 1336 ve konularini tartisirken bulasici hastaliklarin su yiyecek ve giysilere bulasabilecegi ve su kaynaklari yoluyla yayilabilecegi konusunda uyarilarda bulunmus ve bulasici hastaliklarin gorunmeyen parcaciklar oldugunu ima etmis olabilir Kara Olum hiyarcikli vebasi 14 yuzyilda Endulus e ulastiginda Arap hekimler Ibn Hatim y 1369 ve Lisannuddin bin Hatip 1313 1374 bulasici hastaliklara kucuk cisimlerin neden oldugu hipotezini ortaya atmis ve bunlarin giysiler kaplar ve kupeler yoluyla nasil bulasabilecegini tarif etmislerdir Bulasma fikirleri Avrupa da Ronesans doneminde ozellikle de Italyan hekim Girolamo Fracastoro nun yazilariyla daha populer hale gelmistir Anton van Leeuwenhoek 1632 1723 mikroorganizmalari ilk gozlemleyen kisi olarak mikroskobi bilimini gelistirmis ve bakterilerin kolayca goruntulenmesini saglamistir 19 yuzyilin ortalarinda John Snow ve kirli su yoluyla tifo ve koleranin bulasiciligini ortaya koyan onemli calismalar yapmistir Her ikisi de suyun kirlenmesini onlemeye yonelik tedbirler alarak kendi sehirlerindeki kolera salginlarini azaltmislardir Louis Pasteur bazi hastaliklarin bulasici etkenlerden kaynaklandigini supheye yer birakmayacak sekilde kanitlamis ve kuduz icin bir asi gelistirmistir Robert Koch bulasici hastaliklarin incelenmesine Koch postulatlari olarak bilinen bilimsel bir temel saglamistir Edward Jenner Jonas Salk ve Albert Sabin cicek hastaligi ve cocuk felci icin etkili asilar gelistirmis ve daha sonra bu hastaliklarin sirasiyla ortadan kaldirilmasini ve neredeyse yok edilmesini saglamistir Alexander Fleming dunyanin ilk antibiyotigi olan penisilini kesfetmis Florey ve Chain de bunu gelistirmistir Gerhard Domagk ilk genis spektrumlu sentetik antibakteriyel ilaclar olan gelistirdi kaynak belirtilmeli Tibbi uzmanlar Bulasici hastaliklarin tibbi tedavisi enfeksiyon hastaliklari tip alanina girer ve bazi durumlarda yayilma calismasi epidemiyoloji alaniyla ilgilidir Genel olarak enfeksiyonlar ilk olarak hekimleri veya ic hastaliklari uzmanlari tarafindan teshis edilir Ornegin komplike olmayan bir zaturre genellikle dahiliye uzmani veya pulmonolog akciger doktoru tarafindan tedavi edilecektir Bu nedenle enfeksiyon hastaliklari uzmaninin isi hem hastalar ve pratisyen hekimlerle hem de laboratuvar bilimcileri immunologlar bakteriyologlar ve diger uzmanlarla calismayi gerektirir kaynak belirtilmeli Bulasici hastalik ekibi su durumlarda uyarilabilir Ilk incelemeden sonra hastalik kesin olarak teshis edilememisse Hastanin bagisiklik sistemi baskilanmissa ornegin AIDS veya kemoterapi sonrasi Enfeksiyon etkeni nadir gorulen bir yapidaysa orn tropikal hastaliklar Hastalik birinci basamak antibiyotiklere yanit vermemisse Hastalik diger hastalar icin tehlikeliyse ve hastanin izole edilmesi gerekirseToplum ve kulturCesitli calismalar bir bolgedeki patojen yuku ile insan davranisi arasindaki iliskileri rapor etmistir Daha yuksek patojen yuku bir bolgedeki etnik ve dini gruplarin boyutunun azalmasi ile iliskilidir Bunun nedeni yuksek patojen yukunun diger gruplardan kacinmayi destekleyerek patojen bulasmasini azaltmasi veya yuksek patojen yukunun ortak bir kulturu uygulayan buyuk yerlesimlerin ve ordularin kurulmasini engellemesi olabilir Daha yuksek patojen yuku patojen bulasmasini azaltabilecek daha kisitli cinsel davranisla da iliskilidir Ayni zamanda eslerde saglik ve cekicilik icin daha yuksek tercihlerle de iliskilidir Daha yuksek dogurganlik oranlari ve cocuk basina daha kisa veya daha az ebeveyn bakimi daha yuksek olum oranini telafi edebilecek bir baska iliskidir Ayrica daha yuksek patojen yuku nedeniyle yuksek genetik dirence sahip erkeklerin secilmesini giderek daha onemli hale getiren polijiniyle de bir iliski vardir Daha yuksek patojen yuku ayni zamanda daha fazla kolektivizm ve daha az bireycilik ile iliskilidir bu da dis gruplarla ve enfeksiyonlarla temaslari sinirlayabilir Iliskilerin en azindan bazilari icin alternatif aciklamalar vardir ancak bu aciklamalardan bazilari nihayetinde patojen yukune bagli olabilir Dolayisiyla cok eslilik bu bolgelerde erkek kadin oraninin daha dusuk olmasindan da kaynaklaniyor olabilir ancak bu sonucta erkek bebeklerin bulasici hastaliklardan daha fazla olum oranina sahip olmasindan kaynaklaniyor olabilir Bir baska ornek de zayif sosyoekonomik faktorlerin kismen ekonomik kalkinmayi engelleyen yuksek patojen yukunden kaynaklaniyor olabilecegidir Fosil kayitlariHerrerasaurus kafatasi Fosil kalintilarindaki enfeksiyon kanitlari soyu tukenmis yasam formlarinda yaralanma ve hastalik olusumlarini inceleyen bilim insanlari olan paleopatologlar icin ilgi cekici bir konudur Etobur dinozorlarin kemiklerinde enfeksiyon belirtileri kesfedilmistir Ancak mevcut oldugunda bu enfeksiyonlar vucudun yalnizca kucuk bolgeleriyle sinirli olma egilimindedir Erken etobur dinozor Herrerasaurus ischigualastensis e atfedilen bir kafatasi sismis ve gozenekli kemikle cevrili cukur benzeri yaralar sergilemektedir Yaralarin etrafindaki kemigin alisilmadik dokusu kisa omurlu olumcul olmayan bir enfeksiyondan etkilendiklerini gosteriyor Kafatasini inceleyen bilim insanlari isirik izlerinin baska bir Herrerasaurus ile yapilan bir kavgada alindigini tahmin ediyor Belgelenmis enfeksiyon kanitlarina sahip diger etobur dinozorlar arasinda Acrocanthosaurus Allosaurus Tyrannosaurus ve ndan bir tiranozor bulunmaktadir Her iki tiranozorun enfeksiyonlari da Herrerasaurus orneginde oldugu gibi bir kavga sirasinda isirilma sonucu olusmustur Dis uzay2006 yilinda Space Shuttle da yapilan bir deney gida zehirlenmesine neden olabilen bir bakteri olan Salmonella typhimurium un uzayda yetistirildiginde daha virulans hale geldigini ortaya koymustur 29 Nisan 2013 te NASA tarafindan finanse edilen bilim insanlari Uluslararasi Uzay Istasyonu ndaki uzay ucusu sirasinda mikroplarin uzay ortamina Dunya da gozlemlenmeyen ve buyume ve virulansta artisa yol acabilecek sekillerde uyum sagladigini bildirdi Daha yakin bir tarihte 2017 yilinda bakterilerin antibiyotiklere karsi daha direncli olduklari ve uzayin neredeyse agirliksiz ortaminda gelistikleri tespit edilmistir Mikroorganizmalarin uzay boslugundaki vakumda hayatta kaldiklari gozlemlenmistir Ayrica bakinizBiyolojik tehlike Gida zehirlenmesi Hastane kaynakli enfeksiyon Bulasici hastaliklarin yok edilmesi Patoloji Bulas Dezenfektan Asi ile onlenebilir hastalik Insan hastaliklari olumculluk oranlari listesiNotlar Alt solunum yolu enfeksiyonlari arasinda cesitli pnomoniler influenzalar ve akut bronsit yer almaktadir Ishalli hastaliklara kolera botulizm ve E coli gibi bircok farkli organizma neden olmaktadir Ayrica bakiniz Kaynakca infection The Free Dictionary 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 17 Kasim 2023 Sehgal Mukul Ladd Hugh J Totapally Balagangadhar 1 Aralik 2020 Trends in Epidemiology and Microbiology of Severe Sepsis and Septic Shock in Children Hospital Pediatrics Ingilizce 10 12 1021 1030 doi 10 1542 hpeds 2020 0174 ISSN 2154 1663 PMID 33208389 13 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Antiprotozoal Drugs TheFreeDictionary com 22 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2022 GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators 17 Aralik 2014 Global regional and national age sex specific all cause and cause specific mortality for 240 causes of death 1990 2013 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study Lancet 385 9963 117 71 doi 10 1016 S0140 6736 14 61682 2 PMC 4340604 2 PMID 25530442 Association of American Medical Colleges 6 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2015 Infectious disease is the subspecialty of internal medicine dealing with the diagnosis and treatment of communicable diseases of all types in all organs and in all ages of patients Types of Fungal Diseases Centers for Disease Control and Prevention Ingilizce 27 Haziran 2019 1 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Aralik 2019 Mada Pradeep Kumar Jamil Radia T Alam Mohammed U 2019 Cryptococcus Cryptococcosis StatPearls StatPearls Publishing PMID 28613714 19 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 9 Aralik 2019 About Parasites Centers for Disease Control and Prevention Ingilizce 25 Subat 2019 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Aralik 2019 Brown Peter J 1987 Microparasites and Macroparasites Cultural Anthropology 2 1 155 71 doi 10 1525 can 1987 2 1 02a00120 JSTOR 656401 Runny Nose Symptoms Causes amp Treatment Cleveland Clinic 10 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2022 a b c d e f Ryan KJ Ray CG Ed 2004 Sherris Medical Microbiology 4 bas McGraw Hill ISBN 978 0 8385 8529 0 a b c NIPA Bacteria Bacterial vs Viral infections www antibiotics info org 10 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2023 Robert N Golden Fred Peterson 2009 The Truth About Illness and Disease Infobase Publishing s 181 ISBN 978 1438126371 Rencare 5 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Temmuz 2013 Infection Cycle Symptoms and Treatment Infection Cycle Ingilizce 10 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2023 Health US National Institutes of Study Biological Sciences Curriculum 2007 Understanding Emerging and Re emerging Infectious Diseases NIH Curriculum Supplement Series Internet Ingilizce National Institutes of Health US 26 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 17 Kasim 2023 Peterson Johnny W 1996 Bacterial Pathogenesis Ingilizce University of Texas Medical Branch at Galveston ISBN 9780963117212 PMID 21413346 25 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Negut Irina Grumezescu Valentina Grumezescu Alexandru Mihai 18 Eylul 2018 Treatment Strategies for Infected Wounds Molecules 23 9 2392 doi 10 3390 molecules23092392 ISSN 1420 3049 PMC 6225154 2 PMID 30231567 Duerkop Breck A Hooper Lora V 1 Temmuz 2013 Resident viruses and their interactions with the immune system Nature Immunology Ingilizce 14 7 654 59 doi 10 1038 ni 2614 PMC 3760236 2 PMID 23778792 Bacterial Pathogenesis at Washington University StudyBlue St Louis 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Aralik 2016 www lifeextension com 2 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2016 Tong Steven Y C Davis Joshua S Eichenberger Emily Holland Thomas L Fowler Vance G 2015 Staphylococcus aureus Infections Epidemiology Pathophysiology Clinical Manifestations and Management Clinical Microbiology Reviews 28 3 603 661 doi 10 1128 CMR 00134 14 ISSN 0893 8512 PMC 4451395 2 PMID 26016486 Reddy M Gill SS Wu W Feb 2012 Does this patient have an infection of a chronic wound JAMA 307 6 605 11 doi 10 1001 jama 2012 98 PMID 22318282 Polio Questions and Answers PDF immunize org 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 9 Temmuz 2021 Trent Ronald J 2005 Infectious Diseases Molecular Medicine 193 220 doi 10 1016 B978 012699057 7 50008 4 ISBN 9780126990577 PMC 7149788 2 Rouse Barry T Sehrawat Sharvan 2010 Immunity and immunopathology to viruses what decides the outcome Nature Reviews Immunology Ingilizce 10 7 514 526 doi 10 1038 nri2802 ISSN 1474 1741 PMC 3899649 2 PMID 20577268 persistentinfection net 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Ocak 2010 Torgerson Paul R Devleesschauwer Brecht Praet Nicolas Speybroeck Niko Willingham Arve Lee Kasuga Fumiko Rokni Mohammad B Zhou Xiao Nong Fevre Eric M Sripa Banchob Gargouri Neyla 3 Aralik 2015 World Health Organization Estimates of the Global and Regional Disease Burden of 11 Foodborne Parasitic Diseases 2010 A Data Synthesis PLOS Medicine 12 12 e1001920 doi 10 1371 journal pmed 1001920 ISSN 1549 1277 PMC 4668834 2 PMID 26633705 Hotez Peter J Bundy Donald A P Beegle Kathleen Brooker Simon Drake Lesley de Silva Nilanthi Montresor Antonio Engels Dirk Jukes Matthew 2006 Jamison Dean T Breman Joel G Measham Anthony R Alleyne George Ed Helminth Infections Soil transmitted Helminth Infections and Schistosomiasis Disease Control Priorities in Developing Countries 2 bas Washington DC World Bank ISBN 978 0 8213 6179 5 PMID 21250326 10 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 13 Agustos 2021 How Infections Spread www cdc gov 1 Ocak 2016 2 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2021 Intestinal Parasites and Infection 28 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde fungusfocus com Retrieved on 2010 01 21 Clinical Infectious Disease Introduction microbiologybook org 20 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Nisan 2017 Pathogens and vectors 5 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde MetaPathogen com Hector Tobias E Booksmythe Isobel April 2019 Digest Little evidence exists for a virulence transmission trade off Evolution 73 4 858 859 doi 10 1111 evo 13724 PMID 30900249 Acevedo Miguel A Dillemuth Forrest P Flick Andrew J Faldyn Matthew J Elderd Bret D April 2019 Virulence driven trade offs in disease transmission A meta analysis Evolution 73 4 636 647 doi 10 1111 evo 13692 PMID 30734920 4 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Ericson L Burdon J J Muller W J August 1999 Spatial and temporal dynamics of epidemics of the rust fungus Uromyces valerianae on populations of its host Valeriana salina Journal of Ecology 87 4 649 658 doi 10 1046 j 1365 2745 1999 00384 x Mideo N Alizon S Day T September 2008 Linking within and between host dynamics in the evolutionary epidemiology of infectious diseases Trends in Ecology amp Evolution 23 9 511 517 doi 10 1016 j tree 2008 05 009 PMID 18657880 Mordecai Erin A Cohen Jeremy M Evans Michelle V Gudapati Prithvi Johnson Leah R Lippi Catherine A Miazgowicz Kerri Murdock Courtney C Rohr Jason R Ryan Sadie J Savage Van Shocket Marta S Stewart Ibarra Anna Thomas Matthew B Weikel Daniel P 27 Nisan 2017 Detecting the impact of temperature on transmission of Zika dengue and chikungunya using mechanistic models PLOS Neglected Tropical Diseases 11 4 e0005568 doi 10 1371 journal pntd 0005568 PMC 5423694 2 PMID 28448507 Seventer JM Hochberg NS October 2016 Principles of Infectious Diseases Transmission Diagnosis Prevention and Control International Encyclopedia of Public Health 22 39 doi 10 1016 B978 0 12 803678 5 00516 6 ISBN 9780128037089 PMC 7150340 2 Ljubin Sternak Suncanica Mestrovic Tomislav 2014 Review Chlamydia trachonmatis and Genital Mycoplasmias Pathogens with an Impact on Human Reproductive Health Journal of Pathogens 2014 183167 3 doi 10 1155 2014 183167 PMC 4295611 2 PMID 25614838 a b Van den Bruel A Haj Hassan T Thompson M Buntinx F Mant D March 2010 Diagnostic value of clinical features at presentation to identify serious infection in children in developed countries a systematic review Lancet 375 9717 834 45 doi 10 1016 S0140 6736 09 62000 6 PMID 20132979 Murray Patrick R 2021 Laboratory Diagnosis of Bacterial Diseases Medical Microbiology 9 bas Philadelphia Elsevier ISBN 978 0 323 67450 8 Joyce Bradley R Queener Sherry F Wek Ronald C Sullivan William J 5 Ekim 2010 Phosphorylation of eukaryotic initiation factor 2a promotes the extracellular survival of obligate intracellular parasite Toxoplasma gondii Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 107 40 17200 17205 Bibcode 2010PNAS 10717200J doi 10 1073 pnas 1007610107 ISSN 0027 8424 PMC 2951449 2 PMID 20855600 Elliot Simon L Rodrigues Juliana de O Lorenzo Marcelo G Martins Filho Olindo A Guarneri Alessandra A 2015 Trypanosoma cruzi etiological agent of Chagas disease is virulent to its triatomine vector Rhodnius prolixus in a temperature dependent manner PLOS Neglected Tropical Diseases 9 3 e0003646 doi 10 1371 journal pntd 0003646 ISSN 1935 2735 PMC 4368190 2 PMID 25793495 Murray Patrick R 2021 Microscopy and In Vitro Culture Medical Microbiology 9 bas Philadelphia Elsevier ISBN 978 0 323 67450 8 Parveen Nagma Borrenberghs Doortje Rocha Susana Hendrix Jelle 10 Mayis 2018 Single Viruses on the Fluorescence Microscope Imaging Molecular Mobility Interactions and Structure Sheds New Light on Viral Replication Viruses 10 5 250 doi 10 3390 v10050250 ISSN 1999 4915 PMC 5977243 2 PMID 29748498 Saubolle Michael A Sussland Den 2003 Nocardiosis Journal of Clinical Microbiology 41 10 4497 4501 doi 10 1128 JCM 41 10 4497 4501 2003 ISSN 0095 1137 PMC 254378 2 PMID 14532173 Flint Harry J Scott Karen P Duncan Sylvia H Louis Petra Forano Evelyne 1 Temmuz 2012 Microbial degradation of complex carbohydrates in the gut Gut Microbes 3 4 289 306 doi 10 4161 gmic 19897 ISSN 1949 0976 PMC 3463488 2 PMID 22572875 Makkoch Jarika Prachayangprecha Slinporn Payungporn Sunchai Chieochansin Thaweesak Songserm Thaweesak Amonsin Alongkorn Poovorawan Yong 2012 Erythrocyte Binding Preference of Human Pandemic Influenza Virus A and Its Effect on Antibody Response Detection Annals of Laboratory Medicine 32 4 276 282 doi 10 3343 alm 2012 32 4 276 ISSN 2234 3806 PMC 3384809 2 PMID 22779069 a b Kozera Bartlomiej Rapacz Marcin 2013 Reference genes in real time PCR Journal of Applied Genetics 54 4 391 406 doi 10 1007 s13353 013 0173 x ISSN 1234 1983 PMC 3825189 2 PMID 24078518 Kayser Fritz H Kurt A Bienz Johannes Eckert Rolf M Zinkernagel 2005 Medical microbiology Stuttgart Georg Thieme Verlag s 398 ISBN 978 3 13 131991 3 Grinde Bjorn 25 Ekim 2013 Herpesviruses latency and reactivation viral strategies and host response Journal of Oral Microbiology 5 22766 doi 10 3402 jom v5i0 22766 ISSN 0901 8328 PMC 3809354 2 PMID 24167660 Dani Arpad 2014 Colonization and infection Central European Journal of Urology 67 1 86 87 doi 10 5173 ceju 2014 01 art19 ISSN 2080 4806 PMC 4074726 2 PMID 24982790 Boldogh Istvan Albrecht Thomas Porter David D 1996 Baron Samuel Ed Persistent Viral Infections Medical Microbiology 4 bas University of Texas Medical Branch at Galveston ISBN 978 0 9631172 1 2 PMID 21413348 14 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 23 Ocak 2020 a b Foster John 2018 Microbiology New York Norton s 39 ISBN 978 0 393 60257 9 a b This section incorporates public domain 29 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde materials included in the text Medical Microbiology 1 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fourth Edition Chapter 8 19 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1996 Baron Samuel MD The University of Texas Medical Branch at Galveston Baron S 1996 Medical Microbiology University of Texas Medical Branch at Galveston ISBN 9780963117212 PMID 21413252 29 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Kasim 2013 a b Patil NK Guo Y Luan L Sherwood ER November 2017 Targeting Immune Cell Checkpoints during Sepsis International Journal of Molecular Sciences 18 11 2413 doi 10 3390 ijms18112413 PMC 5713381 2 PMID 29135922 McArthur DB June 2019 Emerging Infectious Diseases The Nursing Clinics of North America 54 2 297 311 doi 10 1016 j cnur 2019 02 006 PMC 7096727 2 PMID 31027668 Barberis I Bragazzi NL Galluzzo L Martini M March 2017 The history of tuberculosis from the first historical records to the isolation of Koch s bacillus Journal of Preventive Medicine and Hygiene 58 1 E9 E12 PMC 5432783 2 PMID 28515626 Hosainzadegan H Khalilov R Gholizadeh P February 2020 The necessity to revise Koch s postulates and its application to infectious and non infectious diseases a mini review European Journal of Clinical Microbiology amp Infectious Diseases 39 2 215 218 doi 10 1007 s10096 019 03681 1 PMID 31440916 Riley LW July 2019 Differentiating Epidemic from Endemic or Sporadic Infectious Disease Occurrence Microbiology Spectrum 7 4 doi 10 1128 microbiolspec AME 0007 2019 PMID 31325286 Higurea amp Pietrangelo 2016 sayfa belirt Bloomfield SF Aiello AE Cookson B O Boyle C Larson EL 2007 The effectiveness of hand hygiene procedures including hand washing and alcohol based hand sanitizers in reducing the risks of infections in home and community settings American Journal of Infection Control 35 10 S27 S64 doi 10 1016 j ajic 2007 07 001 PMC 7115270 2 19 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 science education nih gov 24 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2010 a b Watts Duncan 2003 Six degrees the science of a connected age Londra William Heinemann ISBN 978 0 393 04142 2 Preston Richard 1995 The hot zone Garden City N Y Anchor Books ISBN 978 0 385 49522 6 Programs National Research Council US and Institute of Medicine US Panel on Needle Exchange and Bleach Distribution Normand Jacques Vlahov David Moses Lincoln E 1995 The Effects of Needle Exchange Programs Ingilizce National Academies Press US 10 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Ferguson NM Donnelly CA Anderson RM May 2001 The foot and mouth epidemic in Great Britain pattern of spread and impact of interventions Science 292 5519 1155 60 Bibcode 2001Sci 292 1155F doi 10 1126 science 1061020 PMID 11303090 19 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 von Csefalvay Chris 2023 Modeling the control of infectious disease Computational Modeling of Infectious Disease Ingilizce Elsevier ss 173 215 doi 10 1016 b978 0 32 395389 4 00015 3 ISBN 978 0 323 95389 4 5 Mart 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 2 Mart 2023 Herd Immunity Oxford Vaccine Group University of Oxford 2 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2023 Barreto ML Teixeira MG Carmo EH 2006 Infectious diseases epidemiology Journal of Epidemiology and Community Health 60 3 192 95 doi 10 1136 jech 2003 011593 PMC 2465549 2 PMID 16476746 Ge D Fellay J Thompson AJ Simon JS Shianna KV Urban TJ Heinzen EL Qiu P Bertelsen AH Muir AJ Sulkowski M McHutchison JG Goldstein DB 2009 Genetic variation in IL28B predicts hepatitis C treatment induced viral clearance Nature 461 7262 399 401 Bibcode 2009Natur 461 399G doi 10 1038 nature08309 PMID 19684573 Thomas DL Thio CL Martin MP Qi Y Ge D O Huigin C Kidd J Kidd K Khakoo SI Alexander G Goedert JJ Kirk GD Donfield SM Rosen HR Tobler LH Busch MP McHutchison JG Goldstein DB Carrington M 2009 Genetic variation in IL28B and spontaneous clearance of hepatitis C virus Nature 461 7265 798 801 Bibcode 2009Natur 461 798T doi 10 1038 nature08463 PMC 3172006 2 PMID 19759533 Fair RJ Tor Y 2014 Antibiotics and Bacterial Resistance in the 21st Century Perspectives in Medicinal Chemistry 6 25 64 doi 10 4137 PMC S14459 PMC 4159373 2 PMID 25232278 Antibiotics List of Common Antibiotics amp Types Drugs com Ingilizce 10 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 O Brien Deirdre J Gould Ian M August 2013 Maximizing the impact of antimicrobial stewardship Current Opinion in Infectious Diseases 26 4 352 58 doi 10 1097 QCO 0b013e3283631046 PMID 23806898 Oran Daniel P Topol Eric J 1 Eylul 2020 Prevalence of Asymptomatic SARS CoV 2 Infection A Narrative Review Annals of Internal Medicine 173 5 362 367 doi 10 7326 M20 3012 ISSN 1539 3704 PMC 7281624 2 PMID 32491919 Beck David B Aksentijevich Ivona 23 Ekim 2020 Susceptibility to severe COVID 19 Science Ingilizce 370 6515 404 405 doi 10 1126 science abe7591 ISSN 0036 8075 PMID 33093097 Klunk Jennifer Vilgalys Tauras P Demeure Christian E Cheng Xiaoheng Shiratori Mari Madej Julien Beau Remi Elli Derek Patino Maria I Redfern Rebecca DeWitte Sharon N Gamble Julia A Boldsen Jesper L Carmichael Ann Varlik Nukhet November 2022 Evolution of immune genes is associated with the Black Death Nature 611 7935 312 319 Bibcode 2022Natur 611 312K doi 10 1038 s41586 022 05349 x ISSN 1476 4687 PMC 9580435 2 PMID 36261521 World Health Organization February 2009 Age standardized DALYs per 100 000 by cause and Member State 2004 28 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Could Ebola rank among the deadliest communicable diseases CBC News 20 Ekim 2014 27 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 The World Health Report Annex Table 2 PDF 2004 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Table 5 PDF 1995 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Tropikal hastaliklar arasinda Chagas hastaligi dang hummasi lenfatik filariasis laysmanyaz onkoserkiyaz sistozomiyaz ve yer almaktadir WHO The top 10 causes of death WHO 30 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2015 Fauci AS Morens DM 2012 The perpetual challenge of infectious diseases New England Journal of Medicine 366 5 454 61 doi 10 1056 NEJMra1108296 PMID 22296079 Infectious and Epidemic Disease in History 12 Temmuz 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi a b Dobson AP Carter ER 1996 Infectious Diseases and Human Population History PDF BioScience 46 2 115 26 doi 10 2307 1312814 JSTOR 1312814 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Kasim 2023 NCpedia NCpedia www ncpedia org 28 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Smallpox and Vaccinia National Center for Biotechnology Information 1 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Barquet Nicolau 15 Ekim 1997 Smallpox The Triumph over the Most Terrible of the Ministers of Death Annals of Internal Medicine 127 8 Part 1 635 42 doi 10 7326 0003 4819 127 8 Part 1 199710150 00010 PMID 9341063 Multidrug Resistant Tuberculosis Centers for Disease Control and Prevention 9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde 20 Subat 2006 20 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Krauss H Weber A Appel M 2003 Zoonoses Infectious Diseases Transmissible from Animals to Humans 3 bas Washington D C ASM Press ISBN 978 1 55581 236 2 Potter P July 2013 Summer buzz Emerg Infect Dis 19 3 1184 doi 10 3201 eid1907 AC1907 PMC 3903457 2 Peter Daszak Andrew A Cunningham Alex D Hyatt 27 Ocak 2000 Emerging Infectious Diseases of Wildlife Threats to Biodiversity and Human Health Science 287 5452 443 49 Bibcode 2000Sci 287 443D doi 10 1126 science 287 5452 443 PMID 10642539 Annals of medical history v 1 1917 HathiTrust Ingilizce s 14 17 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Thucydides Crawley Richard 1914 History of the Peloponnesian War done into English by Richard Crawley Robarts University of Toronto London Dent ss 131 132 Nutton V January 1983 The seeds of disease an explanation of contagion and infection from the Greeks to the Renaissance Medical History 27 1 1 34 ISSN 0025 7273 PMC 1139262 2 PMID 6339840 2 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2023 Rastogi Nalin Rastogi R 1 Ocak 1985 Leprosy in ancient India International Journal of Leprosy and Other Mycobacterial Diseases 52 4 541 43 PMID 6399073 Susruta Bhishagratna Kunja Lal 1 Temmuz 1916 An English translation of the Sushruta samhita based on original Sanskrit text Edited and published by Kaviraj Kunja Lal Bhishagratna With a full and comprehensive introd translation of different readings notes comparative views index glossary and plates Gerstein University of Toronto Calcutta Hoernle A F Rudolf August Friedrich Rudolf 1907 Studies in the medicine of ancient India Gerstein University of Toronto Oxford At the Clarendon Press Byrne Joseph Patrick 2012 Encyclopedia of the Black Death ABC CLIO s 29 ISBN 978 1598842531 Reid Megan H 2013 Law and Piety in Medieval Islam Cambridge University Press ss 106 114 189 90 ISBN 978 1107067110 Majeed Azeem 22 Aralik 2005 How Islam changed medicine BMJ 331 7531 1486 87 doi 10 1136 bmj 331 7531 1486 ISSN 0959 8138 PMC 1322233 2 PMID 16373721 Beretta M 2003 The revival of Lucretian atomism and contagious diseases during the renaissance Medicina Nei Secoli 15 2 129 54 PMID 15309812 Moorhead Robert November 2002 William Budd and typhoid fever J R Soc Med 95 11 561 64 doi 10 1177 014107680209501115 PMC 1279260 2 PMID 12411628 Nettle D 2009 Ecological influences on human behavioural diversity a review of recent findings Trends Ecol Evol 24 11 618 24 doi 10 1016 j tree 2009 05 013 PMID 19683831 Molnar R E 2001 Theropod paleopathology a literature survey In Mesozoic Vertebrate Life edited by Tanke D H and Carpenter K Indiana University Press pp 337 63 Caspermeyer Joe 23 Eylul 2007 14 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Eylul 2017 Kim W ve digerleri 29 Nisan 2013 Spaceflight Promotes Biofilm Formation by Pseudomonas aeruginosa 8 4 e6237 Bibcode 2013PLoSO 862437K doi 10 1371 journal pone 0062437 PMC 3639165 2 PMID 23658630 Dvorsky George 13 Eylul 2017 Alarming Study Indicates Why Certain Bacteria Are More Resistant to Drugs in Space Gizmodo 14 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2017 Dose K Bieger Dose A Dillmann R Gill M Kerz O Klein A Meinert H Nawroth T Risi S Stridde C 1995 ERA experiment space biochemistry PDF Advances in Space Research 16 8 119 29 Bibcode 1995AdSpR 16h 119D doi 10 1016 0273 1177 95 00280 R PMID 11542696 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF olu kirik baglanti Horneck G Eschweiler U Reitz G Wehner J Willimek R Strauch K 1995 Biological responses to space results of the experiment Exobiological Unit of ERA on EURECA I Adv Space Res 16 8 105 18 Bibcode 1995AdSpR 16h 105H doi 10 1016 0273 1177 95 00279 N PMID 11542695 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Enfeksiyon ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Avrupa Hastalik Korunma ve Kontrol Merkezi Ingilizce ABD Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri Ingilizce Amerika Bulasici Hastaliklar Dernegi IDSA Ingilizce Yeni ortaya cikan ve yeniden ortaya cikan bulasici hastaliklar icin asi arastirmalari klinik calismalarina iliskin bilgiler Ingilizce SiniflandirmaDICD 10 A00 B99ICD 9 CM 001 139MeSH D003141DiseasesDB 28832