Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan, resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası ), Batı Asya ile Doğu Avrupa'nın kesişim noktası olan Kafkasya'da yer alan bir ülkedir. Güney Kafkasya'nın en büyük yüz ölçümüne sahip ülkesi olan Azerbaycan'ın doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran ile komşudur. Kendisine bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı İran ile çevrilmiştir, Türkiye ile 17 km'lik sınırı bulunmaktadır.
Azerbaycan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir |  Bakü40°25′K 49°50′D / 40.417°K 49.833°D | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Azerice | ||||||||
| Konuşulan diller | Tam listeye bakınız | ||||||||
| Etnik gruplar (2019) | |||||||||
| Demonim | Azerbaycanlı | ||||||||
| Hükûmet | Üniter yarı başkanlık sistemli baskın partili anayasal cumhuriyet | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 86.600 km2 (114..) | ||||||||
• Su (%) | 1,6 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2023 tahminî | 10.127.874 | ||||||||
• Yoğunluk | 117/km2 (99.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2024 tahminî | ||||||||
• Toplam | 199,195 milyar $ (78.) | ||||||||
• Kişi başına | 19.328 $ (87.) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2024 tahminî | ||||||||
• Toplam | 78,749 milyar $ (82.) | ||||||||
• Kişi başına | 7,641 $ (91.) | ||||||||
| Gini (2008) | 33.7 orta | ||||||||
| İGE (2019) | 0.756 yüksek · 87. | ||||||||
| Para birimi | Manat (AZN) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+4 () | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | +994 | ||||||||
| ISO 3166 kodu | AZ | ||||||||
| İnternet alan adı | .az | ||||||||
Azerbaycan, zengin kültürel mirasa sahiptir. Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkeler arasında opera, tiyatro gibi sahne sanatlarını barındıran ilk ülke olma özelliğini taşır.
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 yılında kurulmuştur, ancak iki yıl sonra 1920, 26 Nisan'da Kızıl Ordu sınırı geçerek Azerbaycan'a girmiş, 28 Nisan 1920'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuş ve ardından Sovyetler Birliği topraklarına katılmıştır. Ülkenin tekrar bağımsızlığını kazanması 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılması ile gerçekleşmiştir.
1991 yılının Eylül ayında, çatışmalı bölge Dağlık Karabağ’daki Ermeni çoğunluk, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nden ayrılmak istemiş ve SSCB'nin çözülme sürecinde başlayan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı 1994 yılında sona ermiştir. Dağlık Karabağ ve onu çevreleyen 7 bölge o zamana kadar uluslararası alanda Azerbaycan’a bağlı kabul edilirken Savaş sonrasında bölge, AGİT öncülüğünde yapılan görüşmeler sonucunda fiilen bağımsız kabul edildi. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, fiilen savaşın sona ermesinden bu yana bağımsız olmasına rağmen, diplomatik anlamda hiçbir devlet tarafından tanınmamaktadır ve Azerbaycan'a bağlı bir de jure bölge olarak kabul edilmektedir. Nitekim 2020 yılında gerçekleşen çatışma sonrasında Dağlık Karabağ ve 7 bölge yeniden Azerbaycan yönetimi altına girdi.
Azerbaycan, üniter bir anayasal cumhuriyettir. Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un etkin üyesidir. 158 ülkeyle diplomatik ilişkisi ve 38 uluslararası kuruluşa üyeliği vardır.GUAM, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü'nün kurucu üyelerindendir. 1992'den bu yana Birleşmiş Milletler'e üyedir, 9 Mayıs 2006'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kurulan İnsan Hakları Konseyi'nin üyeliğine seçilmiştir. Ayrıca Bağlantısızlar Hareketi, AGİT ve Avrupa Konseyi'ne de üyedir, Barış İçin Ortaklık projesinde NATO ile iş birliği yapmaktadır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nda resmî din yoktur ve ülkedeki tüm ana siyasi güçler laik milliyetçidir ancak halkın çoğunluğu ve kimi muhalefet güçleri Şii İslam inancına sahiptir. Diğer Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri ile karşılaştırıldığında Azerbaycan, sosyal ve ekonomik gelişme ile okuryazarlık oranında yüksek seviyelere ulaşmıştır. İşsizlik ve intihar oranları da düşüktür.
Bununla beraber 1993’ten beri iktidarda olan, Yeni Azerbaycan Partisi, bireysel hakları sınırlama, siyasal baskı, basına yönelik sansür gibi otoriter ve insan haklarını zedeleyici politikalar yapmakla suçlanmıştır. Azerbaycan, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde iki yıllık daimi olmayan üyeliğe başlamıştır.
Etimoloji
Steingass'ın Farsça sözlüğünde āẕar-ābād, آذر آبادگان āẕar-ābādgān Tebriz şehrinin eski adı olarak kaydedilmiştir. "Āzar" (Farsça: آذر) Ateş, baycan veya orijinal olarak bilinen haliyle "Pāyegān" (Farsça: پایگان) Muhafız/Koruyucu (Āzar Pāyegān = "Ateş Muhafızları") (Farsça: آذر پایگان) anlamına gelmektedir. Adların kökeni Zerdüştlük dönemi Perslerine (İran) dayanır. Müslümanların Pers'i fethetmesinden sonra birçok Farsça söz Arapça yazılmaya başlandı ve orijinal telaffuz şeklini yitirdi; örneğin "G / P / ZH / CH" sesleri Arapçada herhangi bir karşılık bulamadı. Böylece "Azar Paigān", Azerbaycan olarak bilinir hale geldi.
Farklı bir görüşe göre, Azerbaycan adı Ahameniş İmparatorluğu'nda Midya satraplığının yöneticiliğini yapan ve imparatorluğun Büyük İskender tarafından fethinden sonra görevine devam edenPersAtropat'tan türemiştir. Bu adın da Zerdüştlük dini kökenli olduğu düşünülmektedir. Atropat, Atropatena bölgesinde (günümüzde İran Azerbaycan'ı) egemenlik kurmuştur. Diğer bir görüşe göre ise o bölgede büyük bir devlet kurmuş olan ve Hazar Denizi'ne de adını veren Hazarlar'ın (Kazar, Kuzar, Xazar) adından kaynaklanır.
Tarihçe
Antik dönem
Azerbaycan'daki en eski insan yerleşimleri Taş Devri'ne kadar uzanır, bu yerleşimin bulgularına Azıh Mağarası'nda rastlanmıştır ve Kuruçay kültürü adıyla tanınır.Eski Taş Çağı ve Tunç Çağı ile ilgili kalıntılara ise , , , Yatak-yeri adlı yerleşim merkezlerinde yer alan mağaralarda ve Leylatepe ile Saraytepe nekropollerinde ulaşılmıştır.
Azerbaycan'da milattan önce dokuzuncu yüzyılda, ilk İskit-Saka yerleşimleri başladı. İskitlerin ardından Manna Devleti (MÖ IX), sonra İranlı Medler Aras Nehri'nin güneyindeki bölgeye egemen oldular (MÖ IIV). Medler, MÖ 900-700 arasında büyük bir imparatorluk kurdular ancak MÖ 549 yılında yıkıldılar ve topraklarına Ahameniş İmparatorluğu sahip oldu. Ahamenişlerin, Azerbaycan topraklarını da ele geçirmesi üzerine buralarda Zerdüştlük yayılmaya başladı. Daha sonra Büyük İskender'in imparatorluğu Azerbaycan'da egemen oldu, devamında Selevkos İmparatorluğu'na bağlandı. Romalılar da Roma İmparatorluğu devrinde buraya yerleşti. Bölgenin asıl yerlileri olan Albanyalılar MÖ dördüncü yüzyılda bir imparatorluk kurdular. Bu devirde Zerdüştlük, Atropatena ve Kafkasya coğrafyasında yayıldı.
Sasanilerden Safavilere
Albanya, 252'de Sasani İmparatorluğu'nun vasal bölgesi haline geldi ve Kral Urnayr, dördüncü yüzyılda devlet dini olarak Hristiyanlığı kabul etti. Devlet, çok sayıda Sasani ve Bizans fethine rağmen dokuzuncu yüzyıla kadar bölgede varlığını sürdürdü. Sasanilere itaat ederken kendi monarşisisni de devam ettirebildi. Albanya Kralı, derebeyi olmasına rağmen sadece sembolik bir otoriteye sahipti. Sivil dini ve askeri otorite Sasani askeri hükûmetinin elindeydi. 7. yüzyılın ilk yarısında ise bölgeye Müslümanlar tarafından yapılan fetihler sonucu Albanya da müslüman yönetimin çatısı altına girdi. Emevi halifesi, hem Sasanileri hem de Romalıları, transkafkasyadan çıkarmayı başardı ve 667 yılında, Kral Javashir öncülüğünde başlayan Hristiyan isyanını da bastırdıktan sonra Albanya’yı kendine bağladı.
Abbâsî Halifeliği'nin gerilemesiyle oluşan otorite boşluğunda, Müsafiriler, Sâciler, Şeddadiler ve Büveyhîler gibi birçok yerel devlet bölgeye egemen oldu. 11. yüzyılın başında Orta Asya'dan batıya doğru ilerleyen Oğuz Türkleri, Azerbaycan'ı ele geçirdi;
Bölgeye giren ilk Türk devleti 1067 yılında Selçuklular oldu. Türklerin yerleşimi öncesinde burada Ermenice, Farsça ve Eski Azerice gibi hint-avrupa dil ailesine ve kafkas dil ailesine mensup diller konuşuluyordu. Bunlardan Eski Azerice, zamanla Türkçe ile kaynaşarak günümüzdeki Azericenin ilk formunu oluşturdu. Bazi dilbilimciler, bu bölgede konuşulan Tat lehçelerinin de Eski Azericeden türediğini söylemektedir. Daha sonra bölgeye hakim olan İldenizliler, bölgesel olarak Selçuklu İmparatorluğu'na bağlı olmakla beraber kendi yönetimlerini kurdular.
Bölge hanedanlarından Şirvanşahlar, Timur İmparatorluğunun çatısı altında bir devlet haline geldikten sonra, Altın Orda Devleti Toktamış’a karşı savaşta Timurlular'a yardım ettiler. Timur'un ölümünden sonra ise bölgede Karakoyunlular ve Akkoyunlular olmak üzere iki bağımsız ve rakip Türk devleti ortaya çıktı: Kara Koyunlu ve Ak Koyunlular Azerice konuşan Türk boylarının bir konfedere devletiydi Şirvanşahlar ise bu süreçte yeniden bağımsızlaşarak ve yerel yönetimlerini güçlendirdiler.
I. İsmail'in Kızılbaş ordusu Azerbaycan seferini gerçekleştirip 1500'de Çabani Meydan Muharebesi'nde Şirvanşah 'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip Safevi Devleti'ni kurmuştur.Safevi hükümdarlarının ana dili Azerice idi, devletin yıkılışına kadar Safevi sarayında konuşuldu. Devletin feodal beyleri Azerice konuşan Kızılbaş aşiretlerinden oluşuyordu. ve devlet yönetiminde üstünlük onlardaydı. benzer şekilde Safevilerin devlet ordusunu oluşturdular. Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir. Daha sonra da Afşarlar, Zendler ve Kaçarlar tarafından yönetilmiştir. Bölgede o zamana kadar hakim olan Sünniliğin, ağırlığı Şii inancına bırakması da yine bu dönemde gerçekleşmiştir.
Şirvanşahlar, 1538'e kadar safevi egemenliği altında, kendi bulundukları bölgede iktidarlarını sürdürebildiler. Şah İsmail'den sonra gelen oğlu Şah Tahmasb ise Sirvanşahları derdest ederek etti ve bulundukları bölgeyi, Safevi vilayeti yaptı. Vilayetin adı da Şirvan oldu. Osmanlı- Safavi Savaşı sonunda Osmanlı Devleti, kısa süreliğine de olsa bugünkü Azerbaycan topraklarının bir kısmını ele geçirdi ve yönetti. 17. yüzyılın başında, Safavi yönetici I. Abbas, bölgeyi Osmanlılardan geri aldı.
Safevilerden sonra bölge Afşar hanedanı tarafından yönetildi. Nadir Şah'ın (h. 1736-1747) ölümünden sonra, onun eski tebaasının çoğu istikrarsızlığın patlamasından çıkar sağladı. Azerbaycanda çeşitli yarı bağımsız biçimlerine sahip çok sayıda kendi kendini yöneten Azerbaycan hanlıklar ortaya çıktı. Hanlıklar, Orta Asya ve Batı arasındaki uluslararası ticaret yolları aracılığıyla kendi işlerini kontrol ediyorlardı.
1722 ve 1723 yılları arasında süren Rus-İran Savaşı'nın sonrasında, Safavi İmparatorluğu çöktü. Bakü ve çevresi Ruslar tarafından işgal edildi. Kısa bir araya rağmen bugün Azerbaycan topraklarında bulunan Safavi Devletine komşu olan ülkeler, Safavilerin bölgeye gelişinden 19. yüzyıla kadar İranlıların yönetiminde kaldı.
Modern tarih
Safavilerin ardından, bölge yine Türk kökenli olan Afşar Hanedanlığı'nın yönetimine girdi. Nadir Şah’ın ölümünün ardından ise bölgede kendi yönetimini sağlayan sayısız hanedan ortaya çıktı. Bu hanedanların yöneticileri İran Şahının tebası konumundaydı. Hanedanlar aynı zamanda, Orta Asya ve Batı arasındaki ticaret yollarının kontrolünü de ellerinde bulunduruyordu. Bölge ilerleyen tarihlerde Kürt kökenli olan Zendler ve yine Türk kökenli Kaçarlar tarafından yönetildi. 18. yüzyılın sonlarına doğru, Rusya güneydeki komşuları (aynı zamanda rakip devletleri) olan Osmanlı ve İran’a karşı daha saldırgan bir jeopolitik duruş sergilemeye başladı ve büyük kısmı İran’ın elinde bulunan kafkasyayı ele geçirmeye çalıştı. 1804 yılında, Ruslar Ganja kasabasını işgal ederek İranlıları buradan çıkardı. Bu adım 1804 ve 1813 yılları arasında sürecek Rus-Pers savaşının da fitilini ateşledi. Askeri anlamda büyük bir güce sahip olan Ruslar bu savaştan galip çıktı. Savaş sonrasında imzalanan Gülistan antlaşması gereği Kaçarlar; Gürcistan ve Dağıstan ile pek çok hakanlığı bırakmak zorunda kaldılar.
İlerleyen yıllarda, Ruslar Gülistan Antaşması'nı ihlal ederek İran’a ait Erivan Hanlığı'nı da ele geçirdi ve iki ülke arasında yeniden savaş başladı. Bu savaş 1826 ve 1828 yılları arasında sürdü. Savaşın sonunda imzalanan Türkmençay Antlaşması gereğince Kaçarlar; Erivan, Nahcivan ve Talış Hanlıkları üzerindeki üzerindeki egemenliklerini yitirdiler. Böylece bugünkü Azerbaycan topraklarından, İran kontrolü altında olan son kısım da yitirildi. Kafkasya topraklarının İran’dan Rusya kontrolüne geçmesiyle beraber bu iki egemenlik arasındaki sınırı Aras Nehri oluşturdu. Bu durum SSCB’nin çözülüşüne kadar devam etti.
Kaçarlar, 19. yüzyılın başında bugünkü Azerbaycan topraklarını da içeren Kafkasya bölgesini Rusya’ya bırakmak zorunda kaldı.
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Transkafkasya Demokratif Federal Cumhuriyeti
Birinci Dünya Savaşı sırasında 1917 Ekim Devrimi sonucu yıkılan Rus İmparatorluğu'nun ardından, kısa süreliğine de olsa, bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti, Ermenistan ve Gürcistan'dan teşkil Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyet kuruldu. 1918 yılında ise TDFC çözüldü ve Mehmed Emin Resulzade tarafından kurulmuş olan Müşavat Partisi öncülüğünde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, bağımsızlığını ilan etti. Yeni Cumhuriyet için kullanılan Azeri ismi, cumhuriyetten öncesine dayanır ve cumhuriyet öncesinde sadece günümüz İran'ının kuzeybatı komşuları için kullanılırdı.
ADC, tarihteki ilk müsluman parlamenter cumhuriyet olma özelliğini taşır. Bu dönemde, parlamentonun önemli icraatları arasında kadınların oy hakkı yer alır. Bu bakımdan Azerbaycan, kadınlara erkeklerle eşit siyasal haklar veren ilk müslüman ülkedir. Bir diğer önemli icraat ise Müslüman dünyasının ilk modern üniversitesi olan Bakü Devlet Üniversitesi’nin kurulmasıdır.
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
1920 Nisanında, Geçici Devrim Hükûmeti Ülke genelinde kontrol sağladı ve ülkenin adı Azerbaycan Halk Komiserleri Komitesi Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu. Daha sonra bu isim Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adını aldı, böylece Azerbaycan da Sovyetler Birliği'ne katılmış oldu. Azerbaycan Anayasası'nın kabulünden sonra ise 1921’de Azerbaycan Devrim Komitesi, Merkezi Yönetim Komitesi olarak değişti ve yüksek yasama organı oldu.
13 Kasım 1921 tarihinde Sovyet Rusya, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında Kars Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma sonucunda, Bağımsız Aras Cumhuriyeti, Nahcivan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla, Azerbaycan Sovyet’ine dahil oldu. Diğer yandan Zangezur ve Alexandropol adıyla da bilinen Gümrü Ermenistan’a verildi.
12 Mart 1922’de Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan, bir araya gelerek Sovyet Rusya'nın öncülüğünde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ni oluşturdu. Bu girişim, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği öncesinde ilk kez Sovyet Cumhuriyetlerinin birleşmesidir. Birlik Konseyi de yine bu 3 ülkenin temsilcilerinden oluşmaktaydı. Azerbaycan Neriman Nerımanov, Gürcistan Polikarpe Mdivani, Ermenistan Alexandr Fyodorovich Miasnikyan tarafından temsil edildi. Transkafkasya Komünist Partisinin ilk sektereri de Sergo Ordzhonikidze’dir.
1922 Aralığında Birlik, Rusya Ukrayna ve Belarus’la birleşme kararı alarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ni oluşturdu. Nitekim Transakafkasya birliği pek de uzun sürmedi. 1936 yılının Aralık ayında çözüldü ve liderler kendini pek çok konuda fikir ayrılığına düşmüş halde buldu. 3 ülke de doğrudan Sovyet Cumhuriyeti oldu.
İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş dönemi
İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Azerbaycan, SSCB’nin statik enerji politikasında kritik bir role sahipti. Savaşın başlarında Nazi Almanyası saldırmazlık paktına uydu ancak 22 Haziran 1941'de Almanya, SSCB'yi işgal edince durum değişti. Savaşın ilk yılında Azerbaycan 23 buçuk milyon ton petrol üreterek kendi petrol endüstrisinin rekorunu kırdı. 1941’in sonuna gelindiğinde ise binlerce Azeri, Gönüllü Halk Birlikleri’ne katıldı. Seferberlik hali hayatın her alanını olduğu gibi petrol endüstrisini de etkiledi. Savaşın başlamasından bir hafta sonra, petrol işçileri, kendi çalışma saatlerini günde 12 saat olacak şekilde değiştirdi, tatiller ve izinler savaş sonuna kadar iptal edildi. Bakü'nün petrol kaynağı olması onu Hitler'in de hedefi haline getirdi. 1942 yılında Almanya güçleri, Bakü'ye saldırdı. Ancak saldırı başarısız oldu. Stalingrad'da yenilgiye uğrayan Alman ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Bununla beraber Doğu Cephesinde kullanılan SSCB petrolünün yüzde sekseni, Bakü’den tedarik edildi. 1942 yılında, Yüksek Sovyet kararıyla Azerbaycan petrol endüstrüsünde çalışan 500’den fazla işçi, madalya ya da nişan ile ödüllendirildi. 130'dan fazlası SSCB’nin en yüksek dereceli onu ödülü olan “SSCB Kahramanlığı” unvanına layık görülmüştür. Azerbaycanlı Tümgeneral Azi Aslanov bu unvana iki kez layık görülmüştür.
İran Azerbaycan'ı
1941 yılında SSCB, İran’da Azerilerin yaşadığı bölgeyi işgal etti. Sovyet Ordusu, askerî birliği Aras’ın güneyinde Azeri nüfusunun etnik kimliğini koruyarak yaşamasına izin verdi. Sovyetlerin bölgedeki hakimiyet süresince Azerbaycanlılar kendi dilini konuşabildi. Fars hakimiyetinde gölgede kalan dil bu süreçte SSCB Azerbaycanı'ndan gelen yazarlar, gazeteciler ve hocalar sayesinde bu bölgede yaşatıldı. 1945’te SSCB’nin geri çekilmesi sonrası özerk bir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kuruldu. Merkezi Tebriz lideri Jaafar Pishevari idi. Azerbaycan’ın seküler kültürü, eğitimi ve kurumları İran Azerbaycanı'nda da kendini gösterdi. Bu durum iki ülkenin SSCB kontrolü altında birleşeceğine dair yorumlara da neden oldu. Oysa sonunda İran Azerbaycanı soğuk savaşın en önemli anlaşmazlıklarından birine ev sahipliği yaptı. Batılı güçlerin baskısı ise SSCB'yi geri çekilmeye zorladı. İran hükûmeti 1946'da bölgede yeniden kontrol sağladı Demokrat Parti liderleri Sovyet Azerbaycanı'na iltica etti.
Azerbaycan ekonomisinin gerilemesi ve Haydar Aliyev dönemi
1960’larda SSCB siteminde yapısal krizler başgösterdi. Azerbaycan’ın petrolü Sovyet ekonomisindeki kritik önemini kaybetmeye başladı. Bunda hem diğer bölgelerdeki petrol kaynaklarının, hem de bu bölgedeki kaynakların tükenmesinin etkisi vardı. Sonuç olarak Azerbaycan yakın zamanın en düşük ekonomik büyümesiyle karşı karşıya kaldı. Azeriler ve Ermeniler arasındaki etnik gerilimler de bu dönemde baş gösterdi. Moskova, gerilimi düşürmek amacıyla Haydar Aliyev'i Azerbaycan Komünist Partisi'nin başına getirdi. 1969’da Aliyev'in icraatları ekonomik alanda yükselmeye sebep oldu ancak bu yükseliş de geçici bir süre için geçerliydi. Aliyev zamanında Azeri kökenli yönetici elitlerin de gücüne güç kattı.
Aliyev 1982 yılında Moskovada bulunan Polütbüro'ya üye seçildi. 1987’de Gorbaçov öncülüğünde uygulanan prestroykaya karşı çıktığı için Gorbaçov tarafından emekliliğe zorlandı.
Glasnost ve Perestroyka
Soğuk Savaş'ın ilerleyen yıllarında Sovyet ekonomisinde belli sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Askeri alanda gelişim sürerken halkın günlük ihtiyaçlarının karşılanmasında sıkıntı yaşanıyordu. Üretim faaliyeti büyük oranda yavaşlamış ve aksamaya uğramıştı. Bu durumun en önemli sebeplerinden biri işçilerin üretime yabancılaşmaya başlamasıydı. SSCB'de işsizlik oranının yüzde 0 olması, toplumun sosyalist değerlere bağlılığının azalmasıyla birleşince, işçilerin üretim sürecine gereğinden az özen göstermesi sonucu ortaya çıktı. Bu duruma uzun süre çözüm bulunamazken dönemin devlet başkanı Gorbaçov'un 1986'da 27. Parti Kongresi'nde söylediğine göre sorun, üretici güçler ve üretim ilişkilerinim arasındaki uyuşmazlıktan ileri gelmekteydi.Gorbaçov, çözüm olarak işçilerin içinde bulunduğu yabancılaşma halinin sona erdirilmesi gerekliliğini ve Leninizme dönüşü önerdi. Perestroyka olarak adlandırılan ve SSCB'nin çözülme sürecinde kritik öneme sahip olan politikalar dizisi, politikanın da ötesinde bir yaşam tarzı olma özelliğine sahipti. Ekonomik alanda dışarıya açılmayı merkezine alan prestroykanın 4 temel stratejisi vardı: Bireysel çıkarlara önem verilmesinin toplumsal üretimdeki sorunları azaltması, kamusal eleştiri (glasnot) yani işçilerin fabrikalarda işçi meclisleri kurup burada tartışmaları, demokrasi, son olarak da hukuk ve kontrol. Prestroyka yeniden yapılanma anlamına gelmekteydi. İşçilerin yeniden ülkenin sahibi olduğunu anlatmak amaçlanıyordu.
Glasnost ise açılık politikasıydı. İşçilerin fabrikalarda ve bulundukları tüm işyerlerinde söz hakkına sahip olmalarını içeriyordu. Ancak Glasnot bir süre sonra anti-sosyalist politikanın aracısı haline geldi. Zaten SSCB ve kapitalist ülkeler arasındaki temel çatışma noktalarından birini özgürlük propogandası oluşturmaktaydı. Bu politikaların etkisiyle, bağımsız kuruluşlar ve siyasal örgütler ortaya açıkmaya başladı. Bunlardan birisi 1989'da kurulan ve SSCB'den ayrılmayı hedefleyen Azerbaycan Halk Cephesi'dir. Ülkede huzur sağlaması amacıyla öne sürülen bu politikalar huzursuzluğu daha da arttırdı. Büyük bir kargaşa ortaya çıktı. Halka vadedilen özgürlük sadece özel mülkiyet özgürlüğü ile sınırlı kaldı ve demokrasi alanında gerçekleşmedi.
Azerbaycan'daki iç rahatsızlıklar, Moskova'nın ilgisizliğine cevap olarak zaten sıcak çatışmalara dönüşmüştü ve bu çatışmalar bağımsızlık ve ayrılık çağrısına yol açtı; olaylar Bakü'de yaşanan Kara Ocak'ta doruğa çıktı. 1990 yılından sonra, , başlıktaki "Sovyet Sosyalist" kelimesini kaldırdı, Azerbaycan Cumhuriyeti Bağımsızlık Bildirisi'ni kabul etti ve devlet bayrağı olarak Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bayrağını kullanmaya başladı. 18 Ekim 1991'de Azerbaycan Yüksek Konseyi, ülkede yapılan referandum yoluyla Bağımsızlık Bildirisi'ni doğrulattı ve Aralık 1991'de Sovyetler Birliği resmen dağıldı.
SSCB'nin çözülüşü sonrası
SSCB'nin çözülmesi sonrası bu coğrafyada tarihte eşine az rastlanır bir yoksulluk baş gösterdi. Sosyalizmin yeniden doğma ihtimaline karşı çok hızlı bir kapitalistleşme yaşandı. Bu süreçte, daha önce vadedildiği gibi şirket ve fabrika hisseleri insanlara dağıtıldı. (Sosyalizmin bunları tek elde topladığından ve mülkiyetin halka ait olması gerekliliğinden bahsediliyordu) Ancak, birkaç sene içinde büyük değerlere sahip olacak olan bu hisseler, bu dönemde halkın karşı karşıya kaldığı yoksulluk nedeniyle değerinin çok altında fiyatlara satıldı. Ve günümüzün oligarklarını oluşturacak isimlerin elinde toplandı. 1990'ların sonuna gelindiğinde yoksulluk 10 yıl önceye oranla azalmış ve halk normal yaşama dönmeye başlamıştı ama geçiş sürecini oluşturan 10 yılın çok acılı olduğunu söylenebilir.
1993 yılının Eylülünde Azerbaycan, Bağımsız Devletler Topluluğu'na katıldı. 1991 yılında Dağlık Karabağ bölgesindeki çatışmalar büyük bir savaşa dönüştü. 1994’te ateşkes imzalandı ancak anlaşmazlıklar devam etti. 1994 yılında çatışmaların sonunda Ermeniler, Dağlık Karabağ da dahil olmak üzere Azerbaycan'ın yüzde 16 kadarını kontrolü altına aldı. Yaklaşık 30.000 kişi yaşamını kaybetti ve bir milyon kişi bulunduğu yerden ayrılmak zorunda kaldı. Dört Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı (822, 853, 874 ve 884), "Ermeni güçlerinin Azerbaycan'ın işgal altındaki tüm topraklarından çekilmesini istedi". 1970 nüfus sayımına göre 510.000 Rus ve 484.000 Ermeni Azerbaycan'da yaşamaktaydı; 1990'larda ise birçok Rus ve Ermeni, Azerbaycan'ı terk etti. 25-26 Şubat 1992'de Ermenistan'a bağlı kuvvetlerin Azeri sivilleri topluca katlettiği Hocalı Katliamı, İnsan Hakları İzleme Örgütü de dahil olmak üzere birçok uluslararası örgüt tarafından soykırım olarak kabul edilmektedir.
Seçimle başa gelmiş olan devlet Başkanı Ebulfez Elçibey, Surat Hüseyinov’un başında olduğu ordu tarafından görevden alındı. Bu olay sonrasında bir önceki devlet Başkanı Haydar Aliyev'in siyasal gücü arttı. 1994 yılında Hüseyinov, dönemin başbakanı Aliyev’e de darbe girişiminde bulundu ancak başarısız oldu ve vatan hainliği suçlamasıyla tutuklandı. Ertesi yıl, Aliyev’e karşı bir darbe girişimi daha oldu. Bu sefer başını Rovşen Cevadov’un çektiği OMON adıyla bilinen özel amaçlı polis birlikleri tarafından yapılan darbe girişimi başarısız oldu. Bu olayın ardından Azerbaycan OMON birlikleri dağıtıldı. Bu süreçleri, ülkenin devlet bürokrasisi ve yolsuzluklarla dolu kötü şöhreti izledi. 1998 Kasımında Aliyev ikinci dönem için yeniden seçildi. Ekonomide yaşanan gelişmelere rağmen Aliyev’in başkanlığı, seçim hilesi şüphesi, ekonomik istikrarsızlık ve iç yolsuzluk nedeniyle eleştirildi. Aliyev’in ölümünden sonra 2003 yılında oğlu İlham Aliyev, hem Yeni Azerbaycan Partisi’ne hem de Azerbaycan Devleti'ne başkanlık yaptı ve 2013 yılında 3. kez yeniden seçildi. Azerbaycan resmî olarak günümüzde 66 yönetim bölgesine ayrılır.
Coğrafya
Azerbaycan, Güney Kafkasya'da yer alan bir Avrasya ülkesidir. Bulunduğu konum, Doğu Avrupa ve Güneybatı Asya'dır. 38° ve 42° kuzey enlemleri ile ve doğu boylamları arasındaki coğrafı bölgeye yerleşmiştir. Sınırlarının uzunluğu 2.648 kilometredir. Bunun 1007 kilometresi Ermenistan, 756 kilometresi İran, 480 kilometresi Gürcistan, 390 kilometresi Rusya ve 17 kilometresi Türkiye sınırlarını oluşturmaktadır. Sahil şeridi 800 kilometre uzunluğundadır ve Hazar Denizi'nin Azeri kısmının en geniş alan uzunluğu 456 kilometredir. Ülke toprakları kuzeyden güneye 400 kilometre ve doğudan batıya 500 kilometre olarak uzanır.
Doğu sınırını oluşturan Hazar Denizi, kuzeydeki Büyük Kafkas Sıradağları ve merkezdeki geniş düzlükler, Azerbaycan'ın en baskın fiziksel nitelikleridir. Büyük ve Küçük Kafkas Dağları ile Talış Dağları ülkenin yüzde kırklık kısmını kapsar.Bazardüzü Dağı, Azerbaycan'ın en yüksek noktasını (4.466 m), Hazar Denizi ise en alçak noktasını (−28 m) oluşturur. Bunların dışında, Doğanın Yedi Harikası listesine eklenmek için aday gösterilen çamur volkanlarının yaklaşık yarısı Azerbaycan sınırları içinde kalmaktadır.
Yüzey suları, temel su kaynağıdır. Ancak, ülkedeki 8.350 ırmak arasından yalnızca 24 tanesinin uzunluğu 100 kilometrenin üzerindedir. Irmakların tamamı, ülkenin doğusunda kalan Hazar Denizi'ne dökülür. 67 km2 büyüklüğündeki Sarısu Gölü, Azerbaycan'ın en geniş gölüdür. En uzun ırmağı ise sınırlar dışındaki uzunluğu da eklendiğinde 1.515 kilometreyi bulan Kura Nehri'dir. Ayrıca ülke, Hazar Denizi'nde yer alan kimi adaların da iyesidir.
1991 yılında Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasından bu yana hükûmet, ülkede çevreyi korumak için köklü tedbirler almıştır. Ancak çevrenin ulusal anlamda korunması, Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı'ndan sağlanan yeni gelirlerle devlet bütçesinin artması sayesinde 2001'den sonra gelişmeye başlamıştır. Dört yıl içinde korunan alanlar iki katına çıktı, günümüzde ise ülkenin yüzde sekizlik bir kısmını kapladı. 2001 yılından bu yana hükûmetin yedi büyük rezerv kurmak ve çevreyi korumak için ayırdığı bütçe, ikiye katlandı.
İklim
Azerbaycan geniş bir doğa çeşitliliğine de ev sahipliği yapar. Toprakların yarsından fazlası 400-1000 metreye uzanan dağlık alanlardan oluşur. Bazı bölgelerde bu 100-120 metre bazı bölhelerde ise 50 metre civarındadır. Kalan bölgeler ise genelde daha alçak düzlükler ve ovalardan oluşur. Güneyde Ermenistan'ın dağ kütleleri, kuzeyde ise yüksek Kafkas Dağları vardır. Azerbaycan'ın dağları; Büyük Kafkas Sıradağları (4.000-5.000 m) içinde yer alan Bazardüzü (4.466 m), Şahdağ (4.243 m), (4.126 m), Tufan (4.191 m), (4.116 m), (4.020 m) dağları, Küçük Kafkas Sıradağları içinde yer alan (3.906 m), (3.829 m), (2.346 m), yer alan (3.616 m), Murovdağ silsilesinde yer alan Kamışdağ (3.724 m), Hinal dağı (3.367 m), (3.066 m), içinde yer alan (3.550 m), silsilesinde yer alan Kömürköy (2.493 m) ve (2.433 m) dağlardır. Azerbaycan'ın en uzun ırmağı 1.364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir. Aras Nehri ise 1.072 km'dir. En büyük doğal gölü 67,0 km2 ile Sarısu Gölü'dür. En büyük yapay gölü 605,0 km2 ile Mingeçevir Baraj Gölü'dür.
Çevresinin dağlar ve yüksek tepelerle çevrili olmasına rağmen Azerbaycan'ın büyük bir kısmı ovadır ve topraklarının en verimli yerleri arasında Kura ve Aras ırmaklarının karıştığı deltadır.
Azerbaycanda ılıman bir iklim vardır ancak Hazar Denizinden içeriye doğru, yüksek dağlarda ve diğer yüksek kesimlerde sert bir iklimle karşı karşıya kalınır. Yüksek kesimlerde kışlar uzun, soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Ovalarda ise kışlar serin ve yağmurlu ve kimileyin karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer.
Azerbaycan ülkesi ovalarda genellikle bozkırdır, %25 ise bir kısmı dağlarda olmak üzere ormanlarlarla kaplıdır. Kuzey ve güney kesimlerinde dağların 2000 metre yüksekliğine kadar ormanlar görülür. Azerbaycan'ın doğal hayatında çoğunlukla bulunan hayvanlar, kızıl geyik, alageyik, karaca, dağ keçisi, , bizon, yaban domuzu, pars, Avrasya vaşağı, yaban kedisi, boz ayı, kurt, kızıl tilki, , sincap, Kafkas köstebeği Kafkas sivriburunlu faresi.
Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9'una sahiptir. Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'ın üzerindedir.
Biyoçeşitlilik
Azerbaycan'da hayvan yaşamının zenginliği ve çeşitliliği ile ilgili ilk raporlar, doğu gezginlerinin seyahat notlarında bulunabilmektedir. Mimari anıtlar, antik kaya ve taşlar üzerindeki hayvan görüntüsü oymaları günümüzde kadar hayatta kalmıştır. Ülkedeki hayvanlar alemiyle ilgili ilk bilgiler ise 17. yüzyılda, doğa bilimcileri tarafından yapılan ziyaretler sırasında toplanmıştır.
Azerbaycan sınırları içinde yaşayan 106 çeşit memeli, 97 çeşit balık, 10 amfibik tür ve 52 çeşit sürüngen tespit edilmiştir. Ülkenin millî hayvanı olan Karabağ atı, bir dağ-bozkır yarış atıdır ve endemiktir; iyi huylu, hızlı ve zariftir. Günümüzde, türü tehlike altında olan hayvanlardandır.
Azerbaycan'da bitki örtüsü içinde 4.500'den fazla yüksek boylu bitkiler bulunur. Bitki örtüsü diğer Güney Kafkasya ülkelerinden farklıdır ve Kafkasya'da yetişen tüm türlerin yaklaşık yüzde 67'si Azerbaycan'da bulunabilir.
Siyaset
Azerbaycan siyasi sisteminin yapısal oluşumu, yeni Anayasanın 12 Kasım 1995 tarihinde kabul edilmesiyle tamamlanmıştır. Anayasanın 23. maddesine göre Azerbaycan Cumhuriyeti devlet sembolleri bayrak, arma ve millî marştır. Azerbaycan'daki devlet gücü sadece iç meselelerle ilgili yasa ile sınırlıdır, ancak uluslararası meseleler için ayrıca uluslararası anlaşma hükümleri ile sınırlıdır.
İcra, Yasama ve Yargı bölümlerinden oluşan Anayasa başkanlık cumhuriyeti olduğunu belirtiyor. Yasama yetkisi, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ndeki tek meclisli Millî Meclis ve Yüksek Millî Meclis tarafından tutulur. Millî Meclis olarak adlandırılan Azerbaycan Parlamentosu, 125 milletvekilinden oluşmakta ve seçilen her üye için 5 yıl olmak üzere, çoğunluk oylaması sistemine göre seçilmektedir. Seçimler her beş yılda bir Kasım ayının ilk Pazar günü yapılır. Parlamento hükûmetin oluşumundan sorumlu değildir, ancak Anayasa, Millî Meclis, Bakanlar Kurulunun onayını ve hâlihazırda Parlamentonun neredeyse 125 sandalyesinin tamamına sahip olan iktidar hükûmeti Yeni Azerbaycan Partisi'ne sadık bağımsızlar olmasının önemli şartlarındandır. sırasında muhalefet partileri, Müsavat ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisi tek bir sandalye bile kazanamadı. Avrupalı gözlemciler, seçim sürecine ve seçim gününde sayısız usulsüzlük bulmuştur.
Yürütme yetkisi, yedi yıllığına doğrudan seçimle seçilen Başkan ve Başbakan tarafından yerine getirilir. Başkan, hem Cumhurbaşkanı hem de Millî Meclis'e karşı sorumlu olan bir yürütme organı olan Bakanlar Kurulunu kurmaya yetkilidir. Azerbaycan Bakanı öncelikle başbakan, milletvekilleri ve bakanlardan oluşur. Cumhurbaşkanı Millî Meclisi feshetme hakkına sahip değildir, ancak kararlarını veto etme hakkına sahiptir. Cumhurbaşkanlığı vetosunu geçersiz kılmak için parlamentonun çoğunluğu 95 oy almalıdır. Yargı yetkisi Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkeme ve Ekonomik Mahkemeye verilmiştir. Başkan bu mahkemelerde hâkimleri aday gösterir. raporu, yeni hakimlerin en iyi uygulama olarak seçilmesiyle ilgili Azerbaycan adalet modeline atıfta bulunmakta ve yeni bir demokraside yargının bağımsızlığını ve kalitesini sağlamaya yönelik belirli özellikleri ve gelişim yolunu yansıtmaktadır.
Azerbaycan'ın yönetim sistemi nominal olarak iki aşamalı olarak adlandırılabilir. Hükûmetin üst veya en üst kademeleri, Başkan tarafından yürütülür. Başkan, Bakanlar Kurulunu ve diğer üst düzey yetkilileri atama hakkına sahiptir. Yerel Yürütme Otoritesi yalnızca Yürütme Yetkisinin devamıdır. Azerbaycan'daki yerel devlet idaresinin yasal statüsü, 16 Haziran 1999'da kabul edilen Yerel Yürütme Yetkisi Hükümü (Yerli Icra Hakimiyati) tarafından belirlenmektedir. Haziran 2012'de Başkan, Yerel Yürütme Makamlarına ek yetkiler veren ve güçlendirilen yeni Yönetmeliği onaylamıştır. Azerbaycan'ın yerel işlerindeki baskın konumları Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın 9. Bölümü, belediyelerin yasal statüsü, yerel öz yönetim organlarının türleri, temel yetkileri ve diğer resmi kurumlarla olan ilişkiler gibi yerel özyönetim ile ilgili önemli konuları ele almaktadır. Diğer nominal yönetişim kademesi belediyelerdir (Bələdiyə) ve belediye üyeleri her beş yılda bir Belediye seçimlerinde genel oyla seçilir. Hâlen ülke genelinde 1.607 belediye bulunmaktadır. Yerel yönetim alanında ilk kabul edilen Belediye Seçimleri Kanunu ve Belediyelerin Statüsü Kanunu 2 Temmuz 1999 tarihinde olmuştur. Belediye Servisi Kanunu, belediye çalışanlarının faaliyetlerini, haklarını, görevlerini, çalışma koşullarını ve sosyal yardımlarını düzenler ve yürütme aygıtının yapısını ve belediye hizmetinin organizasyonunu ana hatlarıyla belirtir. Belediyelerin Statüsü Kanunu, belediye organlarının rolünü ve yapısını düzenlemekte ve devletin yasal ve mali özerklik garantilerini özetlemektedir. Kanun, sosyal koruma, sosyal ve ekonomik kalkınma ve yerel çevre ile ilgili belediye programlarının kabulü ve yürütülmesine özel önem vermektedir. Azerbaycan, Avrupa Konseyi üye ülkeleri arasında büyükşehir belediyesi olmayan tek ülkedir.
Güvenlik Konseyi, başkanlık altındaki müzakere organıdır ve bunu Anayasaya göre düzenler. 10 Nisan 1997 tarihinde kurulmuştur. İdari bölüm, başkanlık ofisinin bir parçası değildir, ancak hem başkanın hem de ofisinin mali, teknik ve maddi faaliyetlerini yönetir.
Azerbaycan bağımsızlığını kazanmasından bu yana birçok seçim yapmış olmasına ve demokrasinin resmi kurumlarının çoğuna sahip olmasına rağmen, Freedom House tarafından "kısmen özgür" olarak sınıflandırılmaktadır. Son yıllarda çok sayıda Azerbaycanlı gazeteci, blogcu, avukat ve insan hakları aktivisti Başkan Aliyev ve hükûmet yetkililerine yönelik eleştirileri nedeniyle toplanılarak ve hapse atılmıştır. Avrupa Parlamentosu tarafından Eylül 2015'te kabul edilen bir kararda Azerbaycan'ın "son on yılda tüm Avrasya'da demokratik yönetişimde en büyük düşüş yaşadığı" yönünde açıklamalar yapmış ve bundan sonra 17 Mart 2016'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı, bazı STK'lar tarafından siyasi mahkûm olarak kabul edilen bir düzineden fazla kişiyi affedecek bir kararname imzaladı.
Bu karar, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından olumlu bir adım olarak kabul edildi. 16 Mart 2017 tarihinde, siyasi mahkûm olarak kabul edilen başka kişilerin serbest bırakılmasına neden olan başka bir af kararı imzalandı.
Azerbaycan, olarak adlandırılan bir uygulama olan yabancı yetkililere ve diplomatlara yurtdışındaki nedenlerini desteklemek ve ülkedeki seçimlerini meşrulaştırmak için sert bir şekilde eleştirildi. Ancak, 6 Mart 2017 tarihinde, (Avrupa Stratejik İstihbarat ve Güvenlik Merkezi) tarafından yayınlanan raporda insan hakları STK'larına ve Azerbaycan'daki insan hakları ihlallerini ve yolsuzluğu eleştiren araştırma kuruluşlarına saldırdı. ESISC bu raporda, ESI tarafından hazırlanan "Havyar Diplomasisi" raporunun Azerbaycan'a karşı siyasi bir savaşa girecek ve Avrupa Başbakanlarından oluşan ağın iftira temelinde bir şüphe ortamı yaratmayı amaçladığını ileri sürdü. "Rapor otoriter propagandanın en kötü geleneklerinde yazılmıştır" fikrini öne sürmüştür.
Dış ilişkiler
Kısa ömürlü Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, altı ülke ile diplomatik ilişkiler kurmayı başardı ve Almanya ile Finlandiya'ya diplomatik temsilciler gönderdi. Sovyetler Birliği'nin çökmesinden sonra kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti'nin uluslararası platformda tanınması ise yaklaşık bir yılı buldu. Azerbaycan'ı 6 Kasım 1996 tarihinde tanıyan Bahreyn, ülkeyi tanıyan en son ülke oldu. Misyonların karşılıklı değişimi de dahil olmak üzere tam diplomatik ilişkiler, ilk kez Türkiye, Pakistan, Amerika Birleşik Devletleri, İran ve İsrail ile kuruldu. Azerbaycan, Türkiye ilişkilerinin önemini özellikle vurguladı. İki devlet, birbiri arasındaki ilişkiler için "İki Devlet, Tek Millet" (İki dövlət, tək millət) ibaresini kullanmaktadır.
Azerbaycan, bugüne kadar 158 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuştur ve 38 uluslararası örgüte üyedir. Bu örgütlerden Dünya Ticaret Örgütü'nde gözlemci statüsüne sahiptir. 9 Mayıs 2006 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından üyeliğine seçilmiştir. Görev süresi ise 19 Haziran 2006'da başlamıştır.
Azerbaycan'ın dış siyasetinin öncelikleri şunlardır: Her şeyden önce toprak bütünlüğünün korunması; Dağlık Karabağ ve çevresinde işgal altında olan yedi bölgenin işgal edilmesi sorunlarının ortadan kaldırılması; Avrupa ve Avrupa-Atlantik yapısına uyum; uluslararası güvenliğe katkı; uluslararası örgütlerle iş birliği; bölgesel iş birliği ve ikili ilişkiler; savunmanın güçlendirilmesi; iç siyaset sayesinde güvenliğin teşviki; demokrasinin güçlendirilmesi; ahlaki değerlerin bilimsel, eğitimsel ve kültürel politikalarla korunması; etnik ve dini hoşgörünün korunması; ekonomik ve sosyal kalkınma; iç güvenliği ve sınır güvenliğini artırmak; göç, enerji ve ulaşım güvenliği politikası.
2007 yılının sonlarında Azerbaycan Hükûmeti, Ermeni işgali altındaki Dağlık Karabağ toprakları üzerinde uzun zamandır devam eden anlaşmazlığın çözülmemesi halinde yeni bir savaşın körükleneceğinin neredeyse kesin olduğunu belirtti. Hükûmet, askeri bütçesini artırma sürecindedir. Ayrıca, Azerbaycan ve Türkiye arasında Gürcistan üzerinden geçmesi planlanan tren yolu ulaşım projesinin gerçekleşmesinin Ermenistan'ı işgal ettiği Dağlık Karabağ'dan çekilmeye zorlayacağını düşünen Ermeni diasporası, Avrupa Birliği ve ABD'deki lobiler bu projenin karşısında olduklarını açıkça dile getirmektedirler.
Azerbaycan, terörle mücadele için kurulan uluslararası koalisyonların etkin bir üyesidir; Kosova, Afganistan ve Irak'ta barışı koruma çabalarına katkıda bulunmaktadır. NATO'nun Barış İçin Ortaklık programına da üyedir. Aynı zamanda Avrupa Birliği ile de iyi ilişkiler içindedir ve bir gün birliğe üye olmak için başvurabilir.
İdari bölgeler
Azerbaycan 14 ekonomik bölgeye ayrılmıştır; 66 rayonlar ve 12'si cumhuriyetin doğrudan yetkisi altında olan 77 şehir. Azerbaycan, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni içerir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı bu birliklerin valilerini atarken, Nahçivan hükûmeti Nahçivan Özerk Cumhuriyeti parlamentosu tarafından seçilir ve onaylanır.
|
|
|  |
Not: Merkezî yönetime doğrudan bağlı şehirler italik yazı tipi ile belirtilmiştir.
Büyük şehirler
2019 nüfus sayımına göre Azerbaycanın en büyük idari birimi 2,277,500 kişi ile Bakü, en küçük idari birimi ise 16,400 kişi ile Hızı olmuştur.
Ordu
Modern Azerbaycan ordusunun temeli, 26 Haziran 1918'de kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Ulusal Ordusu'na kadar dayanır. Ülke, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanınca, 9 Ekim 1991 tarihinde Silahlı Kuvvetler Kanunu'na göre, Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri oluşturuldu. Günümüzde ülkede her yıl 26 Haziran, Silahlı Kuvvetler Günü olarak kutlanmaktadır. 2002 itibarıyla, Azerbaycan silahlı kuvvetlerinde 95.000 etkin çalışan personel vardır. Yarı askerî birliklerin sayısı ise 17.000'i bulmaktadır. Silahlı kuvvetlerin üç şubesi vardır: Kara Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri.
Silahlı kuvvetler, gerektiğinde devlet savunmasına dahil edilebilir ve çeşitli askeri alt grupları kucaklar. Azerbaycan Millî Muhafızlığı, Sınır muhafızları komutanlığı ve İç kuvvetler başka bir paramiliter güçtür. Bu kurum, yarı bağımsızdır ve cumhurbaşkanı emrindeki bir ajans olarak etkinlik göstermektedir.
Azerbaycan, Avrupa Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'na bağlıdır ve tüm önemli uluslararası silah anlaşmaları imzalamıştır. Barış İçin Ortaklık ile Bireysel Ortaklık Eylem Planı kapsamında Türkiye'nin girişimleri ile NATO ile iş birliği yapmaktadır. Irak'a 151, Afganistan'a 184 barış kuvveti konuşlandırmıştır.
Ülkenin 2011 yılındaki askeri harcamaları $4,46 milyardır. Savunma sanayisi, küçük silahlar, küçük topçu sistemleri, tanklar, havacılık bombaları, pilotsuz araçlar ve çeşitli askeri araçlar üretmektedir.
Ekonomi
1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Azerbaycan, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası ve Asya Kalkınma Bankası'na üye oldu. Azerbaycan'ın bankacılık sistemi Azerbaycan Merkez Bankası, ticari bankalar ve bankacılık dışı kredi kuruluşlarından oluşmaktadır. Ulusal Bankası, SSCB'nin eski Devlet Tasarruf Bankası'na bağlı olan Azerbaycan Devlet Tasarruf Bankası'na dayanarak 1992 yılında kuruldu. Merkez Bankası, Azerbaycan'ın merkez bankası olarak hizmet vermekte, ulusal para birimini, Azerbaycan manatını ihraç etme ve tüm ticari bankaları denetleme yetkisine sahiptir. İki büyük ticari banka UniBank ve Dr. Cahangir Hacıyev tarafından yönetilen devlete ait 'dır.
Harcama ve talep büyümesinin etkisiyle 2007 yılının ilk çeyreğinde enflasyon oranı %16,6'ya yükselmiştir. Nominal gelirler ve aylık ücretler bu rakama göre sırasıyla %29 ve %25 artmış, ancak petrol dışı sektördeki fiyat artışları enflasyonu teşvik etmiştir. Azerbaycan, enflasyona neden olan ve enerji dışı ihracatı daha pahalı hale getiren hızla büyüyen enerji sektörü nedeniyle sözde "Hollanda hastalığı" nın bazı işaretlerini gösteriyor.
2000'li yılların başında kronik yüksek enflasyon kontrol altına alındı. Bu, 1 Ocak 2006'da ekonomik reformları güçlendirmek ve istikrarsız bir ekonominin kalıntılarını silmek için yeni bir para birimi olan yeni Azerbaycan manatının piyasaya sürülmesine yol açtı.
| “ | 2008 yılında Azerbaycan Dünya Bankası'nın İş Yapma Raporu tarafından en iyi 10 reformcundan biri olarak gösterildi. Azerbaycan, düzenleyici reformun 10 göstergesinin yedisinde iyileştirmelerle 2007/08 döneminde dünyayı en iyi reformcu olarak yönetti. Azerbaycan, Ocak 2008'de bir iş kurmanın süresini, maliyetini ve prosedür sayısını yarıya indiren tek duraklı bir mağaza işletmeye başladı. Ticari kayıtlar ilk altı ayda %40 arttı. Azerbaycan ayrıca, kredi sicilinin kapladığı borçluların sayısını iki katından fazla artırarak 1.100 dolarlık minimum kredi indirimini de ortadan kaldırdı. Ayrıca, vergi mükellefleri artık formları dosyalayabilir ve vergilerini çevrimiçi ödeyebilir. Azerbaycan'ın kapsamlı reformları, genel iş yapma kolaylığı açısından 97'den 33'e yükseldi. | ” |
Azerbaycan, 2010-2011 Küresel Rekabet Raporu'nda 57. sırada, diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinin üzerinde yer almaktadır. 2012 itibarıyla Azerbaycan'ın GSYİH'sı 1995 seviyesinden 20 kat artmıştı.Dünya Bankası 2019 İş Yapma Raporu raporuna göre, Azerbaycan, iş yapma kolaylığı açısından 57'den 25'e yükseldi. İnşaat ruhsatı almak için zaman ve maliyet önemli ölçüde azaldı (80 gün zaman ve 12.563 AZN maliyet) gibi daha kolay hale geldi, elektrik şebekesini bağlama süreci ve kredi basitleştirildi.
Enerji
Azerbaycan'ın üçte ikisi petrol ve doğal gaz bakımından zengindir. Azerbaycan petrol endüstrisinin tarihi eski döneme kadar uzanmaktadır. Arap tarihçi ve gezgin Ahmed el-Belâzürî, Abşeron yarımadasının ekonomisini antik çağda tartışmış ve özellikle petrolünden bahsetmiştir. Azerbaycan'da birçok boru hattı mevcuttur.
Küçük Kafkasya bölgesi, ülkenin altın, gümüş, demir, bakır, titanyum, krom, manganez, kobalt, molibden, karmaşık cevher ve antimonun çoğunu oluşturur. Eylül 1994'te Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ile aralarında , BP, ExxonMobil, Lukoil ve Equinor olmak üzere 13 petrol şirketi arasında 30 yıllık bir sözleşme imzalandı. Batılı petrol şirketleri Sovyet sömürüsünün dokunmasız derin su petrol sahalarına dokunabildiklerinden, Azerbaycan petrol arama ve geliştirme için dünyanın en önemli noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Bu arada Azerbaycan Devlet Petrol Fonu makroekonomik istikrarı, petrol gelirlerinin yönetiminde şeffaflığı ve gelecek nesiller için kaynakların korunmasını sağlamak için bütçe dışı bir fon olarak kuruldu.
SOCAR'ın bir yan şirketi olan Azeriqaz, 2021 yılına kadar ülkenin tam gazlaştırılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Azerbaycan, doğu-batı ve kuzey-güney enerji ulaşım koridorlarının sponsorlarından biridir. Hazar bölgesini Türkiye'ye bağlayacak Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının Temmuz 2017'de tamamlanması bekleniyor. Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı () Azerbaycan Şahdeniz'den doğal Türkiye'ye doğal gaz, Avrupa'ya ise gaz temin edecektir.
Ayrıca, 14 Eylül 2017'de SOCAR ve ortak girişimler (BP, Chevron, , Equinor, ExxonMobil, TP, ITOCHU ve ONGC Videsh) tarafından imzalanan PSA'ya göre Azerbaycan, ACG'nin geliştirilmesi konusundaki anlaşmayı 2050'ye kadar uzattı.
Tarım
Azerbaycan bölgedeki en büyük tarım havzasına sahiptir. Azerbaycan'ın yaklaşık yüzde 54,9'u tarım arazisidir. 2007 yılı başında 4.755.100 hektarlık tarım alanı kullanılmıştır. Aynı yıl toplam ahşap kaynakları 136 milyon m³'tü. Azerbaycan'ın tarımsal bilimsel araştırma enstitüleri çayırlar ve meralar, bahçecilik ve subtropikal ürünler, yeşil sebzeler, bağcılık ve şarapçılık, pamuk yetiştirme ve tıbbi bitkiler üzerine odaklanmıştır. Bazı bölgelerde tahıl, patates, şeker pancarı, pamuk ve tütün yetiştirmek kârlıdır.Hayvancılık, süt ürünleri, şarap ve alkollü içkiler de önemli çiftlik ürünleridir. Hazar balıkçılık endüstrisi, mersin balığı ve morina balığının azalan stoklarına odaklanmaktadır. En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon sığır, 5 milyon koyun, 30 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır. Arıcılık gelişmiştir. 2002'de Azerbaycan deniz ticaretinin 54 gemisi olmuştur.
Daha önce yurt dışından ithal edilen bazı ürünler yerel olarak üretilmeye başlandı. Bunlar arasında Coca-Cola tarafından Coca-Cola Bottlers LTD., Baki-Kastel tarafından bira, Nehir tarafından parke ve EUPEC Pipe Coating Azerbaijan tarafından petrol boruları bulunmaktadır.
Turizm
Turizm Azerbaycan ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Ülke 1980'lerde tanınmış bir turistik yerdi. Ancak, Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve 1990'larda Dağlık Karabağ Savaşı, turizm endüstrisine ve Azerbaycan'ın turistik yer imajına zarar verdi.
2000'li yıllar sonrası turizm endüstrisi toparlanmaya başlamıştır ve ülke o zamandan beri turist ziyaretleri ve geceleme sayısında yüksek oranda büyüme yaşamıştır. Son yıllarda Azerbaycan din, spa ve sağlık turizmi için de popüler bir yer haline gelmiştir. Kış aylarında, en son teknolojiyle donatılmış kayak olanakları sunmaktadır.
Azerbaycan hükûmeti Azerbaycan'ın gelişmesini elit bir turizm merkezi olarak öncelikli hale getirdi. Azerbaycan ekonomisine turizmin en büyük olmasa da büyük bir katkıda bulunması ulusal bir stratejidir. Bu faaliyetler Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir. Bu ülkeye vizesiz seyahat hakkı olan 63 ülke var. 10 Aralık 2020'de Türkiye ile imzalanan protokol ile iki devlet karşılıklı olarak 1 Nisan 2021 tarihinden itibaren sadece kimlik ile seyahat etmeye başladılar. E-vize ise vize alınması gereken ülkelerin yabancılarının Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ziyareti için kullanılan çevrimiçi sistemdir.
Dünya Ekonomik Forumu'nun 2015 Seyahat ve Turizm Rekabet Raporu'na göre Azerbaycan 84. sırada yer alıyor.
Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi'nin raporuna göre, 2010-2016 yılları arasında ziyaretçi ithalatında en güçlü artışı gösteren Azerbaycan ilk on ülke arasında yer aldı. Buna ek olarak, yüzde 46.1 oranla Azerbaycan en hızlı gelişmekte olan ülkeler arasında ilk sırada yer aldı.
-
![image]()
-
![image]()
Mardakan Kulesi -
![image]()
-
![image]()
Ulaşım
Azerbaycan'ın önemli uluslararası trafik yollarının kavşağında bulunması, İpek Yolu ve Güney-Kuzey koridoru üzerinde yer alması ülke ekonomisi için ulaşım sektörünün stratejik önemini artırmaktadır. Ülkedeki ulaşım sektörü, yollar, demiryolları, hava ve deniz taşımacılığını içerir.
Azerbaycan hammadde taşımacılığında da önemli bir ekonomik merkezdir. Mayıs 2006'da faaliyete başlayan 1.774 kilometre uzunluğundaki Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC), Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye topraklarından geçmektedir. BTC, yılda 50 milyon ton kadar ham petrol taşımak için tasarlanmıştır ve Hazar Denizi'ndeki petrolü küresel pazara aktarmaktadır. Ayrıca 2006 yılı sonunda faaliyete başlayan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye topraklarından geçen Güney Kafkasya Boru Hattı ise Şahdeniz doğal gazını Avrupa pazarına ek gaz olarak sunmaktadır.
Yapımı devam eden Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, Türkiye'nin İstanbul Boğazı'ndaki Marmaray projesini de hayata geçirilmesiyle birlikte Avrupa demiryollarını Kazakistan ve Çin demiryolları bağlantıları ile Asya demiryollarına bağlayacaktır.
Bilim ve teknoloji
21. yüzyılda yeni bir petrol ve gaz patlaması Azerbaycan'ın bilim ve teknoloji sektörlerindeki durumu iyileştirmeye yardımcı oldu ve hükûmet modernleşme ve yeniliği hedefleyen bir kampanya başlattı. Hükûmet, bilgi teknolojisi ve iletişim endüstrisinden elde edilen kârın büyüyeceğini ve petrol üretiminden elde edilecek karla karşılaştırılabilir olacağını tahmin ediyor.
Azerbaycan, etkilenmeyen büyük ve istikrarlı bir şekilde büyüyen bir İnternet sektörüne sahiptir; hızlı büyümenin en az beş yıl daha süreceği tahmin edilmektedir.
Ülke ayrıca telekom sektörünü geliştirmede de ilerleme kaydetmektedir. İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı (MCIT), hem politika yapıcı hem de düzenleyicidir. Genel ankesörlü telefonlar telefon santralinden veya bazı mağaza ve büfelerden token satın alınarak yerel aramalar için kullanılabilir. Belirteçler süresiz çağrı yapılmasına izin verir. 2009 yılı itibarıyla 1.397.000 ana telefon hattı ve 1.485.000 internet kullanıcısı bulunmaktadır. Dört GSM sağlayıcısı: Azercell, Bakcell, Nar Mobile, mobil şebeke operatörleri ve bir CDMA vardır.
21. yüzyılda Elçin Halilov ve diğer temel çalışmalarından esinlenilen önde gelen Azerbaycan jeodinamiği ve jeotektonik bilim insanı, şimdi Cumhuriyetçi Sismik Hizmetin büyük kısmını oluşturan yüzlerce deprem tahmin istasyonu ve depreme dayanıklı binalar tasarlamıştır.
Azerbaycan Milli Havacılık ve Uzay Ajansı, ilk uydu AzerSat 1'i 7 Şubat 2013'te Fransız Guyanası'ndaki Guyana Uzay Merkezi'nden 46° Doğu yönü pozisyonlarında yörüngeye başlatıldı. Uydu Avrupa, Asya ve Afrika'nın önemli bir bölümünü kapsıyor, TV ve radyo yayınlarının yanı sıra internet'in yayınına da hizmet ediyor. Bir uydunun yörüngeye fırlatılması, Azerbaycan'ın gelecekte kendi uzay endüstrisi ile ulus olma hedefini gerçekleştirme yolunda hayata geçirdiği ilk adımdır ve gelecekte daha fazla projeyi başarıyla uygulayabileceğinin göstericisidir.
Demografi
| Tarihî nüfus | ||
|---|---|---|
| Yıl | Nüfus | %± |
| 1897 | 1.806.700 | — |
| 1908 | 2.014.300 | %+11.5 |
| 1917 | 2.353.700 | %+16.8 |
| 1926 | 2.313.600 | %−1.7 |
| 1939 | 3.205.200 | %+38.5 |
| 1959 | 3.697.700 | %+15.4 |
| 1970 | 5.117.100 | %+38.4 |
| 1979 | 6.028.300 | %+17.8 |
| 1989 | 7.021.200 | %+16.5 |
| 1999 | 7.953.400 | %+13.3 |
| 2009 | 8.922.000 | %+12.2 |
| 2018 | 9.898.000 | %+10.9 |
| 2019 | 9.981.457 | %+0.8 |
| 2020 | 10.119.148 | %+1.4 |
| Kaynak: Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi | ||
Ocak 2019 itibarıyla Azerbaycan'ın toplam 9.981.457 olan nüfusunun %52,8'i kentsel, %47,2'si kırsaldır. Toplam nüfusun %50,1'i kadındır. Aynı yıldaki cinsiyet oranı kadın başına 0,99 erkek olmuştur.
2011 nüfus artış hızı dünya genelinde %1,09 iken, Azerbaycan'da %0,85 olmuştur. Nüfus artışını kısıtlayan önemli bir faktör yüksek bir göç düzeyidir. 2011'de burada -1.14/1.000 kişilik bir göç istatiği görülmüştür.
Azerbaycan diasporası 42 ülkede bulunur ve Alman kültür toplumu "Karelhaus", Slav Kültür Merkezi, Azerbaycan-İsrail Topluluğu, Kürt Kültür Merkezi, Uluslararası Talış Derneği, Lezgi Ulusal Merkezi, Azerbaycan-Tatar topluluğu, Kırım Tatarları topluluğu da dahil olmak üzere Azerbaycan içinde etnik azınlıklar için birçok merkez bulunmaktadır.
Etnik azınlıklar
2009 nüfus sayımına göre, ülkenin nüfusunun %91,60 Azerbaycanlılar, %2,02 Lezgiler, %1,35 Ermeni (hemen hemen tüm Ermeniler ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde yaşıyor), %1,34 Rus, %1,26 Talış, %0,56 Avar, %0,43 Türk, %0,29 Tatar, %0,28 Tat, %0,24 Ukraynalı, %0,14 Sahurlar, %0,11 Gürcü, %0,10 Yahudi, %0,07 Kürt ve %0,21'ini diğer azınlıklar oluşturmaktadır.
Kentleşme
Azerbaycan'da toplam olarak 77 şehir, 64 daha küçük rayon düzeyi şehirler ve bir özel statülü şehir bulunmaktadır. Bunları 257 şehir tipi yerleşim ve 4620 adet köy tarafından takip edilmektedir.
Dil
Azerbaycan'ın resmi dili Azerice olup nüfusun %92'sinin ana dilidir. Azerice Türk dil ailesi'nin Oğuz grubu içerisindedir ve Türkçe, Kaşkayca ve Türkmence ile yakından ilgilidir. Buna karşın Türk Dil Devrimi gibi bir devrim Azerbaycan'da yaşanmadığı için Türkçeye oranla daha fazla Arapça-Farsça sözcük içermektedir. Türkiye Türkçesi ile olan yakınlığı kökensel açıdan etkinliği en fazla olan etken olsa da tarih çizelgesinde Fars ve Doğu dilleri ile olan teması hep yüksek düzeyde olmuştur. Ancak tüm bunlara rağmen halkın konuştuğu dil Balkanlardan Hazar Denizi'ne (klasik Türk-Osmanlı-Azerbaycan Türkleri yayılım alanı) kadar "anlaşılabilirlik" düzeyinde kalmıştır. Rus işgali ile sonuçlanan ile birlikte Rusça tüm Kafkasya'da tanınırlık kazanmış ve bu durum Sovyet döneminde hızlanarak artmıştır. Günümüzde Rusça ikinci dil işlevi görmektedir (nispeten azalmış da olsa). Bununla birlikte Rusça ve İngilizce eğitim ve iletişimde ikinci ya da üçüncü dil olarak önemli rol oynamaktadır. Ülkede anadil olarak konuşulan çok sayıda diğer diller de vardır.Avarca, ,Gürcüce, Ermenice, Cuhuri,Hınalıkca,,Lezgice, Rutulca,Talışça, Tatça,, ve Udince diğer etnik gruplar tarafından konuşulmaktadır. Azerbaycan'da dil toplulukların çoğu küçüktür ve konuşanların sayıları azalmaktadır ve bu yüzden bu dillerin çoğu soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Ermenice ise hemen hemen tamamıyla ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde konuşulur.
Din
Nüfusun yaklaşık %97'si Müslümandır. Müslümanların %85'i Şii Müslümanlar ve %15'i Sünni Müslümanlardan oluşur ve Azerbaycan Cumhuriyeti dünyanın en yüksek ikinci Şii nüfusu yüzdesine sahiptir. Diğer inançlar ülkenin çeşitli etnik grupları tarafından uygulanmaktadır.Anayasa'nın 48. maddesi uyarınca, Azerbaycan laik bir devlettir ve dini özgürlük sağlamaktadır. 2006-2008 Gallup anketinde Azerbaycan'dan yanıt verenlerin sadece %21'i dinin günlük yaşamlarının önemli bir parçası olduğunu belirtmiştir. Bu Azerbaycan'ı dünyadaki en az dindar Müslüman çoğunluklu ülke yapar.
Ülkenin dini azınlıklarından tahmini 280.000 Hristiyan (%3,1) çoğunlukla Rus ve Gürcü, Doğu ve Ermeni Apostolik'dir (neredeyse tüm Ermeniler ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde yaşamaktadır). 2003 yılında burada 250 Roma Katoliği vardı. 2002 itibarıyla diğer Hristiyan mezhepleri arasında Lüteranlar, Baptistler ve Malakanlar bulunmaktadır. Ayrıca küçük bir Protestan topluluğu da vardır. Azerbaycan ayrıca 2000 yıllık bir geçmişe sahip eski bir Yahudi nüfusa sahiptir; Yahudi örgütleri Azerbaycan'da 12.000 Yahudi'nin kaldığını tahmin ediyor.Yehova'nın Şahitleri topluluklarının yanı sıra diğer dini toplulukların taraftarları da burada vardır. Ülkedeki bazı dini cemaatler gayri resmi olarak dini özgürlüklerden kısıtlanmıştır. ABD Dışişleri Bakanlığı konuyla ilgili bir raporda, bazı Müslüman ve Hristiyan grupların katı üyelerinin tutuklandığından ve birçok katı dindar grubun Devlet Dini Organizasyonlarla Çalışma Komitesine kaydolmakta zorlandığı belirtiliyor.
-
![image]()
Temeli 743 yılında atılan Azerbaycan'ın en eski ve Kafkasya'ın ikinci en eski camiisi Şamahı Ulu Camii -
![image]()
(az) -
![image]()
(az) -
![image]()
(az)
Eğitim
Azerilerin yüksek bir yüzdesi, özellikle bilimsel ve teknik konularda bir tür yükseköğrenim görmüştür. Sovyet döneminde okuryazarlık ve ortalama eğitim seviyeleri, standart alfabedeki iki değişikliğe rağmen, 1920'lerde Arap alfabesi'nden Latin alfabesi'ne ve 1930'larda Latin alfabesi'nden Kiril alfabesi'e geçilmiştir. 1992 yılında ise Latin alfabesine geri dönüldü.
Sovyet verilerine göre, erkek ve kadınların yüzde 100'ü 1970 yılında okuryazardı. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Raporu 2009'a göre Azerbaycan'daki okuma yazma oranı %99,5'tir. Bu oranla, Azerbaycan, Türk ülkeleri arasında en çok okuryazarlık oranına sahip ülkedir.
Bağımsızlıktan bu yana, Azerbaycan Parlamentosu'nun kendisini Sovyetler Birliği'nden ayırmak için kabul ettiği ilk yasalardan biri, Kiril alfabesi'nin yerini almak için değiştirilmiş Latin alfabesi'ni benimsemek olmuştur. Bunun dışında Azerbaycan sistemi çok az yapısal değişikliğe uğramıştır. İlk değişiklikler arasında din eğitiminin yeniden kurulması (Sovyet döneminde yasaklandı) ve Azerbaycan dilinin kullanımını yeniden vurgulayan ve ideolojik içeriği ortadan kaldıran müfredat değişiklikleri yer almıştır. Eğitim kurumları: anaokul, ortaokul, lise ve meslek liseleri dahil olmak üzere binlerce okul içerir. 9. sınıfa kadar eğitim zorunludur.
Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır. Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır.
Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün Uygulamalı Matematik ve , Kimya, Jeoloji, Biyoloji, Tarih, Filoloji, İlahiyat, Coğrafya, Gazetecilik, Hukuk, Mekanik ve Matematik, Fizik, , Felsefe, Kütüphane Çalışmaları, Uygulamalı Matematik Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Doğu Çalışmaları kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır.
Özel ve devlet olmak üzere toplam 49 tane kanuni üniversite mevcuttur ve bu üniversiteler özellikle Türk ve birçok yabancı öğrenciye eğitim vermekte, eski doğu bloğu ülkeler arasında kaliteli eğitim veren ülkeler arasında sayılmaktadır.
Azerbaycan'da 38 devlet ve 11 özel üniversite bulunmaktadır. Bakanlık tarafından yayınlanan raporlar, 2016 yılında 34.224 öğrencinin sınavdan geçtiğini ve bir üniversiteye yerleştiğini bildirdi. Üniversiteler ülkede 11.566 profesör ve 12.616 öğretim üyesi istihdam etmektedir. Azerbaycan kültürü her zaman seküler öğrenmeye büyük saygı duyduğundan, ülke geleneksel olarak eski Sovyetler Birliği Müslüman halkları için bir eğitim merkezi olmuştur. Bu nedenle ve petrol endüstrisinin Azerbaycan ekonomisindeki rolü nedeniyle, Azerbaycanlıların nispeten yüksek bir yüzdesi, özellikle bilimsel ve teknik konularda bir tür yükseköğrenim görmüştür. Birçok meslek enstitüsü, petrol endüstrisi ve diğer birincil endüstriler için teknisyen yetiştirmektedir.
Kültür
Azerbaycan kültürü birçok etkinin sonucu olarak gelişmiştir. Günümüzde, küreselleşmiş tüketim kültürü de dahil olmak üzere Batı etkilerine rağmen ulusal gelenekler ülkede iyi korunmaktadır. Azerbaycan kültürünün ana unsurlarından bazıları şunlardır: müzik, edebiyat, halk oyunları ve sanat, mutfak, mimari, sinematografi ve Nevruz. Aile tatili olan Nevruz, eski İran Zerdüştlük dininde Yeni Yıl geleneksel kutlamalarından türemiştir.
Azerbaycan nüfusu, yukarıda belirtildiği gibi, Azerbaycanlıların yanı sıra ülkenin çeşitli bölgelerinde sıkıca yaşayan diğer milletlerden veya etnik gruplardan oluşmaktadır. Azerbaycan'ın ulusal ve geleneksel kıyafetleri ve Papak'dır. Ayrıca, ülkede devlet bütçesinden finanse edilen Rusça, Gürcüce, Kürtçe, Lezgice ve Talışça radyo yayınları var. Balaken ve Haçmaz'daki bazı yerel radyo istasyonları Avar ve Tat dillerinde de yayın düzenlemektedir. Bakü'de Rusça, Kürtçe, Lezgice ve Talışça gazeteler yayınlanmaktadır. Ayrıca, Yahudi toplumu haftalık "Sokhnut" Aziz gazetesini yayınlıyor.
Müzik ve halk dansları
Yaklaşık bin yıllık geçmişi olan Azerbaycan müziği ritmik ve farklı melodiler üretmiş, müziğinin konularını Azeri halkının yaşantıları ve karşılaştıkları sosyal olaylarından konu almıştır. Azeri dili çoğunlukla Türkçe, Arapça ve Farsça kökenli sözlerden etkilendiğinden yapılan geleneksel Azeri müziklerde de Kafkas, Orta Asya ve İran ağırlıklı etkiler göze çarpmaktadır.
Geleneksel Azeri müziklerinde çalgı olarak tar, kemençe, ut, bağlama, balaban, zurna, kaval, nağara, garmon, tütek, tef ve davul kullanılmaktadır. Ayrıca davul, garmon (küçük akordeon), tutek (düdük flüt), daf (davullar) ve nagara çalgılarıda melodilerde sıkça kullanılabilen enstrümanlardandır.
Muğam, Meyhana ve Âşık sanatı Azerbaycan'ın birçok müzik geleneği arasındadır. Muğam genellikle şiir ve enstrümantal araları olan bir süittir. Muğam okurken, şarkıcılar duygularını şarkı ve müziğe dönüştürmek zorundadır. Orta Asya ülkelerinin muğam geleneklerinin aksine, Azerbaycan muğamı daha serbest biçimli ve daha az katıdır; genellikle doğaçlama caz alanı ile karşılaştırılır. UNESCO, Azerbaycan muğam geleneğini 7 Kasım 2003 tarihinde Sözlü ve Somut Olmayan İnsanlık Mirasının Başyapıtı ilan etti. Meyhana, genellikle belirli bir konuda doğaçlama yapan birkaç kişi tarafından gerçekleştirilen bir tür geleneksel Azerbaycan halkının eşliksiz şarkısıdır.
Âşık, şiir, hikâye anlatımı, dans, vokal ve enstrümantal müziği Azerbaycan kültürünün bir sembolü olarak duran geleneksel bir performans sanatında birleştirir. Saz Azerbaycan müziğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu geleneğin kökeni eski Türk halklarının Şamanistik inançlarından kaynaklanmaktadır. Âşıkların şarkıları ortak üslerde yarı doğaçlamadır. Azerbaycan Âşık sanatı 30 Eylül 2009 tarihinde UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil edilmiştir.
1960'lı yılların ortalarından bu yana, Batı'dan etkilenen Azerbaycan pop müziği, çeşitli şekillerde, Azerbaycan'da popülerlik kazanırken, rock ve hip hop gibi türler yaygın olarak üretildi ve popülerlik kazandı. Azerbaycan pop ve Azerbaycan halk müziği Alim Kasımov, Reşid Behbudov, Vakıf Mustafazade, Müslüm Magomayev, Şövket Alekberova gibi sanatçıların uluslararası popülaritesi ile ortaya çıktı. Azerbaycan, Eurovision Şarkı Yarışması'na hevesli bir katılımcıdır. Azerbaycan 2008 Eurovision Şarkı Yarışması'nda ilk övgüye değer yer tutmuştur. Ülke, 2009 yılında üçüncü, ertesi yıl beşinci oldu. Eldar ve Nigar, Azerbaycan'ın 2012'de Bakü'de yarışmaya ev sahipliği yapma hakkı veren "Running Scared" şarkısıyla 2011 Eurovision Şarkı Yarışması'nda birincilik kazandı.
Düzinelerce Azerbaycan halk dansı vardır. Genelde resmî kutlamalarda sergilenirler ve dansçılar gibi iyi korunmuş ulusal kıyafetler giyerler. Çoğu dansın çok hızlı bir ritmi vardır. Ulusal dans, Azerbaycan ulusunun özelliklerini göstermektedir.
Edebiyat
Bugünkü Azerbaycan topraklarında doğan şair ve filozof Nizami (Gencevî) Orta Çağ yazarları arasında yer alır. Eserleri arasında "Hemşah", "Esrar Hazinesi" "Hüsrev ve Şirin", "Leyla ile Mecnun" yer alır. Azerbaycan'ın erken dönem edebî figürleri arasında yer alan diğer isim de İzzeddin Hasanoğlu'dur. Türkçe ve Farsça gazeller yazmıştır. Farsça gazellerinde takma isim kullanırken Türkçe gazellerde kendi adını kullanır.
Klasik edebiyat ise 14. yüzyılda Tebriz ve Şirvan'a ait farklı lehçelerde şekillendi. Kadı Buhaneddin, Hakiki ve Habibi bu dönemin şairleri arasındadır. 14. yüzyılın sonunda ise Nesimi’nin edebi çalışmaları öne çıkar. 15. yyın başında da etkin olan şair Türk edebiyat tarihinin en önemli divan şairleri arasında yer alır. Aynı zamanda Farşca ve Arapça şiirleri de vardır. Divan edebiyatı ve gazel türünün gelişimine katkı sağlayan 2 önemli isim de Fuzuli ve Hatayi'dir. Hayati Şah İsmail'in mahlasıdır.
16. yüzyılda, Dede Korkut hikâyeleri kopyalanmıştır. Bu hikâyeler Oğuz göçebe geleneğine ait sözlü hikâyelerdir ve 12 öyküden oluşurlar. 16. yüzyıl şairi Fuzuli, de bu süreçte Arapça Farça ve Azerice felsefi ve lirik gazeller yazmıştır. Aynı yüzyılda, Azerbaycan edebiyatında ozan geleneği de gelişmiştir. Koşma adıyla billinen spesifik bir tarz da bu dönemde edebiyata girmiş ve Şah İsmail ile oğlu Şah Tahmasb tarafından geliştirilmiştir.
Azerbaycan modern edebiyatı ise Şirvani lehçesine dayanır. Azerice ilk gazete Ekinci 1875’te yayımlanmıştır.
Mimari
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Heykel
1940'lı ve 50'li yıllarda Azerbaycan'da heykellerin yaygınlığı artmıştır. Önemli eserler arasında Mirza Fetali Ahundov (, 1930), Nizami Genceviye (Fuad Abdurrahmanov, 1949), Hükûmet Evi'nin karşısında Lenin'e (, 1954), (Ömer Eldarov, 1960), (Tokay Memmedov, 1960), Mikail Müşfik (, 1968), Kara Karayev (, 1968) gösterilebilir.
Sinematografi
Şimdiye kadar Azerbaycan'da 3000'den fazla film çekilmiştir. Bunlardan 300 kadarı uzun metraj sinema filmi, 100'den fazlası kısa metraj sinema filmi, 20'den fazlası uzun metraj televizyon sinema filmi, 30'dan çoğu kısa metraj televizyon sinema filmi, 20 kadarı dizi, 10 kadarı uzun metraj müzikal, 100'den fazlası televizyon tiyatro oyunu, 50 kadarı televizyon sinema-tiyatro oyunu, 100 kadarı çizgi film, 20 kadarı televizyon çizgi film, 50 kadarı uzun metraj belgesel, 1100'den çoğu kısa metraj belgesel, 20 kadarı uzun metraj televizyon belgeseli, 600'den fazlası ise kısa metraj televizyon belgeselidir.
Halk sanatları
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Mutfak
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Edebiyat
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Spor
Serbest güreş Azerbaycan'ın millî sporudur. Azerbaycan bu dalda toplam 14 madalya kazanmıştır. Günümüzde Azerbaycan'daki en yaygın sporlar satranç ve futboldur.
Azerbaycan millî futbol takımı uluslararası arenada düşük bir performans sergilemektedir. Bunun başlıca nedenlerinden birisi Azerbaycan merkezli futbol kulüplerinde oynayan yabancı uyruklu futbolcular olarak görülmektedir. 2009 yılının şubat ayında açılan Azerbaycan Futbol Akademisi'nin gençlerin futbola olan ilgisinin artmasında büyük bir adım atılmasının sağlayacağı düşünülmektedir. Azerbaycan merkezli en başarılı futbol kulüpleri Neftçi, Bakı, İnter Bakü, Karabağ ve Hazar Lankaran takımlarıdır. Neftçi 2012 yılında play-off maçlarında Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin APOEL takımını eleyerek 2012-13 UEFA Avrupa Ligi gruplarına kalarak Azerbaycan futbolunda bir ilki gerçekleştirmiştir. Ülke 'nın düzenlemiştir. Futsal da Azerbaycan'da popüler olan sporlardan birisidir. Azerbaycan millî futsal takımı 2010 yılında Macaristan'da düzenlenen UEFA Futsal Şampiyonasında dördüncü olmuştur. Azerbaycan takımı Araz Nahçıvan UEFA Futsal Kupasının 2009-10 ve 2013-14 sezonlarında bronz madalya kazanmıştır.
Tavlanın Azerbaycan kültüründe önemli bir yeri bulunmaktadır. Tavla, Azeriler arasında çok popüler bir oyundur. Bu oyunun Azerbaycan'da birçok farklı oynanış tarzı vardır. Sovyetler Birliği döneminde olduğu gibi satranç Azerbaycan'da hâlen yaygındır. Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov, , Vügar Haşimov, ve Garri Kasparov ülkede yetişen dünya çapında tanınmış satranç oyuncularıdır. Azerbaycan birçok uluslararası satranç turnuvasına ev sahipliği yapmış ve 2013 tarihli Avrupa Takım Satrancı Şampiyonası'nda ipi göğüslemiştir.
Dünya çapında üne sahip olan diğer Azeri atletler şunlardır: güreşte Namık Abdullayev, Tuğrul Askerov, Ruşen Bayramov, Şerif Şerifov, , Ferid Mansurov, atletizmde , judoda Elnur Memmedli, Mevlüd Miraliyev, karatede Rafael Ağayev, voleybolda , Natalya Mammadova, halterde , , ve K-1 dövüşçüsü Zabit Samedov.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "The Constitution of the Republic of Azerbaijan" (PDF). President of the Republic of Azerbaijan. The Official Website of the President of the Republic of Azerbaijan. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2020.
I. The official language of the Republic of Azerbaijan is Azerbaijani Language. The Republic of Azerbaijan guarantees the development of Azerbaijani Language.
- ^ "National (ethnic) composition of population". Devlet İstatistik Komitesi. 2019. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2023.
- ^ "Azərbaycanda əhali sayı da artıb, boşanmalar da - Rəsmi STATİSTİKA". modern.az. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
- ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". imf.org. International Monetary Fund. May 2022. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2022.
- ^ "Gini Index". World Bank. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ E. Cornell, Svante (2006). The Politicization of Islam in Azerbaijan. Silk Road Paper. ss. 124, 222, 229, 269-270.
- ^ Swietochowski, Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1920, İstanbul, Bağlam, 1988. s.239-240
- ^ a b (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (2. bas.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ss. 218-220, 229. ISBN .
- ^ "Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года". United Nations. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. (Rusça)
- ^ "Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года". United Nations. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. (Rusça)
- ^ "Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года". United Nations. 26 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. (Rusça)
- ^ "Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года". United Nations. 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. (Rusça)
- ^ Cooper, Andrew; Morris, Katherine, "The Nagorno-Karabakh Conflict in Light of Polls in Armenia and Nagorno-Karabakh", Europe's Next Avoidable War, Palgrave Macmillan, ISBN , erişim tarihi: 29 Aralık 2020
- ^ a b . British Foreign & Commonwealth Office. 9 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007.
- ^ Europa Publications Limited (1998). Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge. s. 154. ISBN .
- ^ "Elections & Appointments – Human Rights Council". United Nations. 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2009.
- ^ "The non-aligned engagement". . 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mayıs 2011.
- ^ Cornell, Svante E. (2010). Azerbaijan Since Independence. M.E. Sharpe. ss. 165, 284.
Indicative of general regional trends and a natural reemergence of previously oppressed religious identity, an increasingly popular ideological basis for the pursuit of political objectives has been Islam.... The government, for its part, has shown an official commitment to Islam by building mosques and respecting Islamic values... Unofficial Islamic groups sought to use aspects of Islam to mobilize the population and establish the foundations for a future political struggle.... Unlike Turkey, Azerbaijan does not have the powerful ideological legacy of secularism... the conflict with Armenia has bred frustration that is increasingly being answered by a combined Islamic and nationalist sentiment, especially among younger people... All major political forces are committed to secularism and are based, if anything, on a nationalist agenda.
- ^ (PDF). United Nations Development Programme. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
- ^ . Newsweek. 15 Ağustos 2010. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.
- ^ . News.Az. 28 Ekim 2011. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
- ^ . The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007.
- ^ "Seventh United Nations survey of crime trends and operations of criminal justice systems, covering the period 1998 – 2000" (PDF). United Nations Office on drugs and crime division for policy analysis and public affairs. ss. 13-15. 14 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.
- ^ "Homicide statistics, Trends (2003–2008)" (XLS). UNODC. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2012.
- ^ "Cole, Timothy Marcus, (born 2 May 1965), HM Diplomatic Service; Head of International Organisations, Foreign and Commonwealth Office, since 2016", Who's Who, Oxford University Press, 1 Aralık 2013, 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Aralık 2020
- ^ Charbonneau, Louis; Worsnip, Patrick (24 Ekim 2011). "Azerbaijan wins U.N. council seat, Slovenia withdraws". Reuters. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
- ^ PAÜ Farsça Sözlük
- ^ Chaumont, M. L. (1987). "Atropates". Encyclopaedia Iranica. 3.1. Londra: Routledge & Kegan Paul.
- ^ a b (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press. ISBN .
- ^ Minahan, James (1998). Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. Greenwood Publishing Group. s. 20. ISBN .
- ^ Chamoux, François (2003). Hellenistic Civilization. John Wiley and Sons. s. 26. ISBN .
- ^ Bosworth A.B., Baynham E.J. (2002). Alexander the Great in Fact and Fiction. Oxford University Press. s. 92. ISBN .
- ^ Houtsma, M. Th (1993). First Encyclopaedia of Islam 1913–1936 (reprint bas.). BRILL. ISBN .
- ^ Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre-Islamic History. Encyclopedia Iranica. ss. 221-224. ISBN .
- ^ Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kuruluşu 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Dilara Mehmetoğlu. (Türkçe)
- ^ Azakov, Siyavush. (PDF). Institute of Physics. . 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2007.
- ^ Chaumont, M. L. (1984). "Albania". Encyclopaedia Iranica.
- ^ The Cambridge history of Iran. Fisher, W. B. (William Bayne). Cambridge,: University Press. 1968-1991. ISBN . OCLC 745412. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ "AZERBAIJAN". Encyclopaedia Iranica Online. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
- ^ a b Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies : held in Cambridge, 11th to 15th, 1995. Sims-Williams, Nicholas., Societas Iranologica Europaea. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. 1998-1999. ISBN . OCLC 39698497. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Roy, Olivier, 1949- (2007). The new Central Asia : the creation of nations. Newly updated ed. Londra: I.B. Tauris. ISBN . OCLC 123375427. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ M. Behramnejad, «Karakoyunlular, Akkoyunlular: İran ve Anadoluda Türkmen Hanedanları», s. 14: Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenlerinin bölgedeki hakimiyetleri sonucunda birçok Türkmen aşiret bölgeye yerleşmiş, bunların bakiyeleri tarafından İran'da Safevî Devleti teşkil edilmiştir. Bugün Doğu Anadolu'nun bir kısmında başta Iğdır, Kars, İran ve Azerbaycan'da kullanılan Azerice denilen doğu Oğuz veya Türkmen lehçesi bunlardan bize kalan önemli miraslardır.
- ^ M. Faruk Sümer, «Kara Koyunlular», s. VIII: Karakoyunlular Anadolu'dan İran'a vuku bulan bu siyasi göç hareketlerinin müsebbibi oldukları gibi, aynı zamanda İran'da yeniden Türkmen hâkimiyetinin başlamasının ve bununla alâkah olarak da Azerbaycan'ın kat'i bir surette Türkleşmesini temin edecek yeni bir iskan hareketinin ilk âmili de olmuşlardır. Bu sözlerden de anlaşlıacağı üzere, onların konuştukları Türkçe, tabil bugün Azeri lehçesi denilen doğ Oguz veya Türkmen lehçesi idi. Karakoyunlu hükümdarlarından Cihan Şah'ın Azeri edebiyatının mümessillerinden biri oldugu bugün kat'i olarak anlaşılmıştır.
- ^ Nesib Nesibli, "Osmanlı-Safevî Savaşları, Mezhep Öeseşes ve Azerbaucan", Türkler, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, , s.895.
- ^ Price, Massoume (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO. p. 66. . "The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the Azerbaijani language."
- ^ «Mission to the Lord Sophy of Persia, (1539- 1542) / Michele Membré ; translated with introduction and notes by A.H. Morton», p. 10-11
- ^ David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. — С. 165. The primary court language remained Turkish. But it was not the Turkish of Istambul. It was a Turkish dialect, the dialect of the Qizilbash Turkomans, which is still spoken today in the province of Azerbaijan, in north-western Iran.
- ^ Willem Floor, Hasan Javadi, The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran. Оригинальный текст (англ.) During the Safavid period Azerbaijani Turkish, or, as it was also referred to at that time, Qizilbash Turkish, occupied an important place in society, and it was spoken both at court and by the common people... Throughout the Safavid period there were two constants to Azerbaijani Turkish as a spoken language in Iran. First, it was and remained the official language of the royal court during the entire Safavid period. Second, the language remained the spoken language of the Turkic Qizilbash tribes and was also spoken in the army.
- ^ Roger Savory (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. p. 213. .
qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court, as did the Safavid shahs themselves; lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the decline from the pure classical standards of former times
- ^ The Caspian : politics, energy and security. Akiner, Shirin. Londra: RoutledgeCurzon. 2004. ISBN . OCLC 53938017. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Avery, Peter; Hambly, Gavin (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. p. 126.
Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of 1795, he assembled a force of some 60,000 cavalries and infantry and in Shawwal Dhul-Qa'da/May, set off for Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura, formerly under Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the most important was Qarabagh, with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same name; Shirvan across the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both banks of the Kura, Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis.
- ^ Batalden, Stephen K. (1997). The newly independent states of Eurasia : handbook of former Soviet republics. 2nd ed. Batalden, Sandra L. Phoenix, Ariz.: Oryx. ISBN . OCLC 36181149. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ a b Swietochowski, Tadeusz, 1934-2017, (1995). Russia and Azerbaijan : a borderland in transition. New York: Columbia University Press. ISBN . OCLC 31776666. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Walker, Christopher J., 1942-2017. (1980). Armenia : the survival of a nation. Londra: Croom Helm. ISBN . OCLC 16492025. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Saparov, Arsene,. From conflict to autonomy in the Caucasus : the Soviet Union and the making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Londra. ISBN . OCLC 1124532887. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Foster-Simons, Frances; Feldbrugge, F. J. M.; van den Berg, G. P.; Simons, William B. (1986). "Encyclopedia of Soviet Law". The American Journal of Comparative Law. 34 (3): 587. doi:10.2307/840369. ISSN 0002-919X. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ King, Charles, 1967- (2008). The ghost of freedom : a history of the Caucasus. Oxford: Oxford University Press. ISBN . OCLC 171614379. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ The heritage of Armenian literature. Hacikyan, A. J. (Agop Jack), 1931-, Basmajian, Gabriel., Franchuk, Edward S., Ouzounian, Nourhan. Detroit: Wayne State University Press. ISBN . OCLC 42477084. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ Encyclopedia of the Ottoman Empire. Ágoston, Gábor,, Masters, Bruce Alan, 1950-. New York, NY: Facts On File. 2009. ISBN . OCLC 435911915. 29 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ "CAUCASUS AND IRAN". Encyclopaedia Iranica Online. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2020.
- ^ Goldstein, Erik. (1992). Wars and peace treaties, 1816-1991. Londra: HarperCollins Academic. ISBN . OCLC 23769749. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ a b c Russia at war : from the Mongol conquest to Afghanistan, Chechnya, and beyond. Dowling, Timothy C.,, Menning, Bruce,. Santa Barbara, California. ISBN . OCLC 880349770. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Cronin, Stephanie. (2012). Iranian-Russian Encounters : Empires and Revolutions since 1800. Hoboken: Taylor and Francis. ISBN . OCLC 823386943. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Mikaberidze, Alexander,. Historical dictionary of Georgia. Second edition. Lanham. ISBN . OCLC 881592473. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Atabaki, Touraj. (2000). Azerbaijan : ethnicity and the struggle for power in Iran. Rev. ed. Atabaki, Touraj. Londra: I.B. Tauris Publishers. ISBN . OCLC 45052966. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Rezvani, Babak, 1973- (2014). Ethno-territorial conflict and coexistence in the caucasus, Central Asia and Fereydan. Amsterdam: Vossiuspers UvA. ISBN . OCLC 1031850759.
- ^ "The Struggle for Transcaucasia (1917–1921). By <italic>Firuz Kazemzadeh</italic>. With an Introduction by <italic>Michael Karpovich</italic>, Professor of History, Harvard University. (New York: Philosophical Library. 1951. Pp. xiii, 356. $5.75.)". The American Historical Review. Nisan 1953. doi:10.1086/ahr/58.3.625. ISSN 1937-5239. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Schulze, Reinhard. A modern history of the Islamic world. Azodi, Azizeh. Londra: I.B. Tauris. ISBN . OCLC 53334817. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından .
- ^ a b Kazemzadeh, Firuz. (1981). The struggle for Transcaucasia, 1917-1921. Hyperion reprint ed. Westport, Conn.: Hyperion Press. ISBN . OCLC 6813688.
- ^ Zonn, I. S. (2010). The Caspian sea encyclopedia. Kosti︠a︡noĭ, A. G., Kosarev, A. N. Berlin: Springer. ISBN . OCLC 654399153. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ a b Lane, David (1990). SOVIET SOCIETY UNDER PERESTROIKA. Abingdon, UK: Taylor & Francis. ISBN .
- ^ David Lane (1991). Lane, David: Soviet Society Under Prestroyka (İngilizce). Routledge. s. 13.
- ^ Gunes, Hakan. "Sovyet Sonrası Orta Asya'da Kalkınma Modelleri: Yapısal Dönüşümün Karşılaştırmalı Analizi" (İngilizce). 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
- ^ "Human Rights Watch. "Playing the "Communal Card": Communal Violence and Human Rights"". "İnsan Hakları İzleme Örgütü". 11 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ a b "Millî Məclisin tarixi. Azərbaycan SSR Ali Soveti (1920–1991-ci illər)". 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.
- ^ Federik Coene (2009). The Caucacus: An İntroduction. 0-203-87071-9 (İngilizce). Routledge. s. 64.
- ^ "Azerbaijan". World Factbook. CIA. 2009. 10 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ Thomas De Waal. Black Garden: Armenia And Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press, ss. 286. .
- ^ "A Conflict That Can Be Resolved in Time: Nagorno-Karabakh". International Herald Tribune. 29 Kasım 2003. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ "General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan, demanding withdrawal of all Armenian forces". United Nations General Assembly. 14 Mart 2008. 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2008.
- ^ . The Great Soviet Encyclopedia (1979). 3 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ "Southern Caucasus: Facing Integration Problems, Ethnic Russians Long For Better Life". EurasiaNet.org. 30 Ağustos 2003. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ "Massacre by Armenians Being Reported - New York Times". The New York Times. 3 Mart 1992. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ Chronology 1919 - 2005 : BBC timeline : Afghanistan-a chronology of key events / British Broadcasting Cooperation (BBC). University of Arizona Libraries. 2005. 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Lease, Benjamin (Şubat 2000). Neal, John (25 August 1793–20 June 1876), author and women's rights activist. American National Biography Online. Oxford University Press. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ "Iraqi Coup Attempt". MERIP Reports (19): 15. Ağustos 1973. doi:10.2307/3011844. ISSN 0047-7265.
- ^ Joselit, David (Ocak 2003). "An Allegory of Criticism". October. 103: 3-14. doi:10.1162/016228703762874188. ISSN 0162-2870. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Schrum, Ethan (Ekim 2015). Kerr, Clark (17 May 1911–01 December 2003). American National Biography Online. Oxford University Press. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ "Tragedy Massacre in Khojaly - TIME". TIME. 28 Şubat 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ Coene, Frederik. (2010). The Caucasus : an introduction. Londra: Routledge. ISBN . OCLC 475058603. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ a b . The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 25 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007.
- ^ a b c d e . Central Asia and Caucasus Institute. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007.
- ^ . News.Az. 10 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2010.
- ^ "Ecological problems in Azerbaijan". Enrin.grida.no. 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Haziran 2010.
- ^ . 7 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2009.
- ^ . Karabakh Foundation. 13 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2013.
- ^ . Heydar Aliyev Foundation. 29 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2010.
- ^ . Azerbaijan.az. 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . Supremecourt.gov.az (İngilizce). 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . www.azconsulatela.org. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Azerbaijan ruling party wins elections". www.aljazeera.com. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Breaking News, World News and Video from Al Jazeera". www.aljazeera.com. 11 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Azerbaijan - Politics". www.globalsecurity.org. 14 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ "Efficiency of justice – CEPEJ – European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) – Report requested by the Ministry of Justice of Azerbaijan – Assessment of policy and procedures for the selection of judges in Azerbaijan – prepared by Mr Audun Hognes BERG, Head of International Secretariat, Norwegian Courts Administration, CEPEJ Bureau member and Ms Ivana GORANIĆ, Director of the Judicial Academy, Republic of Croatia, Representative of the Lisbon Network to the CEPEJ". rm.coe.int. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Konstitusiyaya dəyişiklik edilir, prezidentlik üçün yaş limiti ləğv olunur". Azadlıq Radiosu (Azerice). 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Azerbaijani President Unveils Proposed Constitutional Amendments". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Avenue, Human Rights Watch (18 Aralık 2018). "World Report 2019: Rights Trends in Azerbaijan". Human Rights Watch (İngilizce). 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . www.worldnomads.com. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Kazımov, Seymur (25 Ekim 2016). "Bakı şəhər Bələdiyyəsi nə üçün yaradılmır?". BBC News Azərbaycanca (Azerice). 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Council of Europe European Commission for the efficiency of justice (CEPEJ)" (PDF). European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ). 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . European Forum. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Board, Editorial (25 Eylül 2015). "No, this is the truth about Azerbaijan's repression". Washington Post. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Release of Activists, Journalists, and Political Party Members in Azerbaijan". U.S. Department of State. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi – SƏNƏDLƏR » Sərəncamlar Məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfv olunması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". president.az (Azerice). 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Azerbaijan". Freedom House (İngilizce). 23 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "DISGRACED: Azerbaijan and the End of Election Monitoring As We Know It" (PDF). ESIWEB. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . EUobserver (İngilizce). 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ "Baku Smooths Over Its Rights Record With A Thick Layer Of Caviar". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Board, Editorial (1 Mart 2015). "Jailed without trial in Azerbaijan". Washington Post. 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ (PDF). Civic Solidarity. 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ a b "Azerbaijan – Foreign Relations". Country Studies. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007.
- ^ "Bilateral relations". Ministry of Foreign Affairs. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2007.
- ^ Lenk, Arthur (7 Mart 2007). "15th Anniversary of Israel-Azebraijan Diplomatic Relations" (PDF). Ministry of Foreign Affairs of Israel. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2008.
- ^ Kardas, Saban. "Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan". Eurasia Daily Monitor Volume. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.
- ^ Katik, Mevlut. "Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position". EurasiaNet. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.
- ^ "2 devlet tek millet tek yürek". Hürriyet. 26 Ekim 2011. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2013.
- ^ a b c (PDF). United Nations. 23 Mayıs 2007. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2007.
- ^ . ISN Zurich. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2006.
- ^ "Middle East :: Azerbaijan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ . Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi. 2 Temmuz 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ Samadov, Anar. . Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020.
- ^ 2013 Demographic statistics according to the administrative divisions
- ^ . Embassy of Republic of Azerbaijan in Pakistan, 2005, Chapter 3. 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
- ^ "Creation of National Army in 1918" (Rusça). 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
- ^ "Law of the Republic of Azerbaijan on Armed Forces" (Rusça). No. 210-XII. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ . 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013..
- ^ Blandy, C. W. (2008). (PDF). Caucasus Series 08/17. – Defense Academy of the United Kingdom. s. 12. 10 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
- ^ . Heydar Aliyev Heritage Research Center. 25 Aralık 1996. 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.|dil=Rusça}}
- ^ Abbasov, Shahin. "Azerbaijan: Baku Can Leapfrog over Ukraine, Georgia for NATO Membership". EurasiaNet. 6 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ Владимир Мухин (24 Ocak 2011). "Карабахский детонатор на взводе – В Баку и Ереване все четче звучит воинственная риторика". Nezavisimaya Gazeta. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.
- ^ . BBC Monitoring Service. 11 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008.
- ^ "Azerbaijan to produce tanks, aviation bombs and pilotless vehicles in 2009". panarmenian. 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2008.
- ^ . Today.Az. 23 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.
- ^ . Today.Az. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2011.
- ^ . Azerbaijan.az. 19 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . Today.Az. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . azer.com. 16 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ İsmayılov, Rövşən. "Azerbaijan's Manat Makeover: Good Times Ahead?". Eurasia.net. 14 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ "World Economic Forum – The Global Competitiveness Report 2010-2011" (PDF). WeForum. 22 Eylül 2010 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ "Bibliothek der Friedrich-Ebert-Stiftung" (PDF). Library.fes.de. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ Doing Business 2019 : Training for Reform : comparing business regulation for domestic firms in 190 economies (PDF) (16.ition bas.). ABD: World Bank. ss. 5,11,13. ISBN . 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ "Doing Business 2019: A Year of Record Reforms, Rising Influence". World Bank (İngilizce). 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ Hiault, Richard (31 Ekim 2018). "Vie des affaires : la France perd encore du terrain". Les Echos (Fransızca). 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ Doing business 2018 : reforming to create jobs : comparing business regulation for domestic firms in 190 economies (PDF) (15.ition bas.). ABD: World Bank. 2018. s. 4. ISBN . 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . Azerbaijan.az. 1 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . globalEDGE. 12 Ekim 2007. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . web.archive.org. 3 Ekim 2011. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ "News and insights | Home". BP global (İngilizce). 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
- ^ . The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 10 Haziran 2007. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . www.cac-biodiversity.org. 20 Mart 2007. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . www.dol.gov. 14 Mayıs 2015. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Transportation - Azerbaijan - system". www.nationsencyclopedia.com. 18 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ (PDF). www.azstat.org. 2 Şubat 2007. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Rapid Tourism Assessment for the Azerbaijan Tourism Sector Development Program | OSCE". www.osce.org. 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Azərbaycan Qarabağın turizm imkanlarını təbliğ edir". Azadlıq Radiosu (Azerice). 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Rövşən, İsmayılov. "Azerbaijan: Baku Boom Has Yet to Hit Regions". eurasianet.org. 19 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . Tourism.az. 28 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Global Passport Power Rank | Passport Index 2020". Passport Index - All the world's passports in one place. (İngilizce). 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ {{Web kaynağı|başlık=Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun tweeti | url=https://mobile.twitter.com/MevlutCavusoglu/status/1377520680904822785 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . evisa.gov.az. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Crotti, Robert; Misrahi, Tiffany. "Chapter 1.1 "The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015: T&T as a Resilient Contribution to National Development" (PDF). The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ (PDF). The World Travel & Tourism Council. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Hope, Katie (19 Temmuz 2017). "Where's hot? This summer's most popular holiday spots". BBC News. 19 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Ziyadov, Taleh. (PDF). Central Asia-Caucasus Institute Silk Road Studies Program. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ Baran, Zeyno (2005). (PDF). The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West. The Central Asia-Caucasus Institute, Silk Road Studies Program. ss. 103-118. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2007.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010.
- ^ "Azerbaijan aims for hi-tech state". Euronews. 30 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . www.bakutel.az. 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency Statistics". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . news.az. 27 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . seismonet.org. 2 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . BSNews. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . news.az. 8 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . www.space-travel.com. 6 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Orbital Contracted to Build Azerbaijan's First Satellite". www.satellitetoday.com. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Baku developing satellite to kick off national space program". Hürriyet Daily News (İngilizce). 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . News.Az. 13 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Азербайджан рассчитывает запустить спутник связи AzerSat". comnews.ru. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Samadov, Anar. "Population". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan (İngilizce). 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Azərbaycandaki milli azınlıq cəmiyyətləri". Azərbaycan Diasporası. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Ethnic minorities in Azerbaijan". Ministry of Foreign Affairs. 20 Ekim 2004 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . Gender.az (Azerice). 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
- ^ "Ethnologue report for Azerbaijan". Ethnologue: Languages of the World. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
- ^ a b c d e f g h "Published in: Encyclopedia of the World's Endangered Languages. Edited by Christopher Moseley. London & New York: Routledge, 2007. 211–280". 24 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
- ^ Clifton, John M., editor. 2002 (vol 1.), 2003 (vol. 2). Studies in languages of Azerbaijan. Baku, Azerbaijan and Saint Petersburg, Russia: Institute of International Relations, Academy of Sciences of Azerbaijan and North Eurasian Group, SIL International.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İnzibati Şöbəsi - Prezident Kitabxanası - Din" (PDF). Prezident Kitabxanası. 23 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ (PDF). Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə Pew Forum on Religion and Public Life. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Mapping the Global Muslim Population". Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 7 Ekim 2009. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə Pew Forum on Religion and Public Life. 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Catholic Church in Azerbaijan [Catholic-Hierarchy]". www.catholic-hierarchy.org. 27 Kasım 2002 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Corley, Felix (24 Temmuz 2011). . keston.org. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "5 min azərbaycanlı xristianlığı qəbul etdi". Day.Az (Rusça). 7 Temmuz 2007. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . Azeri.irib.com. 19 Şubat 2014. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Rothholz, Peter (21 Kasım 2015). . Breaking Israel News. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Baku gives land for Jewish cultural center, kosher restaurant". Jewish Telegraphy Agency. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Allen-Ebrahimian, Bethany. "How I Accidentally Became a Lobbyist for Azerbaijan". Foreign Policy. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Sloame, Joanna. "Azerbaijan Virtual Jewish History Tour". www.jewishvirtuallibrary.org. 13 Kasım 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . keston.org. 24 Temmuz 2011. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Strict Religious Immadiately Banned in Azerbaijan" (PDF). Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə U.S. Department of State - United States Department of State. 22 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ "Azerbaijan - Education, Health, and Welfare". countrystudies.us. 23 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ (PDF). hdr.undp.org. 16 Kasım 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ . 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2009.
- ^ . 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2009.
- ^ . Azerbaijan Today. 14 Mayıs 2011. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Энциклопедический музыкальный словарь. Moskova. 1966. s. 44.
- ^ Duncan, Ishhad. "The Baku Jazz Festival: Reviving a Tradition in Azerbaijan". Eurasia.Net. 8 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ . vlib.iue.it. 3 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ . Today.az. 2 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ Hutcheon, David. . The Times (London). 16 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Augstein, Frank. . Daily Journal. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ "Azerbaijan takes Eurovision crown". BBC News. 15 Mayıs 2011. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Lusher, Adam (14 Mayıs 2011). "Azerbaijan wins Eurovision Song Contest". Telegraph. 16 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ a b "An Oriental Biographical Dictionary. By Thomas William Beale. Revised By Henry George Keene. Dehli: Manohar Reprints, 1971. vii, 431 pp. $12.50. (Distributed by South Asia Books, Columbia, Mo.)". The Journal of Asian Studies. 32 (1): 226-227. Kasım 1972. doi:10.2307/2053262. ISSN 0021-9118. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Tyrrell, Maliheh S., 1947- (2000). Aesopian literary dimensions of Azerbaijani literature of the Soviet period, 1920-1990. Lanham: Lexington Books. ISBN . OCLC 44133143. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ "ʿIMĀD al-DĪN". Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936). 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ "OḠUZ KHAN NARRATIVES". Encyclopaedia Iranica Online. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Minorsky, V. (Şubat 1942). "The Poetry of Shāh Ismā'īl I". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 10 (4): 1006-1029. doi:10.1017/s0041977x00090182. ISSN 0041-977X. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila (2009). The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture (İngilizce). Azerbaycan: Oxford University Press.
Dış bağlantılar
Azerbaycan hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikihaber'de haberler |
 | Vikisöz'de alıntılar |
 | Vikigezgin'de seyahat bilgileri |
- Genel bilgiler
- Azerbaycan Uluslararası29 Ekim 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Azerbaijan.az 6 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Curlie'de Azerbaycan (DMOZ tabanlı)
- "Azerbaycan". The World Factbook (2024 bas.). CIA.
- BBC'de Ülke profili 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- OpenStreetMap'te Azerbaycan 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ile ilgili coğrafi veriler
- Hükûmet kaynakları
- Azerbaycan cumhurbaşkanı sitesi 17 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Azerbaycan Birleşmiş Milletler Ofisi 19 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Haber kaynakları
- Azerbaijan Today 30 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- News.Az 14 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Turizm
- Wikimedia Atlas'da Azerbaycan
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan resmi adiyla Azerbaycan Cumhuriyeti Azerice Azerbaycan Respublikasi ˈɑzaeɾbɑjdʒɑn ɾespublikasɯ Bati Asya ile Dogu Avrupa nin kesisim noktasi olan Kafkasya da yer alan bir ulkedir Guney Kafkasya nin en buyuk yuz olcumune sahip ulkesi olan Azerbaycan in dogusunda Hazar Denizi kuzeyinde Rusya kuzeybatisinda Gurcistan batisinda Ermenistan ve guneyinde Iran ile komsudur Kendisine bagli olan Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti nin ise kuzey ve dogusu Ermenistan ile guneyi ve batisi Iran ile cevrilmistir Turkiye ile 17 km lik siniri bulunmaktadir AzerbaycanAzerbaycan Respublikasi Azerice Azerbaycan CumhuriyetiBayrak ArmaMilli mars Azerbaycan marsi source source track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirBaku 40 25 K 49 50 D 40 417 K 49 833 D 40 417 49 833Resmi dil ler AzericeKonusulan dillerTam listeye bakinizEtnik gruplar 2019 94 8 Azeri1 7 Lezgi0 9 Talis0 7 Rus1 9 DigerleriDemonimAzerbaycanliHukumetUniter yari baskanlik sistemli baskin partili anayasal cumhuriyet CumhurbaskaniIlham Aliyev Cumhurbaskani YardimcisiMihriban Aliyeva BasbakanAli Esedov Meclis baskaniSahibe GafarovaYasama organiAzerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Demokratik Cumhuriyet28 Mayis 1918 Azerbaycan SSC28 Nisan 1920 Bagimsizlik Sovyetler Birligi nden 18 Ekim 1991 Anayasa kabulu12 Kasim 1995Yuzolcumu Toplam86 600 km2 114 Su 1 6Nufus 2023 tahmini10 127 874 Yogunluk117 km2 99 GSYIH SAGP 2024 tahmini Toplam199 195 milyar 78 Kisi basina19 328 87 GSYIH nominal 2024 tahmini Toplam78 749 milyar 82 Kisi basina7 641 91 Gini 2008 33 7 ortaIGE 2019 0 756 yuksek 87 Para birimiManat AZN Zaman dilimiUTC 4 AZS Trafik akisisagTelefon kodu 994ISO 3166 koduAZInternet alan adi az Azerbaycan zengin kulturel mirasa sahiptir Muslumanlarin cogunlukta oldugu ulkeler arasinda opera tiyatro gibi sahne sanatlarini barindiran ilk ulke olma ozelligini tasir Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 yilinda kurulmustur ancak iki yil sonra 1920 26 Nisan da Kizil Ordu siniri gecerek Azerbaycan a girmis 28 Nisan 1920 de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmus ve ardindan Sovyetler Birligi topraklarina katilmistir Ulkenin tekrar bagimsizligini kazanmasi 1991 de Sovyetler Birligi nin dagilmasi ile gerceklesmistir 1991 yilinin Eylul ayinda catismali bolge Daglik Karabag daki Ermeni cogunluk Daglik Karabag Cumhuriyeti nden ayrilmak istemis ve SSCB nin cozulme surecinde baslayan Birinci Daglik Karabag Savasi 1994 yilinda sona ermistir Daglik Karabag ve onu cevreleyen 7 bolge o zamana kadar uluslararasi alanda Azerbaycan a bagli kabul edilirken Savas sonrasinda bolge AGIT onculugunde yapilan gorusmeler sonucunda fiilen bagimsiz kabul edildi Daglik Karabag Cumhuriyeti fiilen savasin sona ermesinden bu yana bagimsiz olmasina ragmen diplomatik anlamda hicbir devlet tarafindan taninmamaktadir ve Azerbaycan a bagli bir de jure bolge olarak kabul edilmektedir Nitekim 2020 yilinda gerceklesen catisma sonrasinda Daglik Karabag ve 7 bolge yeniden Azerbaycan yonetimi altina girdi Azerbaycan uniter bir anayasal cumhuriyettir Turk Devletleri Teskilati ve TURKSOY un etkin uyesidir 158 ulkeyle diplomatik iliskisi ve 38 uluslararasi kurulusa uyeligi vardir GUAM Bagimsiz Devletler Toplulugu ve Kimyasal Silahlarin Yasaklanmasi Orgutu nun kurucu uyelerindendir 1992 den bu yana Birlesmis Milletler e uyedir 9 Mayis 2006 da Birlesmis Milletler Genel Kurulu tarafindan kurulan Insan Haklari Konseyi nin uyeligine secilmistir Ayrica Baglantisizlar Hareketi AGIT ve Avrupa Konseyi ne de uyedir Baris Icin Ortaklik projesinde NATO ile is birligi yapmaktadir Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasi nda resmi din yoktur ve ulkedeki tum ana siyasi gucler laik milliyetcidir ancak halkin cogunlugu ve kimi muhalefet gucleri Sii Islam inancina sahiptir Diger Dogu Avrupa ve Bagimsiz Devletler Toplulugu ulkeleri ile karsilastirildiginda Azerbaycan sosyal ve ekonomik gelisme ile okuryazarlik oraninda yuksek seviyelere ulasmistir Issizlik ve intihar oranlari da dusuktur Bununla beraber 1993 ten beri iktidarda olan Yeni Azerbaycan Partisi bireysel haklari sinirlama siyasal baski basina yonelik sansur gibi otoriter ve insan haklarini zedeleyici politikalar yapmakla suclanmistir Azerbaycan 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi nde iki yillik daimi olmayan uyelige baslamistir EtimolojiSteingass in Farsca sozlugunde aẕar abad آذر آبادگان aẕar abadgan Tebriz sehrinin eski adi olarak kaydedilmistir Azar Farsca آذر Ates baycan veya orijinal olarak bilinen haliyle Payegan Farsca پایگان Muhafiz Koruyucu Azar Payegan Ates Muhafizlari Farsca آذر پایگان anlamina gelmektedir Adlarin kokeni Zerdustluk donemi Perslerine Iran dayanir Muslumanlarin Pers i fethetmesinden sonra bircok Farsca soz Arapca yazilmaya baslandi ve orijinal telaffuz seklini yitirdi ornegin G P ZH CH sesleri Arapcada herhangi bir karsilik bulamadi Boylece Azar Paigan Azerbaycan olarak bilinir hale geldi Farkli bir goruse gore Azerbaycan adi Ahamenis Imparatorlugu nda Midya satrapliginin yoneticiligini yapan ve imparatorlugun Buyuk Iskender tarafindan fethinden sonra gorevine devam edenPersAtropat tan turemistir Bu adin da Zerdustluk dini kokenli oldugu dusunulmektedir Atropat Atropatena bolgesinde gunumuzde Iran Azerbaycan i egemenlik kurmustur Diger bir goruse gore ise o bolgede buyuk bir devlet kurmus olan ve Hazar Denizi ne de adini veren Hazarlar in Kazar Kuzar Xazar adindan kaynaklanir TarihceAntik donem Kobustan da milattan on bin yil once olusturuldugu tespit edilen bulgular UNESCO tarafindan hazirlanan Dunya Mirasi listesi listesine dahil edilmistir Azerbaycan daki en eski insan yerlesimleri Tas Devri ne kadar uzanir bu yerlesimin bulgularina Azih Magarasi nda rastlanmistir ve Kurucay kulturu adiyla taninir Eski Tas Cagi ve Tunc Cagi ile ilgili kalintilara ise Yatak yeri adli yerlesim merkezlerinde yer alan magaralarda ve Leylatepe ile Saraytepe nekropollerinde ulasilmistir Azerbaycan da milattan once dokuzuncu yuzyilda ilk Iskit Saka yerlesimleri basladi Iskitlerin ardindan Manna Devleti MO IX sonra Iranli Medler Aras Nehri nin guneyindeki bolgeye egemen oldular MO IIV Medler MO 900 700 arasinda buyuk bir imparatorluk kurdular ancak MO 549 yilinda yikildilar ve topraklarina Ahamenis Imparatorlugu sahip oldu Ahamenislerin Azerbaycan topraklarini da ele gecirmesi uzerine buralarda Zerdustluk yayilmaya basladi Daha sonra Buyuk Iskender in imparatorlugu Azerbaycan da egemen oldu devaminda Selevkos Imparatorlugu na baglandi Romalilar da Roma Imparatorlugu devrinde buraya yerlesti Bolgenin asil yerlileri olan Albanyalilar MO dorduncu yuzyilda bir imparatorluk kurdular Bu devirde Zerdustluk Atropatena ve Kafkasya cografyasinda yayildi Sasanilerden Safavilere Baku de yer alan Kiz Kulesi 11 12 yuzyillarda insa edilmistir ve UNESCO Dunya Mirasi Listesi ne alinmistir Albanya 252 de Sasani Imparatorlugu nun vasal bolgesi haline geldi ve Kral Urnayr dorduncu yuzyilda devlet dini olarak Hristiyanligi kabul etti Devlet cok sayida Sasani ve Bizans fethine ragmen dokuzuncu yuzyila kadar bolgede varligini surdurdu Sasanilere itaat ederken kendi monarsisisni de devam ettirebildi Albanya Krali derebeyi olmasina ragmen sadece sembolik bir otoriteye sahipti Sivil dini ve askeri otorite Sasani askeri hukumetinin elindeydi 7 yuzyilin ilk yarisinda ise bolgeye Muslumanlar tarafindan yapilan fetihler sonucu Albanya da musluman yonetimin catisi altina girdi Emevi halifesi hem Sasanileri hem de Romalilari transkafkasyadan cikarmayi basardi ve 667 yilinda Kral Javashir onculugunde baslayan Hristiyan isyanini da bastirdiktan sonra Albanya yi kendine bagladi Abbasi Halifeligi nin gerilemesiyle olusan otorite boslugunda Musafiriler Saciler Seddadiler ve Buveyhiler gibi bircok yerel devlet bolgeye egemen oldu 11 yuzyilin basinda Orta Asya dan batiya dogru ilerleyen Oguz Turkleri Azerbaycan i ele gecirdi Bolgeye giren ilk Turk devleti 1067 yilinda Selcuklular oldu Turklerin yerlesimi oncesinde burada Ermenice Farsca ve Eski Azerice gibi hint avrupa dil ailesine ve kafkas dil ailesine mensup diller konusuluyordu Bunlardan Eski Azerice zamanla Turkce ile kaynasarak gunumuzdeki Azericenin ilk formunu olusturdu Bazi dilbilimciler bu bolgede konusulan Tat lehcelerinin de Eski Azericeden turedigini soylemektedir Daha sonra bolgeye hakim olan Ildenizliler bolgesel olarak Selcuklu Imparatorlugu na bagli olmakla beraber kendi yonetimlerini kurdular Bolge hanedanlarindan Sirvansahlar Timur Imparatorlugunun catisi altinda bir devlet haline geldikten sonra Altin Orda Devleti Toktamis a karsi savasta Timurlular a yardim ettiler Timur un olumunden sonra ise bolgede Karakoyunlular ve Akkoyunlular olmak uzere iki bagimsiz ve rakip Turk devleti ortaya cikti Kara Koyunlu ve Ak Koyunlular Azerice konusan Turk boylarinin bir konfedere devletiydi Sirvansahlar ise bu surecte yeniden bagimsizlasarak ve yerel yonetimlerini guclendirdiler I Ismail in Kizilbas ordusu Azerbaycan seferini gerceklestirip 1500 de Cabani Meydan Muharebesi nde Sirvansah in ordusunu yenmis ve Tebriz e girip Safevi Devleti ni kurmustur Safevi hukumdarlarinin ana dili Azerice idi devletin yikilisina kadar Safevi sarayinda konusuldu Devletin feodal beyleri Azerice konusan Kizilbas asiretlerinden olusuyordu ve devlet yonetiminde ustunluk onlardaydi benzer sekilde Safevilerin devlet ordusunu olusturdular Boylece Azerbaycan Safevi egemenligine girmistir Daha sonra da Afsarlar Zendler ve Kacarlar tarafindan yonetilmistir Bolgede o zamana kadar hakim olan Sunniligin agirligi Sii inancina birakmasi da yine bu donemde gerceklesmistir Sirvansahlar 1538 e kadar safevi egemenligi altinda kendi bulunduklari bolgede iktidarlarini surdurebildiler Sah Ismail den sonra gelen oglu Sah Tahmasb ise Sirvansahlari derdest ederek etti ve bulunduklari bolgeyi Safevi vilayeti yapti Vilayetin adi da Sirvan oldu Osmanli Safavi Savasi sonunda Osmanli Devleti kisa sureligine de olsa bugunku Azerbaycan topraklarinin bir kismini ele gecirdi ve yonetti 17 yuzyilin basinda Safavi yonetici I Abbas bolgeyi Osmanlilardan geri aldi Safevilerden sonra bolge Afsar hanedani tarafindan yonetildi Nadir Sah in h 1736 1747 olumunden sonra onun eski tebaasinin cogu istikrarsizligin patlamasindan cikar sagladi Azerbaycanda cesitli yari bagimsiz bicimlerine sahip cok sayida kendi kendini yoneten Azerbaycan hanliklar ortaya cikti Hanliklar Orta Asya ve Bati arasindaki uluslararasi ticaret yollari araciligiyla kendi islerini kontrol ediyorlardi 1722 ve 1723 yillari arasinda suren Rus Iran Savasi nin sonrasinda Safavi Imparatorlugu coktu Baku ve cevresi Ruslar tarafindan isgal edildi Kisa bir araya ragmen bugun Azerbaycan topraklarinda bulunan Safavi Devletine komsu olan ulkeler Safavilerin bolgeye gelisinden 19 yuzyila kadar Iranlilarin yonetiminde kaldi Modern tarih Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 1920 Safavilerin ardindan bolge yine Turk kokenli olan Afsar Hanedanligi nin yonetimine girdi Nadir Sah in olumunun ardindan ise bolgede kendi yonetimini saglayan sayisiz hanedan ortaya cikti Bu hanedanlarin yoneticileri Iran Sahinin tebasi konumundaydi Hanedanlar ayni zamanda Orta Asya ve Bati arasindaki ticaret yollarinin kontrolunu de ellerinde bulunduruyordu Bolge ilerleyen tarihlerde Kurt kokenli olan Zendler ve yine Turk kokenli Kacarlar tarafindan yonetildi 18 yuzyilin sonlarina dogru Rusya guneydeki komsulari ayni zamanda rakip devletleri olan Osmanli ve Iran a karsi daha saldirgan bir jeopolitik durus sergilemeye basladi ve buyuk kismi Iran in elinde bulunan kafkasyayi ele gecirmeye calisti 1804 yilinda Ruslar Ganja kasabasini isgal ederek Iranlilari buradan cikardi Bu adim 1804 ve 1813 yillari arasinda surecek Rus Pers savasinin da fitilini atesledi Askeri anlamda buyuk bir guce sahip olan Ruslar bu savastan galip cikti Savas sonrasinda imzalanan Gulistan antlasmasi geregi Kacarlar Gurcistan ve Dagistan ile pek cok hakanligi birakmak zorunda kaldilar Ilerleyen yillarda Ruslar Gulistan Antasmasi ni ihlal ederek Iran a ait Erivan Hanligi ni da ele gecirdi ve iki ulke arasinda yeniden savas basladi Bu savas 1826 ve 1828 yillari arasinda surdu Savasin sonunda imzalanan Turkmencay Antlasmasi geregince Kacarlar Erivan Nahcivan ve Talis Hanliklari uzerindeki uzerindeki egemenliklerini yitirdiler Boylece bugunku Azerbaycan topraklarindan Iran kontrolu altinda olan son kisim da yitirildi Kafkasya topraklarinin Iran dan Rusya kontrolune gecmesiyle beraber bu iki egemenlik arasindaki siniri Aras Nehri olusturdu Bu durum SSCB nin cozulusune kadar devam etti Kacarlar 19 yuzyilin basinda bugunku Azerbaycan topraklarini da iceren Kafkasya bolgesini Rusya ya birakmak zorunda kaldi Azerbaycan Sovyet Sosyalist CumhuriyetiTranskafkasya Demokratif Federal Cumhuriyeti Birinci Dunya Savasi sirasinda 1917 Ekim Devrimi sonucu yikilan Rus Imparatorlugu nun ardindan kisa sureligine de olsa bugunku Azerbaycan Cumhuriyeti Ermenistan ve Gurcistan dan teskil Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyet kuruldu 1918 yilinda ise TDFC cozuldu ve Mehmed Emin Resulzade tarafindan kurulmus olan Musavat Partisi onculugunde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti bagimsizligini ilan etti Yeni Cumhuriyet icin kullanilan Azeri ismi cumhuriyetten oncesine dayanir ve cumhuriyet oncesinde sadece gunumuz Iran inin kuzeybati komsulari icin kullanilirdi ADC tarihteki ilk musluman parlamenter cumhuriyet olma ozelligini tasir Bu donemde parlamentonun onemli icraatlari arasinda kadinlarin oy hakki yer alir Bu bakimdan Azerbaycan kadinlara erkeklerle esit siyasal haklar veren ilk musluman ulkedir Bir diger onemli icraat ise Musluman dunyasinin ilk modern universitesi olan Baku Devlet Universitesi nin kurulmasidir Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920 Nisaninda Gecici Devrim Hukumeti Ulke genelinde kontrol sagladi ve ulkenin adi Azerbaycan Halk Komiserleri Komitesi Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu Daha sonra bu isim Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adini aldi boylece Azerbaycan da Sovyetler Birligi ne katilmis oldu Azerbaycan Anayasasi nin kabulunden sonra ise 1921 de Azerbaycan Devrim Komitesi Merkezi Yonetim Komitesi olarak degisti ve yuksek yasama organi oldu 13 Kasim 1921 tarihinde Sovyet Rusya Ermenistan Azerbaycan Gurcistan ve Turkiye arasinda Kars Antlasmasi imzalandi Bu antlasma sonucunda Bagimsiz Aras Cumhuriyeti Nahcivan Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adiyla Azerbaycan Sovyet ine dahil oldu Diger yandan Zangezur ve Alexandropol adiyla da bilinen Gumru Ermenistan a verildi 12 Mart 1922 de Azerbaycan Ermenistan ve Gurcistan bir araya gelerek Sovyet Rusya nin onculugunde Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ni olusturdu Bu girisim Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi oncesinde ilk kez Sovyet Cumhuriyetlerinin birlesmesidir Birlik Konseyi de yine bu 3 ulkenin temsilcilerinden olusmaktaydi Azerbaycan Neriman Nerimanov Gurcistan Polikarpe Mdivani Ermenistan Alexandr Fyodorovich Miasnikyan tarafindan temsil edildi Transkafkasya Komunist Partisinin ilk sektereri de Sergo Ordzhonikidze dir 1922 Araliginda Birlik Rusya Ukrayna ve Belarus la birlesme karari alarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi ni olusturdu Nitekim Transakafkasya birligi pek de uzun surmedi 1936 yilinin Aralik ayinda cozuldu ve liderler kendini pek cok konuda fikir ayriligina dusmus halde buldu 3 ulke de dogrudan Sovyet Cumhuriyeti oldu Ikinci Dunya Savasi ve Soguk Savas donemi Ikinci Dunya Savasi sirasinda ise Azerbaycan SSCB nin statik enerji politikasinda kritik bir role sahipti Savasin baslarinda Nazi Almanyasi saldirmazlik paktina uydu ancak 22 Haziran 1941 de Almanya SSCB yi isgal edince durum degisti Savasin ilk yilinda Azerbaycan 23 bucuk milyon ton petrol ureterek kendi petrol endustrisinin rekorunu kirdi 1941 in sonuna gelindiginde ise binlerce Azeri Gonullu Halk Birlikleri ne katildi Seferberlik hali hayatin her alanini oldugu gibi petrol endustrisini de etkiledi Savasin baslamasindan bir hafta sonra petrol iscileri kendi calisma saatlerini gunde 12 saat olacak sekilde degistirdi tatiller ve izinler savas sonuna kadar iptal edildi Baku nun petrol kaynagi olmasi onu Hitler in de hedefi haline getirdi 1942 yilinda Almanya gucleri Baku ye saldirdi Ancak saldiri basarisiz oldu Stalingrad da yenilgiye ugrayan Alman ordusu geri cekilmek zorunda kaldi Bununla beraber Dogu Cephesinde kullanilan SSCB petrolunun yuzde sekseni Baku den tedarik edildi 1942 yilinda Yuksek Sovyet karariyla Azerbaycan petrol endustrusunde calisan 500 den fazla isci madalya ya da nisan ile odullendirildi 130 dan fazlasi SSCB nin en yuksek dereceli onu odulu olan SSCB Kahramanligi unvanina layik gorulmustur Azerbaycanli Tumgeneral Azi Aslanov bu unvana iki kez layik gorulmustur Iran Azerbaycan i 1941 yilinda SSCB Iran da Azerilerin yasadigi bolgeyi isgal etti Sovyet Ordusu askeri birligi Aras in guneyinde Azeri nufusunun etnik kimligini koruyarak yasamasina izin verdi Sovyetlerin bolgedeki hakimiyet suresince Azerbaycanlilar kendi dilini konusabildi Fars hakimiyetinde golgede kalan dil bu surecte SSCB Azerbaycani ndan gelen yazarlar gazeteciler ve hocalar sayesinde bu bolgede yasatildi 1945 te SSCB nin geri cekilmesi sonrasi ozerk bir Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kuruldu Merkezi Tebriz lideri Jaafar Pishevari idi Azerbaycan in sekuler kulturu egitimi ve kurumlari Iran Azerbaycani nda da kendini gosterdi Bu durum iki ulkenin SSCB kontrolu altinda birlesecegine dair yorumlara da neden oldu Oysa sonunda Iran Azerbaycani soguk savasin en onemli anlasmazliklarindan birine ev sahipligi yapti Batili guclerin baskisi ise SSCB yi geri cekilmeye zorladi Iran hukumeti 1946 da bolgede yeniden kontrol sagladi Demokrat Parti liderleri Sovyet Azerbaycani na iltica etti Azerbaycan ekonomisinin gerilemesi ve Haydar Aliyev donemi 1960 larda SSCB siteminde yapisal krizler basgosterdi Azerbaycan in petrolu Sovyet ekonomisindeki kritik onemini kaybetmeye basladi Bunda hem diger bolgelerdeki petrol kaynaklarinin hem de bu bolgedeki kaynaklarin tukenmesinin etkisi vardi Sonuc olarak Azerbaycan yakin zamanin en dusuk ekonomik buyumesiyle karsi karsiya kaldi Azeriler ve Ermeniler arasindaki etnik gerilimler de bu donemde bas gosterdi Moskova gerilimi dusurmek amaciyla Haydar Aliyev i Azerbaycan Komunist Partisi nin basina getirdi 1969 da Aliyev in icraatlari ekonomik alanda yukselmeye sebep oldu ancak bu yukselis de gecici bir sure icin gecerliydi Aliyev zamaninda Azeri kokenli yonetici elitlerin de gucune guc katti Aliyev 1982 yilinda Moskovada bulunan Polutburo ya uye secildi 1987 de Gorbacov onculugunde uygulanan prestroykaya karsi ciktigi icin Gorbacov tarafindan emeklilige zorlandi Glasnost ve Perestroyka Soguk Savas in ilerleyen yillarinda Sovyet ekonomisinde belli sorunlar ortaya cikmaya basladi Askeri alanda gelisim surerken halkin gunluk ihtiyaclarinin karsilanmasinda sikinti yasaniyordu Uretim faaliyeti buyuk oranda yavaslamis ve aksamaya ugramisti Bu durumun en onemli sebeplerinden biri iscilerin uretime yabancilasmaya baslamasiydi SSCB de issizlik oraninin yuzde 0 olmasi toplumun sosyalist degerlere bagliliginin azalmasiyla birlesince iscilerin uretim surecine gereginden az ozen gostermesi sonucu ortaya cikti Bu duruma uzun sure cozum bulunamazken donemin devlet baskani Gorbacov un 1986 da 27 Parti Kongresi nde soyledigine gore sorun uretici gucler ve uretim iliskilerinim arasindaki uyusmazliktan ileri gelmekteydi Gorbacov cozum olarak iscilerin icinde bulundugu yabancilasma halinin sona erdirilmesi gerekliligini ve Leninizme donusu onerdi Perestroyka olarak adlandirilan ve SSCB nin cozulme surecinde kritik oneme sahip olan politikalar dizisi politikanin da otesinde bir yasam tarzi olma ozelligine sahipti Ekonomik alanda disariya acilmayi merkezine alan prestroykanin 4 temel stratejisi vardi Bireysel cikarlara onem verilmesinin toplumsal uretimdeki sorunlari azaltmasi kamusal elestiri glasnot yani iscilerin fabrikalarda isci meclisleri kurup burada tartismalari demokrasi son olarak da hukuk ve kontrol Prestroyka yeniden yapilanma anlamina gelmekteydi Iscilerin yeniden ulkenin sahibi oldugunu anlatmak amaclaniyordu Glasnost ise acilik politikasiydi Iscilerin fabrikalarda ve bulunduklari tum isyerlerinde soz hakkina sahip olmalarini iceriyordu Ancak Glasnot bir sure sonra anti sosyalist politikanin aracisi haline geldi Zaten SSCB ve kapitalist ulkeler arasindaki temel catisma noktalarindan birini ozgurluk propogandasi olusturmaktaydi Bu politikalarin etkisiyle bagimsiz kuruluslar ve siyasal orgutler ortaya acikmaya basladi Bunlardan birisi 1989 da kurulan ve SSCB den ayrilmayi hedefleyen Azerbaycan Halk Cephesi dir Ulkede huzur saglamasi amaciyla one surulen bu politikalar huzursuzlugu daha da arttirdi Buyuk bir kargasa ortaya cikti Halka vadedilen ozgurluk sadece ozel mulkiyet ozgurlugu ile sinirli kaldi ve demokrasi alaninda gerceklesmedi Kizil Ordu Kara Ocak sirasinda Baku de Azerbaycan daki ic rahatsizliklar Moskova nin ilgisizligine cevap olarak zaten sicak catismalara donusmustu ve bu catismalar bagimsizlik ve ayrilik cagrisina yol acti olaylar Baku de yasanan Kara Ocak ta doruga cikti 1990 yilindan sonra basliktaki Sovyet Sosyalist kelimesini kaldirdi Azerbaycan Cumhuriyeti Bagimsizlik Bildirisi ni kabul etti ve devlet bayragi olarak Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin bayragini kullanmaya basladi 18 Ekim 1991 de Azerbaycan Yuksek Konseyi ulkede yapilan referandum yoluyla Bagimsizlik Bildirisi ni dogrulatti ve Aralik 1991 de Sovyetler Birligi resmen dagildi SSCB nin cozulusu sonrasi SSCB nin cozulmesi sonrasi bu cografyada tarihte esine az rastlanir bir yoksulluk bas gosterdi Sosyalizmin yeniden dogma ihtimaline karsi cok hizli bir kapitalistlesme yasandi Bu surecte daha once vadedildigi gibi sirket ve fabrika hisseleri insanlara dagitildi Sosyalizmin bunlari tek elde topladigindan ve mulkiyetin halka ait olmasi gerekliliginden bahsediliyordu Ancak birkac sene icinde buyuk degerlere sahip olacak olan bu hisseler bu donemde halkin karsi karsiya kaldigi yoksulluk nedeniyle degerinin cok altinda fiyatlara satildi Ve gunumuzun oligarklarini olusturacak isimlerin elinde toplandi 1990 larin sonuna gelindiginde yoksulluk 10 yil onceye oranla azalmis ve halk normal yasama donmeye baslamisti ama gecis surecini olusturan 10 yilin cok acili oldugunu soylenebilir 1993 yilinin Eylulunde Azerbaycan Bagimsiz Devletler Toplulugu na katildi 1991 yilinda Daglik Karabag bolgesindeki catismalar buyuk bir savasa donustu 1994 te ateskes imzalandi ancak anlasmazliklar devam etti 1994 yilinda catismalarin sonunda Ermeniler Daglik Karabag da dahil olmak uzere Azerbaycan in yuzde 16 kadarini kontrolu altina aldi Yaklasik 30 000 kisi yasamini kaybetti ve bir milyon kisi bulundugu yerden ayrilmak zorunda kaldi Dort Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi karari 822 853 874 ve 884 Ermeni guclerinin Azerbaycan in isgal altindaki tum topraklarindan cekilmesini istedi 1970 nufus sayimina gore 510 000 Rus ve 484 000 Ermeni Azerbaycan da yasamaktaydi 1990 larda ise bircok Rus ve Ermeni Azerbaycan i terk etti 25 26 Subat 1992 de Ermenistan a bagli kuvvetlerin Azeri sivilleri topluca katlettigi Hocali Katliami Insan Haklari Izleme Orgutu de dahil olmak uzere bircok uluslararasi orgut tarafindan soykirim olarak kabul edilmektedir Secimle basa gelmis olan devlet Baskani Ebulfez Elcibey Surat Huseyinov un basinda oldugu ordu tarafindan gorevden alindi Bu olay sonrasinda bir onceki devlet Baskani Haydar Aliyev in siyasal gucu artti 1994 yilinda Huseyinov donemin basbakani Aliyev e de darbe girisiminde bulundu ancak basarisiz oldu ve vatan hainligi suclamasiyla tutuklandi Ertesi yil Aliyev e karsi bir darbe girisimi daha oldu Bu sefer basini Rovsen Cevadov un cektigi OMON adiyla bilinen ozel amacli polis birlikleri tarafindan yapilan darbe girisimi basarisiz oldu Bu olayin ardindan Azerbaycan OMON birlikleri dagitildi Bu surecleri ulkenin devlet burokrasisi ve yolsuzluklarla dolu kotu sohreti izledi 1998 Kasiminda Aliyev ikinci donem icin yeniden secildi Ekonomide yasanan gelismelere ragmen Aliyev in baskanligi secim hilesi suphesi ekonomik istikrarsizlik ve ic yolsuzluk nedeniyle elestirildi Aliyev in olumunden sonra 2003 yilinda oglu Ilham Aliyev hem Yeni Azerbaycan Partisi ne hem de Azerbaycan Devleti ne baskanlik yapti ve 2013 yilinda 3 kez yeniden secildi Azerbaycan resmi olarak gunumuzde 66 yonetim bolgesine ayrilir CografyaAzerbaycan in kuzeyindeki Kafkas Daglari Kusar Rayonu Azerbaycan Guney Kafkasya da yer alan bir Avrasya ulkesidir Bulundugu konum Dogu Avrupa ve Guneybati Asya dir 38 ve 42 kuzey enlemleri ile ve dogu boylamlari arasindaki cografi bolgeye yerlesmistir Sinirlarinin uzunlugu 2 648 kilometredir Bunun 1007 kilometresi Ermenistan 756 kilometresi Iran 480 kilometresi Gurcistan 390 kilometresi Rusya ve 17 kilometresi Turkiye sinirlarini olusturmaktadir Sahil seridi 800 kilometre uzunlugundadir ve Hazar Denizi nin Azeri kisminin en genis alan uzunlugu 456 kilometredir Ulke topraklari kuzeyden guneye 400 kilometre ve dogudan batiya 500 kilometre olarak uzanir Dogu sinirini olusturan Hazar Denizi kuzeydeki Buyuk Kafkas Siradaglari ve merkezdeki genis duzlukler Azerbaycan in en baskin fiziksel nitelikleridir Buyuk ve Kucuk Kafkas Daglari ile Talis Daglari ulkenin yuzde kirklik kismini kapsar Bazarduzu Dagi Azerbaycan in en yuksek noktasini 4 466 m Hazar Denizi ise en alcak noktasini 28 m olusturur Bunlarin disinda Doganin Yedi Harikasi listesine eklenmek icin aday gosterilen camur volkanlarinin yaklasik yarisi Azerbaycan sinirlari icinde kalmaktadir Yuzey sulari temel su kaynagidir Ancak ulkedeki 8 350 irmak arasindan yalnizca 24 tanesinin uzunlugu 100 kilometrenin uzerindedir Irmaklarin tamami ulkenin dogusunda kalan Hazar Denizi ne dokulur 67 km2 buyuklugundeki Sarisu Golu Azerbaycan in en genis goludur En uzun irmagi ise sinirlar disindaki uzunlugu da eklendiginde 1 515 kilometreyi bulan Kura Nehri dir Ayrica ulke Hazar Denizi nde yer alan kimi adalarin da iyesidir 1991 yilinda Azerbaycan in bagimsizligini kazanmasindan bu yana hukumet ulkede cevreyi korumak icin koklu tedbirler almistir Ancak cevrenin ulusal anlamda korunmasi Baku Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hatti ndan saglanan yeni gelirlerle devlet butcesinin artmasi sayesinde 2001 den sonra gelismeye baslamistir Dort yil icinde korunan alanlar iki katina cikti gunumuzde ise ulkenin yuzde sekizlik bir kismini kapladi 2001 yilindan bu yana hukumetin yedi buyuk rezerv kurmak ve cevreyi korumak icin ayirdigi butce ikiye katlandi Iklim Bazarduzu Dagi Azerbaycan in en yuksek dagidir Kinalik vadisinden bir gorunum Azerbaycan genis bir doga cesitliligine de ev sahipligi yapar Topraklarin yarsindan fazlasi 400 1000 metreye uzanan daglik alanlardan olusur Bazi bolgelerde bu 100 120 metre bazi bolhelerde ise 50 metre civarindadir Kalan bolgeler ise genelde daha alcak duzlukler ve ovalardan olusur Guneyde Ermenistan in dag kutleleri kuzeyde ise yuksek Kafkas Daglari vardir Azerbaycan in daglari Buyuk Kafkas Siradaglari 4 000 5 000 m icinde yer alan Bazarduzu 4 466 m Sahdag 4 243 m 4 126 m Tufan 4 191 m 4 116 m 4 020 m daglari Kucuk Kafkas Siradaglari icinde yer alan 3 906 m 3 829 m 2 346 m yer alan 3 616 m Murovdag silsilesinde yer alan Kamisdag 3 724 m Hinal dagi 3 367 m 3 066 m icinde yer alan 3 550 m silsilesinde yer alan Komurkoy 2 493 m ve 2 433 m daglardir Azerbaycan in en uzun irmagi 1 364 km Hazar Denizi ne dokulen Kura Nehri dir Aras Nehri ise 1 072 km dir En buyuk dogal golu 67 0 km2 ile Sarisu Golu dur En buyuk yapay golu 605 0 km2 ile Mingecevir Baraj Golu dur Cevresinin daglar ve yuksek tepelerle cevrili olmasina ragmen Azerbaycan in buyuk bir kismi ovadir ve topraklarinin en verimli yerleri arasinda Kura ve Aras irmaklarinin karistigi deltadir Azerbaycanda iliman bir iklim vardir ancak Hazar Denizinden iceriye dogru yuksek daglarda ve diger yuksek kesimlerde sert bir iklimle karsi karsiya kalinir Yuksek kesimlerde kislar uzun soguk ve kar yagisli yazlar ise serin gecer Ovalarda ise kislar serin ve yagmurlu ve kimileyin karli yazlar sicak ve kurak gecer Azerbaycan ulkesi ovalarda genellikle bozkirdir 25 ise bir kismi daglarda olmak uzere ormanlarlarla kaplidir Kuzey ve guney kesimlerinde daglarin 2000 metre yuksekligine kadar ormanlar gorulur Azerbaycan in dogal hayatinda cogunlukla bulunan hayvanlar kizil geyik alageyik karaca dag kecisi bizon yaban domuzu pars Avrasya vasagi yaban kedisi boz ayi kurt kizil tilki sincap Kafkas kostebegi Kafkas sivriburunlu faresi Azerbaycan iklimi dunyadaki 11 iklim cesidinden 9 una sahiptir Yillik ortalama sicakligi 10 C in uzerindedir Biyocesitlilik Kuba da yer alan daglik bir kirsal Azerbaycan da hayvan yasaminin zenginligi ve cesitliligi ile ilgili ilk raporlar dogu gezginlerinin seyahat notlarinda bulunabilmektedir Mimari anitlar antik kaya ve taslar uzerindeki hayvan goruntusu oymalari gunumuzde kadar hayatta kalmistir Ulkedeki hayvanlar alemiyle ilgili ilk bilgiler ise 17 yuzyilda doga bilimcileri tarafindan yapilan ziyaretler sirasinda toplanmistir Azerbaycan sinirlari icinde yasayan 106 cesit memeli 97 cesit balik 10 amfibik tur ve 52 cesit surungen tespit edilmistir Ulkenin milli hayvani olan Karabag ati bir dag bozkir yaris atidir ve endemiktir iyi huylu hizli ve zariftir Gunumuzde turu tehlike altinda olan hayvanlardandir Azerbaycan da bitki ortusu icinde 4 500 den fazla yuksek boylu bitkiler bulunur Bitki ortusu diger Guney Kafkasya ulkelerinden farklidir ve Kafkasya da yetisen tum turlerin yaklasik yuzde 67 si Azerbaycan da bulunabilir SiyasetCumhurbaskani Ilham Aliyev Davos ta duzenlenen Dunya Ekonomik Forumu sirasinda 2009 Azerbaycan siyasi sisteminin yapisal olusumu yeni Anayasanin 12 Kasim 1995 tarihinde kabul edilmesiyle tamamlanmistir Anayasanin 23 maddesine gore Azerbaycan Cumhuriyeti devlet sembolleri bayrak arma ve milli marstir Azerbaycan daki devlet gucu sadece ic meselelerle ilgili yasa ile sinirlidir ancak uluslararasi meseleler icin ayrica uluslararasi anlasma hukumleri ile sinirlidir Icra Yasama ve Yargi bolumlerinden olusan Anayasa baskanlik cumhuriyeti oldugunu belirtiyor Yasama yetkisi Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti ndeki tek meclisli Milli Meclis ve Yuksek Milli Meclis tarafindan tutulur Milli Meclis olarak adlandirilan Azerbaycan Parlamentosu 125 milletvekilinden olusmakta ve secilen her uye icin 5 yil olmak uzere cogunluk oylamasi sistemine gore secilmektedir Secimler her bes yilda bir Kasim ayinin ilk Pazar gunu yapilir Parlamento hukumetin olusumundan sorumlu degildir ancak Anayasa Milli Meclis Bakanlar Kurulunun onayini ve halihazirda Parlamentonun neredeyse 125 sandalyesinin tamamina sahip olan iktidar hukumeti Yeni Azerbaycan Partisi ne sadik bagimsizlar olmasinin onemli sartlarindandir sirasinda muhalefet partileri Musavat ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisi tek bir sandalye bile kazanamadi Avrupali gozlemciler secim surecine ve secim gununde sayisiz usulsuzluk bulmustur Eski Cumhurbaskani Haydar Aliyev in oglu Ilham Aliyev babasinin yerini aldi ve 2003 ten beri iktidarda kaldi Yurutme yetkisi yedi yilligina dogrudan secimle secilen Baskan ve Basbakan tarafindan yerine getirilir Baskan hem Cumhurbaskani hem de Milli Meclis e karsi sorumlu olan bir yurutme organi olan Bakanlar Kurulunu kurmaya yetkilidir Azerbaycan Bakani oncelikle basbakan milletvekilleri ve bakanlardan olusur Cumhurbaskani Milli Meclisi feshetme hakkina sahip degildir ancak kararlarini veto etme hakkina sahiptir Cumhurbaskanligi vetosunu gecersiz kilmak icin parlamentonun cogunlugu 95 oy almalidir Yargi yetkisi Anayasa Mahkemesi Yuksek Mahkeme ve Ekonomik Mahkemeye verilmistir Baskan bu mahkemelerde hakimleri aday gosterir raporu yeni hakimlerin en iyi uygulama olarak secilmesiyle ilgili Azerbaycan adalet modeline atifta bulunmakta ve yeni bir demokraside yarginin bagimsizligini ve kalitesini saglamaya yonelik belirli ozellikleri ve gelisim yolunu yansitmaktadir Ulkenin ana muhalefet partisi tarafindan 19 Ocak 2019 tarihinde organize edilen ve siyasi mahkumlara ozgurlugun talep edildigi miting Azerbaycan in yonetim sistemi nominal olarak iki asamali olarak adlandirilabilir Hukumetin ust veya en ust kademeleri Baskan tarafindan yurutulur Baskan Bakanlar Kurulunu ve diger ust duzey yetkilileri atama hakkina sahiptir Yerel Yurutme Otoritesi yalnizca Yurutme Yetkisinin devamidir Azerbaycan daki yerel devlet idaresinin yasal statusu 16 Haziran 1999 da kabul edilen Yerel Yurutme Yetkisi Hukumu Yerli Icra Hakimiyati tarafindan belirlenmektedir Haziran 2012 de Baskan Yerel Yurutme Makamlarina ek yetkiler veren ve guclendirilen yeni Yonetmeligi onaylamistir Azerbaycan in yerel islerindeki baskin konumlari Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasi nin 9 Bolumu belediyelerin yasal statusu yerel oz yonetim organlarinin turleri temel yetkileri ve diger resmi kurumlarla olan iliskiler gibi yerel ozyonetim ile ilgili onemli konulari ele almaktadir Diger nominal yonetisim kademesi belediyelerdir Belediye ve belediye uyeleri her bes yilda bir Belediye secimlerinde genel oyla secilir Halen ulke genelinde 1 607 belediye bulunmaktadir Yerel yonetim alaninda ilk kabul edilen Belediye Secimleri Kanunu ve Belediyelerin Statusu Kanunu 2 Temmuz 1999 tarihinde olmustur Belediye Servisi Kanunu belediye calisanlarinin faaliyetlerini haklarini gorevlerini calisma kosullarini ve sosyal yardimlarini duzenler ve yurutme aygitinin yapisini ve belediye hizmetinin organizasyonunu ana hatlariyla belirtir Belediyelerin Statusu Kanunu belediye organlarinin rolunu ve yapisini duzenlemekte ve devletin yasal ve mali ozerklik garantilerini ozetlemektedir Kanun sosyal koruma sosyal ve ekonomik kalkinma ve yerel cevre ile ilgili belediye programlarinin kabulu ve yurutulmesine ozel onem vermektedir Azerbaycan Avrupa Konseyi uye ulkeleri arasinda buyuksehir belediyesi olmayan tek ulkedir Azerbaycan in tek meclisli yasama organi olan Azerbaycan Milli Meclisi Guvenlik Konseyi baskanlik altindaki muzakere organidir ve bunu Anayasaya gore duzenler 10 Nisan 1997 tarihinde kurulmustur Idari bolum baskanlik ofisinin bir parcasi degildir ancak hem baskanin hem de ofisinin mali teknik ve maddi faaliyetlerini yonetir Azerbaycan bagimsizligini kazanmasindan bu yana bircok secim yapmis olmasina ve demokrasinin resmi kurumlarinin coguna sahip olmasina ragmen Freedom House tarafindan kismen ozgur olarak siniflandirilmaktadir Son yillarda cok sayida Azerbaycanli gazeteci blogcu avukat ve insan haklari aktivisti Baskan Aliyev ve hukumet yetkililerine yonelik elestirileri nedeniyle toplanilarak ve hapse atilmistir Avrupa Parlamentosu tarafindan Eylul 2015 te kabul edilen bir kararda Azerbaycan in son on yilda tum Avrasya da demokratik yonetisimde en buyuk dusus yasadigi yonunde aciklamalar yapmis ve bundan sonra 17 Mart 2016 da Azerbaycan Cumhurbaskani bazi STK lar tarafindan siyasi mahkum olarak kabul edilen bir duzineden fazla kisiyi affedecek bir kararname imzaladi 8 Subat 2018 tarihi iktidar partisi Yeni Azerbaycan Partisi nin 6 kongresinde Ilham Aliyev Bu karar ABD Disisleri Bakanligi tarafindan olumlu bir adim olarak kabul edildi 16 Mart 2017 tarihinde siyasi mahkum olarak kabul edilen baska kisilerin serbest birakilmasina neden olan baska bir af karari imzalandi Azerbaycan olarak adlandirilan bir uygulama olan yabanci yetkililere ve diplomatlara yurtdisindaki nedenlerini desteklemek ve ulkedeki secimlerini mesrulastirmak icin sert bir sekilde elestirildi Ancak 6 Mart 2017 tarihinde Avrupa Stratejik Istihbarat ve Guvenlik Merkezi tarafindan yayinlanan raporda insan haklari STK larina ve Azerbaycan daki insan haklari ihlallerini ve yolsuzlugu elestiren arastirma kuruluslarina saldirdi ESISC bu raporda ESI tarafindan hazirlanan Havyar Diplomasisi raporunun Azerbaycan a karsi siyasi bir savasa girecek ve Avrupa Basbakanlarindan olusan agin iftira temelinde bir suphe ortami yaratmayi amacladigini ileri surdu Rapor otoriter propagandanin en kotu geleneklerinde yazilmistir fikrini one surmustur Dis iliskiler Disisleri Bakani Elmar Memmedyarov ve esi Amerika baskani Barack Obama ve esi Michelle Obama ile Kisa omurlu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti alti ulke ile diplomatik iliskiler kurmayi basardi ve Almanya ile Finlandiya ya diplomatik temsilciler gonderdi Sovyetler Birligi nin cokmesinden sonra kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti nin uluslararasi platformda taninmasi ise yaklasik bir yili buldu Azerbaycan i 6 Kasim 1996 tarihinde taniyan Bahreyn ulkeyi taniyan en son ulke oldu Misyonlarin karsilikli degisimi de dahil olmak uzere tam diplomatik iliskiler ilk kez Turkiye Pakistan Amerika Birlesik Devletleri Iran ve Israil ile kuruldu Azerbaycan Turkiye iliskilerinin onemini ozellikle vurguladi Iki devlet birbiri arasindaki iliskiler icin Iki Devlet Tek Millet Iki dovlet tek millet ibaresini kullanmaktadir Azerbaycan bugune kadar 158 ulke ile diplomatik iliskiler kurmustur ve 38 uluslararasi orgute uyedir Bu orgutlerden Dunya Ticaret Orgutu nde gozlemci statusune sahiptir 9 Mayis 2006 tarihinde Birlesmis Milletler Genel Kurulu tarafindan uyeligine secilmistir Gorev suresi ise 19 Haziran 2006 da baslamistir Ilham Aliyev Hasan Ruhani Nursultan Nazarbayev ve Vladimir Putin ile Aktav Kazakistan daki Hazar Denizi Toplantisi nda Agustos 2018 Azerbaycan in dis siyasetinin oncelikleri sunlardir Her seyden once toprak butunlugunun korunmasi Daglik Karabag ve cevresinde isgal altinda olan yedi bolgenin isgal edilmesi sorunlarinin ortadan kaldirilmasi Avrupa ve Avrupa Atlantik yapisina uyum uluslararasi guvenlige katki uluslararasi orgutlerle is birligi bolgesel is birligi ve ikili iliskiler savunmanin guclendirilmesi ic siyaset sayesinde guvenligin tesviki demokrasinin guclendirilmesi ahlaki degerlerin bilimsel egitimsel ve kulturel politikalarla korunmasi etnik ve dini hosgorunun korunmasi ekonomik ve sosyal kalkinma ic guvenligi ve sinir guvenligini artirmak goc enerji ve ulasim guvenligi politikasi 2007 yilinin sonlarinda Azerbaycan Hukumeti Ermeni isgali altindaki Daglik Karabag topraklari uzerinde uzun zamandir devam eden anlasmazligin cozulmemesi halinde yeni bir savasin korukleneceginin neredeyse kesin oldugunu belirtti Hukumet askeri butcesini artirma surecindedir Ayrica Azerbaycan ve Turkiye arasinda Gurcistan uzerinden gecmesi planlanan tren yolu ulasim projesinin gerceklesmesinin Ermenistan i isgal ettigi Daglik Karabag dan cekilmeye zorlayacagini dusunen Ermeni diasporasi Avrupa Birligi ve ABD deki lobiler bu projenin karsisinda olduklarini acikca dile getirmektedirler Azerbaycan terorle mucadele icin kurulan uluslararasi koalisyonlarin etkin bir uyesidir Kosova Afganistan ve Irak ta barisi koruma cabalarina katkida bulunmaktadir NATO nun Baris Icin Ortaklik programina da uyedir Ayni zamanda Avrupa Birligi ile de iyi iliskiler icindedir ve bir gun birlige uye olmak icin basvurabilir Idari bolgeler Azerbaycan 14 ekonomik bolgeye ayrilmistir 66 rayonlar ve 12 si cumhuriyetin dogrudan yetkisi altinda olan 77 sehir Azerbaycan Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti ni icerir Azerbaycan Cumhurbaskani bu birliklerin valilerini atarken Nahcivan hukumeti Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti parlamentosu tarafindan secilir ve onaylanir Abseron Hizi Ekonomik BolgesiAbseron Abseron Hizi Xizi Sumgayit Sumqayit Baku Ekonomik BolgesiBaku Baki Daglik Sirvan Ekonomik BolgesiAgsu Agsu Kobustan Qobustan Ismayilli Ismayilli Samahi Samaxi Dogu Zengezur Ekonomik BolgesiCebrail Cebrayil Kelbecer Kelbecer Kubatli Qubadli Lacin Lacin Zengilan Gence Daskesen Ekonomik BolgesiDaskesen Daskesen Gence Gence Goygol Goygol Goranboy Goranboy Naftalan Naftalan Samuh Samux Karabag Ekonomik BolgesiAgdam Agdam Agcabedi Agcabedi Berde Berde Fuzuli Fuzuli Hankendi Xankendi Hocali Xocali Hocavend Xocavend Susa Susa Susa Susa Terter Terter Kazah Tovuz Ekonomik BolgesiAgstafa Agstafa Gedebey Gedebey Kazah Qazax Semkir Semkir Tovuz Tovuz Kuba Hacmaz Ekonomik BolgesiKuba Quba Kusar Qusar Hacmaz Xacmaz Sabran Sabran Siyezen Siyezen Kelbecer Lacin Ekonomik BolgesiKubadli Qubadli Kelbecer Kelbecer Lacin Lacin Zengilan Zengilan Lenkeran Astara Ekonomik BolgesiAstara Astara Celilabad Celilabad Lenkeran Lenkeran Lenkeran Lenkeran Lerik Lerik Masalli Masalli Yardimli Yardimli Merkezi Aran Ekonomik BolgesiAgdas Agdas Goycay Goycay Hacikabul Haciqabul Imisli Imisli Kurdemir Kurdemir Mingecevir Mingecevir Ucar Ucar Yevlakh Yevlax Zerdab Zerdab Mil Mugan Ekonomik BolgesiBeylegan Beyleqan Imisli Imisli Saatli Saatli Sabirabad Sabirabad Nahcivan Ekonomik BolgesiBabek Babek Culfa Culfa Kengerli Kengerli Nahcivan Naxcivan Ordubad Ordubad Sederek Sederek Sahbuz Sahbuz Serur Serur Seki Zakatala Ekonomik BolgesiBalaken Balaken Kabala Qebele Kah Qax Oguz Oguz Seki Seki Seki Seki Zakatala Zaqatala Sirvan Salyan Ekonomik BolgesiBilesuvar Bilesuvar Hacikabul Haciqabul Neftcala Neftcala Salyan Salyan Sirvan Sirvan Azerbaycan 14 iktisadi bolgeye ayrilmistir Not Merkezi yonetime dogrudan bagli sehirler italik yazi tipi ile belirtilmistir Buyuk sehirler 2019 nufus sayimina gore Azerbaycanin en buyuk idari birimi 2 277 500 kisi ile Baku en kucuk idari birimi ise 16 400 kisi ile Hizi olmustur OrduBagimsizlik Gunu gecit toreninde Azerbaycan askerleri Modern Azerbaycan ordusunun temeli 26 Haziran 1918 de kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Ulusal Ordusu na kadar dayanir Ulke Sovyetler Birligi nin dagilmasiyla bagimsizligini kazaninca 9 Ekim 1991 tarihinde Silahli Kuvvetler Kanunu na gore Azerbaycan Cumhuriyeti Silahli Kuvvetleri olusturuldu Gunumuzde ulkede her yil 26 Haziran Silahli Kuvvetler Gunu olarak kutlanmaktadir 2002 itibariyla Azerbaycan silahli kuvvetlerinde 95 000 etkin calisan personel vardir Yari askeri birliklerin sayisi ise 17 000 i bulmaktadir Silahli kuvvetlerin uc subesi vardir Kara Kuvvetleri Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri Silahli kuvvetler gerektiginde devlet savunmasina dahil edilebilir ve cesitli askeri alt gruplari kucaklar Azerbaycan Milli Muhafizligi Sinir muhafizlari komutanligi ve Ic kuvvetler baska bir paramiliter guctur Bu kurum yari bagimsizdir ve cumhurbaskani emrindeki bir ajans olarak etkinlik gostermektedir Azerbaycan Avrupa Konvansiyonel Silahli Kuvvetler Antlasmasi na baglidir ve tum onemli uluslararasi silah anlasmalari imzalamistir Baris Icin Ortaklik ile Bireysel Ortaklik Eylem Plani kapsaminda Turkiye nin girisimleri ile NATO ile is birligi yapmaktadir Irak a 151 Afganistan a 184 baris kuvveti konuslandirmistir Ulkenin 2011 yilindaki askeri harcamalari 4 46 milyardir Savunma sanayisi kucuk silahlar kucuk topcu sistemleri tanklar havacilik bombalari pilotsuz araclar ve cesitli askeri araclar uretmektedir EkonomiPetrol Azerbaycan ekonomisinde onemli bir yere sahiptir 1991 yilinda bagimsizligini kazandiktan sonra Azerbaycan Uluslararasi Para Fonu Dunya Bankasi Avrupa Imar ve Kalkinma Bankasi Islam Kalkinma Bankasi ve Asya Kalkinma Bankasi na uye oldu Azerbaycan in bankacilik sistemi Azerbaycan Merkez Bankasi ticari bankalar ve bankacilik disi kredi kuruluslarindan olusmaktadir Ulusal Bankasi SSCB nin eski Devlet Tasarruf Bankasi na bagli olan Azerbaycan Devlet Tasarruf Bankasi na dayanarak 1992 yilinda kuruldu Merkez Bankasi Azerbaycan in merkez bankasi olarak hizmet vermekte ulusal para birimini Azerbaycan manatini ihrac etme ve tum ticari bankalari denetleme yetkisine sahiptir Iki buyuk ticari banka UniBank ve Dr Cahangir Haciyev tarafindan yonetilen devlete ait dir Harcama ve talep buyumesinin etkisiyle 2007 yilinin ilk ceyreginde enflasyon orani 16 6 ya yukselmistir Nominal gelirler ve aylik ucretler bu rakama gore sirasiyla 29 ve 25 artmis ancak petrol disi sektordeki fiyat artislari enflasyonu tesvik etmistir Azerbaycan enflasyona neden olan ve enerji disi ihracati daha pahali hale getiren hizla buyuyen enerji sektoru nedeniyle sozde Hollanda hastaligi nin bazi isaretlerini gosteriyor 2000 li yillarin basinda kronik yuksek enflasyon kontrol altina alindi Bu 1 Ocak 2006 da ekonomik reformlari guclendirmek ve istikrarsiz bir ekonominin kalintilarini silmek icin yeni bir para birimi olan yeni Azerbaycan manatinin piyasaya surulmesine yol acti 2008 yilinda Azerbaycan Dunya Bankasi nin Is Yapma Raporu tarafindan en iyi 10 reformcundan biri olarak gosterildi Azerbaycan duzenleyici reformun 10 gostergesinin yedisinde iyilestirmelerle 2007 08 doneminde dunyayi en iyi reformcu olarak yonetti Azerbaycan Ocak 2008 de bir is kurmanin suresini maliyetini ve prosedur sayisini yariya indiren tek durakli bir magaza isletmeye basladi Ticari kayitlar ilk alti ayda 40 artti Azerbaycan ayrica kredi sicilinin kapladigi borclularin sayisini iki katindan fazla artirarak 1 100 dolarlik minimum kredi indirimini de ortadan kaldirdi Ayrica vergi mukellefleri artik formlari dosyalayabilir ve vergilerini cevrimici odeyebilir Azerbaycan in kapsamli reformlari genel is yapma kolayligi acisindan 97 den 33 e yukseldi Azerbaycan 2010 2011 Kuresel Rekabet Raporu nda 57 sirada diger Bagimsiz Devletler Toplulugu ulkelerinin uzerinde yer almaktadir 2012 itibariyla Azerbaycan in GSYIH si 1995 seviyesinden 20 kat artmisti Dunya Bankasi 2019 Is Yapma Raporu raporuna gore Azerbaycan is yapma kolayligi acisindan 57 den 25 e yukseldi Insaat ruhsati almak icin zaman ve maliyet onemli olcude azaldi 80 gun zaman ve 12 563 AZN maliyet gibi daha kolay hale geldi elektrik sebekesini baglama sureci ve kredi basitlestirildi Baku Azerbaycan in en buyuk sehridir Ayrica ekonominin en onemli sektorleri Baku de bulunmaktadir Enerji Baku nun eteklerinde mekanik yag cikarimi icin bir pompa unitesi Azerbaycan in ucte ikisi petrol ve dogal gaz bakimindan zengindir Azerbaycan petrol endustrisinin tarihi eski doneme kadar uzanmaktadir Arap tarihci ve gezgin Ahmed el Belazuri Abseron yarimadasinin ekonomisini antik cagda tartismis ve ozellikle petrolunden bahsetmistir Azerbaycan da bircok boru hatti mevcuttur Guney Kafkasya Boru Hatti Turkiye den Avrupa ya dogalgaz getiriyor Kucuk Kafkasya bolgesi ulkenin altin gumus demir bakir titanyum krom manganez kobalt molibden karmasik cevher ve antimonun cogunu olusturur Eylul 1994 te Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Sirketi SOCAR ile aralarinda BP ExxonMobil Lukoil ve Equinor olmak uzere 13 petrol sirketi arasinda 30 yillik bir sozlesme imzalandi Batili petrol sirketleri Sovyet somurusunun dokunmasiz derin su petrol sahalarina dokunabildiklerinden Azerbaycan petrol arama ve gelistirme icin dunyanin en onemli noktalarindan biri olarak kabul ediliyor Bu arada Azerbaycan Devlet Petrol Fonu makroekonomik istikrari petrol gelirlerinin yonetiminde seffafligi ve gelecek nesiller icin kaynaklarin korunmasini saglamak icin butce disi bir fon olarak kuruldu SOCAR in bir yan sirketi olan Azeriqaz 2021 yilina kadar ulkenin tam gazlastirilmasini saglamayi amaclamaktadir Azerbaycan dogu bati ve kuzey guney enerji ulasim koridorlarinin sponsorlarindan biridir Hazar bolgesini Turkiye ye baglayacak Baku Tiflis Kars demiryolu hattinin Temmuz 2017 de tamamlanmasi bekleniyor Trans Anadolu Dogal Gaz Boru Hatti TANAP ve Trans Adriyatik Boru Hatti Azerbaycan Sahdeniz den dogal Turkiye ye dogal gaz Avrupa ya ise gaz temin edecektir Ayrica 14 Eylul 2017 de SOCAR ve ortak girisimler BP Chevron Equinor ExxonMobil TP ITOCHU ve ONGC Videsh tarafindan imzalanan PSA ya gore Azerbaycan ACG nin gelistirilmesi konusundaki anlasmayi 2050 ye kadar uzatti Tarim Azerbaycan hayvancilik sektorunde en cok kullanilan hayvanlar ineklerdir Oguz Azerbaycan Azerbaycan bolgedeki en buyuk tarim havzasina sahiptir Azerbaycan in yaklasik yuzde 54 9 u tarim arazisidir 2007 yili basinda 4 755 100 hektarlik tarim alani kullanilmistir Ayni yil toplam ahsap kaynaklari 136 milyon m tu Azerbaycan in tarimsal bilimsel arastirma enstituleri cayirlar ve meralar bahcecilik ve subtropikal urunler yesil sebzeler bagcilik ve sarapcilik pamuk yetistirme ve tibbi bitkiler uzerine odaklanmistir Bazi bolgelerde tahil patates seker pancari pamuk ve tutun yetistirmek karlidir Hayvancilik sut urunleri sarap ve alkollu ickiler de onemli ciftlik urunleridir Hazar balikcilik endustrisi mersin baligi ve morina baliginin azalan stoklarina odaklanmaktadir En son verilere gore Azerbaycan da 1 5 milyon sigir 5 milyon koyun 30 milyon kumes hayvani bulunmaktadir Aricilik gelismistir 2002 de Azerbaycan deniz ticaretinin 54 gemisi olmustur Daha once yurt disindan ithal edilen bazi urunler yerel olarak uretilmeye baslandi Bunlar arasinda Coca Cola tarafindan Coca Cola Bottlers LTD Baki Kastel tarafindan bira Nehir tarafindan parke ve EUPEC Pipe Coating Azerbaijan tarafindan petrol borulari bulunmaktadir Turizm Turizm Azerbaycan ekonomisinin onemli bir parcasidir Ulke 1980 lerde taninmis bir turistik yerdi Ancak Sovyetler Birligi nin cokusu ve 1990 larda Daglik Karabag Savasi turizm endustrisine ve Azerbaycan in turistik yer imajina zarar verdi 2000 li yillar sonrasi turizm endustrisi toparlanmaya baslamistir ve ulke o zamandan beri turist ziyaretleri ve geceleme sayisinda yuksek oranda buyume yasamistir Son yillarda Azerbaycan din spa ve saglik turizmi icin de populer bir yer haline gelmistir Kis aylarinda en son teknolojiyle donatilmis kayak olanaklari sunmaktadir Azerbaycan hukumeti Azerbaycan in gelismesini elit bir turizm merkezi olarak oncelikli hale getirdi Azerbaycan ekonomisine turizmin en buyuk olmasa da buyuk bir katkida bulunmasi ulusal bir stratejidir Bu faaliyetler Azerbaycan Kultur ve Turizm Bakanligi tarafindan duzenlenmektedir Bu ulkeye vizesiz seyahat hakki olan 63 ulke var 10 Aralik 2020 de Turkiye ile imzalanan protokol ile iki devlet karsilikli olarak 1 Nisan 2021 tarihinden itibaren sadece kimlik ile seyahat etmeye basladilar E vize ise vize alinmasi gereken ulkelerin yabancilarinin Azerbaycan Cumhuriyeti ne ziyareti icin kullanilan cevrimici sistemdir Dunya Ekonomik Forumu nun 2015 Seyahat ve Turizm Rekabet Raporu na gore Azerbaycan 84 sirada yer aliyor Dunya Seyahat ve Turizm Konseyi nin raporuna gore 2010 2016 yillari arasinda ziyaretci ithalatinda en guclu artisi gosteren Azerbaycan ilk on ulke arasinda yer aldi Buna ek olarak yuzde 46 1 oranla Azerbaycan en hizli gelismekte olan ulkeler arasinda ilk sirada yer aldi Mardakan Kulesi Bibiheybet Camii Kobustan Milli ParkiUlasim Baku Uluslararasi Deniz Ticaret Limani Azerbaycan in onemli uluslararasi trafik yollarinin kavsaginda bulunmasi Ipek Yolu ve Guney Kuzey koridoru uzerinde yer almasi ulke ekonomisi icin ulasim sektorunun stratejik onemini artirmaktadir Ulkedeki ulasim sektoru yollar demiryollari hava ve deniz tasimaciligini icerir Azerbaycan hammadde tasimaciliginda da onemli bir ekonomik merkezdir Mayis 2006 da faaliyete baslayan 1 774 kilometre uzunlugundaki Baku Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hatti BTC Azerbaycan Gurcistan ve Turkiye topraklarindan gecmektedir BTC yilda 50 milyon ton kadar ham petrol tasimak icin tasarlanmistir ve Hazar Denizi ndeki petrolu kuresel pazara aktarmaktadir Ayrica 2006 yili sonunda faaliyete baslayan Azerbaycan Gurcistan ve Turkiye topraklarindan gecen Guney Kafkasya Boru Hatti ise Sahdeniz dogal gazini Avrupa pazarina ek gaz olarak sunmaktadir Yapimi devam eden Baku Tiflis Kars demiryolu Turkiye nin Istanbul Bogazi ndaki Marmaray projesini de hayata gecirilmesiyle birlikte Avrupa demiryollarini Kazakistan ve Cin demiryollari baglantilari ile Asya demiryollarina baglayacaktir Bilim ve teknoloji 21 yuzyilda yeni bir petrol ve gaz patlamasi Azerbaycan in bilim ve teknoloji sektorlerindeki durumu iyilestirmeye yardimci oldu ve hukumet modernlesme ve yeniligi hedefleyen bir kampanya baslatti Hukumet bilgi teknolojisi ve iletisim endustrisinden elde edilen karin buyuyecegini ve petrol uretiminden elde edilecek karla karsilastirilabilir olacagini tahmin ediyor Samahi Astrofizik Rasathanesi Azerbaycan etkilenmeyen buyuk ve istikrarli bir sekilde buyuyen bir Internet sektorune sahiptir hizli buyumenin en az bes yil daha surecegi tahmin edilmektedir Kah koyunde Azercell GSM istasyonu Ulke ayrica telekom sektorunu gelistirmede de ilerleme kaydetmektedir Iletisim ve Bilgi Teknolojileri Bakanligi MCIT hem politika yapici hem de duzenleyicidir Genel ankesorlu telefonlar telefon santralinden veya bazi magaza ve bufelerden token satin alinarak yerel aramalar icin kullanilabilir Belirtecler suresiz cagri yapilmasina izin verir 2009 yili itibariyla 1 397 000 ana telefon hatti ve 1 485 000 internet kullanicisi bulunmaktadir Dort GSM saglayicisi Azercell Bakcell Nar Mobile mobil sebeke operatorleri ve bir CDMA vardir 21 yuzyilda Elcin Halilov ve diger temel calismalarindan esinlenilen onde gelen Azerbaycan jeodinamigi ve jeotektonik bilim insani simdi Cumhuriyetci Sismik Hizmetin buyuk kismini olusturan yuzlerce deprem tahmin istasyonu ve depreme dayanikli binalar tasarlamistir Azerbaycan Milli Havacilik ve Uzay Ajansi ilk uydu AzerSat 1 i 7 Subat 2013 te Fransiz Guyanasi ndaki Guyana Uzay Merkezi nden 46 Dogu yonu pozisyonlarinda yorungeye baslatildi Uydu Avrupa Asya ve Afrika nin onemli bir bolumunu kapsiyor TV ve radyo yayinlarinin yani sira internet in yayinina da hizmet ediyor Bir uydunun yorungeye firlatilmasi Azerbaycan in gelecekte kendi uzay endustrisi ile ulus olma hedefini gerceklestirme yolunda hayata gecirdigi ilk adimdir ve gelecekte daha fazla projeyi basariyla uygulayabileceginin gostericisidir DemografiTarihi nufusYilNufus 1897 1 806 700 1908 2 014 300 11 51917 2 353 700 16 81926 2 313 600 1 71939 3 205 200 38 51959 3 697 700 15 41970 5 117 100 38 41979 6 028 300 17 81989 7 021 200 16 51999 7 953 400 13 32009 8 922 000 12 22018 9 898 000 10 92019 9 981 457 0 82020 10 119 148 1 4Kaynak Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Istatistik Komitesi Ocak 2019 itibariyla Azerbaycan in toplam 9 981 457 olan nufusunun 52 8 i kentsel 47 2 si kirsaldir Toplam nufusun 50 1 i kadindir Ayni yildaki cinsiyet orani kadin basina 0 99 erkek olmustur 2011 nufus artis hizi dunya genelinde 1 09 iken Azerbaycan da 0 85 olmustur Nufus artisini kisitlayan onemli bir faktor yuksek bir goc duzeyidir 2011 de burada 1 14 1 000 kisilik bir goc istatigi gorulmustur Azerbaycan diasporasi 42 ulkede bulunur ve Alman kultur toplumu Karelhaus Slav Kultur Merkezi Azerbaycan Israil Toplulugu Kurt Kultur Merkezi Uluslararasi Talis Dernegi Lezgi Ulusal Merkezi Azerbaycan Tatar toplulugu Kirim Tatarlari toplulugu da dahil olmak uzere Azerbaycan icinde etnik azinliklar icin bircok merkez bulunmaktadir Etnik azinliklar 2009 nufus sayimina gore ulkenin nufusunun 91 60 Azerbaycanlilar 2 02 Lezgiler 1 35 Ermeni hemen hemen tum Ermeniler ayrilikci Daglik Karabag bolgesinde yasiyor 1 34 Rus 1 26 Talis 0 56 Avar 0 43 Turk 0 29 Tatar 0 28 Tat 0 24 Ukraynali 0 14 Sahurlar 0 11 Gurcu 0 10 Yahudi 0 07 Kurt ve 0 21 ini diger azinliklar olusturmaktadir Kentlesme Azerbaycan da toplam olarak 77 sehir 64 daha kucuk rayon duzeyi sehirler ve bir ozel statulu sehir bulunmaktadir Bunlari 257 sehir tipi yerlesim ve 4620 adet koy tarafindan takip edilmektedir Dil Azerbaycan in resmi dili Azerice olup nufusun 92 sinin ana dilidir Azerice Turk dil ailesi nin Oguz grubu icerisindedir ve Turkce Kaskayca ve Turkmence ile yakindan ilgilidir Buna karsin Turk Dil Devrimi gibi bir devrim Azerbaycan da yasanmadigi icin Turkceye oranla daha fazla Arapca Farsca sozcuk icermektedir Turkiye Turkcesi ile olan yakinligi kokensel acidan etkinligi en fazla olan etken olsa da tarih cizelgesinde Fars ve Dogu dilleri ile olan temasi hep yuksek duzeyde olmustur Ancak tum bunlara ragmen halkin konustugu dil Balkanlardan Hazar Denizi ne klasik Turk Osmanli Azerbaycan Turkleri yayilim alani kadar anlasilabilirlik duzeyinde kalmistir Rus isgali ile sonuclanan ile birlikte Rusca tum Kafkasya da taninirlik kazanmis ve bu durum Sovyet doneminde hizlanarak artmistir Gunumuzde Rusca ikinci dil islevi gormektedir nispeten azalmis da olsa Bununla birlikte Rusca ve Ingilizce egitim ve iletisimde ikinci ya da ucuncu dil olarak onemli rol oynamaktadir Ulkede anadil olarak konusulan cok sayida diger diller de vardir Avarca Gurcuce Ermenice Cuhuri Hinalikca Lezgice Rutulca Talisca Tatca ve Udince diger etnik gruplar tarafindan konusulmaktadir Azerbaycan da dil topluluklarin cogu kucuktur ve konusanlarin sayilari azalmaktadir ve bu yuzden bu dillerin cogu soyu tukenme tehlikesi ile karsi karsiyadir Ermenice ise hemen hemen tamamiyla ayrilikci Daglik Karabag bolgesinde konusulur Din Nufusun yaklasik 97 si Muslumandir Muslumanlarin 85 i Sii Muslumanlar ve 15 i Sunni Muslumanlardan olusur ve Azerbaycan Cumhuriyeti dunyanin en yuksek ikinci Sii nufusu yuzdesine sahiptir Diger inanclar ulkenin cesitli etnik gruplari tarafindan uygulanmaktadir Anayasa nin 48 maddesi uyarinca Azerbaycan laik bir devlettir ve dini ozgurluk saglamaktadir 2006 2008 Gallup anketinde Azerbaycan dan yanit verenlerin sadece 21 i dinin gunluk yasamlarinin onemli bir parcasi oldugunu belirtmistir Bu Azerbaycan i dunyadaki en az dindar Musluman cogunluklu ulke yapar Ulkenin dini azinliklarindan tahmini 280 000 Hristiyan 3 1 cogunlukla Rus ve Gurcu Dogu ve Ermeni Apostolik dir neredeyse tum Ermeniler ayrilikci Daglik Karabag bolgesinde yasamaktadir 2003 yilinda burada 250 Roma Katoligi vardi 2002 itibariyla diger Hristiyan mezhepleri arasinda Luteranlar Baptistler ve Malakanlar bulunmaktadir Ayrica kucuk bir Protestan toplulugu da vardir Azerbaycan ayrica 2000 yillik bir gecmise sahip eski bir Yahudi nufusa sahiptir Yahudi orgutleri Azerbaycan da 12 000 Yahudi nin kaldigini tahmin ediyor Yehova nin Sahitleri topluluklarinin yani sira diger dini topluluklarin taraftarlari da burada vardir Ulkedeki bazi dini cemaatler gayri resmi olarak dini ozgurluklerden kisitlanmistir ABD Disisleri Bakanligi konuyla ilgili bir raporda bazi Musluman ve Hristiyan gruplarin kati uyelerinin tutuklandigindan ve bircok kati dindar grubun Devlet Dini Organizasyonlarla Calisma Komitesine kaydolmakta zorlandigi belirtiliyor Temeli 743 yilinda atilan Azerbaycan in en eski ve Kafkasya in ikinci en eski camiisi Samahi Ulu Camii az az az Egitim Azerilerin yuksek bir yuzdesi ozellikle bilimsel ve teknik konularda bir tur yuksekogrenim gormustur Sovyet doneminde okuryazarlik ve ortalama egitim seviyeleri standart alfabedeki iki degisiklige ragmen 1920 lerde Arap alfabesi nden Latin alfabesi ne ve 1930 larda Latin alfabesi nden Kiril alfabesi e gecilmistir 1992 yilinda ise Latin alfabesine geri donuldu Baku Devlet Universitesi Azerbaycan Devlet Ekonomi Universitesi Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Universitesi Sovyet verilerine gore erkek ve kadinlarin yuzde 100 u 1970 yilinda okuryazardi Birlesmis Milletler Kalkinma Programi Raporu 2009 a gore Azerbaycan daki okuma yazma orani 99 5 tir Bu oranla Azerbaycan Turk ulkeleri arasinda en cok okuryazarlik oranina sahip ulkedir Bagimsizliktan bu yana Azerbaycan Parlamentosu nun kendisini Sovyetler Birligi nden ayirmak icin kabul ettigi ilk yasalardan biri Kiril alfabesi nin yerini almak icin degistirilmis Latin alfabesi ni benimsemek olmustur Bunun disinda Azerbaycan sistemi cok az yapisal degisiklige ugramistir Ilk degisiklikler arasinda din egitiminin yeniden kurulmasi Sovyet doneminde yasaklandi ve Azerbaycan dilinin kullanimini yeniden vurgulayan ve ideolojik icerigi ortadan kaldiran mufredat degisiklikleri yer almistir Egitim kurumlari anaokul ortaokul lise ve meslek liseleri dahil olmak uzere binlerce okul icerir 9 sinifa kadar egitim zorunludur Dunya Okulu nda bir sinif Azerbaycan da egitimin tum diger Turk devlet ve topluluklarina gore cok ileri duzeyde oldugu gorulur 1991 istatistiksel verilere gore 4 775 okulda 1 503 000 ogrenci okumaktadir Bugun okul sayisi 5 000 e ogrenci sayisi 1 600 000 e ulasmistir Azerbaycan da 6 500 kultur tesisi 4 605 kutuphane 125 muze 125 muzik okulu 43 halk tiyatro salonu 3 680 kultur evi bulunmaktadir Baku Azerbaycan Devlet Universitesi ve bagli enstituleri butun Uygulamali Matematik ve Kimya Jeoloji Biyoloji Tarih Filoloji Ilahiyat Cografya Gazetecilik Hukuk Mekanik ve Matematik Fizik Felsefe Kutuphane Calismalari Uygulamali Matematik Bilimsel Arastirma Enstitusu Dogu Calismalari kollarinda egitim ogretim yapmaktadir Ozel ve devlet olmak uzere toplam 49 tane kanuni universite mevcuttur ve bu universiteler ozellikle Turk ve bircok yabanci ogrenciye egitim vermekte eski dogu blogu ulkeler arasinda kaliteli egitim veren ulkeler arasinda sayilmaktadir Azerbaycan da 38 devlet ve 11 ozel universite bulunmaktadir Bakanlik tarafindan yayinlanan raporlar 2016 yilinda 34 224 ogrencinin sinavdan gectigini ve bir universiteye yerlestigini bildirdi Universiteler ulkede 11 566 profesor ve 12 616 ogretim uyesi istihdam etmektedir Azerbaycan kulturu her zaman sekuler ogrenmeye buyuk saygi duydugundan ulke geleneksel olarak eski Sovyetler Birligi Musluman halklari icin bir egitim merkezi olmustur Bu nedenle ve petrol endustrisinin Azerbaycan ekonomisindeki rolu nedeniyle Azerbaycanlilarin nispeten yuksek bir yuzdesi ozellikle bilimsel ve teknik konularda bir tur yuksekogrenim gormustur Bircok meslek enstitusu petrol endustrisi ve diger birincil endustriler icin teknisyen yetistirmektedir KulturUNESCO Insanligin Sozlu ve Somut Olmayan Mirasinin Basyapitlari Azerbaycan halisi ve Kelagayi Azerbaycan kulturu bircok etkinin sonucu olarak gelismistir Gunumuzde kuresellesmis tuketim kulturu de dahil olmak uzere Bati etkilerine ragmen ulusal gelenekler ulkede iyi korunmaktadir Azerbaycan kulturunun ana unsurlarindan bazilari sunlardir muzik edebiyat halk oyunlari ve sanat mutfak mimari sinematografi ve Nevruz Aile tatili olan Nevruz eski Iran Zerdustluk dininde Yeni Yil geleneksel kutlamalarindan turemistir Azerbaycan nufusu yukarida belirtildigi gibi Azerbaycanlilarin yani sira ulkenin cesitli bolgelerinde sikica yasayan diger milletlerden veya etnik gruplardan olusmaktadir Azerbaycan in ulusal ve geleneksel kiyafetleri ve Papak dir Ayrica ulkede devlet butcesinden finanse edilen Rusca Gurcuce Kurtce Lezgice ve Talisca radyo yayinlari var Balaken ve Hacmaz daki bazi yerel radyo istasyonlari Avar ve Tat dillerinde de yayin duzenlemektedir Baku de Rusca Kurtce Lezgice ve Talisca gazeteler yayinlanmaktadir Ayrica Yahudi toplumu haftalik Sokhnut Aziz gazetesini yayinliyor Muzik ve halk danslari Uzeyir Hacibeyov 20 yuzyilin baslarinda geleneksel Azerbaycan muzigini Bati tarziyla birlestirmistir Yaklasik bin yillik gecmisi olan Azerbaycan muzigi ritmik ve farkli melodiler uretmis muziginin konularini Azeri halkinin yasantilari ve karsilastiklari sosyal olaylarindan konu almistir Azeri dili cogunlukla Turkce Arapca ve Farsca kokenli sozlerden etkilendiginden yapilan geleneksel Azeri muziklerde de Kafkas Orta Asya ve Iran agirlikli etkiler goze carpmaktadir Azerbaycan Mugami UNESCO Insanligin Somut Olmayan Mirasinin Basyapiti olan Nizami i Gencevi nin Husrev u Sirin traji romantizminin 16 yuzyil minyaturu Geleneksel Azeri muziklerinde calgi olarak tar kemence ut baglama balaban zurna kaval nagara garmon tutek tef ve davul kullanilmaktadir Ayrica davul garmon kucuk akordeon tutek duduk flut daf davullar ve nagara calgilarida melodilerde sikca kullanilabilen enstrumanlardandir Mugam sanatcilari 1916 da toplulugu ile Hanende Seyid Susinski soldan ikinci Mugam Meyhana ve Asik sanati Azerbaycan in bircok muzik gelenegi arasindadir Mugam genellikle siir ve enstrumantal aralari olan bir suittir Mugam okurken sarkicilar duygularini sarki ve muzige donusturmek zorundadir Orta Asya ulkelerinin mugam geleneklerinin aksine Azerbaycan mugami daha serbest bicimli ve daha az katidir genellikle dogaclama caz alani ile karsilastirilir UNESCO Azerbaycan mugam gelenegini 7 Kasim 2003 tarihinde Sozlu ve Somut Olmayan Insanlik Mirasinin Basyapiti ilan etti Meyhana genellikle belirli bir konuda dogaclama yapan birkac kisi tarafindan gerceklestirilen bir tur geleneksel Azerbaycan halkinin esliksiz sarkisidir Asik siir hikaye anlatimi dans vokal ve enstrumantal muzigi Azerbaycan kulturunun bir sembolu olarak duran geleneksel bir performans sanatinda birlestirir Saz Azerbaycan muziginin ayrilmaz bir parcasidir Bu gelenegin kokeni eski Turk halklarinin Samanistik inanclarindan kaynaklanmaktadir Asiklarin sarkilari ortak uslerde yari dogaclamadir Azerbaycan Asik sanati 30 Eylul 2009 tarihinde UNESCO tarafindan Somut Olmayan Kulturel Miras listesine dahil edilmistir 1960 li yillarin ortalarindan bu yana Bati dan etkilenen Azerbaycan pop muzigi cesitli sekillerde Azerbaycan da populerlik kazanirken rock ve hip hop gibi turler yaygin olarak uretildi ve populerlik kazandi Azerbaycan pop ve Azerbaycan halk muzigi Alim Kasimov Resid Behbudov Vakif Mustafazade Muslum Magomayev Sovket Alekberova gibi sanatcilarin uluslararasi popularitesi ile ortaya cikti Azerbaycan Eurovision Sarki Yarismasi na hevesli bir katilimcidir Azerbaycan 2008 Eurovision Sarki Yarismasi nda ilk ovguye deger yer tutmustur Ulke 2009 yilinda ucuncu ertesi yil besinci oldu Eldar ve Nigar Azerbaycan in 2012 de Baku de yarismaya ev sahipligi yapma hakki veren Running Scared sarkisiyla 2011 Eurovision Sarki Yarismasi nda birincilik kazandi Duzinelerce Azerbaycan halk dansi vardir Genelde resmi kutlamalarda sergilenirler ve danscilar gibi iyi korunmus ulusal kiyafetler giyerler Cogu dansin cok hizli bir ritmi vardir Ulusal dans Azerbaycan ulusunun ozelliklerini gostermektedir Edebiyat Bugunku Azerbaycan topraklarinda dogan sair ve filozof Nizami Gencevi Orta Cag yazarlari arasinda yer alir Eserleri arasinda Hemsah Esrar Hazinesi Husrev ve Sirin Leyla ile Mecnun yer alir Azerbaycan in erken donem edebi figurleri arasinda yer alan diger isim de Izzeddin Hasanoglu dur Turkce ve Farsca gazeller yazmistir Farsca gazellerinde takma isim kullanirken Turkce gazellerde kendi adini kullanir Klasik edebiyat ise 14 yuzyilda Tebriz ve Sirvan a ait farkli lehcelerde sekillendi Kadi Buhaneddin Hakiki ve Habibi bu donemin sairleri arasindadir 14 yuzyilin sonunda ise Nesimi nin edebi calismalari one cikar 15 yyin basinda da etkin olan sair Turk edebiyat tarihinin en onemli divan sairleri arasinda yer alir Ayni zamanda Farsca ve Arapca siirleri de vardir Divan edebiyati ve gazel turunun gelisimine katki saglayan 2 onemli isim de Fuzuli ve Hatayi dir Hayati Sah Ismail in mahlasidir 16 yuzyilda Dede Korkut hikayeleri kopyalanmistir Bu hikayeler Oguz gocebe gelenegine ait sozlu hikayelerdir ve 12 oykuden olusurlar 16 yuzyil sairi Fuzuli de bu surecte Arapca Farca ve Azerice felsefi ve lirik gazeller yazmistir Ayni yuzyilda Azerbaycan edebiyatinda ozan gelenegi de gelismistir Kosma adiyla billinen spesifik bir tarz da bu donemde edebiyata girmis ve Sah Ismail ile oglu Sah Tahmasb tarafindan gelistirilmistir Azerbaycan modern edebiyati ise Sirvani lehcesine dayanir Azerice ilk gazete Ekinci 1875 te yayimlanmistir Mimari Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Heykel 1940 li ve 50 li yillarda Azerbaycan da heykellerin yayginligi artmistir Onemli eserler arasinda Mirza Fetali Ahundov 1930 Nizami Genceviye Fuad Abdurrahmanov 1949 Hukumet Evi nin karsisinda Lenin e 1954 Omer Eldarov 1960 Tokay Memmedov 1960 Mikail Musfik 1968 Kara Karayev 1968 gosterilebilir Sinematografi Simdiye kadar Azerbaycan da 3000 den fazla film cekilmistir Bunlardan 300 kadari uzun metraj sinema filmi 100 den fazlasi kisa metraj sinema filmi 20 den fazlasi uzun metraj televizyon sinema filmi 30 dan cogu kisa metraj televizyon sinema filmi 20 kadari dizi 10 kadari uzun metraj muzikal 100 den fazlasi televizyon tiyatro oyunu 50 kadari televizyon sinema tiyatro oyunu 100 kadari cizgi film 20 kadari televizyon cizgi film 50 kadari uzun metraj belgesel 1100 den cogu kisa metraj belgesel 20 kadari uzun metraj televizyon belgeseli 600 den fazlasi ise kisa metraj televizyon belgeselidir Halk sanatlari Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Mutfak Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Edebiyat Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Spor Serbest gures Azerbaycan in milli sporudur Azerbaycan bu dalda toplam 14 madalya kazanmistir Gunumuzde Azerbaycan daki en yaygin sporlar satranc ve futboldur Azerbaycan milli futbol takimi uluslararasi arenada dusuk bir performans sergilemektedir Bunun baslica nedenlerinden birisi Azerbaycan merkezli futbol kuluplerinde oynayan yabanci uyruklu futbolcular olarak gorulmektedir 2009 yilinin subat ayinda acilan Azerbaycan Futbol Akademisi nin genclerin futbola olan ilgisinin artmasinda buyuk bir adim atilmasinin saglayacagi dusunulmektedir Azerbaycan merkezli en basarili futbol kulupleri Neftci Baki Inter Baku Karabag ve Hazar Lankaran takimlaridir Neftci 2012 yilinda play off maclarinda Guney Kibris Rum Kesimi nin APOEL takimini eleyerek 2012 13 UEFA Avrupa Ligi gruplarina kalarak Azerbaycan futbolunda bir ilki gerceklestirmistir Ulke nin duzenlemistir Futsal da Azerbaycan da populer olan sporlardan birisidir Azerbaycan milli futsal takimi 2010 yilinda Macaristan da duzenlenen UEFA Futsal Sampiyonasinda dorduncu olmustur Azerbaycan takimi Araz Nahcivan UEFA Futsal Kupasinin 2009 10 ve 2013 14 sezonlarinda bronz madalya kazanmistir Tavlanin Azerbaycan kulturunde onemli bir yeri bulunmaktadir Tavla Azeriler arasinda cok populer bir oyundur Bu oyunun Azerbaycan da bircok farkli oynanis tarzi vardir Sovyetler Birligi doneminde oldugu gibi satranc Azerbaycan da halen yaygindir Teymur Recebov Sehriyar Memmedyarov Vugar Hasimov ve Garri Kasparov ulkede yetisen dunya capinda taninmis satranc oyuncularidir Azerbaycan bircok uluslararasi satranc turnuvasina ev sahipligi yapmis ve 2013 tarihli Avrupa Takim Satranci Sampiyonasi nda ipi goguslemistir Dunya capinda une sahip olan diger Azeri atletler sunlardir gureste Namik Abdullayev Tugrul Askerov Rusen Bayramov Serif Serifov Ferid Mansurov atletizmde judoda Elnur Memmedli Mevlud Miraliyev karatede Rafael Agayev voleybolda Natalya Mammadova halterde ve K 1 dovuscusu Zabit Samedov Ayrica bakinizAzerbaycan da vahsi yasam Azerbaycan da tipKaynakca The Constitution of the Republic of Azerbaijan PDF President of the Republic of Azerbaijan The Official Website of the President of the Republic of Azerbaijan 9 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 31 Agustos 2020 I The official language of the Republic of Azerbaijan is Azerbaijani Language The Republic of Azerbaijan guarantees the development of Azerbaijani Language National ethnic composition of population Devlet Istatistik Komitesi 2019 11 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2023 Azerbaycanda ehali sayi da artib bosanmalar da Resmi STATISTIKA modern az 26 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2020 a b Report for Selected Countries and Subjects imf org International Monetary Fund May 2022 Erisim tarihi 27 Mayis 2022 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Gini Index World Bank 19 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 Ingilizce United Nations Development Programme 10 Aralik 2019 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2019 E Cornell Svante 2006 The Politicization of Islam in Azerbaijan Silk Road Paper ss 124 222 229 269 270 Swietochowski Tadeusz Musluman Cemaatten Ulusal Kimlige Rus Azerbaycani 1905 1920 Istanbul Baglam 1988 s 239 240 a b 1997 The Formation of the Soviet Union Communism and Nationalism 1917 1923 2 bas Cambridge Massachusetts Harvard University Press ss 218 220 229 ISBN 978 0 674 30951 7 Rezolyuciya SB OON 822 ot 30 aprelya 1993 goda United Nations 21 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2011 Rusca Rezolyuciya SB OON 853 ot 29 iyulya 1993 goda United Nations 21 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2011 Rusca Rezolyuciya SB OON 874 14 oktyabrya 1993 goda United Nations 26 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2011 Rusca Rezolyuciya SB OON 884 ot 12 noyabrya 1993 goda United Nations 21 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2011 Rusca Cooper Andrew Morris Katherine The Nagorno Karabakh Conflict in Light of Polls in Armenia and Nagorno Karabakh Europe s Next Avoidable War Palgrave Macmillan ISBN 978 1 137 03000 9 erisim tarihi 29 Aralik 2020 a b British Foreign amp Commonwealth Office 9 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mayis 2007 Europa Publications Limited 1998 Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States Routledge s 154 ISBN 978 1 85743 058 5 Elections amp Appointments Human Rights Council United Nations 20 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2009 The non aligned engagement 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mayis 2011 Cornell Svante E 2010 Azerbaijan Since Independence M E Sharpe ss 165 284 Indicative of general regional trends and a natural reemergence of previously oppressed religious identity an increasingly popular ideological basis for the pursuit of political objectives has been Islam The government for its part has shown an official commitment to Islam by building mosques and respecting Islamic values Unofficial Islamic groups sought to use aspects of Islam to mobilize the population and establish the foundations for a future political struggle Unlike Turkey Azerbaijan does not have the powerful ideological legacy of secularism the conflict with Armenia has bred frustration that is increasingly being answered by a combined Islamic and nationalist sentiment especially among younger people All major political forces are committed to secularism and are based if anything on a nationalist agenda PDF United Nations Development Programme 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2013 Newsweek 15 Agustos 2010 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Temmuz 2011 News Az 28 Ekim 2011 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2013 The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mayis 2007 Seventh United Nations survey of crime trends and operations of criminal justice systems covering the period 1998 2000 PDF United Nations Office on drugs and crime division for policy analysis and public affairs ss 13 15 14 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Mayis 2012 Homicide statistics Trends 2003 2008 XLS UNODC 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2012 Cole Timothy Marcus born 2 May 1965 HM Diplomatic Service Head of International Organisations Foreign and Commonwealth Office since 2016 Who s Who Oxford University Press 1 Aralik 2013 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Aralik 2020 Charbonneau Louis Worsnip Patrick 24 Ekim 2011 Azerbaijan wins U N council seat Slovenia withdraws Reuters 8 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2013 PAU Farsca Sozluk Chaumont M L 1987 Atropates Encyclopaedia Iranica 3 1 Londra Routledge amp Kegan Paul a b 1999 Historical Dictionary of Azerbaijan Lanham Maryland The Scarecrow Press ISBN 978 0 8108 3550 4 Minahan James 1998 Miniature Empires A Historical Dictionary of the Newly Independent States Greenwood Publishing Group s 20 ISBN 978 0 313 30610 5 Chamoux Francois 2003 Hellenistic Civilization John Wiley and Sons s 26 ISBN 978 0 631 22241 5 Bosworth A B Baynham E J 2002 Alexander the Great in Fact and Fiction Oxford University Press s 92 ISBN 978 0 19 925275 6 Houtsma M Th 1993 First Encyclopaedia of Islam 1913 1936 reprint bas BRILL ISBN 978 90 04 09796 4 Schippmann Klaus 1989 Azerbaijan Pre Islamic History Encyclopedia Iranica ss 221 224 ISBN 978 0 933273 95 5 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin Kurulusu 29 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dilara Mehmetoglu Turkce Azakov Siyavush PDF Institute of Physics 30 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2007 Chaumont M L 1984 Albania Encyclopaedia Iranica The Cambridge history of Iran Fisher W B William Bayne Cambridge University Press 1968 1991 ISBN 0 521 06935 1 OCLC 745412 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 AZERBAIJAN Encyclopaedia Iranica Online 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2020 a b Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies held in Cambridge 11th to 15th 1995 Sims Williams Nicholas Societas Iranologica Europaea Wiesbaden Dr Ludwig Reichert Verlag 1998 1999 ISBN 3 89500 070 1 OCLC 39698497 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Roy Olivier 1949 2007 The new Central Asia the creation of nations Newly updated ed Londra I B Tauris ISBN 978 1 84511 552 4 OCLC 123375427 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link M Behramnejad Karakoyunlular Akkoyunlular Iran ve Anadoluda Turkmen Hanedanlari s 14 Karakoyunlu ve Akkoyunlu Turkmenlerinin bolgedeki hakimiyetleri sonucunda bircok Turkmen asiret bolgeye yerlesmis bunlarin bakiyeleri tarafindan Iran da Safevi Devleti teskil edilmistir Bugun Dogu Anadolu nun bir kisminda basta Igdir Kars Iran ve Azerbaycan da kullanilan Azerice denilen dogu Oguz veya Turkmen lehcesi bunlardan bize kalan onemli miraslardir M Faruk Sumer Kara Koyunlular s VIII Karakoyunlular Anadolu dan Iran a vuku bulan bu siyasi goc hareketlerinin musebbibi olduklari gibi ayni zamanda Iran da yeniden Turkmen hakimiyetinin baslamasinin ve bununla alakah olarak da Azerbaycan in kat i bir surette Turklesmesini temin edecek yeni bir iskan hareketinin ilk amili de olmuslardir Bu sozlerden de anlasliacagi uzere onlarin konustuklari Turkce tabil bugun Azeri lehcesi denilen dog Oguz veya Turkmen lehcesi idi Karakoyunlu hukumdarlarindan Cihan Sah in Azeri edebiyatinin mumessillerinden biri oldugu bugun kat i olarak anlasilmistir Nesib Nesibli Osmanli Safevi Savaslari Mezhep Oeseses ve Azerbaucan Turkler C 6 Yeni Turkiye Yayinlari Ankara 2002 ISBN 975 6782 39 0 s 895 Price Massoume 2005 Iran s Diverse Peoples A Reference Sourcebook ABC CLIO p 66 978 1 57607 993 5 The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the Azerbaijani language Mission to the Lord Sophy of Persia 1539 1542 Michele Membre translated with introduction and notes by A H Morton p 10 11 David Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend S 165 The primary court language remained Turkish But it was not the Turkish of Istambul It was a Turkish dialect the dialect of the Qizilbash Turkomans which is still spoken today in the province of Azerbaijan in north western Iran Willem Floor Hasan Javadi The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran Originalnyj tekst angl During the Safavid period Azerbaijani Turkish or as it was also referred to at that time Qizilbash Turkish occupied an important place in society and it was spoken both at court and by the common people Throughout the Safavid period there were two constants to Azerbaijani Turkish as a spoken language in Iran First it was and remained the official language of the royal court during the entire Safavid period Second the language remained the spoken language of the Turkic Qizilbash tribes and was also spoken in the army Roger Savory 2007 Iran Under the Safavids Cambridge University Press p 213 978 0 521 04251 2 qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court as did the Safavid shahs themselves lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the decline from the pure classical standards of former times The Caspian politics energy and security Akiner Shirin Londra RoutledgeCurzon 2004 ISBN 0 7007 0501 5 OCLC 53938017 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Avery Peter Hambly Gavin 1991 The Cambridge History of Iran Cambridge University Press p 126 Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom Returning to Tehran in the spring of 1795 he assembled a force of some 60 000 cavalries and infantry and in Shawwal Dhul Qa da May set off for Azarbaijan intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura formerly under Safavid control This region comprised a number of khanates of which the most important was Qarabagh with its capital at Shusha Ganja with its capital of the same name Shirvan across the Kura with its capital at Shamakhi and to the north west on both banks of the Kura Christian Georgia Gurjistan with its capital at Tiflis Batalden Stephen K 1997 The newly independent states of Eurasia handbook of former Soviet republics 2nd ed Batalden Sandra L Phoenix Ariz Oryx ISBN 0 89774 940 5 OCLC 36181149 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 a b Swietochowski Tadeusz 1934 2017 1995 Russia and Azerbaijan a borderland in transition New York Columbia University Press ISBN 0 231 07068 3 OCLC 31776666 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Walker Christopher J 1942 2017 1980 Armenia the survival of a nation Londra Croom Helm ISBN 0 7099 0210 7 OCLC 16492025 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Saparov Arsene From conflict to autonomy in the Caucasus the Soviet Union and the making of Abkhazia South Ossetia and Nagorno Karabakh Londra ISBN 978 1 317 63783 7 OCLC 1124532887 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Foster Simons Frances Feldbrugge F J M van den Berg G P Simons William B 1986 Encyclopedia of Soviet Law The American Journal of Comparative Law 34 3 587 doi 10 2307 840369 ISSN 0002 919X 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 King Charles 1967 2008 The ghost of freedom a history of the Caucasus Oxford Oxford University Press ISBN 978 0 19 517775 6 OCLC 171614379 17 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link The heritage of Armenian literature Hacikyan A J Agop Jack 1931 Basmajian Gabriel Franchuk Edward S Ouzounian Nourhan Detroit Wayne State University Press ISBN 0 8143 2815 6 OCLC 42477084 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Encyclopedia of the Ottoman Empire Agoston Gabor Masters Bruce Alan 1950 New York NY Facts On File 2009 ISBN 978 1 4381 1025 7 OCLC 435911915 29 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 CAUCASUS AND IRAN Encyclopaedia Iranica Online 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2020 Goldstein Erik 1992 Wars and peace treaties 1816 1991 Londra HarperCollins Academic ISBN 0 04 445557 7 OCLC 23769749 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 a b c Russia at war from the Mongol conquest to Afghanistan Chechnya and beyond Dowling Timothy C Menning Bruce Santa Barbara California ISBN 978 1 59884 947 9 OCLC 880349770 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Cronin Stephanie 2012 Iranian Russian Encounters Empires and Revolutions since 1800 Hoboken Taylor and Francis ISBN 978 1 136 18721 6 OCLC 823386943 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Mikaberidze Alexander Historical dictionary of Georgia Second edition Lanham ISBN 978 1 4422 4145 9 OCLC 881592473 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Atabaki Touraj 2000 Azerbaijan ethnicity and the struggle for power in Iran Rev ed Atabaki Touraj Londra I B Tauris Publishers ISBN 1 86064 554 2 OCLC 45052966 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Rezvani Babak 1973 2014 Ethno territorial conflict and coexistence in the caucasus Central Asia and Fereydan Amsterdam Vossiuspers UvA ISBN 978 90 485 1928 6 OCLC 1031850759 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link The Struggle for Transcaucasia 1917 1921 By lt italic gt Firuz Kazemzadeh lt italic gt With an Introduction by lt italic gt Michael Karpovich lt italic gt Professor of History Harvard University New York Philosophical Library 1951 Pp xiii 356 5 75 The American Historical Review Nisan 1953 doi 10 1086 ahr 58 3 625 ISSN 1937 5239 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 Schulze Reinhard A modern history of the Islamic world Azodi Azizeh Londra I B Tauris ISBN 1 86064 822 3 OCLC 53334817 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan a b Kazemzadeh Firuz 1981 The struggle for Transcaucasia 1917 1921 Hyperion reprint ed Westport Conn Hyperion Press ISBN 0 8305 0076 6 OCLC 6813688 Zonn I S 2010 The Caspian sea encyclopedia Kosti a noĭ A G Kosarev A N Berlin Springer ISBN 978 3 642 11524 0 OCLC 654399153 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2020 a b Lane David 1990 SOVIET SOCIETY UNDER PERESTROIKA Abingdon UK Taylor amp Francis ISBN 978 0 203 31079 3 David Lane 1991 Lane David Soviet Society Under Prestroyka Ingilizce Routledge s 13 Gunes Hakan Sovyet Sonrasi Orta Asya da Kalkinma Modelleri Yapisal Donusumun Karsilastirmali Analizi Ingilizce 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2021 Human Rights Watch Playing the Communal Card Communal Violence and Human Rights Insan Haklari Izleme Orgutu 11 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2013 a b Milli Meclisin tarixi Azerbaycan SSR Ali Soveti 1920 1991 ci iller 30 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2010 Federik Coene 2009 The Caucacus An Introduction 0 203 87071 9 Ingilizce Routledge s 64 Azerbaijan World Factbook CIA 2009 10 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Haziran 2009 Thomas De Waal Black Garden Armenia And Azerbaijan Through Peace and War New York New York University Press ss 286 ISBN 978 0 8147 1945 9 A Conflict That Can Be Resolved in Time Nagorno Karabakh International Herald Tribune 29 Kasim 2003 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2013 General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan demanding withdrawal of all Armenian forces United Nations General Assembly 14 Mart 2008 11 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2008 The Great Soviet Encyclopedia 1979 3 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2013 Southern Caucasus Facing Integration Problems Ethnic Russians Long For Better Life EurasiaNet org 30 Agustos 2003 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2013 Massacre by Armenians Being Reported New York Times The New York Times 3 Mart 1992 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2013 Chronology 1919 2005 BBC timeline Afghanistan a chronology of key events British Broadcasting Cooperation BBC University of Arizona Libraries 2005 12 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Lease Benjamin Subat 2000 Neal John 25 August 1793 20 June 1876 author and women s rights activist American National Biography Online Oxford University Press 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Iraqi Coup Attempt MERIP Reports 19 15 Agustos 1973 doi 10 2307 3011844 ISSN 0047 7265 Joselit David Ocak 2003 An Allegory of Criticism October 103 3 14 doi 10 1162 016228703762874188 ISSN 0162 2870 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Schrum Ethan Ekim 2015 Kerr Clark 17 May 1911 01 December 2003 American National Biography Online Oxford University Press 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Tragedy Massacre in Khojaly TIME TIME 28 Subat 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2013 Coene Frederik 2010 The Caucasus an introduction Londra Routledge ISBN 978 0 203 87071 6 OCLC 475058603 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 a b The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan 25 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mayis 2007 a b c d e Central Asia and Caucasus Institute 8 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mayis 2007 News Az 10 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2010 Ecological problems in Azerbaijan Enrin grida no 8 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Haziran 2010 7 Ocak 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2009 Karabakh Foundation 13 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Nisan 2013 Heydar Aliyev Foundation 29 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2010 Azerbaijan az 15 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Supremecourt gov az Ingilizce 18 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 www azconsulatela org 9 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaijan ruling party wins elections www aljazeera com 7 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Breaking News World News and Video from Al Jazeera www aljazeera com 11 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaijan Politics www globalsecurity org 14 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2020 Efficiency of justice CEPEJ European Commission for the Efficiency of Justice CEPEJ Report requested by the Ministry of Justice of Azerbaijan Assessment of policy and procedures for the selection of judges in Azerbaijan prepared by Mr Audun Hognes BERG Head of International Secretariat Norwegian Courts Administration CEPEJ Bureau member and Ms Ivana GORANIC Director of the Judicial Academy Republic of Croatia Representative of the Lisbon Network to the CEPEJ rm coe int 14 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Konstitusiyaya deyisiklik edilir prezidentlik ucun yas limiti legv olunur Azadliq Radiosu Azerice 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaijani President Unveils Proposed Constitutional Amendments RadioFreeEurope RadioLiberty Ingilizce 24 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Avenue Human Rights Watch 18 Aralik 2018 World Report 2019 Rights Trends in Azerbaijan Human Rights Watch Ingilizce 22 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 www worldnomads com 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Kazimov Seymur 25 Ekim 2016 Baki seher Belediyyesi ne ucun yaradilmir BBC News Azerbaycanca Azerice 2 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Council of Europe European Commission for the efficiency of justice CEPEJ PDF European Commission for the Efficiency of Justice CEPEJ 24 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Mart 2020 European Forum 15 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Board Editorial 25 Eylul 2015 No this is the truth about Azerbaijan s repression Washington Post 27 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Release of Activists Journalists and Political Party Members in Azerbaijan U S Department of State 21 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaycan Prezidentinin Resmi internet sehifesi SENEDLER Serencamlar Mehkum edilmis bir sira sexslerin efv olunmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami president az Azerice 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaijan Freedom House Ingilizce 23 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 DISGRACED Azerbaijan and the End of Election Monitoring As We Know It PDF ESIWEB 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Mart 2020 EUobserver Ingilizce 30 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Baku Smooths Over Its Rights Record With A Thick Layer Of Caviar RadioFreeEurope RadioLiberty Ingilizce 8 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Board Editorial 1 Mart 2015 Jailed without trial in Azerbaijan Washington Post 24 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 PDF Civic Solidarity 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 a b Azerbaijan Foreign Relations Country Studies 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mayis 2007 Bilateral relations Ministry of Foreign Affairs 4 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2007 Lenk Arthur 7 Mart 2007 15th Anniversary of Israel Azebraijan Diplomatic Relations PDF Ministry of Foreign Affairs of Israel 17 Subat 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2008 Kardas Saban Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan Eurasia Daily Monitor Volume 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2010 Katik Mevlut Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno Karabakh Negotiation Position EurasiaNet 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2010 2 devlet tek millet tek yurek Hurriyet 26 Ekim 2011 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2013 a b c PDF United Nations 23 Mayis 2007 13 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Mayis 2007 ISN Zurich 14 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2006 Middle East Azerbaijan The World Factbook Central Intelligence Agency www cia gov 12 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Azerbaycan Dovlet Statistika Komitesi 2 Temmuz 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 Samadov Anar Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 13 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2020 2013 Demographic statistics according to the administrative divisions Embassy of Republic of Azerbaijan in Pakistan 2005 Chapter 3 13 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2013 Creation of National Army in 1918 Rusca 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2013 Law of the Republic of Azerbaijan on Armed Forces Rusca No 210 XII 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan 8 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2013 Blandy C W 2008 PDF Caucasus Series 08 17 Defense Academy of the United Kingdom s 12 10 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2013 Heydar Aliyev Heritage Research Center 25 Aralik 1996 20 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2013 dil Rusca Abbasov Shahin Azerbaijan Baku Can Leapfrog over Ukraine Georgia for NATO Membership EurasiaNet 6 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2009 Vladimir Muhin 24 Ocak 2011 Karabahskij detonator na vzvode V Baku i Erevane vse chetche zvuchit voinstvennaya ritorika Nezavisimaya Gazeta 14 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2011 BBC Monitoring Service 11 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ocak 2008 Azerbaijan to produce tanks aviation bombs and pilotless vehicles in 2009 panarmenian 9 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2008 Today Az 23 Mart 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2013 Today Az 9 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2011 Azerbaijan az 19 Subat 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Today Az 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 azer com 16 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Ismayilov Rovsen Azerbaijan s Manat Makeover Good Times Ahead Eurasia net 14 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2020 World Economic Forum The Global Competitiveness Report 2010 2011 PDF WeForum 22 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Bibliothek der Friedrich Ebert Stiftung PDF Library fes de 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Doing Business 2019 Training for Reform comparing business regulation for domestic firms in 190 economies PDF 16 ition bas ABD World Bank ss 5 11 13 ISBN 978 1464813269 6 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Doing Business 2019 A Year of Record Reforms Rising Influence World Bank Ingilizce 31 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Hiault Richard 31 Ekim 2018 Vie des affaires la France perd encore du terrain Les Echos Fransizca 31 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Doing business 2018 reforming to create jobs comparing business regulation for domestic firms in 190 economies PDF 15 ition bas ABD World Bank 2018 s 4 ISBN 978 1464811470 7 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2020 Azerbaijan az 1 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 globalEDGE 12 Ekim 2007 12 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 web archive org 3 Ekim 2011 5 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 News and insights Home BP global Ingilizce 18 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2020 The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan 10 Haziran 2007 13 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 www cac biodiversity org 20 Mart 2007 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 www dol gov 14 Mayis 2015 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Transportation Azerbaijan system www nationsencyclopedia com 18 Mayis 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 PDF www azstat org 2 Subat 2007 14 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Rapid Tourism Assessment for the Azerbaijan Tourism Sector Development Program OSCE www osce org 22 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Azerbaycan Qarabagin turizm imkanlarini teblig edir Azadliq Radiosu Azerice 21 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Rovsen Ismayilov Azerbaijan Baku Boom Has Yet to Hit Regions eurasianet org 19 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Tourism az 28 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Global Passport Power Rank Passport Index 2020 Passport Index All the world s passports in one place Ingilizce 14 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Web kaynagi baslik Turkiye Cumhuriyeti Disisleri Bakani Mevlut Cavusoglu nun tweeti url https mobile twitter com MevlutCavusoglu status 1377520680904822785 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde evisa gov az 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Crotti Robert Misrahi Tiffany Chapter 1 1 The Travel amp Tourism Competitiveness Index 2015 T amp T as a Resilient Contribution to National Development PDF The Travel amp Tourism Competitiveness Index 2015 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Nisan 2020 PDF The World Travel amp Tourism Council 13 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Hope Katie 19 Temmuz 2017 Where s hot This summer s most popular holiday spots BBC News 19 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Ziyadov Taleh PDF Central Asia Caucasus Institute Silk Road Studies Program 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Nisan 2013 Baran Zeyno 2005 PDF The Baku Tbilisi Ceyhan Pipeline Oil Window to the West The Central Asia Caucasus Institute Silk Road Studies Program ss 103 118 27 Subat 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2007 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2010 Azerbaijan aims for hi tech state Euronews 30 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 www bakutel az 7 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 The World Factbook Central Intelligence Agency www cia gov 13 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 The World Factbook Central Intelligence Agency Statistics www cia gov 13 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 news az 27 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 seismonet org 2 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 BSNews 16 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 news az 8 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 www space travel com 6 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Orbital Contracted to Build Azerbaijan s First Satellite www satellitetoday com 10 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Baku developing satellite to kick off national space program Hurriyet Daily News Ingilizce 15 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 News Az 13 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Azerbajdzhan rasschityvaet zapustit sputnik svyazi AzerSat comnews ru 13 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Samadov Anar Population The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan Ingilizce 5 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Azerbaycandaki milli azinliq cemiyyetleri Azerbaycan Diasporasi 5 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Ethnic minorities in Azerbaijan Ministry of Foreign Affairs 20 Ekim 2004 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Gender az Azerice 25 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2014 Ethnologue report for Azerbaijan Ethnologue Languages of the World 18 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2014 a b c d e f g h Published in Encyclopedia of the World s Endangered Languages Edited by Christopher Moseley London amp New York Routledge 2007 211 280 24 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2014 Clifton John M editor 2002 vol 1 2003 vol 2 Studies in languages of Azerbaijan Baku Azerbaijan and Saint Petersburg Russia Institute of International Relations Academy of Sciences of Azerbaijan and North Eurasian Group SIL International Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Inzibati Sobesi Prezident Kitabxanasi Din PDF Prezident Kitabxanasi 23 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Nisan 2020 PDF Axtaris Neticeleri Sayt Kecidleri ile Veb Netice Pew Forum on Religion and Public Life 19 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Mapping the Global Muslim Population Pew Research Center s Religion amp Public Life Project 7 Ekim 2009 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Axtaris Neticeleri Sayt Kecidleri ile Veb Netice Pew Forum on Religion and Public Life 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Catholic Church in Azerbaijan Catholic Hierarchy www catholic hierarchy org 27 Kasim 2002 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Corley Felix 24 Temmuz 2011 keston org 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 5 min azerbaycanli xristianligi qebul etdi Day Az Rusca 7 Temmuz 2007 28 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Azeri irib com 19 Subat 2014 25 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Rothholz Peter 21 Kasim 2015 Breaking Israel News 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Baku gives land for Jewish cultural center kosher restaurant Jewish Telegraphy Agency 13 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Allen Ebrahimian Bethany How I Accidentally Became a Lobbyist for Azerbaijan Foreign Policy 2 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Sloame Joanna Azerbaijan Virtual Jewish History Tour www jewishvirtuallibrary org 13 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 keston org 24 Temmuz 2011 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Strict Religious Immadiately Banned in Azerbaijan PDF Axtaris Neticeleri Sayt Kecidleri ile Veb Netice U S Department of State United States Department of State 22 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Azerbaijan Education Health and Welfare countrystudies us 23 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 PDF hdr undp org 16 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2020 11 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2009 12 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2009 Azerbaijan Today 14 Mayis 2011 23 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Enciklopedicheskij muzykalnyj slovar Moskova 1966 s 44 Duncan Ishhad The Baku Jazz Festival Reviving a Tradition in Azerbaijan Eurasia Net 8 Mayis 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 vlib iue it 3 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2020 Today az 2 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2020 Hutcheon David The Times London 16 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Augstein Frank Daily Journal 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2020 Azerbaijan takes Eurovision crown BBC News 15 Mayis 2011 14 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Lusher Adam 14 Mayis 2011 Azerbaijan wins Eurovision Song Contest Telegraph 16 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 a b An Oriental Biographical Dictionary By Thomas William Beale Revised By Henry George Keene Dehli Manohar Reprints 1971 vii 431 pp 12 50 Distributed by South Asia Books Columbia Mo The Journal of Asian Studies 32 1 226 227 Kasim 1972 doi 10 2307 2053262 ISSN 0021 9118 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Tyrrell Maliheh S 1947 2000 Aesopian literary dimensions of Azerbaijani literature of the Soviet period 1920 1990 Lanham Lexington Books ISBN 0 7391 0169 2 OCLC 44133143 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link ʿIMAD al DiN Encyclopaedia of Islam First Edition 1913 1936 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 OḠUZ KHAN NARRATIVES Encyclopaedia Iranica Online 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Minorsky V Subat 1942 The Poetry of Shah Isma il I Bulletin of the School of Oriental and African Studies 10 4 1006 1029 doi 10 1017 s0041977x00090182 ISSN 0041 977X 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Aralik 2020 Bloom Jonathan M Blair Sheila 2009 The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture Ingilizce Azerbaycan Oxford University Press Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Azerbaycan hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarVikihaber de haberlerVikisoz de alintilarVikigezgin de seyahat bilgileriGenel bilgilerAzerbaycan Uluslararasi29 Ekim 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerbaijan az 6 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Curlie de Azerbaycan DMOZ tabanli Azerbaycan The World Factbook 2024 bas CIA Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link BBC de Ulke profili 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde OpenStreetMap te Azerbaycan 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ile ilgili cografi verilerHukumet kaynaklariAzerbaycan cumhurbaskani sitesi 17 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerbaycan Devlet Istatistik Komitesi2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerbaycan Birlesmis Milletler Ofisi 19 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Haber kaynaklariAzerbaijan Today 30 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde News Az 14 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde TurizmWikimedia Atlas da Azerbaycan