Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sincan tarihsel olarak farklı tarihsel isimlere sahip iki ana coğrafi, tarihsel ve etnik olarak farklı bölgeden oluşuyordu: Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungarya; ve günümüzde çoğunlukla Uygurların yaşadığı Tanrı Dağları'nın güneyindeki Tarım Havzası. Her iki bölge de Dungan Ayaklanması'ndan (1862-1877) sonra Çin Çing hanedanı tarafından yeniden ele geçirildiğinde, 1884'te "yeni sınır" anlamına gelen Sincan (新疆) olarak yeniden adlandırıldı.
İlk yerleşimciler batıdan geldi. Tarım Havzasında bulunan en eski Tarım Mumyaları, Hint-Avrupalı Toharların Tarım Havzasında yaşadığı MÖ 2. binyıla tarihlendirilmektedir. MÖ ilk binyılda Tarım Havzası'nda Hint-Avrupalı Yüeçi göçebeleri yaşıyordu. MÖ ikinci yüzyılda bölge, günümüz Moğolistan merkezli bir göçebeler konfederasyonu olan Hiung-nu İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.
Doğu Orta Asya, Hiung-nu'nun MÖ 60'ta (Han-Hiung-nu Savaşı) teslim olduğu Han Hanedanı'nın kontrolü altında "Xiyu" (Çince: 西域) olarak adlandırıldı ve MS 3. yüzyılın başlarına kadar değişken bir askeri varlığı sürdürdü. 2. yüzyıldan 5. yüzyıla kadar yerel yöneticiler bölgeyi kontrol etti. 6. yüzyılda İlk Türk Kağanlığı kuruldu. 7.-8. yüzyılda Tang, Türkler ve Tibetliler kontrol için savaştı ve Tang Hanedanı Sincan ve Orta Asya'nın Anxi Himayesi'ni kurdu.
Bunu 8.-9. yüzyılda Uygur Kağanlığı izledi. Zamanla Uygur gücü azaldı ve üç ana bölgesel krallık, Sincan çevresinde güç için rekabet etti: Budist Uygur Karahoca, Türk Müslüman Karahanlı ve İran Budist Hotan krallıkları. Sonunda, Türk Müslüman Karahanlılar galip geldi ve bölgeyi İslamlaştırdı. 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Daha sonra Türkler bölgede tekrar hakimiyet kurdu.
18. yüzyılda, bölge Çin Çing hanedanı tarafından ele geçirildi. 1884'te Dungan Ayaklanması'ndan (1862–77) sonra bölgenin adı Sincan olarak değiştirildi. Günümüzde Çin Halk Cumhuriyeti'nin bir parçası durumundadır.
Etimoloji
Sincan, farklı tarihsel adlara sahip coğrafi, tarihsel ve etnik olarak farklı iki ana bölgeden oluşur: Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungarya; ve Tanrı Dağları'nın güneyindeki Tarım Havzası.
Eski Çin'de, Tarım Havzası "Xiyu" veya "Batı Bölgeleri" olarak biliniyordu ve bu isim, MÖ 2. yüzyılda Han Hanedanlığı'nın bölgenin kontrolünü ele geçirmesinden sonra Çin kayıtlarında yaygın hale geldi. Daha sonra, bölgeden Kuzey İpek Yolu geçti.
8. yüzyılda kuzey Sincan'ın kontrolünü ele geçiren Uygurlar için güney Sincan'daki Tarım Havzası'nın geleneksel adı Uygur dilinde "altı şehir" anlamına gelen Altışehir idi. Kuzey Sincan'daki Çungarya bölgesi, yerli sakinleri olan Çungar Moğollarının adını almıştır.
"Doğu Türkistan" adı, Rus Sinolog Nikita Biçurin tarafından 1829'da "Çin Türkistanı" teriminin yerini almak üzere kullanıldı ve her ikisi de Tarım Havzası'nı ifade etmek için kullanıldı.
1759'da Çing Çini bölgeyi ele geçirdi. 1884'te Çing Hanedanı, Kaşgarya veya "Yedi Şehir" olarak bilinen Doğu Türkistan Eyaletini ele geçirdi ve adını Sincan (Çince: 新疆) olarak veya kabaca "Yeni bölge" olarak değiştirdi. 19. yüzyılın sonlarında, Sincan'ın eski idaresini, Tanrı Dağları'nın kuzey ve güneyindeki bölgeler olmak üzere iki eyalete bölmek için bir teklif getirildi. Bu teklif asla benimsenmedi.
Etnik kimlik
1759'daki Çing hakimiyeti sırasında, Çungarya'da çoğunlukla Oyrat Moğolca konuşan Çungar halkı yaşarken, Tarım Havzasında yerleşik Müslüman Uygur halkı yaşıyordu. 1884 yılına kadar ayrı ayrı yönetildiler.
Çing hanedanı, Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki eski Budist Moğol bölgesi ile Tanrı Dağları'nın güneyindeki Türk Müslümanları arasındaki farkları çok iyi bilmekteydi ve onları ilk başta ayrı idari birimlerde yönetti. Ancak, Çing halkı her iki bölgeyi de Sincan adı verilen ayrı bir bölgenin parçası olarak düşünmeye başladı. Sincan'ın farklı bir coğrafi kimlik olduğu kavramı, Çing tarafından ortaya atılmıştı; esas olarak onu bu şekilde gören yerli halk değildi. Çing yönetimi sırasında, sıradan Sincan halkının sahip olduğu "bölgesel kimlik" duygusu pek yoktu. Aksine, Sincan'ın belirgin kimliği Çing tarafından tanımlanmıştı. Farklı bir coğrafyaya, tarihe ve kültüre sahipken, aynı zamanda, Orta Asya'nın geri kalanından farklı ve büyük ölçüde çok kültürlü, Han ve Hui tarafından yerleşim gören Çin topraklarıydı.
Genetik çalışmalar
Modern Uygurlar günümüzde Doğu Avrasya ve Batı Avrasya'nın karma bir melezidir. James A. Millward, orijinal Uygurları fiziksel olarak Moğol olarak tanımladı ve buna örnek olarak, Bezeklik'teki Uygur hükümdarlarının 9. tapınağında, Tarım Havzası'nın doğu İranlı sakinleriyle karışmaya başlayana kadar olan görüntüleri öne sürdü.
Araştırmalar, modern Uygurların hem Türk Uygurlarından hem de Türk öncesi Toharlardan (Yüeçi) geldiğini ve nispeten açık saç ve gözlerin (yani sarı saçlı ve mavi gözlü) Uygurlar arasında da (yalnızca Batı Avrasya değil) nadir olmadığını göstermektedir. Genetik analizler, Batı Avrasya'nın (Batı Asya ve İran) Uygurlara anne katkısının %42.6 olduğunu ve babanın %43.9 ile %61,2 arasında olduğunu göstermektedir. Modern Uygur nüfusundaki toplam Batı Asya bileşeninin tahmini %30 ila %60 arasında değişiyordu.
Li et al. (2010), Y-DNA ve mtDNA işaretleri için Xiaohe Mezar Kompleksinde (MÖ 2. binyıl) bulunan Xiaohe bireylerinin kalıntılarını analiz etti. Çalışma, Y-DNA'nın Batı Avrasya popülasyonlarına tekabül ederken, mtDNA haplotiplerinin Doğu Asya ve Avrupa kökenli bir karışım olduğunu ortaya çıkardı. İlk birleşme, Hint-Avrupa Andronovo ve Afanasevo kültürünün yerleştiği Güney Sibirya'da gerçekleşmiş olabilir.
Sampul Mezarlığı'ndaki (Shanpula; 山普拉) yerel sakinler, Sampul gobleni gibi sanat eserlerinin bulunduğuLop İlçesindekiHotan arkeolojik sit alanından yaklaşık 14 km (8,7 mi) mesafe içinde, ölülerini MÖ 217'den MÖ 283'e kadar gömdüler.MtDNA haplogrup dağılımının analizi, Sampula sakinlerinin Doğu Asya, İran ve Avrupa özelliklerinin geniş bir karışımına sahip olduğunu gösterdi. Chengzhi et al. (2007), insan kalıntılarının maternal mitokondriyal DNA'sının analizi, bir Doğu-Akdeniz baba soyu olan Osetler ve İranlılara anne tarafında genetik yakınlıklar ortaya çıkardı.
Erken sakinler (MÖ 2.–1. binyıl)
Tarım Mumyaları
Tarım Havzası'nda, MÖ 1800'den MÖ birinci yüzyıllara kadar uzanan, genellikle kırmızımsı veya sarı saçlı, Kafkasoid özelliklere sahip iyi korunmuş mumyalar bulunmuştur. Mumyalar, özellikle erken örnekler, Tarım Havzasında Hint-Avrupa Tohar dillerinin varlığıyla sıklıkla ilişkilendirilir.
Shan Hai Jing (MÖ 4.-2. yüzyıl), kuzeybatı sınırının ötesinde yaşayan "uzun saçlı beyaz insanların" veya Bai'nin (白) varlığını ifade etmektedir. Bunların Yüeçi halkına atıfta bulunduğu düşünülmektedir. J. P. Mallory ve Victor H. Mair'e göre, "[b]öyle bir tanım, Antik Çin'in sınırlarının ötesindeki bir Kafkasyalı nüfusla, muhtemelen Yüeçiler ile uyumlu olabilir".
Mallory ve Mair, Tarım ve Turfan havzalarının en eski Tunç Çağı yerleşimcilerini Afanasevo kültürüyle ilişkilendirir. Afanasevo kültürü, Avrasya steplerinin Hint-Avrupa bağlantılı kültürleriyle kültürel ve genetik bağlantılar sergilemekle birlikte, özellikle Hint-İran ile ilişkili Andronovo kültüründen Tohar dillerini satemizasyon gibi Hint-İran dilsel yeniliklerinden izole edecek kadar eskidir. 302 mumyanın kafataslarını inceleyen Han Kangxin, Tarım Havzası'nın hemen kuzeyinde yer alan Afanasiyevo kültürünün ve Kazakistan'ı kapsayan ve güneyde Batı Orta Asya ve Altay Dağları'na ulaşan Andronovo kültürünün popülasyonlarında daha önceki Tarım Havzası nüfusunun en yakın akrabalarını buldu.
Victor H. Mair'in ekibi, mumyaların muhtemelen Toharlar gibi Hint-Avrupa dillerinin konuşmacıları olan Kaucasoidolduğu sonucuna vardı::p. 40
| “ | Mevcut kanıtlardan, Loulan Güzelliği'nden sonraki ilk 1000 yıl boyunca, Tarım Havzası'ndaki tek yerleşimcilerin Kaucasoid olduğunu bulduk. Mair, Doğu Asya halklarının sadece yaklaşık 3.000 yıl önce Tarım Havzası'nın Doğu bölgelerinde ortaya çıkmaya başladığını, Uygur halklarının ise 842 civarında büyük ölçüde modern Moğolistan'da bulunan Orkon Uygur Krallığının çöküşünden sonra geldiğini söyledi. | „ |
Fiziksel antropologlar, en az iki Kafkas fiziksel türünün Tarım Havzası'nda görüldüğü görüşünü desteklemektedir. Mallory ve Mair, bu türleri sırasıyla Hint-Avrupa dil ailesinin Toharca ve İran (Saka) dallarıyla ilişkilendirir. Bununla birlikte, arkeoloji ve dilbilim profesörü Elizabeth Wayland Barber, mumyaların Toharca konuştuğunu varsaymaya şerh düşmekte ve mumyalar ile belgelenmiş Toharlar arasında yaklaşık bin yıllık bir boşluk bulunduğuna dikkat çekmektedir: "insanlar tek bir gen veya çil değiştirmeden dillerini istedikleri gibi değiştirebilirler. " Hemphill & Mallory (2004) Alwighul (MÖ 700–1) ve Krorän'da (MS 200) Qäwrighul (1800 BCE) ve Yanbulaq'ta (1100–500 BCE) bulunandan farklı olarak ikinci bir Kafkas fiziksel tipini doğruladı. Mallory ve Mair, bu daha sonraki (MÖ 700 – MS 200) Kafkas fiziksel tipini Tarım Havzası'nın batı kısmına İran Saka dilini tanıtan popülasyonlarla ilişkilendirir.
Yüeçi
Yüeçi, Saka ve Usun gibi çeşitli göçebe kabilelerin, o sırada Orta Asya'ya yerleşen Hint-Avrupa konuşmacılarının göçünün bir parçası olduğu tahmin edilmektedir. Yüeçi'nin doğusundaki Kuzey Çin'deki Ordos kültürü (MÖ.6. ila 2. yüzyıllar) ile alakalı olarak ortaya çıkarılan iskelet kalıntıları ağırlıklı olarak Mongoloid'dir.
Göçebe Yüeçi hakkındaki ilk referans, MÖ 645'te Guan Zhong tarafından Guanzi adlı eserde yapılmıştır (Guanzi Denemeleri: 73: 78: 80: 81). Yuzhi'yi (Çince: 禺氏) veya Niuzhi'yi (Çince: 牛氏) kuzeybatıdan Çinlilere yakındaki Kansu'daki Yuzhi dağlarından (Çince: 禺氏 yeşim tedarik eden bir halk olarak tanımlamıştır.
Yüeçi'nin göçebe kabileleri, Çin tarihi hesaplarında, özellikle MÖ 2. -1. yüzyılda "Büyük Tarihçinin Kayıtları" veya Sima Qian tarafından yazılan Shiji'de belgelenmiştir. Han hesaplarına göre, Yüeçi ilk büyük Çin Çing İmparatoru zamanında "gelişiyordu", ancak Kuzeydoğudaki komşu Hiung-nu kabilesi ile düzenli olarak çatışıyordu.
Hiung-nu hakimiyeti (MÖ 2.–1. yy)
Han Hanedanı'nın başlangıcında (MÖ 206 - MS 220), bölge, modern Moğolistan'da yerleşik güçlü bir göçebe halk olan Hiung-nu'nun hakimiyeti altındaydı. Hiung-nu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıldan MS 1. yüzyılın sonlarına kadar doğu Avrasya steplerinde yaşayan göçebe halklardan oluşan bir kabile konfederasyonuydu Çinli kaynaklara göre, MÖ 209'dan sonra en büyük liderleri olan Modu Chanyu Hiung-nu İmparatorluğu'nu kurdu.
MÖ 209'da, Han Çini'nin kuruluşundan üç yıl önce, Hiung-nu yeni şanyuları olan Mete'nin yönetimi altında güçlü bir konfederasyonda bir araya getirildi. Bu yeni siyasi birlik, daha büyük orduların oluşturulmasını ve daha iyi stratejik koordinasyon gerçekleştirmelerini sağlayarak onları daha güçlü bir devlete dönüştürdü. Önceki rakipleri Yüeçilerin MÖ 2. yüzyılda Orta Asya'ya göç etmesinden sonra, Hiung-nu, daha sonra Moğolistan olarak bilinecek olan bir bölge merkezli kuzey-doğu Orta Asya bozkırlarında baskın bir güç haline geldi. Hiung-nu ayrıca Sibirya, İç Moğolistan, Kansu ve Sincan'ın bir parçası olan bölgelerde de aktifti. Güneydoğudaki komşu Çin hanedanlarıyla ilişkileri, haraç takası, ticaret ve evlilik anlaşmaları (heqin) ile dönüşümlü olarak tekrarlanan çatışma ve entrika dönemleriyle karmaşık bir şekilde sürdürülmekteydi.
Konfederasyonun oluşturulmasının nedeni belirsizliğini korumaktadır. Öneriler arasında, Meng Tian'ın elindeki Ordos bölgesinin kaybıyla sonuçlanan Çin'in Çin birleşmesi ile başa çıkmak için daha güçlü bir devlete duyulan ihtiyaç veya Çin orduları kendilerini Sarı Nehir üzerindeki otlaklarından kovduğunda MÖ 215'te Hiung-nu'ya hakim olan siyasi kriz de yer almaktadır.
Mete, iç birliği sağladıktan sonra imparatorluğu her yönden genişletti. Kuzeyde, güney Sibirya'dakin Dingling de dahil olmak üzere bir dizi göçebe topluluğu ele geçirdi. Doğu Moğolistan ve Mançurya'nın Dunhu halkının yanı sıra oğlu Jizhu'nun Yüeçi kralının kafatasından bir kafatası kabı yaptığı Kansu'nun Hexi Koridoru'ndaki Yüeçi gücünü bozguna uğrattı. Mete ayrıca daha önce Çin generali Meng Tian tarafından alınan tüm toprakları yeniden işgal etti.
Mete'nin liderliğinde, Hiung-nu Han hanedanını tehdit etti ve neredeyse ilk Han imparatoru olan İmparator Gaozu'nun MÖ 200'de tahtını kaybetmesine neden oldu.[] MÖ 174'te Mete'nin ölümü sırasında, Hiung-nu, Yüeçileri Hexi Koridoru'ndan sürmüş, bu süreçte Yüeçi kralını öldürmüş ve Batı Bölgelerinde varlıklarını genişletmişti.[]
Han askeri himayesi
Bu dönem, Millward'ın 'klasik dönem' dediği dönemin başlangıcıdır. 20. yüzyılda Çin Hanedanı, Sincan'ın yer adlarının çoğunu 2000 yıl önceki orijinal Çince adlarına geri döndürdü. Bu, Han Hanedanı'nın büyüklüğünü ve sınırlarını yeniden tesis eden vatansever bir eylem olarak görüldü. Millward, "modern milliyetçi perspektiften", Han'ın Çin imparatorluğunu, en azından onun en uzak batı sınırlarını birleştirdiğini belirtmektedir.
Han'ın Sincan'a doğru genişlemesi, 'zengin' metin kaynakları ve Taklamakan Çölü'nde ortaya çıkarılan arkeolojik eserlerden ve Avrasya'daki ticari eşyalardan elde edilen maddi kanıtlarla iyi bir şekilde desteklenmektedir. Bu buluntular, bölgedeki Çin kültürünün ve Han yerleşimlerinin etkisine işaret etmektedir ve Çin, Hindistan ve batı arasındaki lüks eşya alışverişi, Sincan'ın İpek Yolu ticaretinin merkezi olduğu görüşünü sağlamlaştırmaktadır.
MÖ 139'da Han İmparatoru Wu, Hiung-nu ile savaşmak için eski saray görevlisi Zhang Qian'ı Yüeçi halkıyla ittifak kurmaya gönderdi. Hiung-nu tarafından yakalanan Zhang Qian on yıl boyunca esir tutuldu. Zhang Qian topraklarına döndükten sonra, batı toprakları hakkındaki bilgisi, Han'ın bu bölge hakkında sahip olduğu ana bilgiydi. MÖ 133 ile MS 89 arasında, Han ve Hiung-nu, Han-Hiung-nu Savaşı olarak bilinen bir dizi savaşta savaştı.
MÖ 102'de Han, kendisine Fergana atları vermek istemeyen Dayuan'ı Cennetsel Atlar Savaşı'nda yendi. Xiongnu'ya karşı bir dizi zaferden sonra, Çinliler stratejik bölgeye Ordos ve Gansu koridorundan Lop Nor'a kadar girdiler. MÖ 120 ile MÖ 60 arasında, Han ve Xiongnu arasındaki savaş devam etti. O zamanlar, Tarım Havzası'nda, Kaşgar ve Hotan çevresindeki Toharlar (Turfan ve Kuça'da) ve Hint-İran Saka halkları dahil olmak üzere çeşitli halklar yaşıyordu.
MÖ 60 yılında Han Çin Pamir'in batısındaki Tarım Havzası'nı denetlemek için Wulei'de (烏壘; modern Bayangolin yakınlarında) Batı Bölgeleri Himayesi'ni kurdu. Tarım Havzası ve Hint-Avrupa krallıkları, Han Hanedanı tarafından askeri koloniler aracılığıyla kontrol edildi, ancak Han, "tüm bu dönem boyunca Hiung-nu ve Usun'un egemen olduğu Çungarya'da (kuzey Sincan) hiçbir zaman bir sağlam temeli olmadı."
Wang Mang'ın ele geçirilmesi (MS 8-25) ve orta Han topraklarındaki iç savaş sırasında, Han, Tarım Havzası'nı terk etti ve Kuzey Hiung-nu, beyliklerini yeniden kurdu. Birinci yüzyılın sonunda, Han Çini bölgeye birkaç sefer düzenledi, militer kolonilerini yeniden kurdu ve 74-76 ve 91-107 yılları arasında "Tarım şehir devletlerini Han'a bağlılık yeminlerini yenilemeleri için zorladı." 74-76 yılları arasında ve 91-107. 107'den 125'e kadar Han, Tarım Havzası'nı tekrar terk ederek onu Hiung-nu'ya bıraktı. 127'den 150'ye kadar tekrar Han tarafından kontrol edildi, bundan sonra Toharca konuşan Kuşan İmparatorluğu (30-375) batı ve kuzey Tarım Havzası'nın kontrolünü ele geçirdi. Kuşan, Budizmin Tarım Havzası'na ve Çin'e tanıtılmasında ve Budist metinlerinin Çinceye ve diğer dillere çevrilmesinde rol oynadı.
Budist Krallıklar ve Türk genişlemesi
Budist Krallıkları (3.–6. yüzyıl)
Han Hanedanı'nın düşüşünden sonra (220), Çinliler tarafından "Tarım Havzası'na sadece sınırlı ve düzensiz ilgi" vardı. Üçüncü ve dördüncü yüzyılda bölge yerel yöneticiler tarafından yönetiliyordu. Hotan Krallığı (56–1006), Kaşgar (Şule Krallığı), Hotan (Yutian), Kuçar (Qiuci) ve Çerçen (Qiemo) gibi yerel şehir devletleri batı yarısını kontrol ederken, Turfan çevresindeki merkezi bölge Gaochang (daha sonra Karahoca olarak bilinir) tarafından kontrol edildi. 4. yüzyılda, Çungarya Cücen konfederasyonu tarafından işgal edilirken, Tanrı Dağları'nın güneyindeki vaha şehirleri Cücenler'e haraç ödedi. Yaklaşık 450 ila 560 yılları arasında Tarım Havzası, 560 yılında Göktürkler tarafından yenilene kadar Akhunlar tarafından kontrol edildi.
Göktürk Kağanlığı ve Tuyuhun (y. 5-7.yy)
5. yüzyılda Türkler, Altay bölgesinde Roran'a bağlı olarak ortaya çıkmaya başladı. Bir yüzyıl içinde Ruranları yendiler ve hem batıda Aral Denizi'ni hem de doğuda Baykal Gölü'nü geçerek Orta Asya'nın çoğuna uzanan geniş bir Türk Kağanlığı (552-581) kurdular. 581'de Göktürkler Batı Türk Kağanlığı (581-657) ve Doğu Türk Kağanlığı (581-630) olarak ikiye ayrıldı ve Sincan batı kağanlığının kontrolü altına girdi.
Güney Sincan'ın bazı kısımları, Çinghay, Kansu, Ningksia, kuzey Siçuan, doğu Şensi, güney Sincan ve Tibet'in çoğunu kapsayan ve doğudan batıya 1.500 kilometre ve kuzeyden güneye 1000 kilometre boyunca uzanan geniş bir imparatorluk kuran Tuyuhun Krallığı (284-670) tarafından kontrol edildi. Tuyuhun Krallığı tarihte ilk kez İç Asya'nın bazı bölgelerini birleştirdi, İpek Yolu'nun güney yolunu geliştirdi ve doğu ve batı bölgeleri arasında kültürel alışverişi destekledi. Tibet İmparatorluğu tarafından yok edilene kadar üç buçuk yüzyıldan fazla bir süre kuzeybatıya hakim oldular. Tuyuhun İmparatorluğu, Çin dışında bağımsız bir krallık olarak varlığını sürdürdü ve Çin tarih yazıcılığının bir parçası olarak kabul görmedi.
Tang ve Tibet seferleri
Tang seferleri
620'ler ve 630'lardan başlayarak Tang Hanedanı Doğu Türklerine karşı bir dizi sefer düzenledi. 640'a gelindiğinde, Batı Türk Kağanlığı'na ve onların vassallarına, güney Sincan'ın vaha devletlerine karşı askeri seferler düzenlendi. Vaha devletlerine karşı seferler, 640 yılında Karahoca'nın ilhakı ile İmparator Taizong döneminde başladı. Yakındaki Karaşehir krallığı Tang'ın seferi sonucunda 644'te, Kuçar krallığı 649'da kontrol altına alındı .
Orta Asya'ya doğru genişleme, Taizong'un halefi olan İmparator Gaozong'un 657'de Batı Türk kağanı İşbara Kağan'a karşı Su Dingfang liderliğinde bir ordu gönderdiği dönemde devam etti. İşbara'nın yenilgisi, güney Sincan'daki Tang yönetimini güçlendirdi ve daha önce kağanlık tarafından kontrol edilen bölgeleri Tang imparatorluğunun kontrolü altına getirdi. Askeri sefer, Tang'ın yakın müttefikleri olan Uygurlar tarafından sağlanan 10.000 atlıyı içeriyordu. Uygurlar, hanedanın Tiele halkının bir kabilesi olan Seyanto'nun saltanatına karşı isyanlarını desteklediğinden beri Tang ile müttefikti. Sincan, Anksi Himayesi (安西都護府; "Batı'yı Pasifize Etme Himayesi"') ve Anksi'nin Dört Garnizonu aracılığıyla yönetiliyordu .
Han Hanedanı'ndan farklı olarak, Tang hükümdar hanedanı Li'nin, Han İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra kuzey Chibna'da göçebe krallıkların kurulması ve Türk ve Çinli seçkinlerin karşılıklı Sinifikasyonu ve Türkleşmesi nedeniyle kuzeydeki göçebelere yakın evliliklere ve yakınlığa sahipti.. Türklerle olan bu yakınlık, Tangların etkilerini batıya doğru, himaye ve garnizonlar aracılığıyla dolaylı olarak yönettikleri Tarım Havzası'na doğru neden genişletebildiklerini kısmen açıklayabilir.
Beş yıl boyunca, Tang egemenliği, Semerkant ve Buhara (Özbekistan), Kabil ve Herat (Afganistan) ve hatta İran yakınlarındaki Zerenc'e kadar batıya uzandı, ancak 662'de modern Tacikistan ve Afganistan'daki Pamir Dağları'nın ötesindeki Tang hegemonyası sona erdi. Türklerin isyanları ile Tang, yalnızca Beiting'de askeri bir hakimiyet alanı elde edebildi.
Tibet seferleri
Sincan ve Orta Asya üzerindeki Tang yönetimi, Tibet'in Güney Tarım'a yayılmasıyla tehdit altına girdi. Tibet Tang'ı 670'te yendikten sonra, Tang doğuya doğru geri çekildi ve "Orta Asya'daki imparatorluğundan tam bir kaçış halindeydi." Tibetliler Kaşgar'ı 676-678'de hakimiyetleri altına aldılar ve Çin'in güney Sincan'ın kontrolünü yeniden ele geçirdiği 693 yılına kadar mülklerini elinde tuttular ve Tibet ve Türk güçlerinin sürekli tehdidi altında olmasına rağmen onu sonraki elli yıl boyunca elinde tuttular. Tang, Arap kuvvetlerinin 8. yüzyılın başlarında Baktriya, Fergana ve Soghdiana'ya girdiği Pamir Dağları'nın ötesine müdahale edemedi ve Türkler, Tibetliler ve Araplar arasındaki Orta Asya bölgesini kontrol etmek için verilen mücadeleler üzerinde doğrudan bir etkiye sahip değildi. Tang ileri karakolları Tibetliler ve Türgeşler tarafından defalarca saldırıya uğradı ve 736'da Tibet, Pamir bölgesini ele geçirdi. 744'te Tang, Türgeş'i yendi ve Tibetlileri Pamir'den uzaklaştırdı. Birkaç yıl sonra, Han'ın Fergana'yı desteklediği Fergana ve Taşkent arasındaki savaş, Arap müdahalesiyle sonuçlandı ve Talas Savaşı'nda (751) Tang, Abbasi Halifeliği'ne yenildi ve Sincan içine doğru daha fazla ilerleyemedi.
Yıkıcı An Lushan İsyanı (755-763), Tibet İmparatorluğu'nun Tang'ı Sincan'dan Yünnan'a kadar geniş bir cephede işgal etmesi ve Tang'ın başkenti Çangan'ı 763'te yağmalaması ve güney Tarım'ın kontrolünü ele geçirmesi ile Tarım Havzası'ndaki Tang varlığına son verdi.
Sinifikasyon ve Türkleştirme
Millward'a göre, "Tang askeri çiftlikleri ve yerleşimleri, Doğu Sincan'daki yerel kültür ve yönetim üzerinde kalıcı bir iz bıraktı", ayrıca "Orta Asya ve batıda kültürel izler" bıraktı ve Çin sikkelerinin dolaşımı devam etti. Daha sonraki Türk imparatorlukları, kendilerini Çinli olmayan göçebe insanlar tarafından kurulan kuzey Çin devletleriyle ilişkilendirerek ve kendilerine "Çin imparatoru" olarak atıfta bulunarak prestij kazandılar. "Hitaylar", Karahıtaylar ve " Tabgaç " Karahanlılar tarafından kullanıldı. Çin'e daha sonraki dönemlerde yapılan Arap ve Fars referansları aslında Orta Asya'ya atıfta bulunmuş olabilir. Orta Asya'da Uygurlar, Çin yazısını "çok prestijli" olarak gördüler, bu nedenle Eski Uygur alfabesini Süryanice yazıya dayalı olarak geliştirdiklerinde, bunu kasıtlı olarak Süryanice'deki orijinal yatay konumundan Çin yazısı gibi dikey hale getirdiler.
Sincan'daki Tang varlığı da Sincan'daki Hint-Avrupa etkisinin sonuçlarını işaret etmektedir. Bu kısmen, Çin'in Tang tarafından fethedilen diğer bölgelerde meydana gelen Sinifikasyondan ziyade, istemeden Sincan'ın Türkleştirmesini hızlandıran Türk askerlerini kullanma politikaları tarafından teşvik edildi. Tang hanedanı çok sayıda Türk askeri ve generalini işe aldı ve Sincan'daki Çin garnizonlarında çoğunlukla Han etnik kökeninden ziyade Türkler görev yaptı. Sincan, bugün de devam eden dilsel ve kültürel olarak Türk-Moğol geleneğine geçişine başladı. Taklamakan Çölü tarafından bozkır göçebelerinden korunan Tohar kültürünün unsurları, günümüz Moğolistan'ın çökmekte olan Uygur Kağanlığı'ndan Türk göçmenlerin Toharları özümseyerek günümüz Uygur etnik grubunu oluşturmaya başladığı 7. yüzyıla kadar varlığını sürdürdü.
Uygur Kağanlığı (y. 8-9. yy.)
744'te Uygur Kağanlığı (744-840) dokuz Uygur boyundan oluşan bir konfederasyon olarak kuruldu. Tang, An Luşan isyanını bastırmak için Uygur Bayan Çor Kağan ile ittifak kurdu, An Luşan'ın kendisi Soğd-Türk kökenliydi. Tang, yardımları için An luşan'a 20.000 rulo ipek gönderdi ve onursal unvanlar verdi. Ayrıca at ticareti, her at için 40 rulo ipek olarak sabitlendi ve Uygurlara Tang Çin'de kaldıkları süre boyunca "misafir" statüsü verildi. Tang daha sonra Tarım'daki askerî güçlerini kaybederken, Uygurlar doğu havzası ve Kansu'nun kontrolü için baskı yaptı.
762'de Böğü Kağan, Tang'ı 4.000 askerle işgal etmeyi planladı, ancak müzakerelerden sonra taraf değiştirdi ve hanedana Luoyang'da An Luşan isyancılarını yenmelerinde yardımcı oldu. Yardımları için Tang, Uygurların ayrılmasını sağlamak için 100.000 parça ipek ödemek zorunda kaldı. Sefer sırasında Böğü Kağan, İranlı Maniheist rahiplerle karşılaştı ve Maniheizm'i Uygur Kağanlığı'nın resmi dini olarak benimsedi.
779'da Soğdya sarayları tarafından tavsiye alan Böğü Kağan, Tang Çini'ni istila etmeyi planladı, ancak bu plana karşı çıkan ve tahta çıkan amcası Tun Baga Tarkan tarafından öldürüldü. Tun Baga Tarkan'ın saltanatı sırasında Maniheizm bastırıldı, ancak halefleri Maniheizm'i resmi din olarak geri getirdi.
790'da Uygurlar ve Tang kuvvetleri Ting Şehri'nde (Beşbalık) Tibetliler tarafından yenilgiye uğratıldı.803'te Uygurlar Karahoca'yı ele geçirdi. 808'de Uygurlar, Vuwei Şehrini Tibetlilerden ele geçirdi. 822'de Uygurlar, isyancıları bastırmada Tang'a yardım etmek için birlikler gönderdi. Tang teklifi reddetti ama şehri terk etmeleri için Uygurlara 70.000 parça ipek ödemek zorunda kaldı.
840 yılında Kırgız boyları yaklaşık 80.000 atlı bir kuvvetle kuzeyden saldırarak Uygur başkenti Ordu Balık'ı ve diğer şehirleri tahrip etti ve Uygur Kağanı Kürebir'i (Hesa) öldürdü. Son meşru kağan Üge, 6 yıllık saltanatını Kırgızlarla ve rakibi Kürebir'in kardeşi Ormïzt'in destekçileriyle savaşarak geçirdikten sonra 847'de öldürüldü. Uygur Kağanlığı'nın yıkılmasından sonra, Uygurlar güneye göç ettiler ve modern Kansu'daKansu Uygur Krallığı'nı ve modern Turfan yakınlarında Karahoca Uygur Krallığı'nı kurdular Karahoca'daki Uygurlar Budizmi benimsediler. Kaşgarlı Mahmud'a 1030'larda Tangut halkı tarafından fethedildiği yıllarda Kansu Uygurları "kafirlerin en güçlüsü" idiler.
Yerel krallıklar (y. 9. yy)
Hem Tibet hem de Uygur Kağanlığı 9. yüzyılın ortalarında geriledi. Sincan içinde ve çevresinde güç için yarışan üç ana bölgesel krallık vardı: İran Budist Hotan Krallığı (56–1006); güneye göç eden Uygurlar tarafından kurulan Budist Uygur Karahoca Krallığı ve sonunda tüm Tarım Havzas'ını fetheden Türk Müslüman Karahanlılar. Türk Karahanlı ve Uygur Karahoca Krallıkları'nın her ikisi de işgalciler tarafından kurulmuş devletlerdi, bölgenin yerli halkları ise İranlı, Toharyalı, Çinli (Karahoca) ve Hint'ti. Türk istilacılarla evlenip karıştılar.
Hotan
İran Saka boyları aslen eski zamanlarda Yarkent ve Kaşgar'da yaşıyordu. Budist Hotan Krallığı'nı (56-1006) kurdular. Hükümdar ailesi Hint isimlerini kullandı ve nüfusu dindar Budistler oluşturuyordu. Dunhuangve Hotan'ın Budist hakları, Dunhuang ve Hotan'ın hükümdarları ile Dunhuang'ın Mogao mağaraları ve Budist Tapınağı arasında, Mogao mağaralarında tasvir edilen Hotan kraliyetleri tarafından finanse edilen ve desteklenen sıkı sıkıya bağlı bir ortaklığa sahipti. Mogao mağaralarında, Hotan hükümdarları, Türk rakiplerine karşı moral vermek için Hotanların yanında ilahi figürleri boyamaları için sanatçılar tuttu.
Karahoca Krallığı
840 yılında Moğolistan'daki Uygur Hanlığı Kırgızlar tarafından ele geçirildikten sonra, Uygurlar güneye Tarım Havzası'na, Karahoca'ya ve bugünkü Turfan ve Urumçi yakınlarındaki Beşbalık'a göç ettiler. Doğu Sincan'da 14. yüzyıla kadar yaşayan Batı Uygur Krallığı Karahoca'yı (Karahoca Krallığı) kurdular, ancak bu süre zarfında Karahanlılar da dahil olmak üzere çeşitli hanlıklara tabi oldular. Doğu Sincan'daki Uygur devleti başlangıçta Maniheistti, ancak daha sonra Budizmi benimsedi. Tarım Mumyalarının analizi Türkçe konuşan Uygurların bölgeye 9. yüzyılda (MS 842) Orta Asya'dan göç etmeye başladığını doğrulamaktadır.
İranlı keşişler Krallık'ta bir Maniheist tapınağını yaşattılar, ancak Karahoca ve Turfan'daki Tang askeri varlığı da Budist Uygur Karahoca Krallığı üzerinde iz bıraktı. Farsça Hudud al-'Alam, Uygur krallığının başkenti Karahoca'ya atıfta bulunmak için "Çin kasabası" adını kullandı. Tang isimleri, 50'den fazla Budist tapınağı için kullanımda tutuldu ve İmparator Tang Taizong'un fermanları "İmparatorluk"ta saklandı. Yazılar Kulesi" ve Jingyun, Yuian, Tang yun ve da zang jing (Budist kutsal metinleri) gibi Çince sözlükler Budist tapınaklarında saklandı. Karahoca Krallığı'nın Turfan Budist Uygurları, Çince Qieyun rime sözlüğünü yaşatmaya devam ettiler ve bölgedeki Tang etkisinden kalan Çince karakterlerin kendi telaffuzlarını geliştirdiler.
Modern Uygur dilbilimci Abdurishid Yakup, Turfan Uygur Budistlerinin Çin dilini incelediklerine ve Qianziwen (bin karakter klasiği) ve Qieyun * (bir sözlük sözlüğü) gibi Çince kitaplar kullandıklarına dikkat çekti.
Karahanlılar
9. yüzyılda civarında Karahanlılar yaşayan Türk boylarının bir konfederasyonu şeklinde Yedisu (Modern Kazakistan), Batı Tanrı Dağları (modern Kırgızistan) ve Batı Sincan (Kaşgar) civarında kuruldu. Daha sonra Maveraünnehir'i ele geçirdiler. Karahanlılar, esas olarak Karluklar, Çiğiller ve Yağma boylarından oluşuyordu. Karahanlı Hanlığı'nın başkenti Çu Nehri üzerindeki Balasagun ve daha sonra Semerkant ve Kaşgar idi.
Karahanlılar Müslümanlığı kabul ettiler. İdari dilleri Orta Çince idi, ancak Farsça, Arapça ve Türkçe de konuşuldu.
Bir dizi savaşta Karahanlılar Hotan'ı fethetti. 966'da Karahanlılardan Sultan Satuk Buğra Han, Müslüman Samani İmparatorluğu ile temas kurduktan sonra İslam'ı seçti. Daha sonra Kaşgar'ın doğusundaki Hotan şehirlerine Karahanlı akınlarını başlattı.
10. yüzyılın ortalarında Karahanlı hükümdarı Musa tekrar Hotan'a saldırdı. Karahanlı komutanı Yusuf Kadir Han nihayet 1006 civarında Hotan'ı fethetti ve böylece bölgenin Türkleştirilmesi ve İslamileştirilmesi başladı.
Yusuf, Altışehir'i fethinden sonra "Doğu ve Çin Kralı" unvanını aldı.
Buğra Han, yeğeni Satuk tarafından devrildi. Satuk'un iktidara gelmesinin ardından Karahanlı Türk nüfusunun İslam'a geçmesiyle Arslan Hanları da devrildi ve Balasagun Satuk tarafından ele geçirildi. İslam'ın yayılmasıyla birlikte Karahanlı Türkleri, Maveraünnehir'i Araplardan, Samanileri ise Perslerden aldı.
Sincan'ın İslamlaşması
Türklerin çoğunluğu, 10. yüzyılın ortalarında, Karahanlı Hanlığı'nı kurduklarında Sultan Satuk Buğra Han'ın yönetiminde İslam'a geçti. Satuk Buğra Han ve oğlu, İslam'ı Türkler arasında yayma ve askeri fetihlere katılma girişimlerini yönetti. Hotan edebi eserlerini içeren Dunhuang Mağarası 17, muhtemelen bakıcılarının Hotan'ın Budist binalarının Müslümanlar tarafından yerle bir edildiğini duymasından sonra kapatıldı. Daha sonra Hotan'da Budizm varlığını sona erdirildi.
Yusuf'a yardım eden imamlar, son Müslüman zaferinden önce Budistler tarafından öldürüldü. Bu nedenle Yusuf, Hotan'da doğan, ancak annesi Batı Türkistan'ın Maveraünnehr'inden olan Hızır Baba'yı, dört İmam'ın türbelerindeki mezarlarıyla ilgilenmesi için görevlendirdi. İmam'ın savaşta ölümü ve Hotan, Altışehir'de gömülmesi nedeniyle ve yabancı kökenlerine rağmen, Karahanlılar bölgedeki mevcut Hui halkı tarafından yerel azizler olarak görüldü.
Karahanlılar Uygurları da İslam'a yöneltti. Kaşgarlı Mahmud gibi önde gelen Karahanlılar, modern Uygurlar arasında yüksek bir konuma sahipti. Kaşgarlı, en az Farsçalaştırılmış Türk lehçelerini "en saf" ve "en zarif" olarak görüyordu.
Batı Liao (1124-1218)
1124 yılında, Yelü Dashi liderliğindeki kuzeydoğu Asya'dan göçebe halk olan Hitay halkı ve kraliyet ailesi, Orta Asya'da Karahıtayları kurmak için Kedun'dan yola çıktı. Göç, Han Çinlileri, Bohai, Curçen, Moğol kabileleri, Xiao boylarını da kapsıyordu. Bazı Hitaylar daha önce batı bölgelerine göç etmişlerdi. 1132'de, Mançurya ve Kuzey Çin'den Liao Hanedanı'nın diğer kalıntıları Curçenlerin Kuzey Çin'e saldırısından kaçarak Sincan'a girdi. Takip eden yüzyıl boyunca hem Karahanlıların hem de Uygurların Tarım Havzası'nın bazı kısımlarını elinde tutan Karahıtaylar adlı bir sürgün rejimi kurdular. Liao döneminde, birçok Han Çinlisi, bugünkü Moğolistan'da bulunan Kedun'da yaşıyordu.
1208'de Kuçluk adında bir Nayman prensi Moğollar tarafından mağlup edildikten sonra anavatanından kaçtı. Batıya, Karahıtay topraklarına kaçtı ve burada danışman oldu. Ancak üç yıl sonra isyan etti ve Karahıtay tahtını gasp etti. Ancak saltanatı kısa ömürlü oldu, çünkü Cengiz Han'ın hükümdarlığındaki Moğollar yakında Karahıtaylar da dahil olmak üzere tüm Orta Asya'yı işgal edecekti.
Karahıtay İmparatorluğu, Müslüman Orta Asyalılara hitap etmek ve Hitay yönetimini meşru kılmak için topraklarında Çin özelliklerini korudu. Bunun nedeni, Çin'i benzersiz yazısı (hanzi), uzman zanaatkarları, hukuk sistemi, adaleti ve dini hoşgörüsü ile son derece medeni olarak gören Müslümanlar arasında Çin'in iyi bir üne sahip olmasıydı. Bunlar, puta tapmalarına rağmen Çinlilere atfedilen erdemler arasındaydı. O zamanlar Türk, Arap, Bizans, Hint hükümdarları ve Çin imparatoru dünyanın "beş büyük kralı" olarak biliniyordu. Tang Çini'nin hatırası, Müslüman algısına o kadar kazınmıştı ki, Çin'e Tang'ın merceğinden bakmaya devam ettiler. Anakronizmler, Tang'ın sona ermesinden sonra bile Müslüman yazılarında ortaya çıktı.
Moğol-Türk Hanlıkları (y. 12.-18. yy)
Moğol İmparatorluğu ve Çağatay Hanlığı (1225-1340'lar)
* Altın Orda (sarı)
* Çağatay Hanlığı (gri)
* Büyük Yuan-Yuan Hanedanı (yeşil)
* İlhanlı (mor).
1206'da Cengiz Han, Moğol ve Türk kabilelerini Moğol platosunda birleştirdi ve Moğol İmparatorluğu'nu kurdu (1206-1368). 1209'da, batıya doğru ilerlemeye başladıktan sonra, Turfan-Urumçi bölgesindeki Uygur devleti Moğol İmparatorluğu'na bağlılığını sundu. Uygurlar Moğol emperyal çabası için savaşmak asker gönderdi ve imparatorluk içinde memur olarak çalışmak için vergi ödedi. Buna karşılık, Uygur hükümdarları krallıklarının kontrolünü elinde tuttu. 1218'de Cengiz, Karahıtayları ele geçirdi.
1259 yılında Möngke Han'ın ölümünden sonra Moğol İmparatorluğu dört hanlığa bölündü. 1271 yılında Yuan Hanedanı (1271-1368) Kubilay Han tarafından modern Pekin merkezli olarak kuruldu, ancak Tarım Havzası ve Çungarya'nın kontrolünü Moğolistan hükümdarı Arık Böke'ye kaybetti.
Çağatay Hanlığı (1225-1340'lar)
Çağatay Hanlığı, Cengiz Han'ın ikinci oğlu Çağatay Han ve onun torunları ve halefleri tarafından yönetilen toprakları kapsayan bir Moğol ve daha sonra Türkleştirilmiş hanlık idi. Başlangıçta Moğol İmparatorluğu'nun bir parçasıydı, ancak 1259'dan sonra Moğol İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla işlevsel olarak ayrı bir hanlık haline geldi. Çağatay Hanlığı, 1304'te Yuan Hanedanı'nın nominal üstünlüğünü tanıdı ancak 14. yüzyılın ortalarında iki kısma ayrıldı: Batı Çağatay Hanlığı ve Moğolistan Hanlığı.
Çağatay'ın torunu Algu (1260-1266), Kubilay Han ile Arık Böke arasındaki (1260-1264) yararlandı ve Arık Böke'ye isyan etti, yeni topraklar ele geçirdi ve Büyük Han'ın Maveraünnehir'deki yetkililerinin bağlılığını kazandı. Çağataylıların çoğu önce Kubilay'ı desteklediler, ancak 1269'da Ögedey Hanedanı ile güçlerini birleştirdiler.
Yuan ve Çağatay Hanlığı (Kaydu öncülüğünde) arasındaki (1268-1301) sonra, Sincan'ın büyük bir bölümü Çağatay Hanlığı (1225-1340'lar) tarafından kontrol edilmiştir. Bu, Çağatay Hanlığı'nın Doğu Çağatay Hanlığı olarak da adlandırılan Moğolistan (1340'lar–1680'ler) ve Batı Çağatay Hanlığı (1340'lar–1370) olarak ayrıldığı 14. yüzyılın ortalarına kadar sürdü.
Budizm, Ming Hanedanı döneminde (1368-1644) Uyguristan'da (Turfan ve Karahoca) varlığını sürdürdü.
Karahoca ve Turfan Krallığı'nın Budist Uygurları, Çağatay Hanlığı (hükümdarlığı 1390-1399) sırasında Moğolistan Hanı Müslüman Çağatay Hızır Hoca'nın yürüttüğü bir kutsal savaş sırasında fetih yoluyla İslam'a dönüştürüldü.
Kara Del (c. 1389–1513) Moğol yönetimindeki ve Uygur nüfuslu bir Budist krallığıydı. Müslüman Çağatay Han Mansur tarafından ele geçirilen topraklarda İslam'ın yayılması için "kılıç kullanıldı".
Turfan'daki eski Budist Uygurların torunları, İslam'a dönüştükten sonra, atalarının mirasının anısını hatırlayamadılar ve bölgelerinde Budist anıtları inşa edenlerin "kafir Kalmuklar" (Çungarlar) olduğuna dair yaygın bir yanlış görüşü benimsediler.
Moğol İmparatorluğu döneminde, daha fazla Han Çinlisi, Orta Asya'daki Beşbalık, Almalik ve Semerkand'a esnaf ve çiftçi olarak çalışmak için taşındı. Liao Çin gelenekleri, Karahıtayların İslamlaşmadan kaçınmasında etkili oldu. İdari dil olarak Çinceyi kullanmaya devam ettiler.
Moğolistan (Doğu Çağatay Hanlığı) (1462-1680'ler)
1346'da Kazan Han'ın ölümünden sonra, hem Doğu hem de Batı Türkistan'ı kontrol altına alan Çağatay Hanlığı, Maveraünnehir (batı) ve Moğolistan (doğu, Sincan'ın bazı kısımlarını kontrol eden) olarak ikiye ayrıldı. Batı yarısındaki güç, başta Kara'unalar olmak üzere birkaç boy liderinin eline geçti. Boy yöneticileri tarafından atanan hanlar sadece kuklalardı.
Doğuda, Çağataylı bir maceracı olan Tuğluk Timur (1347-1363), göçebe Moğolları yendi ve İslam'a geçti. Onun yönetimi sırasında (1363'e kadar) Moğollar İslam'ı kabul ettiler ve yavaş yavaş Türkleştiler. 1360'ta ve yine 1361'de Timur, hanlığı yeniden birleştirme umuduyla batı yarısını işgal etti. Bu bölge yüksek kesimlerde, Çağatay toprakları Sibirya'daki İrtiş Nehri'nden Afganistan'daki Gazne'ye ve Mâverâünnehir'den Tarım Havzası'na kadar uzanıyordu.
Moğolistan, Doğu Türkistan'ın yerleşik topraklarını ve Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki göçebe toprakları işgal etti. Yerleşik topraklar o zamanlar Manglai Sobe veya Mangalai Suyah olarak biliniyordu, bu da "Aydınlık Ülke" veya "Güneş'e Bakan Gelişmiş Ülke" olarak tercüme ediliyordu. Bunlar arasında Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uç Turfan gibi batı ve merkezi Tarım vaha şehirleri; ve yerel bir Uygur idaresinin ve Budist nüfusun hala var olduğu Kuçar, Karaşehir, Turfan ve Kumul gibi doğu Tanrı Dağları vaha şehirlerini neredeyse hiç etkilemedi. Göçebe bölgeler, bugünkü Kırgızistan'ı ve yedi nehir bölgesi olan Jettisu da dahil olmak üzere Kazakistan'ın bazı kısımlarını içeriyordu.
Moğolistan yaklaşık 100 yıl yaşamış ve daha sonra iki kısma ayrılmıştı: 1) Başkenti Yarkent olan ve Doğu Türkistan'ın bütün yerleşik topraklarını içine alan Yarkent eyaleti (Memleket-i Yarkent); ve 2) Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki göçebe toprakları kapsayan göçebe Moğolistan. Yarkent'in kurucusu Duğlat kabilesinden Mirza Ebu Bekir idi. 1465'te bir isyan çıkardı, Yarkent, Kaşgar ve Hotan'ı ele geçirdi ve kendisini bağımsız bir hükümdar ilan ederek Moğol hükümdarları Yunus Han ve oğlu Ahmed Han'ın (ya da Alaş, Kalmuklara karşı gerçekleştirdiği savaştan dolayı "Katliamcı" olarak adlandırılan Ahmed Han) saldırılarını başarıyla püskürttü.
Duğlat emirleri, on üçüncü yüzyılın ortalarından itibaren Tarım Havzası'nın güneyinde yer alan ülkeyi Çağatay Han ve onun soyundan gelenler adına kuklaları olarak yönetmişlerdi. Doğrudan Çağatay'ın elinden toprak alan ilk Duğlat hükümdarı emir Babdagan veya Tarkan'dı. Emirliğin başkenti Kaşgar'dı ve ülke Memleket-i Kaşgar olarak biliniyordu. Doğu Türkistan'ın yerleşik topraklarını temsil eden emirlik resmen Moğol hanlarının egemenliği altında olmasına rağmen, Duğlat emirleri genellikle bu bağımlılığa son vermeye çalıştı ve biri Kaşgar'ın Moğolistan'dan neredeyse 15 yıl boyunca ayrı kalmasıyla sonuçlanan isyanlar başlattı (1416-1435). Mirza Ebu Bekir, Yarkent'i 48 yıl yönetti.
Yarkand Hanlığı (1514-1705)
Mayıs, 1514'te Said Han, torunu Yunus Han (1462 ve 1487 arasında Moğolistan hükümdarı) ve üçüncü oğlu Ahmed Alak, Andican'dan sadece 5000 erkekle Kaşgar'a karşı bir sefer gerçekleştirdi ve Kaşgar'ı güney taraftan koruyan Yengisar kalesini ele geçirdi, şehri aldı ve Mirza Ebu Bekir'i tahttan indirdi. Kısa bir süre sonra, Doğu Türkistan'ın diğer şehirleri - Yarkent, Hotan, Aksu ve Uç Turpan - ona katıldı ve Sultan Said Han'ı hükümdar olarak tanıdı ve Altışehir adlı altı şehirden oluşan bir birlik oluşturdu. Sultan Said Han'ın ani başarısının, Mirza Ebu Bekir'in zalim yönetimi ve Duğlat emirlerinin Çağatay Han'ın soyundan gelenlere karşı savaşma konusundaki isteksizliği ile nüfusun memnuniyetsizliğine katkıda bulunduğu ve bunun yerine öldürülen hükümdarın başını Sultan Said Han'a getirmeye karar verdiği düşünülmektedir. Bu hamle, Batı Kaşgarya (1219-1514) şehirlerinde Duğlat Emirleri tarafından neredeyse 300 yıllık (sözde ve fiili) yönetime son verdi. Yarkent'i 1678'e kadar süren "Memleket-i Yarkent" devletinin başkenti yaptı.
Hoca Krallığı
17. yüzyılda, Çungarlar (Oyratslar, Kalmuklar) bölgenin çoğu üzerinde bir imparatorluk kurdu. Oyratlar, Çin Seddi'nden Don Nehri'ne ve Himalayalardan Sibirya'ya kadar uzanan Batılılar için Büyük Tartarya veya Kalmuk İmparatorluğu olarak bilinen bir bölgeyi kontrol ediyordu. Bir tasavvuf alimi olan Afak Hoca, Saidiye krallığını yendi ve Oyrat (Çungar) Moğollarının yardımıyla Kaşgar'da tahta geçti. Hoca Afak'ın ölümünden sonra, Çungarlar onun soyundan gelenleri esir aldılar. Altışehir (Tarım Havzası) bölgesindeki Hoca Hanedanlığı yönetimi 1759'a kadar sürdü.
Çungar Hanlığı
Moğol Çungarları (ayrıca Zungar; Moğolca: Зүүнгар Züüngar), son bozkır imparatorluklardan biri olan Çungar Hanlığı'nı oluşturan ve sürdüren birkaç Oyrat boyunun ortak kimliğiydi. Çungar Hanlığı, Çin Seddi'nin batı ucundan günümüz doğu Kazakistan'ına ve bugünkü kuzey Kırgızistan'dan güney Sibirya'ya kadar uzanan Çungarya adlı bölgeyi kapsıyordu. Bu bölgenin çoğu, Çungar İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Çinliler tarafından "Sincan" olarak yeniden adlandırıldı. 17. yüzyılın başlarından 18. yüzyılın ortalarına kadar var olmuştur.
Tarım Havzası'nın Türk Müslüman yerleşik halkı aslen Çağatay Hanlığı tarafından yönetilirken, Çungarya'daki göçebe Budist Oyrat Moğol, Çungar Hanlığı'na hükmetti. Muhammed'in soyundan gelen Nakşibendi Sufi Hocalar, 17. yüzyılın başlarında Tarım Havzası'nın yönetici otoritesi olarak Çağatay Hanlarının yerini aldı. Hocaların iki bölümü, Afaki (Beyaz Dağ) bölümü ve İshaki (Kara Dağ) bölümü arasında bir mücadele vardı. İshakiler, Afakileri mağlup etti ve bunun sonucunda Afak Hoca, Tibet Budistlerinin lideri 5. Dalai Lama'yı 1677'de kendi adına mücadele etmeye davet etti. 5. Dalai Lama daha sonra Çungar Hanlığı'ndaki Çungar Budist takipçilerini bu davete göre hareket etmeye çağırdı. Çungar Hanlığı daha sonra 1680'de Tarım Havzası'nı ele geçirdi ve Afak Hoca'yı kukla hükümdarlıkları olarak kurdu.
Afak Hoca, Lhasa'ya kaçtığında 5. Dalai Lama'dan Afaki hizibinin Tarım Havzası'nın (Kaşgarya) kontrolünü ele geçirmesine yardım etmesini istedi. Daha sonra Dalai Lama, Çungar lideri Galdan'dan Afak Hoca'yı Kaşgarya'nın hükümdarı haline getirmesini istedi. Hoca Afak, Çungarların 1678-1680 yılları arasında Tarım Havzası'nı ele geçirdiği ve Afaki Hocalarını kukla yöneticileri olarak kurduğu Galdan Çungarlarıyla işbirliği yaptı. Dalai Lama, Galdan'ın Tarım Havzası ve Turfan Havzası'nı ele geçirmesini kutsadı.
67.000 patman (her bir patman 4 pikul ve 5 peck) tahıl 48.000 ons gümüş Kaşgar tarafından Çungarlara yıllık olarak ödenmeye zorlandı ve geri kalan şehirler tarafından Çungarlara nakit ödeme yapıldı. Ticaret, öğütme ve damıtma vergileri, angarya emeği, safran, pamuk ve tahıl da Çungarlar tarafından Tarım Havzası'ndan çıkarıldı. Her hasat mevsiminde, Çungarlardan vergi almaya geldiklerinde onlara kadın ve yiyecek sağlanması gerekiyordu.
Çungarlar, Altışehir Müslümanlarından geleneksel göçebe Alban cizye vergisini aldıklarından, Müslümanlar bunu cizye ödemesi olarak gördüler (geleneksel olarak Müslüman fatihler tarafından gayrimüslimlerden alınan bir vergi).
Turfan'daki eski Budist Uygurların torunları, İslam'a dönüştükten sonra, atalarının mirasının anısını hatırlayamadılar ve bölgelerinde Budist anıtları inşa edenlerin "kafir Kalmuklar" (Çungarlar) olduğuna dair yaygın bir yanlış görüşü benimsediler.
Çing hanedanı
Çungar-Çing Savaşları
Dzungarlar, Çungar–Çing Savaşları (1687-1757) sonucunda Çungarya'nın ve Tarım Havzası'nın kontrolünü 'na kaybetti. 1755 ve 1760 yılları arasında Çing Qianlong İmparatoru nihayet Çungarya platosunu ve Tarım Havzası'nı ele geçirerek, Tanrı Dağları'nın sırasıyla kuzey ve güneyi olmak üzere iki ayrı bölgeyi Sincan olarak egemenliği altına aldı. Güneyde Türk Müslümanlar (Uygurlar) ve kuzeyde "Eleutlar" veya "Kalmuklar" olarak da adlandırılan Çungar Moğolları yaşamaktaydı.
1755'te Çing İmparatorluğu Gulca'ya saldırdı ve Çungar Hanı'nı ele geçirdi. Sonraki iki yıl boyunca, Çing'in Mançu ve Moğol orduları, Çungar Hanlığı'nın kalıntılarını yok etti ve Sincan bölgesini dört hanın hükümdarlığında dört alt hanlığa bölmeye çalıştı. Benzer şekilde, Çing, Tanrı Dağları'nın güneyinde, Batı Tarım Havzası'ndaki hükümdarlar olan ve Hocalar olarak bilinen bir Sufi şeyh topluluğunu kendilerine bağladı.
Oyrat asil Emirsana'nın Çungar hanı ilan edilme çağrısı cevapsız kalınca, Çing'e karşı bir isyan başladı. Çing'in dikkati geçici olarak, 1756 yazı ile Ocak 1757 arasında, 1911'de ortadan kalkışına kadar Çing'e karşı en ciddi Khalka Moğol isyanını başlatan Cengiz Han'ın soyundan gelen Khalka prensi Chingünjav'a odaklandı. Emirsana ile mücadeleye girişmeden önce, Qianlong'un kuvvetlerinin çoğunluğu, Chingünjav ordusu Ocak 1757'de Hövsgöl Gölü yakınlarındaki şiddetli bir savaşta Çing tarafından ezilene kadar Khalka'da istikrar sağlamak için yeniden görevlendirildi . Zaferden sonra Qianlong, isyancıları hızla yönlendirdikleri Ili'ye ek güçler gönderdi. Emirsana üçüncü kez Kazak Hanlığı'na kaçtı, ancak kısa bir süre sonra Ablay Han Çinlilere haraç statüsü verdi, bu da Emirsana'nın artık güvende olmadığı anlamına geliyordu. Sonraki iki yıl içinde, Çing orduları Çungar hanlığının kalıntılarını yok etti. Çing Mançu Sancaktarları, yerli Çungar Oyrat Moğol nüfusu üzerinde (1755-1758) gerçekleştirdi, Çungarlar neredeyse yok oldu ve Çungarya'nın nüfusunu azaldı.
Turfan ve Kumul Vahalarında yaşayan Müslüman Türkler daha sonra Çin'in Qing Hanedanı'na boyun eğdiler ve Çing, Turfan ve Kumul hükümdarlarını Çing vasalları olarak kabul etti.[]
Çing, Afak Hocalar lideri Burhanüddin Hoca ve kardeşi Cihan Hoca'yı Çungarlar tarafından hapsedilmekten kurtardı ve onları Tarım Havzası üzerinde Çing vasalları olarak yönetmeye atadı. Hoca kardeşler, (1757-1759) ateşleyerek ve kendilerini Tarım Havzası'nın bağımsız liderleri olarak ilan ederek bu anlaşmadan dönmeye karar verdiler. Çing ve Turfan lideri Emin Hoca isyanları bastırdı ve Mançu Çing daha sonra 1759'a kadar hem Çungarya hem de Tarım Havzası'nın kontrolünü ele geçirdi. Neredeyse yüz yıl boyunca, Afaki Hocalar, Altışehir'i Çing'den geri almak için Cihangir Hoca Ayaklanması'nın bir parçası olarak çok sayıda askeri sefer yürüttü.
Çing, bir Mançu Çing garnizonu ile birlikte Çinli göçmenleri bölgeye yerleştirerek otoritelerini pekiştirmeye çalıştı. Çing, tüm bölgeyi, Gulca'nın (Yining) 30 km (19 mil) batısında, Huiyuan Kalesi'nde ("Mançu Kuldja" veya Yili olarak da adlandırılır) bulunan Ili generalinin egemenliğine soktu.
Uygurların Mançulara karşı 1765'teki Uş isyanı, Uygur kadınlarının Mançu yetkilisi Su-cheng'in hizmetkarları ve oğlu tarafından toplu tecavüze uğramasından sonra meydana geldi.Uş Müslümanlarının uzun zamandır [Sucheng ve oğlunun] derileri üzerinde uyumak ve etlerini yemek istedikleri, Uygur Müslüman kadınların Mançu yetkilisi Sucheng ve oğlu tarafından aylarca tecavüz edildiği söyleniyordu. Mançu İmparatoru, asi Uygur kasabasının katledilmesini emretti, Çing güçleri tüm Uygur çocuklarını ve kadınlarını köleleştirdi ve Uygur erkeklerini katletti. Mançu askerleri ve Mançu görevlilerinin düzenli olarak Uygur kadınlarıyla cinsel ilişkiye girmeleri veya onlara tecavüz etmeleri, Uygur Müslümanlarının Mançu yönetimine karşı büyük bir nefret ve öfke duymasına neden oldu. Cihangir Hoca Ayaklanması, bir Mançu yetkilisi olan Binjing'in 1818-1820 yılları arasında Kokan Aksakal'ın Müslüman bir kızına tecavüz etmesinden sonra ateşlendi. Çing, Uygurlar arasında onların yönetimine karşı öfkenin yayılmasını önlemek için Uygur kadınlarına Mançular tarafından tecavüz edilmesini örtbas etmeye çalıştı.
Uygur Müslüman Seyyid ve Nakşibendi Sufi Afaki alt takımı üyelerinden olan Cihangir Hoca, Çing'e karşı bir isyana öncülük ettiği için 1828'de Mançular tarafından dilimlenerek öldürüldü (Lingchi) .
Dungan Ayaklanması (1862-1877) ve Çing'in yeniden hakimiyeti
Yakub Beg, İngiliz, Rus ve Mançu Çing imparatorluklarının Orta Asya için rekabet ettiği Büyük Oyun döneminin zirvesinde Kaşgarya'yı yönetti. Kaşgarya, Sincan'ın güneybatısındaki başkent Kaşgar'dan orta ve doğu Sincan'daki Urumçi, Turfan ve Hami'ye, o zamanlar Doğu Türkistan olarak bilinen bölgelerin çoğu da dahil olmak üzere, kuzeydoğuya bin kilometreden fazla uzanıyordu.
General Zuo Zongtang'ın (General Tso olarak da bilinir) bölgeyi 1877'de Çing Çini için yeniden ele geçirdiği Aralık 1877'ye kadar Yakup Beg'in yönetimi altında kaldılar. 1881'de Çing, Gulca bölgesini Saint Petersburg Antlaşması'ndaki (1881) diplomatik müzakereler yoluyla geri aldı.
1884'te Çing Çini, fethedilen bölgeyi yeniden adlandırdı, Sincan'ı (新疆; '"yeni sınır"') bir eyalet olarak kurdu ve resmi olarak Çin'in siyasi sistemini buraya uyguladı. Daha önce ayrı olan iki bölge,
- Zhunbu (準部) olarak bilinen Çungarya, Tianshan Beilu (天山北路; 'Kuzey Toprakları'),
- Altışehir, Huibu (Müslüman bölgesi), Huijiang (Müslüman toprağı) veya "Tianshan Nanlu" (天山南路; 'Güney Toprakları')
1884'te Sincan adı verilen tek bir eyalette birleştirildi. Bundan önce, Kuzey Sincan (Zhunbu) ve Güney Sincan'ın (Huibu) birleştiği tek bir idari birim yoktu. Çungarya'nın alternatif adı 北疆 (Běijiāng; 'Kuzey Sincan') ve Altışehir'im alternatif adı 南疆 (Nánjiāng; 'Güney Sincan') idi.
Sincan, Çing tarafından bir eyalete dönüştürüldükten sonra, Çing tarafından başlatılan eyaletleştirme ve yeniden yapılanma programları, Çin hükûmetinin Uygurların güney Sincan'dan, Guçung ile başkent arasındaki bölge gibi eyaletin diğer bölgelerine, eskiden neredeyse tamamen Han Çinlileri ve Urumçi, Tacheng (Tarbaghatai), Yili, Jinghe, Kur Kara Usu, Ruoqiang, Lop Nor ve Tarım Nehri'nin alt kısımları gibi iskan edilen diğer bölgelere göç etmesine neden oldu. Uygurlar, Batı Tarım Havzası'ndaki orijinal ata topraklarından, tüm Sincan'a Çing zamanlarında yerleştirildi.
Çing yönetimi
Mançu Çing, dili Türkçe ve Moğolca ile ilgili olan Tunguz halklarından biri olan Mançu halkına aitti. Devletlerini "Çin" (中國) olarak tanımladılar ve Mançucada "Dulimbai Gurun" olarak adlandırdılar. Çing, Çing devletinin topraklarını (Sincan, Moğolistan ve diğer alanlarda günümüz Mançurya, Çungarya dahil) hem Çince hem de Mançu dillerinde "Çin" olarak eşitledi ve Çin'i çokuluslu bir devlet olarak tanımladı. Qianlong İmparatoru, başarılarını, prestij ve meşruiyet kazanmak için Han ve Tang girişimlerinin Orta Asya'daki başarılarıyla özdeşleştirdi.
Qianlong'un Sincan'ı ele geçirmesi, Han ve Tang tarafından belirlenen örneklere olan dikkatinden kaynaklanıyordu. Sincan için resmi İmparatorluk Çing gazetesini yazan Çing bilim insanları, bölgenin Han ve Tang dönemi isimlerine sık sık atıfta bulundular. Sincan'ın Çing fatihi Zhao Hui, Tang hanedanı General Gao Xianzhi ve Han hanedanı Generalleri Ban Chao ve Li Guangli elde ettiği başarılardan dolayı ödüllendirildi.
Sincan'ı yönetmek için hem Han hem de Tang modelleri Çing için bir öncelik sağladı, ancak yönetim tarzları çoğunlukla Karahıtaylar gibi göçebe güçlerin ve merkezi Avrupa ve Rus imparatorluklarınınkine benziyordu.
Çing, resmi eserlerinde Sincan'ı ele geçirdiklerini bölgedeki Han ve Tang başarılarının devamı ve restorasyonu olarak tasvir etti ve bu hanedanların önceki başarılarından bahsetti. Çing, Han ve Tang dönemi sınırlarının yeniden tesis edildiğini iddia ederek ve Han ve Tang'ın ihtişamını ve otoritesini Çing ile özdeşleştirerek başarılarını pekiştirmeyi amaçladı.
Sincan hakkında yazan birçok Mançu ve Moğol Çing yazarı, kültürel olarak Çinli bir bakış açısıyla Çin dilinde yazdılar. Sincan ile ilgili Han ve Tang dönemi hikâyeleri anlatıldı ve eski Çin yer isimleri yeniden kullanıldı ve yaygınlaştırıldı. Han ve Tang dönemi kayıtları ve Sincan eserleri, 18. yüzyılda Çing dönemi Çinlileri için mevcut olan ve edebiyatçılar tarafından güncellenmiş eserlerle değiştirilmesi gereken bölgedeki tek yazılardı.
Göç politikaları
Çing hanedanı Çungar Oyrat Moğollarını yendikten sonra, Çing Han, Hui, Mançu, Xibe ve Tarançileri (Uygurlar) Tarım Havzası'ndan Çungarya'ya yerleştirdi. Han Çinli suçlular ve siyasi sürgünler Lin Zexu gibi Çungarya'ya sürüldü. Cehriyye gibi yasaklı Sufi tarikatlarına mensup Hui Müslümanları ve Salar Müslümanları da Çungarya'ya sürgün edildi. 1781 Cehriyye isyanını bastırdıktan sonra Çing, Cehriyye taraftarlarını da sürgüne gönderdi.
Han ve Hui tüccarlarının başlangıçta yalnızca Tarım Havzası'nda ticaret yapmalarına izin verildi. Tarım Havzası'ndaki Han ve Hui yerleşimi, 1830 Muhammed Yusuf Hoca Ayaklanması'na kadar yasaktı, bu tarihten sonra Çing, tüccarları Hoca ile savaştıkları için ödüllendirdi ve yerleşmelerine izin verdi.
1870'te Çungarya'da her meslekten çok sayıda Çinli yaşıyor ve bölgeye iyi yerleşmiş durumdayken, Türkistan'da (Tarım Havzası) Müslüman nüfus arasında birkaç garnizonda sadece birkaç Çinli tüccar ve asker vardı.
19. yüzyılın başında, Çing'in yeniden hakimiyetinden 40 yıl sonra, kuzey Sincan'da yaklaşık 155.000 Han ve Hui Çinlisi vardı ve güney Sincan'da bu sayının iki katından biraz fazla Uygur vardı.
Eğitim
Camiler okullar (ya da Arapça mektepler مكتب) gibi eğitim vermekteydi.Medreseler ve camiler eğitimin en çok yapıldığı yerlerdi. Medreseler şiir, mantık, sözdizimi, Arapça gramer, İslam hukuku, Kuran üzerine eğitim verildiği yerlerdi ama bu eğitim alanlarında tarih gibi dallara fazla ağırlık verilmezdi.
Rusya'dan gelen Ceditçi Müslüman Türkler eğitim konusunda yeni fikirler yaydılar. 1600'ler ve 1900'ler arasında birçok Türkçe tezkire metni yazıldı.
Farsça dilinde Hint kaynaklı edebiyat Kaşgar'da yayıldı.
Çin kitapları da Uygurlar arasında popülerdi. Kaşgar'ın en eski basılı eseri Johannes Avetaranian tarafından çevrildi. İmparator Shunzhui'nin eserinin Türkçe versiyonunun yazılmasında da katkıları oldu.Kangxi İmparatoru'nun “ Kutsal Fermanı ”, Zuo Zongtang tarafından Sincan'da basıldığında hem Türkçe hem de Çince olarak yayınlandı. İmparator Shunzhui'nin edebi eserlerinden biri Türkçeye çevrildi ve Nur Muhammed tarafından Kaşgar'da yayınlandı. Yayıncılık ve basım için çeşitli girişimlerde bulunuldu.
Nüfus
1760'tan itibaren Çing Hanedanı, Çungarya'ya yerleşen Çinli Hui Müslümanlarına ve Han Çinlilerine büyük miktarda topraklar verirken, Türk Müslüman Tarançiler de Aksu'dan İli bölgesindeki Çungarya'ya taşındı. Takip eden 60 yıl içinde, Tarım Havzası'nın nüfusu, Çing yönetimi sırasında orijinal nüfusunun iki katına çıktı.
Tarım Havzası'nda kalıcı yerleşime izin verilmedi, yalnızca tüccar ve askerlerin geçici olarak kalmasına izin verildi.
1830'larda Cihangir Ayaklanması'ndan sonra Altışehir, Han ve Hui yerleşimine açıldı. Ardından gerçekleşen 19. yüzyıl isyanları Han nüfusunun azalmasına neden oldu. Kuzeydoğuda Uyguristan (Turfan ve Hami) ve güneybatıda Altışehir veya Kaşgarya'dan oluşan bölge için "Doğu Türkistan" adı kullanılmıştır.
Yabancı ziyaretçiler tarafından tüm bölgenin nüfusu hakkında çeşitli tahminler verildi.
| Yıl | nüfus | Notlar ve kaynaklar |
|---|---|---|
| Çing'in başlangıcı y.1650 | 260 bin (Altışehir) | nüfus daha çok Kuçar'ın batı bölgesine yoğunlaşmıştı. |
| 1900 | 1.015, 1.2 veya 2.5 milyon | Kuropatkin, Forsyth, Grennard; diğer tahminler Altışehir'de 300 bin kişinin yaşadığını gösteriyor; Doğudaki Uyguristan %10'a, Kaşgarya ise nüfusun %70'ine sahipti. |
| 1920 | 1.5 milyon | Percy Sykes : Neredeyse tamamen vahalarla sınırlı, özellikle Kaşgar 300 bin, Yengişer 200 bin, Yarkent 200 bin ve her biri 190 bin nüfuslu Aksu ve Hotan. Nüfus, küçük bir yarı-göçebe bölünme ile "yerleşik" ve "göçebe" olarak gruplandırılabilir. Göçebeler, yarı göçebelerle birlikte toplamda 125 binden fazla birikmezler. . |
| 1922 | 2-3 veya 5 milyon | Yang Zengxin |
| 1931 | 6-8 milyon | |
| 1933+ | 2.900.173 Uygur, ? ? Han, ?? diğerleri | |
| 1941 | 3.730.000 | Toops: 65.000 Kırgız, 92.000 Hui, 326.000 Kazak, 187.000 Han ve 2.984.000 Uygur 3.439.000'i Müslüman; Bu Müslümanların 2.941.000'i Uygur'du (1940'lar) Jean Bowie Shor, 3.000.000 Uygur olduğunu yazdı ve Sincan'da yaşayanların toplam sayısı olarak 3.500.000'i verdi. |
| 1949 | 4.334.000 | Hoppe |
Çin Cumhuriyeti ve Doğu Türkistan Cumhuriyetleri (1912–1949)
1912'de Çing hanedanının yerini Çin Cumhuriyeti aldı. Sincan'ın son Çing valisi Yuan Dahua Sibirya'ya kaçtı. Astlarından Yang Zengxin, aynı yılın Mart ayında Çin Cumhuriyeti'ne katıldı ve 1928'deki suikastına kadar Sincan'ın kontrolünü elinde tuttu.
Bölgeye atıfta bulunmak için "Altışehir ve Zungarya", "Altışehir-Çungar", "Altışehir-Çungarya" isimleri kullanılmıştır.
Sincan'daki ÇC dönemi, Doğu Türkistan ayrılıkçı hareketlerinin yükselişine sahne oldu.
Oyrat isyanları
Emirsana'nın Rusya'ya kaçtıktan sonra ölmediği, hayatta olduğu ve onları Mançu Çing yönetiminden kurtarmak ve Oyrat ulusunu yeniden özgürleştirmek için halkına geri döneceği efsaneleri ve kehanetleri kalan Oyratlar arasında dolaştı
Oyrak Kalmuk Ja Lama, Emirsana'nın torunu olduğunu iddia etti ve daha sonra 1890'larda Batı Moğolistan'da Mançu karşıtı propaganda vaaz ederek ve Çing hanedanının devrilmesi çağrısında bulunarak Emirsana'nın reenkarnasyonu olduğunu iddia etti. Ja Lama birkaç kez tutuklandı ve sınır dışı edildi. Ancak, 1910'da Altay'daki (Çungarya'daki) Oyrat Torgutlarına geri döndü ve 1912'de dış Moğolların, Mançu Ambanı'nın ayrılmayı reddettiği ve yeni ilan edilen bağımsız Moğol devletiyle savaştığı Hovd'daki son Çing garnizonuna bir saldırı düzenlemesine yardım etti. Hovd ele geçirildikten sonra Mançu Çing kuvveti Moğollar tarafından yenildi ve katledildi.
Ja Lama, Sincan'daki Oyrat geri kalanlarına şunları söyledi: "Ben Rus Çarının krallığından dilenci bir keşişim ama büyük Moğollardan doğdum. Sürülerim Volga üzerinde, su kaynağım İrtiş'tir . Benimle birlikte birçok kahraman savaşçı var. Birçok zenginliğim var. Şimdi, güç savaşının başladığı zamanda, siz dilencilerle, Oyratların kalıntılarıyla buluşmaya geldim. Düşmanı destekleyecek misin? Vatanım Altay, İrtiş, Khobuk-sari, Emil, Bortala, İli ve Alatay'dır. Burası Oyrat ana vatanı. Köken olarak, Mahakala'nın reenkarnasyonu, Emirsana'nın büyük torunu, Maralbaşı atının sahibiyim . Ben, Dambijantsan kahramanı dedikleri kişiyim . Otlaklarımı kendi toprağıma taşımaya, tebaamı ve kölelerimi toplamaya, iyilik yapmaya ve özgürce hareket etmeye geldim."
Ja Lama, Hovd merkezli bir Oyrat beyliği kurdu, o ve Altaylı Oyrat arkadaşları, orijinal Oyrat imparatorluğunu yeniden kurmak ve batı Çin ve Moğolistan göçebelerinden oluşan başka bir büyük birleşik Oyrat ulusu inşa etmek istedi, ancak Rus Kazakları tarafından tutuklandı ve yerel Moğollar aşırılıklarından şikayet ettikten sonra Moğol hükûmetinin talebi üzerine 1914'te sınır dışı edildi ve Oyrat ayrılıkçı bir devlet kuracağı ve onları Halha Moğollarından ayıracağı korkusuyla sınır dışı edildi. JaLama 1918'de Moğolistan'a döndü ve faaliyetlerine devam etti ve geçen karavanları gasp ederek kendini destekledi ancak 1922'de Damdin Sühbatur yönetimindeki yeni Komünist Moğol yetkililerinin emriyle öldürüldü.
Moğollar zaman zaman kuzey Sincan'daki Çungarya'nın tarihi Oyrat Çungar Moğol bölgesinin Pan-Moğolizm adına Moğol devletine eklenmesini savundular.
1918'de Buryat Moğol Transbaykal Kazak Atamanı Grigori Semyonov bir "Büyük Moğol Devleti" ilan etti ve Oyrat Moğol topraklarını, Sincan'ın bazı kısımlarını, Transbaykal, İç Moğolistan, Dış Moğolistan, Tandı Uranhay, Hovd, Hu-lun-pei-erh ve Tibet'i birleştirmeyi planladı.
Buryat Moğol Agvan Dorzhiev, Tarbagatai, İli ve Altay gibi Oyrat Moğol bölgelerinin Dış Moğol devletine eklenmesini savunmaya çalıştı. Çin'in kışkırtılacağı endişesiyle, Oyrat Çungarya'nın yeni Dış Moğol devletine eklenmesi önerisi Sovyetler tarafından reddedildi.
Uygur Müslümanları, Hindular dini işlerini halka açık bir şekilde yerine getirmeye çalışınca Hint Hindu tüccarlara karşı ayaklandılar. Uygurlar, 1907'de İsveç Hristiyan misyonuna da saldırdılar.
1923'te Kaşgar'da Müslümanlar arasında İsveçli misyonerlere karşı Hristiyan karşıtı bir çete patlak verdi.
Uygur lideri Abdullah Buğra, Yarkent merkezli İsveçli misyonerlere şiddetle fiziksel olarak saldırdı ve onları idam etmeyi planladı, ancak yalnızca İngiliz Aksakal'ın kendilerine yardım etmesi sayesinde sürgün edildiler.
1930'larda Sincan'daki Kumul İsyanı sırasında, Budist duvar resimleri Müslümanlar tarafından tahrip edildi.
Sincan savaşları (1933–1945)
Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
1930'ların başında Vali Jin Shuren'e karşı isyanların ardından Kaşgar'da bir isyan 1933'te kısa ömürlü Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin (Birinci DTİC) kurulması ile sonuçlandı. DTİC, kuzeyde Aksu'dan güneyde Hotan'a kadar Tarım Havzası çevresinde otorite talep etti ve 1934'te Çinli Müslüman savaş ağası Ma Zhongying'in orduları tarafından bastırıldı.
İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
Sheng Shicai, Mao Zedong'un kardeşi Mao Zemin de dahil olmak üzere bir grup Çinli Komünisti Sincan'a davet etti, ancak 1943'te kendisine karşı bir komplo kurulmasından korkan Sheng, Mao Zemin de dahil olmak üzere tüm Çinli Komünistleri öldürdü. 1944 yazında, İli İsyanı sırasında, şimdi kuzey Sincan'da bulunan İli Kazak Özerk İli'nde, bu kez Sovyet desteğiyle İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (İkinci DTC) kuruldu.
Çin'de bilindiği haliyle Üç Bölge Devrimi, Urumçi'deki Milliyetçi eyalet hükûmetini tehdit etti. Sheng Shicai iktidardan düştü ve Zhang Zhizhong, İkinci DTC ve SSCB ile bir ateşkes müzakeresi için Nankin'den gönderildi. Sıkıntılı bir koalisyon eyalet hükûmeti kuruldu ve ayrı yönetimlerle Sincan'a nominal bir birlik getirdi.
Koalisyon hükûmeti, Çin İç Savaşı'nın bitiminde, muzaffer Çinli Komünistlerin 1949'da Sincan'a girmesiyle sona erdi. İkinci DTC'nin liderliği, Sovyetler Birliği tarafından Çinli Komünistlerle müzakere etmeye ikna edildi. Bu liderlerin çoğu, Ağustos ayı sonlarında Pekin'deki bir barış konferansına giderken bir uçak kazasında öldü. Saifuddin Azizi liderliğindeki kalan liderlik, yeni kurulan Çin Halk Cumhuriyeti'ne katılmayı kabul etti. Sincan'daki Milliyetçi askeri komutanlar, Tao Zhiyue ve eyalet valisi Burhan Şehidi Eylül ayında Halk Kurtuluş Ordusu'na (HKO) teslim oldu. Osman Batur yönetimindeki Kazak milisleri, 1950'lerin başlarına kadar HKO'ya direndi. ÇHC'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Sincan Eyaleti'nin yerini alarak 1 Ekim 1955'te kuruldu.
Han ve Uygurlar arasındaki evlilikler
Urumçi'de (Uygur) Han Çinli erkeklerle evlenen Müslüman kadınlar, 11 Temmuz 1947'de (Uygur) Müslüman orduları tarafından saldırıya uğradı, ele geçirildi ve kaçırıldı. Yaşlı (Uygur) Müslüman erkekler kadınlarla zorla evlendi. Kaosa tepki olarak saat 23.00'te sokağa çıkma yasağı uygulandı.
Müslüman (Uygur) kadınlarla Han Çinli erkekler arasındaki evlilikler Uygur lideri İsa Yusuf Alptekin'i çileden çıkardı.
Karışık Han-Uygur çiftleri, ebeveynlerini ve bazen de Sincan'ı tamamen terk etmeleri için baskı gördü. 1911'den 1949'a kadar olan Cumhuriyet döneminde, Han askeri generalleri Uygur kadınlar tarafından takip edildi ve bu kadınlar onlara kur yaptı. 1949'da Komünistler iktidarı ele geçirdiğinde, Uygur nüfusu bu kadınları milliy munapik (etnik pislik) olarak damgaladı ve onları Han ortaklarına Tayvan'a ve " Asıl Çin'e " taşınma konusunda eşlik etmeye zorladı ve tehdit etti. Uygur ebeveynler, bu tür kadınları, eğitim kurumlarına gitmek için "Asıl Çin'de" bir yere taşındıktan sonra, erkek ya da kadın çocuklarından hiçbirini Sincan'a iade etmemeleri konusunda uyardı. Bu, diğer Uygurlardan dışlanma ve kınamalardan kaçınmak içindi. Bir Han erkeğinin Uygur bir kadınla çıktığı ve ardından bir Han erkeğinin ve ablasının Uygur topluluğunu annesini kınaması ve taciz etmesi için kışkırttığı bir vakaydı.
Çin Halk Cumhuriyeti (1949'dan günümüze)
Halk Kurtuluş Ordusu tarafından devralma
İli İsyanı sırasında Sovyetler Birliği, 1944'ten 1949'a kadar kuzey Xinjiang'da şimdiki İli Kazak Özerk İli'nde (İli, Tarbagatay ve Altay Bölgeleri) Çin Cumhuriyeti Kuomintang kontrolü altında İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni (2. DTC) kurmaları için Uygur ayrılıkçılarını destekledi.Halk Kurtuluş Ordusu 1949'da Sincan'a girdi ve Kuomintang komutanı Tao Zhiyue eyaleti onlara teslim etti.
Çin Halk Cumhuriyeti'ne göre, 2. DTC, Çin'deki komünist devrimin olumlu bir parçası olan Sincan devrimiydi; 2 DTC Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan'ı ilhakı olarak bilinen bir süreç olan Sincan'a girdiğinde ÇHKO'ya katıldı ve 'memnuniyetle karşılandı' .[]
Uygur milliyetçileri genellikle, 1949'da Sincan nüfusunun %5'inin Han olduğunu ve diğer %95'inin Uygur olduğunu iddia ederek, Kazakların, Siboların vb varlığını sildiğini ve Hanların 1800'de Çing Hanedanı döneminde Sincan nüfusunun yaklaşık üçte biri olduğu gerçeğini görmezden geldiğini iddia etmektedirler.
Özerk bölge 1 Ekim 1955'te kuruldu. 1955'te (Çin'deki ilk modern nüfus sayımı 1953'te yapıldı), Uygurlar, Sincan'ın 5,11 milyonluk toplam nüfusunun %73'ü olarak sayıldı. Sincan bir bütün olarak "Uygur Özerk Bölgesi" olarak belirlenmiş olsa da, 1954'ten beri Sincan'ın topraklarının %50'sinden fazlası 13 yerli Uygur olmayan grup için özerk alanlar olarak belirlenmiştir.
ÇHC'nin ilk nükleer denemesi 16 Ekim 1964'te Sincan'daki Lop Nur'da gerçekleştirildi. Testlere "Şeytanın davranışı" olarak belirgin bir şekilde karşı çıkmasıyla tanınan Japon fizikçi Jun Takada, sonuçta ortaya çıkan radyasyon nedeniyle 100.000 ila 200.000 kişinin öldürülmüş olabileceğini öne sürdü. Scientific American makalesine göre, Jun Takada'nın Çin'e girmesine izin verilmedi. Ayrıca, 'ABD, eski Sovyetler Birliği ve Fransa tarafından yapılan testlerden radyasyon etkilerini araştırdı'. Ancak Lop Nur bölgesi 1920'lerden beri kalıcı olarak yerleşim görmemiştir. Bunun nedeni, yaklaşık 200,000 kilometrekare (77,220 sq mi) yüzölçümüne sahip ve Sadece 0.16/km2 nüfus yoğunluğuna sahip Çakılık İlçesinde Taklamakan ve Kumdağ çölleri arasında yer almasıdır. Ayrıca, Çin medyası Takada'nın araştırmalarını reddetti.
Bölgeye Han göçü
ÇHC, Han göçünü seyrek nüfuslu Çungarya'ya (Çungar Havzası) teşvik etti. 1953'ten önce Sincan nüfusunun çoğu (%75) Tarım Havzası'nda yaşıyordu, bu nedenle yeni Han göçmenleri Çungarya ve Tarım arasındaki nüfus dağılımını değiştirdi. Yeni Çinli göçmenlerin çoğu kuzeydeki Çungarya bölgesinde göçlerini sonlandırdı. Han ve Hui, Çungarya'nın şehirlerinde nüfusun çoğunluğunu oluştururken, Tarım'ın Kaşgar şehirlerindeki nüfusun çoğunu Uygurlar oluşturuyordu. Doğu ve Orta Çungarya, bu Han ve Hui topluluklarının yoğunlaştığı belirli alanlardır.
Uygur Sorunu
Sincan çatışması, Çin'in uzak batısındaki Sincan eyaletinde, bölgedeki en büyük grubu oluşturan bir Türk azınlık etnik grubu olan Uygurlar merkezli bir çatışmadır.
Han Çinlilerinin 1950'lerden 1970'lere devlet destekli kitlesel göçü, Çin kültürel birliğini teşvik eden ve Uygur kimliğinin belirli ifadelerini cezalandıran hükûmet politikaları, ve ayrılıkçı hareketlere sert tepkiler gibi faktörler Uygurlar ile eyalet polisi ve Han Çinlileri arasındaki gerginliği tırmandırdı. Bu, hem sık sık terörist saldırılar hem de daha geniş çaplı halk huzursuzluk olarak (Temmuz 2009 Urumçi başkaldırıları gibi) kendisini göstermiştir.
Son yıllarda, hükûmet politikası, kitlesel gözetim, artan tutuklamalar ve yüz binlerce Uygur ve diğer Müslüman azınlık gruplarının üyelerini barındırdığı tahmin edilen bir "yeniden eğitim kampları" ile belirginleşti.
Uygur milliyetçiliği
Turgun Almas gibi Uygur milliyetçi tarihçileri, Uygurların 6000 yıl boyunca Çinlilerden farklı ve bağımsız olduklarını ve Uygur olmayan tüm halkların Sincan'a yerli olmayan göçmenler olduğunu iddia etmektedir. Bu kurgulanmış tarih o kadar başarılıydı ki, Çin 1991'de Uygur tarihçiliği yayınlanmasını durdurdu. Çinli tarihçiler, bölgenin eski zamanlardan beri 'çok kültürlü' olduğunu ifade ederek ve Han'ın 2000 yıllık tarihine işaret ederek ve Sincan'daki Moğol, Kazak, Özbek, Mançu, Hui, Sibo yerlilerinin tarihini belgeleyerek ve Huigu'nun (ÇHC hükûmeti tarafından "Uygur" ile eşit) Moğolistan'dan 9. yüzyılda nispeten geç "batıya göçünü" vurgulayarak Uygur milliyetçilik iddialarını çürütmeye çalıştılar.
Ancak Bovingdon, hem Uygur hem de Çin anlatılarının karmaşık ve iç içe geçmiş tarihsel gerçekler ve gelişmelerle uyuşmadığını belirterek, Han Hanedanı'nın (MÖ 206 – MS 220) Sincan'ı MÖ 120'den sonra kontrol etmek için askeri koloniler (tuntian) ve komutanlıklar kurduğunu, Tang Hanedanı'nın (618-907) da Sincan'ın çoğunu An Luşan İsyanı'na kadar kontrol ettiğini belirtti. 9. yüzyılda, Uygur Hanlığı'nın yıkılmasından sonra, Uygurlar 'Orhun Nehri vadisinin Moğol çekirdek topraklarından' Moğolistan, İç Moğolistan ve Sibirya'dan Sincan'a göç ettiler. "Uygur" adı aslen 9. yüzyılda Tarım Havzası'ndaki bir Budist halkla ilişkilendirildi, ancak 15. yüzyılda Sovyetler Birliği tarafından 20. yüzyılda yeniden canlandırılıncaya kadar tamamen ortadan kalktı.
Bovingdon, Çin'in arzu edilen tarihsel kayıtlardaki boşlukları doldurması gereken bir anlatı inşa etmede benzer sorunlarla karşı karşıya olduğunu belirtmektedir.
Sincan'da Çin-Sovyet çatışmaları
Sovyetler Birliği, Uygur milliyetçi propagandasını ve Çin'e karşı Uygur ayrılıkçı hareketlerini destekledi. Sovyetler, Sincan'da propaganda yoluyla ayrılıkçı faaliyetleri kışkırttı, Kazakları Sovyetler Birliği'ne kaçmaya ve Çin'e saldırmaya teşvik etti. Çin, Sincan-Sovyet sınır bölgesini özellikle Han Bingtuan milisleri ve çiftçilerle güçlendirerek yanıt verdi. 1967'den sonra Sovyetler, Radyo Taşkent aracılığıyla Uygurları Çinlilere karşı ayaklanmaya teşvik eden yayınlarını yoğunlaştırdı ve Çin sınırına saldırmak için ayrılıkçı gerilla savaşçılarını doğrudan barındırıp destekledi. 1966'da Çin'e yönelik Sovyet destekli ayrılıkçı saldırıların sayısı 5.000'di.
1962'de Çin-Sovyet ayrılığından sonra, Sincan'a bağımsızlık vadeden Sovyet propagandasına yanıt olarak 60.000'den fazla Uygur ve Kazak, Sincan'dan Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne sığındı. Uygur sürgünleri daha sonra Çin'i, sözde Sovyetleşmiş göçmenlerden toplanan binlerce Uygur "kurtuluş ordusu" söylentileriyle tehdit etti.
1968'de Sovyetler Birliği, Çin'e karşı şiddetli bir ayaklanma başlatmak için zamanının en büyük militan Uygur ayrılıkçı örgütü olan Doğu Türkistan Halkın Devrimci Partisi'ni (DTHDP) finanse etmeye ve desteklemeye dahil oldu. 1970'lerde Sovyetler de Çinlilere karşı savaşmak için Doğu Türkistan Birleşik Devrimci Cephesi'ni (DTBDC) destekledi.
1966-67'de Çin ve Sovyet güçleri sınır boyunca çatışırken "kanlı olaylar" alevlendi. Sovyetler Çin karşıtı gerillaları eğitti ve Uygurları Çin'e karşı ayaklanmaya çağırdı ve "ulusal kurtuluş mücadelelerini" destekledi. 1969'da Çin ve Sovyet güçleri Sincan-Sovyet sınırı boyunca doğrudan birbirleriyle savaştı.
Eski Sovyet destekli DTBDC lideri Yusupbek Muhlisi tarafından 1990'larda Sincan'daki şiddetli ayaklanmalar hakkında yanlış iddialarda bulunan ve hem Çinli göçmenlerin hem de Sincan'daki toplam Uygurların sayısını abartan saldırgan ve kavgacı basın açıklamaları zinciri yapıldı.
Sincan'ın Çin için önemi, Sovyetlerin 1979'da Afganistan'ı işgalinden sonra arttı ve Çin'in Sovyetler tarafından kuşatıldığı algısına yol açtı. Çinliler, Sovyet işgali sırasında Afgan mücahitlerini desteklediler ve Sovyet azınlıklarının daha iyi yaşadığını ve Müslümanları isyana teşvik ettiğini iddia eden Sincan'a yapılan Sovyet propaganda yayınlarına karşı koymak için Uygurlara Afgan Müslümanlara yönelik Sovyet vahşeti raporlarını yayınladılar. Çin radyosu, Kazaklar gibi Orta Asya etnik azınlıklarına Sovyet karşıtı yayınlar yaptı.
Sovyetler, Çin birliklerinin Sovyetler Birliği'ne saldırması ve Orta Asya'ya girmesi durumunda Rus olmayan Kazak, Özbek ve Kırgızlar arasında sadakatsizlikten korkuyordu. Ruslar Orta Asyalılar tartıştıklarında, "Çinliler buraya gelene kadar bekleyin, size neyin ne olduğunu gösterecekler!" sözleriyle kışkırtıldılar.
Çinli yetkililer, Sincan'daki Han göçmenlerini bölgeyi Sovyetler Birliği'ne karşı savunmak için hayati olarak gördüler. Çin, Kaşgar ve Hotan yakınlarında Afgan Mücahidlerini eğitmek için kamplar açtı ve onlara yüz milyonlarca dolar değerinde küçük silah, roket, mayın ve tanksavar silahı sağladılar.
Olaylar
1970'lerin sonlarında Çin ekonomik reformu eşit olmayan bölgesel kalkınmayı şiddetlendirdiğinden, daha fazla Uygur Sincan şehirlerine göç etti ve bazı Hanlar da bağımsız ekonomik ilerleme için Sincan'a göç etti. Artan etnik temas ve emek rekabeti, 1997 Urumçi otobüs bombalamaları gibi 1990'lardaki Uygur ayrılıkçı eylemleriyle aynı zamana denk geldi.
1980'lerde bir dizi öğrenci gösterisinden sonra, Nisan 1990'daki Baren Kasabası isyanı 20'den fazla ölüme yol açtı.
1997 yılında Gulca Olayı ve Urumçi otobüs bombalaması meydana gelirken, polis Doğu Türkistan İslam Partisi'nden dini ayrılıkçılarla savaşmaya devam etti.
Son olaylar arasında 2007 Sincan baskını, 2008 yılında China Southern Airlines uçuşunda engellenen intihar bombası girişimi ve Pekin Olimpiyatları'ndan dört gün önce on altı polis memurunun ölümüyle sonuçlanan 2008 Sincan saldırısı yer almaktadır. Diğer olaylar arasında Temmuz 2009 Urumçi başkaldırıları, Eylül 2009 Sincan karışıklığı ve 376 kişinin yargılanmasına yol açan 2010 Aksu bombalaması yer almaktadır. 2013 ve 2014'te tren istasyonlarına ve bir pazara yapılan ve 70 kişinin ölümüne ve yüzlercesinin yaralanmasına neden olan bir dizi saldırı, hükûmetin 12 aylık bir baskısıyla sonuçlandı. Terör suçlamalarından hüküm giyen 94 kişinin yer aldığı iki toplu ceza davasında üç kişi ölüm cezasına çarptırıldı, diğer sanıklar uzun hapis cezaları aldı.
Uygur soykırımı
2014'ten bu yana Xi Jinping Yönetimi altındaki Çin hükûmeti, bir milyondan fazla Müslüman'ın (çoğu Uygur) herhangi bir yasal süreç olmaksızın gizli gözaltı kamplarında tutulmasına yol açan bir politika izledi bu hareket Holokost'tan bu yana etnik ve dini azınlıkların en büyük ölçekli tutuklanması halini aldı. Politikayı eleştirenler bunu Sincan'ın Çinlileştirilmesi olarak tanımladılar ve bunu bir etnik soykırım veya kültürel soykırım olarak adlandırırken birçok aktivist, bağımsız STK, insan hakları uzmanı, hükûmet yetkilileri ve Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti bunu soykırım olarak nitelendirdi.
Bu süre boyunca, Sincan Uygur Özerk Bölgesi hükûmeti ve Çin Komünist Partisi (ÇKP) il komitesi tarafından işletilen Sincan "yeniden eğitim" kampları, toplama kampları, 2014'te duyurulan bir politika olan "teröre karşı halk savaşının " bir parçası olarak Uygurlara ve diğer Müslümanlara beyin yıkama kampları olarak kullanıldı Kamplar, birçok ülke ve insan hakları örgütü tarafından insan hakları ihlalleri ve kötü muamele iddiasıyla eleştirildi, bazı kişiler soykırım iddiasında bulundu, ancak bazı insanlar kampları desteklediklerini belirtti.
Mayıs 2018'de ABD Savunma Bakan Yardımcısı Hint-Pasifik Güvenlik İşlerinden Sorumlu Yardımcısı Randall Schriver, "en az bir milyon ama muhtemelen üç milyona yakın vatandaşın" "toplama kampları" olarak nitelendirdiği gözaltı merkezlerinde hapsedildiğini söyledi. Ağustos 2018'de, Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi'nde bir ABD temsilcisi olan Gay McDougall, komitenin Çin'deki 1 milyon etnik Uygur'un "yeniden eğitim kamplarında" tutulduğuna dair birçok güvenilir rapor aldığını söyledi.
Temmuz 2019'da Politik Risk Dergisi'nde yazan bağımsız araştırmacı Adrian Zenz, Sincan yeniden eğitim kamplarında gözaltına alınan insan sayısı için 1,5 milyon üst spekülatif sınır tahmin ettiğini ifade etti. Adrian Zenz, Kasım 2019'da Sincan'daki gözaltı kamplarının sayısının 1.000'i aştığını tahmin ettiğini ifade etti. Kasım 2019'da George Friedman, 10 Uygurdan 1'inin yeniden eğitim kamplarında tutulduğunu tahmin ettiğini ifade etti.
Kamuoyu raporları, Uygurların kamplarda yoğunlaşmasının, Uygur dini uygulamalarının bastırılması, siyasi telkin, ağır kötü muamele, ve zorla kısırlaştırma, zorla kürtaj,ve doğum kontrol ilaçları ve implantların zorla kullanımı dahil olmak üzere birçok insan hakları ihlallerine ilişkin olayı gözler önüne serdi.
Eğitim
1949'dan 2001'e kadar bölgede eğitim, 1.335'ten 6.221'e ilköğretim okulu; 9'dan 1.929'a ortaokul ve 1'den 21'e yüksek öğrenim kurumları ile büyük ölçüde genişledi. Genç ve orta yaşlı insanlar için okuryazarlık oranı %2'nin altına düşmüştür. Tarım bilimi, çölde yenilikçi yol yapım yöntemlerinin yanı sıra bölgeye de girdi.
Kültürel olarak, Sincan'da, 1949'da hiç olmamasına kıyasla 81 halk kütüphanesi ve 23 müze yer almaktadır. Sincan'da, 1952'de 4 gazete yer almasına karşın günümüzde 44 dilde 98 gazeteye ev sahipliği yapmaktadır. Resmi istatistiklere göre doktorların, sağlık çalışanlarının, kliniklerin ve hastane yataklarının insanlara oranı ülke ortalamasını aşmış ve aşılama oranları %85'e ulaşmıştır.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Tarihsel hesaplardan, Büyük İskender'in Baktriya'dan Roksana bir Soğd kadınla evlenmiş olduğu bilinmektedir. İskender ayrıca askerlerini ve generallerini yerli kadınlarla evlenmeye teşvik etti; sonuç olarak, Seleukos İmparatorluğu ve Greko-Baktriya Krallığı'nın daha sonraki kralları karışık bir Pers-Yunan etnik kökenine sahip oldu.
Lucas Christopoulos şöyle yazar: "Sampul mezarlığının kralları (ya da askerleri), Seleukos İmparatorluğu'nda yaşayan ikinci nesil Yunan sömürgecilerinin çoğu gibi, annelerinin yanından helenleşmiş Persler, Batı İskitleri ya da saca İranlılardan oluşan homojen bir ordu gibi çeşitli kökenlerden gelmektedir. Pers, Hindistan ve Orta Asya'da kalan Büyük İskender'in askerlerinin çoğu yerli kadınlarla evlendi, bu yüzden önde gelen generalleri çoğunlukla babalarının tarafından Yunanlardı ya da Greko-Makedon büyükbabaları vardı. Antiochos'un Pers bir annesi vardı ve daha sonraki tüm Hint-Yunanlar ya da Greko-Baktriyalılar, sikkelerinde hem Yunan hem de Baktriya simgelerini kullandıkları ve onların yerel tanrılarına ibadet ettikleri için halk arasında yerliler olarak saygı gördü. Sampul mezarlığından gerçekleştirilen DNA testi, sakinlerin Akdeniz'in doğu kesiminde maternal kökenleri olduğunu göstermektedir." - ^ Antik çağlardan beri Tarım Havzası'ndan Yeşim kaynağı arkeolojik olarak iyi belgelenmiştir: "Eski Çin yöneticilerinin yeşime güçlü bir bağlılığı olduğu iyi bilinmektedir. Zheng Zhenxiang tarafından Shang Hanedanı'nın Fuhao mezarından ortaya çıkarılan tüm yeşim eşyaları, 750'den fazla parça, modern Sincan'daki Hotan'dan ele geçirildi. MÖ ilk binyılın ortalarında Yüeçiler, büyük tüketicilerin tarımsal Çin'in önde geleni olduğu Yeşim ticaretiyle uğraştı."
- ^ Bu kaynaklara göre:[] "Yüeçiler aslen Qilian ya da Tanrı Dağları (Tian Shan) ve Dunhuang arasındaki bölgede yaşıyordu, ancak Hiung-nu tarafından yenildikten sonra, Dayuan'ın ötesinde, Daxia halkına saldırıp ele geçirdikleri ve krallarının sarayını Gui Oxus Nehri'nin kuzey kıyısında kurdukları batıya taşındılar. Batıya gidemeyen az sayıda insan, küçük Yüeçi olarak bilinen Güney Dağlarındaki Qiang barbarlarına sığındı."
- ^ Millward: "tüm Sincan'ın Han Hanedanı boyunca Çin bölgesi olduğu izlenimi, daha sonraki tarihçilerin bu karışık kaydın belirli yönlerine vurgu yapmasından kaynaklanan bir çarpıtmadır. Bu durumda, tarihçiler ordulardan daha güçlü olduklarını kanıtladılar.
- ^ Chan Budizmi'ni Çin'e tanıttığı söylenen 'Batı Bölgeleri'nden' Bodhidharma'yla karşılaştırın.
- ^ Batı Jin Hanedanı (266-420), 4.yüzyılın başında kuzeyden gelen göçebeler tarafından art arda istila dalgalarına yenik düştü. Eski Liang, Eski Qin, daha sonra Liang ve Batı Liáng da dahil olmak üzere kuzeybatı Çin'i birbiri ardına yöneten kısa ömürlü krallıklar, Tarım Havzası'nda çeşitli derecelerde ve başarı derecelerinde nüfuzunu korumaya çalıştı. Kuzey Çin'in Kuzey Vey İmparatorluğu altında nihai yeniden birleşmesinden sonra, günümüzdeki Sincan'ın güneydoğu üçte birine kadar uzanıyordu.[]
- ^ Ana etkilerden biri, daha sonra Avrupa'ya tanıtıldığı İslam dünyasına Çin kağıt yapım teknolojisini tanıtmaktı.
- ^ Orta Asya'daki Çuy Vadisi'nde, Çinliler bölgeyi terk ettikten sonra Tang paraları kopyalanmaya ve basılmaya devam etti. Günümüzde Güney Tarım havzasında hem Çin hem de Karoshthi karakterlerine sahip madeni paralar bulunmuştur. Müslüman yazarlar, Balkh'ta "Tamghājī gümüş sikkeleri" nin (sawmhā-yi ṭamghājī) bulunduğunu, tafghājī ise Yazarababibi tarafından kullanıldığını, Ḥabībī ise Karahanlı lideri Böri Tigin'in (Ibrāhīm Tamghāj Khān) potansiyel olarak paraları basan kişi olduğunu yazdı.
- ^ Karahanlı ve onların Karluk ataları gibi Müslüman Orta Asyalılar aynı unvanları kullanarak Orta Asya'da Çin yönetiminin mirasını korudu:
- Türkçe: Türkçede "Çin Hanı" (تمغاج خان, Tamghaj Khan or Tawgach) ve "Çin'deki Doğu'nun Kralı." "Çin Hanı" unvanı (Tamghaj Khan, تمغاج خان) Karahanlı liderleri için kullanılırdı, ve sikkelerde görülürdü. Hıtay liderleri (Liao Hanedanı'ndan) Khan of Chīn Hanı olarak adlandırılırdı.
- Arapça: Arapça: ملك المشرق (أو الشرق) والصين, malik al-mashriq (or al-sharq) wa'l-ṣīn, Abbasid halifesi tarafından Tamgaj Hanına, Semerkand Kağanı Yusuf b. Hasan tarafından verilen bir unvan.
- ^ Aladdin, Çin'de yer alan bir Arap İslam hikayesi, Orta Asya'ya atıfta bulunmuş olabilir. Pers destanı Şehnâme'de Çin ve Türkistan eame olarak kabul edilir, Türkistan Hanına Çin Hanı denir.
- ^ Albert von Le Coq (1913) (mavi gözlü), kızıl saçlı keşişin bir Tohar olduğunu varsaymasına rağmen, modern bilim insanları, etnik Soğdlar ile aynı mağara tapınağında (No. 9) benzer Kafkas figürlerini, şöyle tanımladılar: Tang Çin (7. -8. yüzyıl) ve Uygur egemenliği (9. -13. yüzyıl) dönemlerinde etnik azınlık topluluğu olarak Turfan'da yaşayan Doğu İran halkı.
- ^ İnsan Hakları İzleme Örgütü, gözaltına alınan nüfusun tahminlerinin aşağıdaki derlemesini verir: Adrian Zenz, "New Evidence for China’s Political Re-Education Campaign in Xinjiang", China Brief, vol. 18, issue 10, May 15, 2018 (accessed August 24, 2018); Chinese Human Rights Defenders (CHRD) and Equal Rights Initiative (ERI), "China: Massive Numbers of Uyghurs & Other Ethnic Minorities Forced into Re-education Programs", August 3, 2018 (accessed August 24, 2018). "Zenz, tutuklu sayısını, Uygur sürgünleri tarafından işletilen bir Türk televizyon kanalı tarafından yayınlanan sızdırılan bir Sincan polis raporundan ve Radio Free Asia'nın raporlarından tahmin ederek tahmin etti. CHRD ve ERI, CHRD ile yapılan görüşmeler sırasında Kaşgar İli'ndeki düzinelerce Uygur köylüsünün bildirdiği gibi köylerde gözaltına alınan kişilerin yüzdelerini tahmin ederek tahminde bulundu" (kaynak: . Human Rights Watch. 9 Eylül 2018. 10 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.)
Kaynakça
Özel
- ^ Li 2010, s. 1.
- ^ a b British Library (2004). Whitfield, Susan; Sims-Williams, Susan Whitfield (Ed.). The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith. illustrated: Serindia Publications, Inc. s. 27. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Fairbank, K. John. The Cambridge History of China. Cambridge University Press. 1978. p. 269. .
- ^ C. Michael Hogan, Silk Road, North China, the Megalithic Portal, ed. A. Burnham 2 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "Bellér-Hann 2007, p. 34". 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2022.
- ^ Liu & Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 78.
- ^ Liu & Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 69.
- ^ Liu & Faure 1996 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 70.
- ^ Liu & Faure 1996 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 67.
- ^ Liu & Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 77.
- ^ The Turks in World History. Oxford University Press. 15 Ekim 2004. ss. 242-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ . Discover Magazine. 28 Mart 2008. 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Discover Magazine. 22 Eylül 2009. 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. illustrated. Columbia University Press. 2007. s. 43. ISBN . 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mart 2014.
- ^ . Khazaria.com. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2013.
- ^ (PDF). 27 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Li 2010, s. 10.
- ^ Christopoulos, Lucas (August 2012), "Hellenes and Romans in Ancient China (240 BC – 1398 AD)," in Victor H. Mair (ed), Sino-Platonic Papers, No. 230, Chinese Academy of Social Sciences, University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations, pp 15-16, ISSN 2157-9687.
- ^ a b c Chengzhi, Xie; Chunxiang, Li; Yinqiu, Cui; Dawei, Cai; Haijing, Wang; Hong, Zhu; Hui, Zhou (2007). "Mitochondrial DNA analysis of ancient Sampula population in Xinjiang". Progress in Natural Science. 17 (8). ss. 927-933. doi:10.1080/10002007088537493.
- ^ Christopoulos, Lucas (August 2012), "Hellenes and Romans in Ancient China (240 BC – 1398 AD)," in Victor H. Mair (ed), Sino-Platonic Papers, No. 230, Chinese Academy of Social Sciences, University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations, p. 27, ISSN 2157-9687.
- ^ Comas (1998). "Trading Genes along the Silk Road: mtDNA Sequences and the Origin of Central Asian Populations". The American Journal of Human Genetics. 63 (6): 1824-1838. doi:10.1086/302133. (PMC) 1377654 $2. (PMID) 9837835.
- ^ a b Christopoulos, Lucas (August 2012), "Hellenes and Romans in Ancient China (240 BC – 1398 AD)," in Victor H. Mair (ed), Sino-Platonic Papers, No. 230, Chinese Academy of Social Sciences, University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations, p. 27 & footnote #46, ISSN 2157-9687.
- ^ Livius.org. "Roxane 14 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." Articles on Ancient History. Page last modified 17 August 2015. Retrieved on 8 September 2016.
- ^ Strachan, Edward and Roy Bolton (2008), Russia and Europe in the Nineteenth Century, London: Sphinx Fine Art, p. 87, .
- ^ For another publication calling her "Sogdian", see Christopoulos, Lucas (August 2012), "Hellenes and Romans in Ancient China (240 BC – 1398 AD)," in Victor H. Mair (ed), Sino-Platonic Papers, No. 230, Chinese Academy of Social Sciences, University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations, p. 4, ISSN 2157-9687.
- ^ Holt, Frank L. (1989), Alexander the Great and Bactria: the Formation of a Greek Frontier in Central Asia, Leiden, New York, Copenhagen, Cologne: E. J. Brill, pp 67–8, .
- ^ Ahmed, S. Z. (2004), Chaghatai: the Fabulous Cities and People of the Silk Road, West Conshokoken: Infinity Publishing, p. 61.
- ^ Magill, Frank N. et al. (1998), The Ancient World: Dictionary of World Biography, Volume 1, Pasadena, Chicago, London,: Fitzroy Dearborn Publishers, Salem Press, p. 1010, .
- ^ Wong (18 Kasım 2008). "The Dead Tell a Tale China Doesn't Care to Listen To". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019.
- ^ Mallory & Mair (2000), p. 237.
- ^ Wade (15 Mart 2010). "A Host of Mummies, a Forest of Secrets". The New York Times. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ Baumer (2000), p. 28.
- ^ J. P. Mallory and Victor H. Mair, "The Tarim Mummies", p. 55, : "The strange creatures of the Shanhai jing: [...] we find recorded north of the territory of the "fish dragons" the land of the whites (Bai), whose bodies are white and whose long hair falls on their shoulders. Such a description could accord well with a Caucasoid population beyond the frontiers of Ancient China and some scholars have identified these Whites as Yuezhi."
- ^ Mallory & Mair (2000), pp. 260, 294–296, 314–318.
- ^ Mallory & Mair (2000), pp. 236–237.
- ^ a b Coonan (28 Ağustos 2006). "A meeting of civilisations: The mystery of China's celtic mummies". The Independent. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Aralık 2018.
- ^ China. Ebook. HarperPress. 2015. ISBN .
- ^ a b "The mystery of China's celtic mummies". The Independent. Londra. 28 Ağustos 2006. 3 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2008.
- ^ Mallory & Mair (2000), pp. 317–318.
- ^ Barber 1999
- ^ Mallory & Mair (2000), p. 318.
- ^ "Les Saces", Iaroslav Lebedynsky, , p. 59.
- ^ China: A Historical and Cultural Dictionary, by Michael Dillon.
- ^ Liu (2001), pp. 267–268
- ^ Watson, Burton. Trans. 1993. Records of the Grand Historian of China: Han Dynasty II. Translated from the Shiji of Sima Qian. Chapter 123: "The Account of ", Columbia University Press. Revised Edition. ; (pbk.), p. 234.
- ^ . britannica.com. Encyclopædia Britannica. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2015.
- ^ di Cosmo 2004: 186
- ^ Barfield 1989
- ^ di Cosmo 1999: 885–966
- ^ a b Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 17-19.
- ^ a b c Millward 2010, s. 20.
- ^ Xavier Tremblay (2007), "The Spread of Buddhism in Serindia: Buddhism Among Iranians, Tocharians and Turks before the 13th Century," in Ann Heirman and Stephan Peter Bumbacker (eds), The Spread of Buddhism, Leiden & Boston: Koninklijke Brill, p. 77, .
- ^ a b Millward 2007, s. 24.
- ^ a b c d Millward 2007, s. 23.
- ^ Akhilesh Pillalamarri (2015), Troubled Today, China's Xinjiang Has a Long History 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Diplomat
- ^ Millward 2010, s. 24.
- ^ Millward 2007, s. 25.
- ^ Millward 2007, s. 27.
- ^ Millward 2007, s. 30.
- ^ Millward 2007, s. 30-31.
- ^ Zhou, Weizhou (周伟洲) (1985). 《吐谷浑史》 [The Tuyühu History]. Yinchuan: Ningxia People's Press.
- ^ Beckwith 2009, s. 128-129.
- ^ Hans J. Van de Ven, Warfare in Chinese History, .
- ^ The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge University Press. 2010. s. 111. ISBN .
- ^ a b "Kao-tsung (reign 649-83) and the Empress Wu: The Inheritor and the Usurper". The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China Part I. Cambridge University Press. 1979. s. 228. ISBN .
- ^ a b Military Culture in Imperial China. Harvard University Press. 2009. ss. 183-185. ISBN .
- ^ Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, 580-800. Oxford University Press. 2012. s. 190. ISBN .
- ^ Millward 2010.
- ^ a b c Millward 2007.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 33-41. ISBN .
- ^ a b c d e Millward 2007, ss. 33-41.
- ^ Millward 2010, s. 34.
- ^ Millward 2010, ss. 34-35.
- ^ a b c d Millward 2010, s. 35.
- ^ Millward, s. 36.
- ^ Millward 2007, s. 41.
- ^ Belyaev, Vladimir; Nastich, Vladimir; Sidorovich, Sergey (2014). "Fan and Han: The Origins and Uses of a Conceptual Dichotomy in Mid-Imperial China, ca. 500-1200". The coinage of Qara Khitay: a new evidence (on the reign title of the Western Liao Emperor Yelü Yilie). Moskova: Russian Academy of Sciences. s. 3.
- ^ James A. Millward (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. ss. 23-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "ILAK-KHANIDS". Encyclopædia Iranica. XII. Bibliotheca Persica Press. 27 Mart 2012 [2004]. ss. 621-628. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ James A. Millward (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. ss. 42-. ISBN . 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Michal Biran (15 Eylül 2005). The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. ss. 99-. ISBN . 6 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Schluessel, Eric T. (2014). The World as Seen from Yarkand: Ghulām Muḥammad Khān's 1920s Chronicle Mā Tīṭayniŋ wā qiʿasi (PDF). TIAS Central Eurasian Research Series. NIHU Program Islamic Area Studies. s. 13. ISBN . 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2016.
- ^ James A. Millward (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. ss. 51-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Moon, Krystyn (2005). Yellowface. . s. 23. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Bapsy Pavry (19 Şubat 2015). The Heroines of Ancient Persia. Cambridge University Press. ss. 86-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ the heroines of ancient persia. CUP Archive. 1930. ss. 86-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Bapsy Pavry Paulet Marchioness of Winchester (1930). The Heroines of Ancient Persia: Stories Retold from the Shāhnāma of Firdausi. With Fourteen Illustrations. The University Press. s. 86. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Liliya M. Gorelova (1 Ocak 2002). Manchu Grammar. Brill. s. 49. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ China's Cosmopolitan Empire: The Tang Dynasty. Harvard University Press. 2009. ss. 152-153. ISBN .
- ^ a b Millward 2007, s. 36.
- ^ Sinor 1990, s. 317-342.
- ^ Barfield 1989, s. 152.
- ^ Barfield 1989, s. 152-153.
- ^ Bosworth 2000, s. 70.
- ^ Asimov 1998, s. 194.
- ^ a b Barfield 1989, s. 153.
- ^ Haywood 1998, s. 3.2.
- ^ Bregel 2003, s. 20.
- ^ Wang 2013, s. 184.
- ^ Barfield 1989, s. 154.
- ^ Golden 2011, s. 47.
- ^ Millward 2007, s. 50.
- ^ a b Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 55-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ von Le Coq, Albert. (1913). Chotscho: Facsimile-Wiedergaben der Wichtigeren Funde der Ersten Königlich Preussischen Expedition nach Turfan in Ost-Turkistan 4 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Berlin: Dietrich Reimer (Ernst Vohsen), im Auftrage der Gernalverwaltung der Königlichen Museen aus Mitteln des Baessler-Institutes, Tafel 19 25 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (Accessed 3 September 2016).
- ^ Gasparini, Mariachiara. "A Mathematic Expression of Art: Sino-Iranian and Uighur Textile Interactions and the Turfan Textile Collection in Berlin 16 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .," in Rudolf G. Wagner and Monica Juneja (eds), Transcultural Studies, Ruprecht-Karls Universität Heidelberg, No 1 (2014), pp. 134–163. ISSN 2191-6411. See also endnote #32 16 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (Accessed 3 September 2016.)
- ^ Hansen, Valerie (2012), The Silk Road: A New History, Oxford University Press, p. 98, .
- ^ Wong (18 Kasım 2008). "The Dead Tell a Tale China Doesn't Care to Listen To". New York Times. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2013.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 49-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ TAKATA. "The Chinese Language in Turfan with a special focus on the Qieyun fragments" (PDF). Institute for Research in Humanities, Kyoto University: 7-9. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ The Turfan Dialect of Uyghur. Otto Harrassowitz Verlag. 2005. ss. 180-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Chapter 5 - The Qarakhanids". A history of Inner Asia. Cambridge University Press. 2000. ISBN .
- ^ International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania. Taylor & Francis. 1994. ss. 457-. ISBN . 10 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ George Michell; John Gollings; Marika Vicziany; Yen Hu Tsui (2008). Kashgar: Oasis City on China's Old Silk Road. Frances Lincoln. ss. 13-. ISBN .
- ^ a b Thum (6 Ağustos 2012). "Modular History: Identity Maintenance before Uyghur Nationalism". The Journal of Asian Studies. 71 (3): 627-653. doi:10.1017/S0021911812000629. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Eylül 2014.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 52-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ André Wink (2002). Al-Hind: The Slavic Kings and the Islamic conquest, 11th-13th centuries. BRILL. ss. 68-. ISBN . 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ André Wink (1997). Al-Hind the Making of the Indo-Islamic World: The Slave Kings and the Islamic Conquest : 11Th-13th Centuries. BRILL. ss. 68-. ISBN . 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Ira M. Lapidus (29 Ekim 2012). Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History. Cambridge University Press. ss. 230-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ John L. Esposito (1999). The Oxford History of Islam. Oxford University Press, USA. ss. 351-. ISBN .
- ^ Ayla Esen Algar (1992). The Dervish Lodge: Architecture, Art, and Sufism in Ottoman Turkey. University of California Press. ss. 28-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Svat Soucek (17 Şubat 2000). A History of Inner Asia. Cambridge University Press. ss. 84-. ISBN .
- ^ The Silk Road: A New History. Oxford University Press. 17 Temmuz 2012. ss. 226-. ISBN .
- ^ The Silk Road: A New History. Oxford University Press. 17 Temmuz 2012. ss. 227-228. ISBN .
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 53-. ISBN . 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 54-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 146-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 34-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 27-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Sacred Landscape in Medieval Afghanistan: Revisiting the Faḍāʾil-i Balkh. OUP Oxford. November 2013. ss. 103-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 97-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Millward 2010, s. 63.
- ^ Alternative spellings of Chagatai include Chagata, Chugta, Chagta, Djagatai, Jagatai, Chaghtai etc.
- ^ Black, Cyril E.; ; Endicott-West, Elizabeth; Matuszewski, Daniel C.; ; (1991). The Modernization of Inner Asia. Armonk, N.Y.: M.E. Sharpe. s. 57. ISBN . Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ Upshur, Jiu-Hwa L.; Terry, Janice J.; Holoka, Jim; Cassar, George H.; Goff, Richard D. (2011). Cengage Advantage Books: World History. 5th. Cengage Learning. s. 433. ISBN . 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ Dai Matsui – A Mongolian Decree from the Chaghataid Khanate Discovered at Dunhuang. Aspects of Research into Central Asian Buddhism, 2008, pp. 159–178
- ^ Biran 1997.
- ^ Culture and Conquest in Mongol Eurasia. Cambridge University Press. 2004. s. 24. ISBN . 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ Saintly Brokers: Uyghur Muslims, Trade, and the Making of Qing Central Asia, 1696--1814. 2008. ss. 75-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 69-. ISBN . 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ [Hami King brief history - back to the original King family]
|çeviri-başlık=kullanmak için|başlık=gerekiyor () (Çince)|arşivurl=eksik başlık (). 1 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016. - ^ a b Hamilton Alexander Rosskeen Gibb; Bernard Lewis; Johannes Hendrik Kramers; Charles Pellat; Joseph Schacht (1998). The Encyclopaedia of Islam. Brill. s. 677. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ a b [1] 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .[2] 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .[3] 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 96-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. 15 Eylül 2005. ss. 102-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ A history of the Moghuls of central Asia; being the Tarikh-i-Rashidi of , edited, with commentary, notes, and map by N. Elias, translated by (London: Curzon, 1898)
- ^ Millward 2007 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 86.
- ^ Millward 2007 26 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 87.
- ^ Millward 2007 16 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 88.
- ^ ed. Starr 2004 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 50.
- ^ "Kim 2008, p. 117". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Millward 2007 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 90.
- ^ Millward 2007 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 92.
- ^ Saintly Brokers: Uyghur Muslims, Trade, and the Making of Qing Central Asia, 1696--1814. 2008. ss. 175-. ISBN . 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Newby 2005 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 1.
- ^ a b Newby 2005 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 2.
- ^ Perdue 2009, ss. 276–279.
- ^ Hummel 1944, s. 10.
- ^ Beyond the Pass: Economy, Ethnicity, and Empire in Qing Central Asia, 1759-1864. Stanford University Press. 1998. s. 124. ISBN . 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Empire And the Khanate: A Political History of Qing Relations With Khoqand C1760-1860. illustrated. BRILL. 2005. s. 39. ISBN . 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Wang (2017). "Between the "Ummah" and "China"：The Qing Dynasty's Rule over Xinjiang Uyghur Society" (PDF). Journal of Intercultural Studies. Kobe University. 48: 204. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. illustrated. Columbia University Press. 2007. s. 108. ISBN . 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. illustrated. Columbia University Press. 2007. s. 109. ISBN . 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Beyond the Pass: Economy, Ethnicity, and Empire in Qing Central Asia, 1759-1864. Stanford University Press. 1998. ss. 206-207. ISBN .
- ^ Demetrius Charles Boulger. The life of Yakoob Beg; Athalik Ghazi, And Badaulet; Ameer of Kashgar.
- ^ Millward 1998 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 21.
- ^ Millward 2007 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 97.
- ^ Kim 2004 29 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 218.
- ^ Millward 1998 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 23.
- ^ Kim 2004 28 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 15.
- ^ Newby 2005 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 5.
- ^ Inner Asia, Volume 4, Issues 1-2 2002 25 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 127.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland. M.E. Sharpe. 15 Mart 2004. ss. 30-. ISBN . 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Millward 2007 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 151.
- ^ Millward 1998 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 25.
- ^ Millward 1998 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 245.
- ^ Millward 1998 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., pp. 20-1.
- ^ Millward 2007 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 356.
- ^ Millward 2007 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., pp. 97-8.
- ^ Liu & Faure 1996 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 68.
- ^ Newby 2005 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 254.
- ^ Newby 2005 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 13.
- ^ a b Newby 2005 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 111.
- ^ Newby 2005 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 112.
- ^ Millward 2007 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 113.
- ^ Michell 1870 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 2.
- ^ Martin 1847, p. 21.
- ^ Millward, James A. (2007). Eurasian crossroads: A history of Xinjiang. . p. 306
- ^ Education in Xinjiang, 1884-1928. Indiana University. 2006. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland. M.E. Sharpe. 15 Mart 2004. ss. 192-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 331-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 145-147. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Sacred Routes of Uyghur History. Harvard University Press. 13 Ekim 2014. ss. 63-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Andrew D. W. Forbes (9 Ekim 1986). Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949. CUP Archive. ss. 17-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Ildikó Bellér-Hann (2007). Situating the Uyghurs Between China and Central Asia. Ashgate Publishing, Ltd. ss. 166-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ James A. Millward (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. ss. 148-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Ondřej Klimeš (8 Ocak 2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ss. 80-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ . 1 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Cyril Edwin Black; Louis Dupree; Elizabeth Endicott-West; Eden Naby (1991). The Modernization of Inner Asia. M.E. Sharpe. ss. 150-. ISBN .
- ^ Henry Walter Bellew (1989). Kashmir and Kashghar: A Narrative of the Journey of the Embassy to Kashghar in 1873-74. Asian Educational Services. ss. 278-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 81-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ A Muslim Who Became a Christian. Authors On Line Ltd. January 2003. ss. 82-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Sacred Routes of Uyghur History. Harvard University Press. 2014. ss. 178-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Sacred Routes of Uyghur History. Harvard University Press. 13 Ekim 2014. ss. 179-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. 8 Ocak 2015. ss. 84-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Sacred Routes of Uyghur History. Harvard University Press. 13 Ekim 2014. ss. 181-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 60-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 62-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 63-. ISBN . 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 61-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Sykes & Sykes 1920 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 240.
- ^ Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. 8 Ocak 2015. ss. 154-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ a b Community Matters in Xinjiang, 1880-1949: Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. BRILL. 2008. ss. 64-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949. CUP Archive. 9 Ekim 1986. ss. 6-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ After You, Marco Polo. Pickle Partners Publishing. 27 Ocak 2016. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 208-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland. M.E. Sharpe. 15 Mart 2004. ss. 73-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Uyghur Nation: Reform and Revolution on the Russia-China Frontier. Harvard University Press. 4 Nisan 2016. ss. 319-. ISBN . 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Znamenski 2011 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., pp. 27, 28, 29.
- ^ Universität Bonn. Ostasiatische Seminar 1982 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. p. 164.
- ^ Lattimore & Nachukdorji 1955 5 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 57.
- ^ Croner 2009 3 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 11.
- ^ Croner 2010 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 11.
- ^ Pegg 2001 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 268.
- ^ ed. Sinor 1990 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 5.
- ^ Baabar 1999 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 139.
- ^ Baabar, Bat-Ėrdėniĭn Baabar 1999 27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 139.
- ^ Mongolia Society 1970 7 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 17.
- ^ Mongolia Society 1970 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 17.
- ^ Perdue 2009 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 493.
- ^ Palmer 2011 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 59.
- ^ Dupree & Naby 1994 4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 55.
- ^ Znamenski 2011 30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 40.
- ^ Znamenski 2011 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 41.
- ^ Andreyev 2003 22 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 139.
- ^ Andreyev 2014 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 285,
- ^ Znamenski 2011 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 138.
- ^ Znamenski 2011 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 141.
- ^ Sanders 2010 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 188.
- ^ Morozova 2009 31 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 39.
- ^ Paine 1996, pp. 316-7.
- ^ Andreyev 2014 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 274.
- ^ Andreyev 2014 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 275.
- ^ [Mission and Revolution in Central Asia The MCCS Mission Work in Eastern Turkestan 1892-1938] (PDF). STUDIA MISSIONALIA UPSALIENSIA XXXV. Åhman, Birgitta tarafından çevrildi. Stockholm: Gummessons. 1981. s. 8. 18. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2018.
- ^ Envoy of the Raj: The Career of Sir Clarmont Skrine, Indian Political Service. Porpoise. 1989. s. 114. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911–1949. CUP Archive. 9 Ekim 1986. ss. 87-. ISBN . 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "OLD STERILE DEATH LEAVES ITS MARK OVER SINKIANG". LIFE (İngilizce). 15 (24): 99. 13 Aralık 1943. ISSN 0024-3019. 8 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2021.
- ^ The Ili Rebellion The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang, 1944–1949. M.E. Sharpe. 1990. s. 74. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Ili Rebellion: The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang, 1944–1949. M.E. Sharpe. 1990. ss. 164-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Art of Symbolic Resistance: Uyghur Identities and Uyghur-Han Relations in Contemporary Xinjiang. BRILL. 9 Eylül 2013. ss. 330-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ R. Michael Feener, Islam in World Cultures: Comparative Perspectives, ABC-CLIO, 2004,
- ^ a b . cfr.org. 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2009.
- ^ a b c d e Bovingdon 2010
- ^ Did China's Nuclear Tests Kill Thousands and Doom Future Generations? 11 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Scientific American.
- ^ Lop Nur 17 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Encyclopædia Britannica (Online). Retrieved 27 November 2009.
- ^ (Qingnian Cankao or Elite Reference), 7 August 2009. Hardcopy article (site 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .).
- ^ Britannica Educational Publishing 2010 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Pletcher 2011 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 318.
- ^ Falkenheim 2011 3 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 2.
- ^ Martyn 1978 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 358.
- ^ Ethnological information on China 196? 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 2.
- ^ Ethnological information on China 196? 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 7.
- ^ Muslims in the Soviet Union and China, 1, Translated by U.S. Government, Joint Publications Service, Tehran, Iran, 1960 [Hejira 1380], s. 52 translation printed in Washington: JPRS 3936, 19 September 1960.
- ^ . apps.cndls.georgetown.edu (İngilizce). 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2018.
- ^ (PDF) (İngilizce). 17 (2). Post 9/11: labeling Uighurs terrorists: Human Rights Watch. April 2005: 16. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2018.
- ^ Phillips (25 Ocak 2018). . The Guardian (İngilizce). 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ Huang. . Quartz. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ . Quartz. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2018.
- ^ "'Eradicating Ideological Viruses': China's Campaign of Repression Against Xinjiang's Muslims". Human Rights Watch. 9 Eylül 2018. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.
- ^ Further independent reports:
- John, Sudworth (24 Ekim 2018). "China's hidden camps". BBC News. 5 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
- Shih, Gerry (17 Mayıs 2018). "'Permanent cure': Inside the re-education camps China is using to brainwash Muslims". Business Insider. Associated Press. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
- Rauhala, Emily (10 Ağustos 2018). "New evidence emerges of China forcing Muslims into 'reeducation' camps". Washington Post (İngilizce). 19 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
- Dou, Eva; Page, Jeremy; Chin, Josh (17 Ağustos 2018). "China's Uighur Camps Swell as Beijing Widens the Dragnet". Wall Street Journal. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2018.
- "A Summer Vacation in China's Muslim Gulag". Foreign Policy (İngilizce). 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
- Regencia, Ted. "Escape from Xinjiang: Muslim Uighurs speak of China persecution". Al Jazeera. 11 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2018.
- Kuo, Lily (31 Ekim 2018). "UK confirms reports of Chinese mass internment camps for Uighur Muslims". The Guardian. 4 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2019.
- ^ Bovingdon 2010.
- ^ a b The Uyghurs: Strangers in Their Own Land. Columbia University Press. 25 Haziran 2010. ss. 30-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland. M.E. Sharpe. 15 Mart 2004. ss. 354-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland: China's Muslim Borderland. Taylor & Francis. 4 Mart 2015. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. 2007. ss. 42-43.
- ^ Xinjiang: China's Muslim Borderland. M.E. Sharpe. 15 Mart 2004. ss. 355-. ISBN . 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. 28 Kasım 2012. ss. 573-. ISBN . 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Shamanism, Culture and the Xinjiang Kazak: A Native Narrative of Identity. University of Washington. 1999. ss. 161-162. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ a b Bovingdon 2010.
- ^ Bovingdon 2010, s. 27–28.
- ^ Starr 2004 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 138.
- ^ Starr 2004 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 139.
- ^ Dillon 2003 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 57.
- ^ Clarke 2011 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 69.
- ^ Dillon 2008 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 147.
- ^ Nathan 2008 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,.
- ^ China's Search for Security. Columbia University Press. 18 Eylül 2012. s. 278. ISBN . 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Reed 2010 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 37.
- ^ "Ryan 1969, p. 3". 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ . 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Tinibai 2010, Transitions Online". 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Burns, 1983". 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Wayne 2007 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 46.
- ^ Millward 2007 6 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 341.
- ^ Clarke 2011 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 76.
- ^ "Radio war aims at China Moslems 1981, p. 11". 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ Clarke 2011 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 78.
- ^ Starr 2004 22 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 149.
- ^ Starr 2004 19 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 158.
- ^ H
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sincan tarihsel olarak farkli tarihsel isimlere sahip iki ana cografi tarihsel ve etnik olarak farkli bolgeden olusuyordu Tanri Daglari nin kuzeyindeki Cungarya ve gunumuzde cogunlukla Uygurlarin yasadigi Tanri Daglari nin guneyindeki Tarim Havzasi Her iki bolge de Dungan Ayaklanmasi ndan 1862 1877 sonra Cin Cing hanedani tarafindan yeniden ele gecirildiginde 1884 te yeni sinir anlamina gelen Sincan 新疆 olarak yeniden adlandirildi Sincan 2012 tartismali Aksay Cin bolgesi dahil Ilk yerlesimciler batidan geldi Tarim Havzasinda bulunan en eski Tarim Mumyalari Hint Avrupali Toharlarin Tarim Havzasinda yasadigi MO 2 binyila tarihlendirilmektedir MO ilk binyilda Tarim Havzasi nda Hint Avrupali Yueci gocebeleri yasiyordu MO ikinci yuzyilda bolge gunumuz Mogolistan merkezli bir gocebeler konfederasyonu olan Hiung nu Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi Dogu Orta Asya Hiung nu nun MO 60 ta Han Hiung nu Savasi teslim oldugu Han Hanedani nin kontrolu altinda Xiyu Cince 西域 olarak adlandirildi ve MS 3 yuzyilin baslarina kadar degisken bir askeri varligi surdurdu 2 yuzyildan 5 yuzyila kadar yerel yoneticiler bolgeyi kontrol etti 6 yuzyilda Ilk Turk Kaganligi kuruldu 7 8 yuzyilda Tang Turkler ve Tibetliler kontrol icin savasti ve Tang Hanedani Sincan ve Orta Asya nin Anxi Himayesi ni kurdu Bunu 8 9 yuzyilda Uygur Kaganligi izledi Zamanla Uygur gucu azaldi ve uc ana bolgesel krallik Sincan cevresinde guc icin rekabet etti Budist Uygur Karahoca Turk Musluman Karahanli ve Iran Budist Hotan kralliklari Sonunda Turk Musluman Karahanlilar galip geldi ve bolgeyi Islamlastirdi 13 yuzyilda Mogol Imparatorlugu nun bir parcasiydi Daha sonra Turkler bolgede tekrar hakimiyet kurdu 18 yuzyilda bolge Cin Cing hanedani tarafindan ele gecirildi 1884 te Dungan Ayaklanmasi ndan 1862 77 sonra bolgenin adi Sincan olarak degistirildi Gunumuzde Cin Halk Cumhuriyeti nin bir parcasi durumundadir EtimolojiCungarya Kirmizi ve Tarim Havzasi veya Altisehir Mavi Sincan farkli tarihsel adlara sahip cografi tarihsel ve etnik olarak farkli iki ana bolgeden olusur Tanri Daglari nin kuzeyindeki Cungarya ve Tanri Daglari nin guneyindeki Tarim Havzasi Eski Cin de Tarim Havzasi Xiyu veya Bati Bolgeleri olarak biliniyordu ve bu isim MO 2 yuzyilda Han Hanedanligi nin bolgenin kontrolunu ele gecirmesinden sonra Cin kayitlarinda yaygin hale geldi Daha sonra bolgeden Kuzey Ipek Yolu gecti 8 yuzyilda kuzey Sincan in kontrolunu ele geciren Uygurlar icin guney Sincan daki Tarim Havzasi nin geleneksel adi Uygur dilinde alti sehir anlamina gelen Altisehir idi Kuzey Sincan daki Cungarya bolgesi yerli sakinleri olan Cungar Mogollarinin adini almistir Dogu Turkistan adi Rus Sinolog Nikita Bicurin tarafindan 1829 da Cin Turkistani teriminin yerini almak uzere kullanildi ve her ikisi de Tarim Havzasi ni ifade etmek icin kullanildi 1759 da Cing Cini bolgeyi ele gecirdi 1884 te Cing Hanedani Kasgarya veya Yedi Sehir olarak bilinen Dogu Turkistan Eyaletini ele gecirdi ve adini Sincan Cince 新疆 olarak veya kabaca Yeni bolge olarak degistirdi 19 yuzyilin sonlarinda Sincan in eski idaresini Tanri Daglari nin kuzey ve guneyindeki bolgeler olmak uzere iki eyalete bolmek icin bir teklif getirildi Bu teklif asla benimsenmedi Etnik kimlikModern Uygur etnik toplumunun etnogenezi 1759 daki Cing hakimiyeti sirasinda Cungarya da cogunlukla Oyrat Mogolca konusan Cungar halki yasarken Tarim Havzasinda yerlesik Musluman Uygur halki yasiyordu 1884 yilina kadar ayri ayri yonetildiler Cing hanedani Tanri Daglari nin kuzeyindeki eski Budist Mogol bolgesi ile Tanri Daglari nin guneyindeki Turk Muslumanlari arasindaki farklari cok iyi bilmekteydi ve onlari ilk basta ayri idari birimlerde yonetti Ancak Cing halki her iki bolgeyi de Sincan adi verilen ayri bir bolgenin parcasi olarak dusunmeye basladi Sincan in farkli bir cografi kimlik oldugu kavrami Cing tarafindan ortaya atilmisti esas olarak onu bu sekilde goren yerli halk degildi Cing yonetimi sirasinda siradan Sincan halkinin sahip oldugu bolgesel kimlik duygusu pek yoktu Aksine Sincan in belirgin kimligi Cing tarafindan tanimlanmisti Farkli bir cografyaya tarihe ve kulture sahipken ayni zamanda Orta Asya nin geri kalanindan farkli ve buyuk olcude cok kulturlu Han ve Hui tarafindan yerlesim goren Cin topraklariydi Genetik calismalar Modern Uygurlar gunumuzde Dogu Avrasya ve Bati Avrasya nin karma bir melezidir James A Millward orijinal Uygurlari fiziksel olarak Mogol olarak tanimladi ve buna ornek olarak Bezeklik teki Uygur hukumdarlarinin 9 tapinaginda Tarim Havzasi nin dogu Iranli sakinleriyle karismaya baslayana kadar olan goruntuleri one surdu Arastirmalar modern Uygurlarin hem Turk Uygurlarindan hem de Turk oncesi Toharlardan Yueci geldigini ve nispeten acik sac ve gozlerin yani sari sacli ve mavi gozlu Uygurlar arasinda da yalnizca Bati Avrasya degil nadir olmadigini gostermektedir Genetik analizler Bati Avrasya nin Bati Asya ve Iran Uygurlara anne katkisinin 42 6 oldugunu ve babanin 43 9 ile 61 2 arasinda oldugunu gostermektedir Modern Uygur nufusundaki toplam Bati Asya bileseninin tahmini 30 ila 60 arasinda degisiyordu Li et al 2010 Y DNA ve mtDNA isaretleri icin Xiaohe Mezar Kompleksinde MO 2 binyil bulunan Xiaohe bireylerinin kalintilarini analiz etti Calisma Y DNA nin Bati Avrasya populasyonlarina tekabul ederken mtDNA haplotiplerinin Dogu Asya ve Avrupa kokenli bir karisim oldugunu ortaya cikardi Ilk birlesme Hint Avrupa Andronovo ve Afanasevo kulturunun yerlestigi Guney Sibirya da gerceklesmis olabilir Sampul Mezarligi ndaki Shanpula 山普拉 yerel sakinler Sampul gobleni gibi sanat eserlerinin bulunduguLop IlcesindekiHotan arkeolojik sit alanindan yaklasik 14 km 8 7 mi mesafe icinde olulerini MO 217 den MO 283 e kadar gomduler MtDNA haplogrup dagiliminin analizi Sampula sakinlerinin Dogu Asya Iran ve Avrupa ozelliklerinin genis bir karisimina sahip oldugunu gosterdi Chengzhi et al 2007 insan kalintilarinin maternal mitokondriyal DNA sinin analizi bir Dogu Akdeniz baba soyu olan Osetler ve Iranlilara anne tarafinda genetik yakinliklar ortaya cikardi Erken sakinler MO 2 1 binyil Tarim Mumyalari Xiaohe Mezarligi nin Tarim Havzasi nin ve Tarim Havzasi nin yerlesimi ile iliskili kulturlerin isgal ettigi bolgelerin yerini gosteren Avrasya haritasi Tarim Havzasi nda MO 1800 den MO birinci yuzyillara kadar uzanan genellikle kirmizimsi veya sari sacli Kafkasoid ozelliklere sahip iyi korunmus mumyalar bulunmustur Mumyalar ozellikle erken ornekler Tarim Havzasinda Hint Avrupa Tohar dillerinin varligiyla siklikla iliskilendirilir Shan Hai Jing MO 4 2 yuzyil kuzeybati sinirinin otesinde yasayan uzun sacli beyaz insanlarin veya Bai nin 白 varligini ifade etmektedir Bunlarin Yueci halkina atifta bulundugu dusunulmektedir J P Mallory ve Victor H Mair e gore b oyle bir tanim Antik Cin in sinirlarinin otesindeki bir Kafkasyali nufusla muhtemelen Yueciler ile uyumlu olabilir Tarim Mumyalari ndan biri Mallory ve Mair Tarim ve Turfan havzalarinin en eski Tunc Cagi yerlesimcilerini Afanasevo kulturuyle iliskilendirir Afanasevo kulturu Avrasya steplerinin Hint Avrupa baglantili kulturleriyle kulturel ve genetik baglantilar sergilemekle birlikte ozellikle Hint Iran ile iliskili Andronovo kulturunden Tohar dillerini satemizasyon gibi Hint Iran dilsel yeniliklerinden izole edecek kadar eskidir 302 mumyanin kafataslarini inceleyen Han Kangxin Tarim Havzasi nin hemen kuzeyinde yer alan Afanasiyevo kulturunun ve Kazakistan i kapsayan ve guneyde Bati Orta Asya ve Altay Daglari na ulasan Andronovo kulturunun populasyonlarinda daha onceki Tarim Havzasi nufusunun en yakin akrabalarini buldu Victor H Mair in ekibi mumyalarin muhtemelen Toharlar gibi Hint Avrupa dillerinin konusmacilari olan Kaucasoidoldugu sonucuna vardi p 40 Mevcut kanitlardan Loulan Guzelligi nden sonraki ilk 1000 yil boyunca Tarim Havzasi ndaki tek yerlesimcilerin Kaucasoid oldugunu bulduk Mair Dogu Asya halklarinin sadece yaklasik 3 000 yil once Tarim Havzasi nin Dogu bolgelerinde ortaya cikmaya basladigini Uygur halklarinin ise 842 civarinda buyuk olcude modern Mogolistan da bulunan Orkon Uygur Kralliginin cokusunden sonra geldigini soyledi Fiziksel antropologlar en az iki Kafkas fiziksel turunun Tarim Havzasi nda goruldugu gorusunu desteklemektedir Mallory ve Mair bu turleri sirasiyla Hint Avrupa dil ailesinin Toharca ve Iran Saka dallariyla iliskilendirir Bununla birlikte arkeoloji ve dilbilim profesoru Elizabeth Wayland Barber mumyalarin Toharca konustugunu varsaymaya serh dusmekte ve mumyalar ile belgelenmis Toharlar arasinda yaklasik bin yillik bir bosluk bulunduguna dikkat cekmektedir insanlar tek bir gen veya cil degistirmeden dillerini istedikleri gibi degistirebilirler Hemphill amp Mallory 2004 Alwighul MO 700 1 ve Kroran da MS 200 Qawrighul 1800 BCE ve Yanbulaq ta 1100 500 BCE bulunandan farkli olarak ikinci bir Kafkas fiziksel tipini dogruladi Mallory ve Mair bu daha sonraki MO 700 MS 200 Kafkas fiziksel tipini Tarim Havzasi nin bati kismina Iran Saka dilini tanitan populasyonlarla iliskilendirir Yueci Yueci Saka ve Usun gibi cesitli gocebe kabilelerin o sirada Orta Asya ya yerlesen Hint Avrupa konusmacilarinin gocunun bir parcasi oldugu tahmin edilmektedir Yueci nin dogusundaki Kuzey Cin deki Ordos kulturu MO 6 ila 2 yuzyillar ile alakali olarak ortaya cikarilan iskelet kalintilari agirlikli olarak Mongoloid dir Gocebe Yueci hakkindaki ilk referans MO 645 te Guan Zhong tarafindan Guanzi adli eserde yapilmistir Guanzi Denemeleri 73 78 80 81 Yuzhi yi Cince 禺氏 veya Niuzhi yi Cince 牛氏 kuzeybatidan Cinlilere yakindaki Kansu daki Yuzhi daglarindan Cince 禺氏 yesim tedarik eden bir halk olarak tanimlamistir Yueci nin gocebe kabileleri Cin tarihi hesaplarinda ozellikle MO 2 1 yuzyilda Buyuk Tarihcinin Kayitlari veya Sima Qian tarafindan yazilan Shiji de belgelenmistir Han hesaplarina gore Yueci ilk buyuk Cin Cing Imparatoru zamaninda gelisiyordu ancak Kuzeydogudaki komsu Hiung nu kabilesi ile duzenli olarak catisiyordu Hiung nu hakimiyeti MO 2 1 yy MO 200 de Asya Haritada erken Hiung nu devleti ve komsulari gorulebilmektedir Han Hanedani nin baslangicinda MO 206 MS 220 bolge modern Mogolistan da yerlesik guclu bir gocebe halk olan Hiung nu nun hakimiyeti altindaydi Hiung nu eski Cin kaynaklarina gore MO 3 yuzyildan MS 1 yuzyilin sonlarina kadar dogu Avrasya steplerinde yasayan gocebe halklardan olusan bir kabile konfederasyonuydu Cinli kaynaklara gore MO 209 dan sonra en buyuk liderleri olan Modu Chanyu Hiung nu Imparatorlugu nu kurdu MO 209 da Han Cini nin kurulusundan uc yil once Hiung nu yeni sanyulari olan Mete nin yonetimi altinda guclu bir konfederasyonda bir araya getirildi Bu yeni siyasi birlik daha buyuk ordularin olusturulmasini ve daha iyi stratejik koordinasyon gerceklestirmelerini saglayarak onlari daha guclu bir devlete donusturdu Onceki rakipleri Yuecilerin MO 2 yuzyilda Orta Asya ya goc etmesinden sonra Hiung nu daha sonra Mogolistan olarak bilinecek olan bir bolge merkezli kuzey dogu Orta Asya bozkirlarinda baskin bir guc haline geldi Hiung nu ayrica Sibirya Ic Mogolistan Kansu ve Sincan in bir parcasi olan bolgelerde de aktifti Guneydogudaki komsu Cin hanedanlariyla iliskileri harac takasi ticaret ve evlilik anlasmalari heqin ile donusumlu olarak tekrarlanan catisma ve entrika donemleriyle karmasik bir sekilde surdurulmekteydi Konfederasyonun olusturulmasinin nedeni belirsizligini korumaktadir Oneriler arasinda Meng Tian in elindeki Ordos bolgesinin kaybiyla sonuclanan Cin in Cin birlesmesi ile basa cikmak icin daha guclu bir devlete duyulan ihtiyac veya Cin ordulari kendilerini Sari Nehir uzerindeki otlaklarindan kovdugunda MO 215 te Hiung nu ya hakim olan siyasi kriz de yer almaktadir Mete ic birligi sagladiktan sonra imparatorlugu her yonden genisletti Kuzeyde guney Sibirya dakin Dingling de dahil olmak uzere bir dizi gocebe toplulugu ele gecirdi Dogu Mogolistan ve Mancurya nin Dunhu halkinin yani sira oglu Jizhu nun Yueci kralinin kafatasindan bir kafatasi kabi yaptigi Kansu nun Hexi Koridoru ndaki Yueci gucunu bozguna ugratti Mete ayrica daha once Cin generali Meng Tian tarafindan alinan tum topraklari yeniden isgal etti Jushi Kralligi nin baskenti Yargol daki Stupa kalintilari MO 108 MS 450 Mete nin liderliginde Hiung nu Han hanedanini tehdit etti ve neredeyse ilk Han imparatoru olan Imparator Gaozu nun MO 200 de tahtini kaybetmesine neden oldu kaynak belirtilmeli MO 174 te Mete nin olumu sirasinda Hiung nu Yuecileri Hexi Koridoru ndan surmus bu surecte Yueci kralini oldurmus ve Bati Bolgelerinde varliklarini genisletmisti kaynak belirtilmeli Han askeri himayesiHan imparatorlugu koyu turuncu Imparator Wu nun saltanati MO 141 87 sirasinda idari birimlerin kontrolu ve etki alani altinda acik turuncu Buyuk Tarim vaha devletleri MO 1 yuzyil Bu donem Millward in klasik donem dedigi donemin baslangicidir 20 yuzyilda Cin Hanedani Sincan in yer adlarinin cogunu 2000 yil onceki orijinal Cince adlarina geri dondurdu Bu Han Hanedani nin buyuklugunu ve sinirlarini yeniden tesis eden vatansever bir eylem olarak goruldu Millward modern milliyetci perspektiften Han in Cin imparatorlugunu en azindan onun en uzak bati sinirlarini birlestirdigini belirtmektedir Han in Sincan a dogru genislemesi zengin metin kaynaklari ve Taklamakan Colu nde ortaya cikarilan arkeolojik eserlerden ve Avrasya daki ticari esyalardan elde edilen maddi kanitlarla iyi bir sekilde desteklenmektedir Bu buluntular bolgedeki Cin kulturunun ve Han yerlesimlerinin etkisine isaret etmektedir ve Cin Hindistan ve bati arasindaki luks esya alisverisi Sincan in Ipek Yolu ticaretinin merkezi oldugu gorusunu saglamlastirmaktadir MO 139 da Han Imparatoru Wu Hiung nu ile savasmak icin eski saray gorevlisi Zhang Qian i Yueci halkiyla ittifak kurmaya gonderdi Hiung nu tarafindan yakalanan Zhang Qian on yil boyunca esir tutuldu Zhang Qian topraklarina dondukten sonra bati topraklari hakkindaki bilgisi Han in bu bolge hakkinda sahip oldugu ana bilgiydi MO 133 ile MS 89 arasinda Han ve Hiung nu Han Hiung nu Savasi olarak bilinen bir dizi savasta savasti MO 102 de Han kendisine Fergana atlari vermek istemeyen Dayuan i Cennetsel Atlar Savasi nda yendi Xiongnu ya karsi bir dizi zaferden sonra Cinliler stratejik bolgeye Ordos ve Gansu koridorundan Lop Nor a kadar girdiler MO 120 ile MO 60 arasinda Han ve Xiongnu arasindaki savas devam etti O zamanlar Tarim Havzasi nda Kasgar ve Hotan cevresindeki Toharlar Turfan ve Kuca da ve Hint Iran Saka halklari dahil olmak uzere cesitli halklar yasiyordu MO 60 yilinda Han Cin Pamir in batisindaki Tarim Havzasi ni denetlemek icin Wulei de 烏壘 modern Bayangolin yakinlarinda Bati Bolgeleri Himayesi ni kurdu Tarim Havzasi ve Hint Avrupa kralliklari Han Hanedani tarafindan askeri koloniler araciligiyla kontrol edildi ancak Han tum bu donem boyunca Hiung nu ve Usun un egemen oldugu Cungarya da kuzey Sincan hicbir zaman bir saglam temeli olmadi Wang Mang in ele gecirilmesi MS 8 25 ve orta Han topraklarindaki ic savas sirasinda Han Tarim Havzasi ni terk etti ve Kuzey Hiung nu beyliklerini yeniden kurdu Birinci yuzyilin sonunda Han Cini bolgeye birkac sefer duzenledi militer kolonilerini yeniden kurdu ve 74 76 ve 91 107 yillari arasinda Tarim sehir devletlerini Han a baglilik yeminlerini yenilemeleri icin zorladi 74 76 yillari arasinda ve 91 107 107 den 125 e kadar Han Tarim Havzasi ni tekrar terk ederek onu Hiung nu ya birakti 127 den 150 ye kadar tekrar Han tarafindan kontrol edildi bundan sonra Toharca konusan Kusan Imparatorlugu 30 375 bati ve kuzey Tarim Havzasi nin kontrolunu ele gecirdi Kusan Budizmin Tarim Havzasi na ve Cin e tanitilmasinda ve Budist metinlerinin Cinceye ve diger dillere cevrilmesinde rol oynadi Kizil Magaralari nda Tohar donorlerini resmeden duvar resimleri MS 432 538Budist Kralliklar ve Turk genislemesiHotan krali Visa Saṃbhava nin portresi Mogao Magaralari DunhuangBudist Kralliklari 3 6 yuzyil MS 3 yuzyila tarihlenen Miran in Sincan Loulan Kralligi nda Tita tarafindan imzalanan duvar resimlerinden kanatli bir erkek figur Han Hanedani nin dususunden sonra 220 Cinliler tarafindan Tarim Havzasi na sadece sinirli ve duzensiz ilgi vardi Ucuncu ve dorduncu yuzyilda bolge yerel yoneticiler tarafindan yonetiliyordu Hotan Kralligi 56 1006 Kasgar Sule Kralligi Hotan Yutian Kucar Qiuci ve Cercen Qiemo gibi yerel sehir devletleri bati yarisini kontrol ederken Turfan cevresindeki merkezi bolge Gaochang daha sonra Karahoca olarak bilinir tarafindan kontrol edildi 4 yuzyilda Cungarya Cucen konfederasyonu tarafindan isgal edilirken Tanri Daglari nin guneyindeki vaha sehirleri Cucenler e harac odedi Yaklasik 450 ila 560 yillari arasinda Tarim Havzasi 560 yilinda Gokturkler tarafindan yenilene kadar Akhunlar tarafindan kontrol edildi Gokturk Kaganligi ve Tuyuhun y 5 7 yy 576 yilinda en genis haliyle Gokturk Kaganligi 5 yuzyilda Turkler Altay bolgesinde Roran a bagli olarak ortaya cikmaya basladi Bir yuzyil icinde Ruranlari yendiler ve hem batida Aral Denizi ni hem de doguda Baykal Golu nu gecerek Orta Asya nin coguna uzanan genis bir Turk Kaganligi 552 581 kurdular 581 de Gokturkler Bati Turk Kaganligi 581 657 ve Dogu Turk Kaganligi 581 630 olarak ikiye ayrildi ve Sincan bati kaganliginin kontrolu altina girdi Guney Sincan in bazi kisimlari Cinghay Kansu Ningksia kuzey Sicuan dogu Sensi guney Sincan ve Tibet in cogunu kapsayan ve dogudan batiya 1 500 kilometre ve kuzeyden guneye 1000 kilometre boyunca uzanan genis bir imparatorluk kuran Tuyuhun Kralligi 284 670 tarafindan kontrol edildi Tuyuhun Kralligi tarihte ilk kez Ic Asya nin bazi bolgelerini birlestirdi Ipek Yolu nun guney yolunu gelistirdi ve dogu ve bati bolgeleri arasinda kulturel alisverisi destekledi Tibet Imparatorlugu tarafindan yok edilene kadar uc bucuk yuzyildan fazla bir sure kuzeybatiya hakim oldular Tuyuhun Imparatorlugu Cin disinda bagimsiz bir krallik olarak varligini surdurdu ve Cin tarih yaziciliginin bir parcasi olarak kabul gormedi Tang ve Tibet seferleriTang seferleri Guney Sincan in vaha devletlerine karsi Tang askeri seferlerinin haritasi 620 ler ve 630 lardan baslayarak Tang Hanedani Dogu Turklerine karsi bir dizi sefer duzenledi 640 a gelindiginde Bati Turk Kaganligi na ve onlarin vassallarina guney Sincan in vaha devletlerine karsi askeri seferler duzenlendi Vaha devletlerine karsi seferler 640 yilinda Karahoca nin ilhaki ile Imparator Taizong doneminde basladi Yakindaki Karasehir kralligi Tang in seferi sonucunda 644 te Kucar kralligi 649 da kontrol altina alindi Orta Asya ya dogru genisleme Taizong un halefi olan Imparator Gaozong un 657 de Bati Turk kagani Isbara Kagan a karsi Su Dingfang liderliginde bir ordu gonderdigi donemde devam etti Isbara nin yenilgisi guney Sincan daki Tang yonetimini guclendirdi ve daha once kaganlik tarafindan kontrol edilen bolgeleri Tang imparatorlugunun kontrolu altina getirdi Askeri sefer Tang in yakin muttefikleri olan Uygurlar tarafindan saglanan 10 000 atliyi iceriyordu Uygurlar hanedanin Tiele halkinin bir kabilesi olan Seyanto nun saltanatina karsi isyanlarini desteklediginden beri Tang ile muttefikti Sincan Anksi Himayesi 安西都護府 Bati yi Pasifize Etme Himayesi ve Anksi nin Dort Garnizonu araciligiyla yonetiliyordu Han Hanedani ndan farkli olarak Tang hukumdar hanedani Li nin Han Imparatorlugu nun yikilmasindan sonra kuzey Chibna da gocebe kralliklarin kurulmasi ve Turk ve Cinli seckinlerin karsilikli Sinifikasyonu ve Turklesmesi nedeniyle kuzeydeki gocebelere yakin evliliklere ve yakinliga sahipti Turklerle olan bu yakinlik Tanglarin etkilerini batiya dogru himaye ve garnizonlar araciligiyla dolayli olarak yonettikleri Tarim Havzasi na dogru neden genisletebildiklerini kismen aciklayabilir Bes yil boyunca Tang egemenligi Semerkant ve Buhara Ozbekistan Kabil ve Herat Afganistan ve hatta Iran yakinlarindaki Zerenc e kadar batiya uzandi ancak 662 de modern Tacikistan ve Afganistan daki Pamir Daglari nin otesindeki Tang hegemonyasi sona erdi Turklerin isyanlari ile Tang yalnizca Beiting de askeri bir hakimiyet alani elde edebildi Tibet seferleri 780 ler ve 790 lar arasinda en genis haliyle Tibet imparatorlugu Sincan ve Orta Asya uzerindeki Tang yonetimi Tibet in Guney Tarim a yayilmasiyla tehdit altina girdi Tibet Tang i 670 te yendikten sonra Tang doguya dogru geri cekildi ve Orta Asya daki imparatorlugundan tam bir kacis halindeydi Tibetliler Kasgar i 676 678 de hakimiyetleri altina aldilar ve Cin in guney Sincan in kontrolunu yeniden ele gecirdigi 693 yilina kadar mulklerini elinde tuttular ve Tibet ve Turk guclerinin surekli tehdidi altinda olmasina ragmen onu sonraki elli yil boyunca elinde tuttular Tang Arap kuvvetlerinin 8 yuzyilin baslarinda Baktriya Fergana ve Soghdiana ya girdigi Pamir Daglari nin otesine mudahale edemedi ve Turkler Tibetliler ve Araplar arasindaki Orta Asya bolgesini kontrol etmek icin verilen mucadeleler uzerinde dogrudan bir etkiye sahip degildi Tang ileri karakollari Tibetliler ve Turgesler tarafindan defalarca saldiriya ugradi ve 736 da Tibet Pamir bolgesini ele gecirdi 744 te Tang Turges i yendi ve Tibetlileri Pamir den uzaklastirdi Birkac yil sonra Han in Fergana yi destekledigi Fergana ve Taskent arasindaki savas Arap mudahalesiyle sonuclandi ve Talas Savasi nda 751 Tang Abbasi Halifeligi ne yenildi ve Sincan icine dogru daha fazla ilerleyemedi Yikici An Lushan Isyani 755 763 Tibet Imparatorlugu nun Tang i Sincan dan Yunnan a kadar genis bir cephede isgal etmesi ve Tang in baskenti Cangan i 763 te yagmalamasi ve guney Tarim in kontrolunu ele gecirmesi ile Tarim Havzasi ndaki Tang varligina son verdi Sinifikasyon ve Turklestirme Millward a gore Tang askeri ciftlikleri ve yerlesimleri Dogu Sincan daki yerel kultur ve yonetim uzerinde kalici bir iz birakti ayrica Orta Asya ve batida kulturel izler birakti ve Cin sikkelerinin dolasimi devam etti Daha sonraki Turk imparatorluklari kendilerini Cinli olmayan gocebe insanlar tarafindan kurulan kuzey Cin devletleriyle iliskilendirerek ve kendilerine Cin imparatoru olarak atifta bulunarak prestij kazandilar Hitaylar Karahitaylar ve Tabgac Karahanlilar tarafindan kullanildi Cin e daha sonraki donemlerde yapilan Arap ve Fars referanslari aslinda Orta Asya ya atifta bulunmus olabilir Orta Asya da Uygurlar Cin yazisini cok prestijli olarak gorduler bu nedenle Eski Uygur alfabesini Suryanice yaziya dayali olarak gelistirdiklerinde bunu kasitli olarak Suryanice deki orijinal yatay konumundan Cin yazisi gibi dikey hale getirdiler Sincan daki Tang varligi da Sincan daki Hint Avrupa etkisinin sonuclarini isaret etmektedir Bu kismen Cin in Tang tarafindan fethedilen diger bolgelerde meydana gelen Sinifikasyondan ziyade istemeden Sincan in Turklestirmesini hizlandiran Turk askerlerini kullanma politikalari tarafindan tesvik edildi Tang hanedani cok sayida Turk askeri ve generalini ise aldi ve Sincan daki Cin garnizonlarinda cogunlukla Han etnik kokeninden ziyade Turkler gorev yapti Sincan bugun de devam eden dilsel ve kulturel olarak Turk Mogol gelenegine gecisine basladi Taklamakan Colu tarafindan bozkir gocebelerinden korunan Tohar kulturunun unsurlari gunumuz Mogolistan in cokmekte olan Uygur Kaganligi ndan Turk gocmenlerin Toharlari ozumseyerek gunumuz Uygur etnik grubunu olusturmaya basladigi 7 yuzyila kadar varligini surdurdu Uygur Kaganligi y 8 9 yy Bir Uygur Kaganinin duvar resmi MS 8 yuzyil 744 te Uygur Kaganligi 744 840 dokuz Uygur boyundan olusan bir konfederasyon olarak kuruldu Tang An Lusan isyanini bastirmak icin Uygur Bayan Cor Kagan ile ittifak kurdu An Lusan in kendisi Sogd Turk kokenliydi Tang yardimlari icin An lusan a 20 000 rulo ipek gonderdi ve onursal unvanlar verdi Ayrica at ticareti her at icin 40 rulo ipek olarak sabitlendi ve Uygurlara Tang Cin de kaldiklari sure boyunca misafir statusu verildi Tang daha sonra Tarim daki askeri guclerini kaybederken Uygurlar dogu havzasi ve Kansu nun kontrolu icin baski yapti 762 de Bogu Kagan Tang i 4 000 askerle isgal etmeyi planladi ancak muzakerelerden sonra taraf degistirdi ve hanedana Luoyang da An Lusan isyancilarini yenmelerinde yardimci oldu Yardimlari icin Tang Uygurlarin ayrilmasini saglamak icin 100 000 parca ipek odemek zorunda kaldi Sefer sirasinda Bogu Kagan Iranli Maniheist rahiplerle karsilasti ve Maniheizm i Uygur Kaganligi nin resmi dini olarak benimsedi Bezeklik duvar resimlerinde Uygur Prensleri 779 da Sogdya saraylari tarafindan tavsiye alan Bogu Kagan Tang Cini ni istila etmeyi planladi ancak bu plana karsi cikan ve tahta cikan amcasi Tun Baga Tarkan tarafindan olduruldu Tun Baga Tarkan in saltanati sirasinda Maniheizm bastirildi ancak halefleri Maniheizm i resmi din olarak geri getirdi 790 da Uygurlar ve Tang kuvvetleri Ting Sehri nde Besbalik Tibetliler tarafindan yenilgiye ugratildi 803 te Uygurlar Karahoca yi ele gecirdi 808 de Uygurlar Vuwei Sehrini Tibetlilerden ele gecirdi 822 de Uygurlar isyancilari bastirmada Tang a yardim etmek icin birlikler gonderdi Tang teklifi reddetti ama sehri terk etmeleri icin Uygurlara 70 000 parca ipek odemek zorunda kaldi Kansu Uygur Kralligi 894 1036 840 yilinda Kirgiz boylari yaklasik 80 000 atli bir kuvvetle kuzeyden saldirarak Uygur baskenti Ordu Balik i ve diger sehirleri tahrip etti ve Uygur Kagani Kurebir i Hesa oldurdu Son mesru kagan Uge 6 yillik saltanatini Kirgizlarla ve rakibi Kurebir in kardesi Ormizt in destekcileriyle savasarak gecirdikten sonra 847 de olduruldu Uygur Kaganligi nin yikilmasindan sonra Uygurlar guneye goc ettiler ve modern Kansu daKansu Uygur Kralligi ni ve modern Turfan yakinlarinda Karahoca Uygur Kralligi ni kurdular Karahoca daki Uygurlar Budizmi benimsediler Kasgarli Mahmud a 1030 larda Tangut halki tarafindan fethedildigi yillarda Kansu Uygurlari kafirlerin en guclusu idiler Yerel kralliklar y 9 yy Hem Tibet hem de Uygur Kaganligi 9 yuzyilin ortalarinda geriledi Sincan icinde ve cevresinde guc icin yarisan uc ana bolgesel krallik vardi Iran Budist Hotan Kralligi 56 1006 guneye goc eden Uygurlar tarafindan kurulan Budist Uygur Karahoca Kralligi ve sonunda tum Tarim Havzas ini fetheden Turk Musluman Karahanlilar Turk Karahanli ve Uygur Karahoca Kralliklari nin her ikisi de isgalciler tarafindan kurulmus devletlerdi bolgenin yerli halklari ise Iranli Toharyali Cinli Karahoca ve Hint ti Turk istilacilarla evlenip karistilar Hotan Hotan Kralligi MS 1000 Iran Saka boylari aslen eski zamanlarda Yarkent ve Kasgar da yasiyordu Budist Hotan Kralligi ni 56 1006 kurdular Hukumdar ailesi Hint isimlerini kullandi ve nufusu dindar Budistler olusturuyordu Dunhuangve Hotan in Budist haklari Dunhuang ve Hotan in hukumdarlari ile Dunhuang in Mogao magaralari ve Budist Tapinagi arasinda Mogao magaralarinda tasvir edilen Hotan kraliyetleri tarafindan finanse edilen ve desteklenen siki sikiya bagli bir ortakliga sahipti Mogao magaralarinda Hotan hukumdarlari Turk rakiplerine karsi moral vermek icin Hotanlarin yaninda ilahi figurleri boyamalari icin sanatcilar tuttu Karahoca Kralligi Bati Uygur Karahoca Kralligi MS 1000 Buda ya Sogdlu bagiscilar fresk detayli Bezeklik Bin Buda Magaralari Bezeklik Dogu Tarim Havzasi 8 yuzyil Turfan Sincan Cin yakinlarindaki Bezeklik Bin Buda Magaralari nin duvar resimlerinde iki Budist rahip MS 9 yuzyil 840 yilinda Mogolistan daki Uygur Hanligi Kirgizlar tarafindan ele gecirildikten sonra Uygurlar guneye Tarim Havzasi na Karahoca ya ve bugunku Turfan ve Urumci yakinlarindaki Besbalik a goc ettiler Dogu Sincan da 14 yuzyila kadar yasayan Bati Uygur Kralligi Karahoca yi Karahoca Kralligi kurdular ancak bu sure zarfinda Karahanlilar da dahil olmak uzere cesitli hanliklara tabi oldular Dogu Sincan daki Uygur devleti baslangicta Maniheistti ancak daha sonra Budizmi benimsedi Tarim Mumyalarinin analizi Turkce konusan Uygurlarin bolgeye 9 yuzyilda MS 842 Orta Asya dan goc etmeye basladigini dogrulamaktadir Iranli kesisler Krallik ta bir Maniheist tapinagini yasattilar ancak Karahoca ve Turfan daki Tang askeri varligi da Budist Uygur Karahoca Kralligi uzerinde iz birakti Farsca Hudud al Alam Uygur kralliginin baskenti Karahoca ya atifta bulunmak icin Cin kasabasi adini kullandi Tang isimleri 50 den fazla Budist tapinagi icin kullanimda tutuldu ve Imparator Tang Taizong un fermanlari Imparatorluk ta saklandi Yazilar Kulesi ve Jingyun Yuian Tang yun ve da zang jing Budist kutsal metinleri gibi Cince sozlukler Budist tapinaklarinda saklandi Karahoca Kralligi nin Turfan Budist Uygurlari Cince Qieyun rime sozlugunu yasatmaya devam ettiler ve bolgedeki Tang etkisinden kalan Cince karakterlerin kendi telaffuzlarini gelistirdiler Modern Uygur dilbilimci Abdurishid Yakup Turfan Uygur Budistlerinin Cin dilini incelediklerine ve Qianziwen bin karakter klasigi ve Qieyun bir sozluk sozlugu gibi Cince kitaplar kullandiklarina dikkat cekti Karahanlilar Karahanli Hanligi en genis sinirlarina ulastigi MS 1006 dan itibaren 9 yuzyilda civarinda Karahanlilar yasayan Turk boylarinin bir konfederasyonu seklinde Yedisu Modern Kazakistan Bati Tanri Daglari modern Kirgizistan ve Bati Sincan Kasgar civarinda kuruldu Daha sonra Maveraunnehir i ele gecirdiler Karahanlilar esas olarak Karluklar Cigiller ve Yagma boylarindan olusuyordu Karahanli Hanligi nin baskenti Cu Nehri uzerindeki Balasagun ve daha sonra Semerkant ve Kasgar idi Karahanlilar Muslumanligi kabul ettiler Idari dilleri Orta Cince idi ancak Farsca Arapca ve Turkce de konusuldu Bir dizi savasta Karahanlilar Hotan i fethetti 966 da Karahanlilardan Sultan Satuk Bugra Han Musluman Samani Imparatorlugu ile temas kurduktan sonra Islam i secti Daha sonra Kasgar in dogusundaki Hotan sehirlerine Karahanli akinlarini baslatti 10 yuzyilin ortalarinda Karahanli hukumdari Musa tekrar Hotan a saldirdi Karahanli komutani Yusuf Kadir Han nihayet 1006 civarinda Hotan i fethetti ve boylece bolgenin Turklestirilmesi ve Islamilestirilmesi basladi Yusuf Altisehir i fethinden sonra Dogu ve Cin Krali unvanini aldi Bugra Han yegeni Satuk tarafindan devrildi Satuk un iktidara gelmesinin ardindan Karahanli Turk nufusunun Islam a gecmesiyle Arslan Hanlari da devrildi ve Balasagun Satuk tarafindan ele gecirildi Islam in yayilmasiyla birlikte Karahanli Turkleri Maveraunnehir i Araplardan Samanileri ise Perslerden aldi Sincan in Islamlasmasi Turklerin cogunlugu 10 yuzyilin ortalarinda Karahanli Hanligi ni kurduklarinda Sultan Satuk Bugra Han in yonetiminde Islam a gecti Satuk Bugra Han ve oglu Islam i Turkler arasinda yayma ve askeri fetihlere katilma girisimlerini yonetti Hotan edebi eserlerini iceren Dunhuang Magarasi 17 muhtemelen bakicilarinin Hotan in Budist binalarinin Muslumanlar tarafindan yerle bir edildigini duymasindan sonra kapatildi Daha sonra Hotan da Budizm varligini sona erdirildi Yusuf a yardim eden imamlar son Musluman zaferinden once Budistler tarafindan olduruldu Bu nedenle Yusuf Hotan da dogan ancak annesi Bati Turkistan in Maveraunnehr inden olan Hizir Baba yi dort Imam in turbelerindeki mezarlariyla ilgilenmesi icin gorevlendirdi Imam in savasta olumu ve Hotan Altisehir de gomulmesi nedeniyle ve yabanci kokenlerine ragmen Karahanlilar bolgedeki mevcut Hui halki tarafindan yerel azizler olarak goruldu Ilk Musluman Han Sultan Satuk Bugra Han in Sincan Atus taki Turbesi Karahanlilar Uygurlari da Islam a yoneltti Kasgarli Mahmud gibi onde gelen Karahanlilar modern Uygurlar arasinda yuksek bir konuma sahipti Kasgarli en az Farscalastirilmis Turk lehcelerini en saf ve en zarif olarak goruyordu Bati Liao 1124 1218 Bati Liao Karahitay Imparatorlugu en genis topraklara sahip oldugu zaman MS 1160 civari 1124 yilinda Yelu Dashi liderligindeki kuzeydogu Asya dan gocebe halk olan Hitay halki ve kraliyet ailesi Orta Asya da Karahitaylari kurmak icin Kedun dan yola cikti Goc Han Cinlileri Bohai Curcen Mogol kabileleri Xiao boylarini da kapsiyordu Bazi Hitaylar daha once bati bolgelerine goc etmislerdi 1132 de Mancurya ve Kuzey Cin den Liao Hanedani nin diger kalintilari Curcenlerin Kuzey Cin e saldirisindan kacarak Sincan a girdi Takip eden yuzyil boyunca hem Karahanlilarin hem de Uygurlarin Tarim Havzasi nin bazi kisimlarini elinde tutan Karahitaylar adli bir surgun rejimi kurdular Liao doneminde bircok Han Cinlisi bugunku Mogolistan da bulunan Kedun da yasiyordu 1208 de Kucluk adinda bir Nayman prensi Mogollar tarafindan maglup edildikten sonra anavatanindan kacti Batiya Karahitay topraklarina kacti ve burada danisman oldu Ancak uc yil sonra isyan etti ve Karahitay tahtini gasp etti Ancak saltanati kisa omurlu oldu cunku Cengiz Han in hukumdarligindaki Mogollar yakinda Karahitaylar da dahil olmak uzere tum Orta Asya yi isgal edecekti Karahitay Imparatorlugu Musluman Orta Asyalilara hitap etmek ve Hitay yonetimini mesru kilmak icin topraklarinda Cin ozelliklerini korudu Bunun nedeni Cin i benzersiz yazisi hanzi uzman zanaatkarlari hukuk sistemi adaleti ve dini hosgorusu ile son derece medeni olarak goren Muslumanlar arasinda Cin in iyi bir une sahip olmasiydi Bunlar puta tapmalarina ragmen Cinlilere atfedilen erdemler arasindaydi O zamanlar Turk Arap Bizans Hint hukumdarlari ve Cin imparatoru dunyanin bes buyuk krali olarak biliniyordu Tang Cini nin hatirasi Musluman algisina o kadar kazinmisti ki Cin e Tang in merceginden bakmaya devam ettiler Anakronizmler Tang in sona ermesinden sonra bile Musluman yazilarinda ortaya cikti Mogol Turk Hanliklari y 12 18 yy Mogol Imparatorlugu ve Cagatay Hanligi 1225 1340 lar Mogol Imparatorlugu y 1300 dort alt bolumunden sonra Altin Orda sari Cagatay Hanligi gri Buyuk Yuan Yuan Hanedani yesil Ilhanli mor 1206 da Cengiz Han Mogol ve Turk kabilelerini Mogol platosunda birlestirdi ve Mogol Imparatorlugu nu kurdu 1206 1368 1209 da batiya dogru ilerlemeye basladiktan sonra Turfan Urumci bolgesindeki Uygur devleti Mogol Imparatorlugu na bagliligini sundu Uygurlar Mogol emperyal cabasi icin savasmak asker gonderdi ve imparatorluk icinde memur olarak calismak icin vergi odedi Buna karsilik Uygur hukumdarlari kralliklarinin kontrolunu elinde tuttu 1218 de Cengiz Karahitaylari ele gecirdi 1259 yilinda Mongke Han in olumunden sonra Mogol Imparatorlugu dort hanliga bolundu 1271 yilinda Yuan Hanedani 1271 1368 Kubilay Han tarafindan modern Pekin merkezli olarak kuruldu ancak Tarim Havzasi ve Cungarya nin kontrolunu Mogolistan hukumdari Arik Boke ye kaybetti Cagatay Hanligi 1225 1340 lar 13 yuzyilin sonlarinda Cagatay Hanligi Iydgah Camii Kasgar da yer almaktadir ve 1442 yilinda insa edilmistir Cagatay Hanligi Cengiz Han in ikinci oglu Cagatay Han ve onun torunlari ve halefleri tarafindan yonetilen topraklari kapsayan bir Mogol ve daha sonra Turklestirilmis hanlik idi Baslangicta Mogol Imparatorlugu nun bir parcasiydi ancak 1259 dan sonra Mogol Imparatorlugu nun parcalanmasiyla islevsel olarak ayri bir hanlik haline geldi Cagatay Hanligi 1304 te Yuan Hanedani nin nominal ustunlugunu tanidi ancak 14 yuzyilin ortalarinda iki kisma ayrildi Bati Cagatay Hanligi ve Mogolistan Hanligi Cagatay in torunu Algu 1260 1266 Kubilay Han ile Arik Boke arasindaki 1260 1264 yararlandi ve Arik Boke ye isyan etti yeni topraklar ele gecirdi ve Buyuk Han in Maveraunnehir deki yetkililerinin bagliligini kazandi Cagataylilarin cogu once Kubilay i desteklediler ancak 1269 da Ogedey Hanedani ile guclerini birlestirdiler Yuan ve Cagatay Hanligi Kaydu onculugunde arasindaki 1268 1301 sonra Sincan in buyuk bir bolumu Cagatay Hanligi 1225 1340 lar tarafindan kontrol edilmistir Bu Cagatay Hanligi nin Dogu Cagatay Hanligi olarak da adlandirilan Mogolistan 1340 lar 1680 ler ve Bati Cagatay Hanligi 1340 lar 1370 olarak ayrildigi 14 yuzyilin ortalarina kadar surdu Budizm Ming Hanedani doneminde 1368 1644 Uyguristan da Turfan ve Karahoca varligini surdurdu Karahoca ve Turfan Kralligi nin Budist Uygurlari Cagatay Hanligi hukumdarligi 1390 1399 sirasinda Mogolistan Hani Musluman Cagatay Hizir Hoca nin yuruttugu bir kutsal savas sirasinda fetih yoluyla Islam a donusturuldu Kara Del c 1389 1513 Mogol yonetimindeki ve Uygur nufuslu bir Budist kralligiydi Musluman Cagatay Han Mansur tarafindan ele gecirilen topraklarda Islam in yayilmasi icin kilic kullanildi Turfan daki eski Budist Uygurlarin torunlari Islam a donustukten sonra atalarinin mirasinin anisini hatirlayamadilar ve bolgelerinde Budist anitlari insa edenlerin kafir Kalmuklar Cungarlar olduguna dair yaygin bir yanlis gorusu benimsediler Mogol Imparatorlugu doneminde daha fazla Han Cinlisi Orta Asya daki Besbalik Almalik ve Semerkand a esnaf ve ciftci olarak calismak icin tasindi Liao Cin gelenekleri Karahitaylarin Islamlasmadan kacinmasinda etkili oldu Idari dil olarak Cinceyi kullanmaya devam ettiler Mogolistan Dogu Cagatay Hanligi 1462 1680 ler Korgas Ilcesindeki Tugluk Timur un MozolesiMogol Cagatay Hanligi MS 1490 1346 da Kazan Han in olumunden sonra hem Dogu hem de Bati Turkistan i kontrol altina alan Cagatay Hanligi Maveraunnehir bati ve Mogolistan dogu Sincan in bazi kisimlarini kontrol eden olarak ikiye ayrildi Bati yarisindaki guc basta Kara unalar olmak uzere birkac boy liderinin eline gecti Boy yoneticileri tarafindan atanan hanlar sadece kuklalardi Doguda Cagatayli bir maceraci olan Tugluk Timur 1347 1363 gocebe Mogollari yendi ve Islam a gecti Onun yonetimi sirasinda 1363 e kadar Mogollar Islam i kabul ettiler ve yavas yavas Turklestiler 1360 ta ve yine 1361 de Timur hanligi yeniden birlestirme umuduyla bati yarisini isgal etti Bu bolge yuksek kesimlerde Cagatay topraklari Sibirya daki Irtis Nehri nden Afganistan daki Gazne ye ve Maveraunnehir den Tarim Havzasi na kadar uzaniyordu Mogolistan Dogu Turkistan in yerlesik topraklarini ve Tanri Daglari nin kuzeyindeki gocebe topraklari isgal etti Yerlesik topraklar o zamanlar Manglai Sobe veya Mangalai Suyah olarak biliniyordu bu da Aydinlik Ulke veya Gunes e Bakan Gelismis Ulke olarak tercume ediliyordu Bunlar arasinda Hotan Yarkent Yengihisar Kasgar Aksu ve Uc Turfan gibi bati ve merkezi Tarim vaha sehirleri ve yerel bir Uygur idaresinin ve Budist nufusun hala var oldugu Kucar Karasehir Turfan ve Kumul gibi dogu Tanri Daglari vaha sehirlerini neredeyse hic etkilemedi Gocebe bolgeler bugunku Kirgizistan i ve yedi nehir bolgesi olan Jettisu da dahil olmak uzere Kazakistan in bazi kisimlarini iceriyordu Mogolistan yaklasik 100 yil yasamis ve daha sonra iki kisma ayrilmisti 1 Baskenti Yarkent olan ve Dogu Turkistan in butun yerlesik topraklarini icine alan Yarkent eyaleti Memleket i Yarkent ve 2 Tanri Daglari nin kuzeyindeki gocebe topraklari kapsayan gocebe Mogolistan Yarkent in kurucusu Duglat kabilesinden Mirza Ebu Bekir idi 1465 te bir isyan cikardi Yarkent Kasgar ve Hotan i ele gecirdi ve kendisini bagimsiz bir hukumdar ilan ederek Mogol hukumdarlari Yunus Han ve oglu Ahmed Han in ya da Alas Kalmuklara karsi gerceklestirdigi savastan dolayi Katliamci olarak adlandirilan Ahmed Han saldirilarini basariyla puskurttu Duglat emirleri on ucuncu yuzyilin ortalarindan itibaren Tarim Havzasi nin guneyinde yer alan ulkeyi Cagatay Han ve onun soyundan gelenler adina kuklalari olarak yonetmislerdi Dogrudan Cagatay in elinden toprak alan ilk Duglat hukumdari emir Babdagan veya Tarkan di Emirligin baskenti Kasgar di ve ulke Memleket i Kasgar olarak biliniyordu Dogu Turkistan in yerlesik topraklarini temsil eden emirlik resmen Mogol hanlarinin egemenligi altinda olmasina ragmen Duglat emirleri genellikle bu bagimliliga son vermeye calisti ve biri Kasgar in Mogolistan dan neredeyse 15 yil boyunca ayri kalmasiyla sonuclanan isyanlar baslatti 1416 1435 Mirza Ebu Bekir Yarkent i 48 yil yonetti Yarkand Hanligi 1514 1705 Yarkent Hanlari Mezarlari Altin Camii yakininda Mayis 1514 te Said Han torunu Yunus Han 1462 ve 1487 arasinda Mogolistan hukumdari ve ucuncu oglu Ahmed Alak Andican dan sadece 5000 erkekle Kasgar a karsi bir sefer gerceklestirdi ve Kasgar i guney taraftan koruyan Yengisar kalesini ele gecirdi sehri aldi ve Mirza Ebu Bekir i tahttan indirdi Kisa bir sure sonra Dogu Turkistan in diger sehirleri Yarkent Hotan Aksu ve Uc Turpan ona katildi ve Sultan Said Han i hukumdar olarak tanidi ve Altisehir adli alti sehirden olusan bir birlik olusturdu Sultan Said Han in ani basarisinin Mirza Ebu Bekir in zalim yonetimi ve Duglat emirlerinin Cagatay Han in soyundan gelenlere karsi savasma konusundaki isteksizligi ile nufusun memnuniyetsizligine katkida bulundugu ve bunun yerine oldurulen hukumdarin basini Sultan Said Han a getirmeye karar verdigi dusunulmektedir Bu hamle Bati Kasgarya 1219 1514 sehirlerinde Duglat Emirleri tarafindan neredeyse 300 yillik sozde ve fiili yonetime son verdi Yarkent i 1678 e kadar suren Memleket i Yarkent devletinin baskenti yapti Hoca Kralligi 17 yuzyilda Cungarlar Oyratslar Kalmuklar bolgenin cogu uzerinde bir imparatorluk kurdu Oyratlar Cin Seddi nden Don Nehri ne ve Himalayalardan Sibirya ya kadar uzanan Batililar icin Buyuk Tartarya veya Kalmuk Imparatorlugu olarak bilinen bir bolgeyi kontrol ediyordu Bir tasavvuf alimi olan Afak Hoca Saidiye kralligini yendi ve Oyrat Cungar Mogollarinin yardimiyla Kasgar da tahta gecti Hoca Afak in olumunden sonra Cungarlar onun soyundan gelenleri esir aldilar Altisehir Tarim Havzasi bolgesindeki Hoca Hanedanligi yonetimi 1759 a kadar surdu Cungar HanligiCinli askerler 1756 Oroi Jalatu Savasi nda Cungarlara hucum ederken Mogol Cungarlari ayrica Zungar Mogolca Zүүngar Zuungar son bozkir imparatorluklardan biri olan Cungar Hanligi ni olusturan ve surduren birkac Oyrat boyunun ortak kimligiydi Cungar Hanligi Cin Seddi nin bati ucundan gunumuz dogu Kazakistan ina ve bugunku kuzey Kirgizistan dan guney Sibirya ya kadar uzanan Cungarya adli bolgeyi kapsiyordu Bu bolgenin cogu Cungar Imparatorlugu nun cokusunden sonra Cinliler tarafindan Sincan olarak yeniden adlandirildi 17 yuzyilin baslarindan 18 yuzyilin ortalarina kadar var olmustur Tarim Havzasi nin Turk Musluman yerlesik halki aslen Cagatay Hanligi tarafindan yonetilirken Cungarya daki gocebe Budist Oyrat Mogol Cungar Hanligi na hukmetti Muhammed in soyundan gelen Naksibendi Sufi Hocalar 17 yuzyilin baslarinda Tarim Havzasi nin yonetici otoritesi olarak Cagatay Hanlarinin yerini aldi Hocalarin iki bolumu Afaki Beyaz Dag bolumu ve Ishaki Kara Dag bolumu arasinda bir mucadele vardi Ishakiler Afakileri maglup etti ve bunun sonucunda Afak Hoca Tibet Budistlerinin lideri 5 Dalai Lama yi 1677 de kendi adina mucadele etmeye davet etti 5 Dalai Lama daha sonra Cungar Hanligi ndaki Cungar Budist takipcilerini bu davete gore hareket etmeye cagirdi Cungar Hanligi daha sonra 1680 de Tarim Havzasi ni ele gecirdi ve Afak Hoca yi kukla hukumdarliklari olarak kurdu Afak Hoca Lhasa ya kactiginda 5 Dalai Lama dan Afaki hizibinin Tarim Havzasi nin Kasgarya kontrolunu ele gecirmesine yardim etmesini istedi Daha sonra Dalai Lama Cungar lideri Galdan dan Afak Hoca yi Kasgarya nin hukumdari haline getirmesini istedi Hoca Afak Cungarlarin 1678 1680 yillari arasinda Tarim Havzasi ni ele gecirdigi ve Afaki Hocalarini kukla yoneticileri olarak kurdugu Galdan Cungarlariyla isbirligi yapti Dalai Lama Galdan in Tarim Havzasi ve Turfan Havzasi ni ele gecirmesini kutsadi 67 000 patman her bir patman 4 pikul ve 5 peck tahil 48 000 ons gumus Kasgar tarafindan Cungarlara yillik olarak odenmeye zorlandi ve geri kalan sehirler tarafindan Cungarlara nakit odeme yapildi Ticaret ogutme ve damitma vergileri angarya emegi safran pamuk ve tahil da Cungarlar tarafindan Tarim Havzasi ndan cikarildi Her hasat mevsiminde Cungarlardan vergi almaya geldiklerinde onlara kadin ve yiyecek saglanmasi gerekiyordu Cungarlar Altisehir Muslumanlarindan geleneksel gocebe Alban cizye vergisini aldiklarindan Muslumanlar bunu cizye odemesi olarak gorduler geleneksel olarak Musluman fatihler tarafindan gayrimuslimlerden alinan bir vergi Turfan daki eski Budist Uygurlarin torunlari Islam a donustukten sonra atalarinin mirasinin anisini hatirlayamadilar ve bolgelerinde Budist anitlari insa edenlerin kafir Kalmuklar Cungarlar olduguna dair yaygin bir yanlis gorusu benimsediler Cing hanedaniCungar Cing Savaslari Cungar Cing Savaslari Dzungarlar Cungar Cing Savaslari 1687 1757 sonucunda Cungarya nin ve Tarim Havzasi nin kontrolunu na kaybetti 1755 ve 1760 yillari arasinda Cing Qianlong Imparatoru nihayet Cungarya platosunu ve Tarim Havzasi ni ele gecirerek Tanri Daglari nin sirasiyla kuzey ve guneyi olmak uzere iki ayri bolgeyi Sincan olarak egemenligi altina aldi Guneyde Turk Muslumanlar Uygurlar ve kuzeyde Eleutlar veya Kalmuklar olarak da adlandirilan Cungar Mogollari yasamaktaydi 1755 te Cing Imparatorlugu Gulca ya saldirdi ve Cungar Hani ni ele gecirdi Sonraki iki yil boyunca Cing in Mancu ve Mogol ordulari Cungar Hanligi nin kalintilarini yok etti ve Sincan bolgesini dort hanin hukumdarliginda dort alt hanliga bolmeye calisti Benzer sekilde Cing Tanri Daglari nin guneyinde Bati Tarim Havzasi ndaki hukumdarlar olan ve Hocalar olarak bilinen bir Sufi seyh toplulugunu kendilerine bagladi Oyrat asil Emirsana nin Cungar hani ilan edilme cagrisi cevapsiz kalinca Cing e karsi bir isyan basladi Cing in dikkati gecici olarak 1756 yazi ile Ocak 1757 arasinda 1911 de ortadan kalkisina kadar Cing e karsi en ciddi Khalka Mogol isyanini baslatan Cengiz Han in soyundan gelen Khalka prensi Chingunjav a odaklandi Emirsana ile mucadeleye girismeden once Qianlong un kuvvetlerinin cogunlugu Chingunjav ordusu Ocak 1757 de Hovsgol Golu yakinlarindaki siddetli bir savasta Cing tarafindan ezilene kadar Khalka da istikrar saglamak icin yeniden gorevlendirildi Zaferden sonra Qianlong isyancilari hizla yonlendirdikleri Ili ye ek gucler gonderdi Emirsana ucuncu kez Kazak Hanligi na kacti ancak kisa bir sure sonra Ablay Han Cinlilere harac statusu verdi bu da Emirsana nin artik guvende olmadigi anlamina geliyordu Sonraki iki yil icinde Cing ordulari Cungar hanliginin kalintilarini yok etti Cing Mancu Sancaktarlari yerli Cungar Oyrat Mogol nufusu uzerinde 1755 1758 gerceklestirdi Cungarlar neredeyse yok oldu ve Cungarya nin nufusunu azaldi Turfan ve Kumul Vahalarinda yasayan Musluman Turkler daha sonra Cin in Qing Hanedani na boyun egdiler ve Cing Turfan ve Kumul hukumdarlarini Cing vasallari olarak kabul etti kaynak belirtilmeli Cing Afak Hocalar lideri Burhanuddin Hoca ve kardesi Cihan Hoca yi Cungarlar tarafindan hapsedilmekten kurtardi ve onlari Tarim Havzasi uzerinde Cing vasallari olarak yonetmeye atadi Hoca kardesler 1757 1759 atesleyerek ve kendilerini Tarim Havzasi nin bagimsiz liderleri olarak ilan ederek bu anlasmadan donmeye karar verdiler Cing ve Turfan lideri Emin Hoca isyanlari bastirdi ve Mancu Cing daha sonra 1759 a kadar hem Cungarya hem de Tarim Havzasi nin kontrolunu ele gecirdi Neredeyse yuz yil boyunca Afaki Hocalar Altisehir i Cing den geri almak icin Cihangir Hoca Ayaklanmasi nin bir parcasi olarak cok sayida askeri sefer yuruttu Cing bir Mancu Cing garnizonu ile birlikte Cinli gocmenleri bolgeye yerlestirerek otoritelerini pekistirmeye calisti Cing tum bolgeyi Gulca nin Yining 30 km 19 mil batisinda Huiyuan Kalesi nde Mancu Kuldja veya Yili olarak da adlandirilir bulunan Ili generalinin egemenligine soktu Uygurlarin Manculara karsi 1765 teki Us isyani Uygur kadinlarinin Mancu yetkilisi Su cheng in hizmetkarlari ve oglu tarafindan toplu tecavuze ugramasindan sonra meydana geldi Us Muslumanlarinin uzun zamandir Sucheng ve oglunun derileri uzerinde uyumak ve etlerini yemek istedikleri Uygur Musluman kadinlarin Mancu yetkilisi Sucheng ve oglu tarafindan aylarca tecavuz edildigi soyleniyordu Mancu Imparatoru asi Uygur kasabasinin katledilmesini emretti Cing gucleri tum Uygur cocuklarini ve kadinlarini kolelestirdi ve Uygur erkeklerini katletti Mancu askerleri ve Mancu gorevlilerinin duzenli olarak Uygur kadinlariyla cinsel iliskiye girmeleri veya onlara tecavuz etmeleri Uygur Muslumanlarinin Mancu yonetimine karsi buyuk bir nefret ve ofke duymasina neden oldu Cihangir Hoca Ayaklanmasi bir Mancu yetkilisi olan Binjing in 1818 1820 yillari arasinda Kokan Aksakal in Musluman bir kizina tecavuz etmesinden sonra ateslendi Cing Uygurlar arasinda onlarin yonetimine karsi ofkenin yayilmasini onlemek icin Uygur kadinlarina Mancular tarafindan tecavuz edilmesini ortbas etmeye calisti Uygur Musluman Seyyid ve Naksibendi Sufi Afaki alt takimi uyelerinden olan Cihangir Hoca Cing e karsi bir isyana onculuk ettigi icin 1828 de Mancular tarafindan dilimlenerek olduruldu Lingchi Dungan Ayaklanmasi 1862 1877 ve Cing in yeniden hakimiyeti Dungan Ayaklanmasi ndan 1862 1877 sonra Cocek Tiyatrosu nun kalintilari Vasili Verescagin tarafindan cekilen bir fotograf Yakub Beg Ingiliz Rus ve Mancu Cing imparatorluklarinin Orta Asya icin rekabet ettigi Buyuk Oyun doneminin zirvesinde Kasgarya yi yonetti Kasgarya Sincan in guneybatisindaki baskent Kasgar dan orta ve dogu Sincan daki Urumci Turfan ve Hami ye o zamanlar Dogu Turkistan olarak bilinen bolgelerin cogu da dahil olmak uzere kuzeydoguya bin kilometreden fazla uzaniyordu General Zuo Zongtang in General Tso olarak da bilinir bolgeyi 1877 de Cing Cini icin yeniden ele gecirdigi Aralik 1877 ye kadar Yakup Beg in yonetimi altinda kaldilar 1881 de Cing Gulca bolgesini Saint Petersburg Antlasmasi ndaki 1881 diplomatik muzakereler yoluyla geri aldi 1884 te Cing Cini fethedilen bolgeyi yeniden adlandirdi Sincan i 新疆 yeni sinir bir eyalet olarak kurdu ve resmi olarak Cin in siyasi sistemini buraya uyguladi Daha once ayri olan iki bolge Zhunbu 準部 olarak bilinen Cungarya Tianshan Beilu 天山北路 Kuzey Topraklari Altisehir Huibu Musluman bolgesi Huijiang Musluman topragi veya Tianshan Nanlu 天山南路 Guney Topraklari 1884 te Sincan adi verilen tek bir eyalette birlestirildi Bundan once Kuzey Sincan Zhunbu ve Guney Sincan in Huibu birlestigi tek bir idari birim yoktu Cungarya nin alternatif adi 北疆 Beijiang Kuzey Sincan ve Altisehir im alternatif adi 南疆 Nanjiang Guney Sincan idi Sincan Cing tarafindan bir eyalete donusturuldukten sonra Cing tarafindan baslatilan eyaletlestirme ve yeniden yapilanma programlari Cin hukumetinin Uygurlarin guney Sincan dan Gucung ile baskent arasindaki bolge gibi eyaletin diger bolgelerine eskiden neredeyse tamamen Han Cinlileri ve Urumci Tacheng Tarbaghatai Yili Jinghe Kur Kara Usu Ruoqiang Lop Nor ve Tarim Nehri nin alt kisimlari gibi iskan edilen diger bolgelere goc etmesine neden oldu Uygurlar Bati Tarim Havzasi ndaki orijinal ata topraklarindan tum Sincan a Cing zamanlarinda yerlestirildi Cing yonetimi Kucar 庫車 Karasehir 哈爾沙爾 Aksu 啊克蘇 Ucturfan 烏什 Ili 伊犁 ve Kazak Hanligi 哈薩克 milletlerinin delegasyonlari Pekin e yillik harac ziyareti sirasinda Cing hanedaninin sarayinda Wan Guo Lai Chao Tu 萬國來朝圖 tarafindan cizilen bir resminde Mancu Cing dili Turkce ve Mogolca ile ilgili olan Tunguz halklarindan biri olan Mancu halkina aitti Devletlerini Cin 中國 olarak tanimladilar ve Mancucada Dulimbai Gurun olarak adlandirdilar Cing Cing devletinin topraklarini Sincan Mogolistan ve diger alanlarda gunumuz Mancurya Cungarya dahil hem Cince hem de Mancu dillerinde Cin olarak esitledi ve Cin i cokuluslu bir devlet olarak tanimladi Qianlong Imparatoru basarilarini prestij ve mesruiyet kazanmak icin Han ve Tang girisimlerinin Orta Asya daki basarilariyla ozdeslestirdi Qianlong un Sincan i ele gecirmesi Han ve Tang tarafindan belirlenen orneklere olan dikkatinden kaynaklaniyordu Sincan icin resmi Imparatorluk Cing gazetesini yazan Cing bilim insanlari bolgenin Han ve Tang donemi isimlerine sik sik atifta bulundular Sincan in Cing fatihi Zhao Hui Tang hanedani General Gao Xianzhi ve Han hanedani Generalleri Ban Chao ve Li Guangli elde ettigi basarilardan dolayi odullendirildi Sincan i yonetmek icin hem Han hem de Tang modelleri Cing icin bir oncelik sagladi ancak yonetim tarzlari cogunlukla Karahitaylar gibi gocebe guclerin ve merkezi Avrupa ve Rus imparatorluklarininkine benziyordu Cing resmi eserlerinde Sincan i ele gecirdiklerini bolgedeki Han ve Tang basarilarinin devami ve restorasyonu olarak tasvir etti ve bu hanedanlarin onceki basarilarindan bahsetti Cing Han ve Tang donemi sinirlarinin yeniden tesis edildigini iddia ederek ve Han ve Tang in ihtisamini ve otoritesini Cing ile ozdeslestirerek basarilarini pekistirmeyi amacladi Sincan hakkinda yazan bircok Mancu ve Mogol Cing yazari kulturel olarak Cinli bir bakis acisiyla Cin dilinde yazdilar Sincan ile ilgili Han ve Tang donemi hikayeleri anlatildi ve eski Cin yer isimleri yeniden kullanildi ve yayginlastirildi Han ve Tang donemi kayitlari ve Sincan eserleri 18 yuzyilda Cing donemi Cinlileri icin mevcut olan ve edebiyatcilar tarafindan guncellenmis eserlerle degistirilmesi gereken bolgedeki tek yazilardi Goc politikalari Cing hanedani Cungar Oyrat Mogollarini yendikten sonra Cing Han Hui Mancu Xibe ve Tarancileri Uygurlar Tarim Havzasi ndan Cungarya ya yerlestirdi Han Cinli suclular ve siyasi surgunler Lin Zexu gibi Cungarya ya suruldu Cehriyye gibi yasakli Sufi tarikatlarina mensup Hui Muslumanlari ve Salar Muslumanlari da Cungarya ya surgun edildi 1781 Cehriyye isyanini bastirdiktan sonra Cing Cehriyye taraftarlarini da surgune gonderdi Liu Darin Hotan ambani Han ve Hui tuccarlarinin baslangicta yalnizca Tarim Havzasi nda ticaret yapmalarina izin verildi Tarim Havzasi ndaki Han ve Hui yerlesimi 1830 Muhammed Yusuf Hoca Ayaklanmasi na kadar yasakti bu tarihten sonra Cing tuccarlari Hoca ile savastiklari icin odullendirdi ve yerlesmelerine izin verdi 1870 te Cungarya da her meslekten cok sayida Cinli yasiyor ve bolgeye iyi yerlesmis durumdayken Turkistan da Tarim Havzasi Musluman nufus arasinda birkac garnizonda sadece birkac Cinli tuccar ve asker vardi 19 yuzyilin basinda Cing in yeniden hakimiyetinden 40 yil sonra kuzey Sincan da yaklasik 155 000 Han ve Hui Cinlisi vardi ve guney Sincan da bu sayinin iki katindan biraz fazla Uygur vardi Egitim Camiler okullar ya da Arapca mektepler مكتب gibi egitim vermekteydi Medreseler ve camiler egitimin en cok yapildigi yerlerdi Medreseler siir mantik sozdizimi Arapca gramer Islam hukuku Kuran uzerine egitim verildigi yerlerdi ama bu egitim alanlarinda tarih gibi dallara fazla agirlik verilmezdi Rusya dan gelen Ceditci Musluman Turkler egitim konusunda yeni fikirler yaydilar 1600 ler ve 1900 ler arasinda bircok Turkce tezkire metni yazildi Farsca dilinde Hint kaynakli edebiyat Kasgar da yayildi Cin kitaplari da Uygurlar arasinda populerdi Kasgar in en eski basili eseri Johannes Avetaranian tarafindan cevrildi Imparator Shunzhui nin eserinin Turkce versiyonunun yazilmasinda da katkilari oldu Kangxi Imparatoru nun Kutsal Fermani Zuo Zongtang tarafindan Sincan da basildiginda hem Turkce hem de Cince olarak yayinlandi Imparator Shunzhui nin edebi eserlerinden biri Turkceye cevrildi ve Nur Muhammed tarafindan Kasgar da yayinlandi Yayincilik ve basim icin cesitli girisimlerde bulunuldu Nufus 1760 tan itibaren Cing Hanedani Cungarya ya yerlesen Cinli Hui Muslumanlarina ve Han Cinlilerine buyuk miktarda topraklar verirken Turk Musluman Taranciler de Aksu dan Ili bolgesindeki Cungarya ya tasindi Takip eden 60 yil icinde Tarim Havzasi nin nufusu Cing yonetimi sirasinda orijinal nufusunun iki katina cikti Tarim Havzasi nda kalici yerlesime izin verilmedi yalnizca tuccar ve askerlerin gecici olarak kalmasina izin verildi 1830 larda Cihangir Ayaklanmasi ndan sonra Altisehir Han ve Hui yerlesimine acildi Ardindan gerceklesen 19 yuzyil isyanlari Han nufusunun azalmasina neden oldu Kuzeydoguda Uyguristan Turfan ve Hami ve guneybatida Altisehir veya Kasgarya dan olusan bolge icin Dogu Turkistan adi kullanilmistir Yabanci ziyaretciler tarafindan tum bolgenin nufusu hakkinda cesitli tahminler verildi Yil nufus Notlar ve kaynaklarCing in baslangici y 1650 260 bin Altisehir nufus daha cok Kucar in bati bolgesine yogunlasmisti 1900 1 015 1 2 veya 2 5 milyon Kuropatkin Forsyth Grennard diger tahminler Altisehir de 300 bin kisinin yasadigini gosteriyor Dogudaki Uyguristan 10 a Kasgarya ise nufusun 70 ine sahipti 1920 1 5 milyon Percy Sykes Neredeyse tamamen vahalarla sinirli ozellikle Kasgar 300 bin Yengiser 200 bin Yarkent 200 bin ve her biri 190 bin nufuslu Aksu ve Hotan Nufus kucuk bir yari gocebe bolunme ile yerlesik ve gocebe olarak gruplandirilabilir Gocebeler yari gocebelerle birlikte toplamda 125 binden fazla birikmezler 1922 2 3 veya 5 milyon Yang Zengxin1931 6 8 milyon1933 2 900 173 Uygur Han digerleri1941 3 730 000 Toops 65 000 Kirgiz 92 000 Hui 326 000 Kazak 187 000 Han ve 2 984 000 Uygur 3 439 000 i Musluman Bu Muslumanlarin 2 941 000 i Uygur du 1940 lar Jean Bowie Shor 3 000 000 Uygur oldugunu yazdi ve Sincan da yasayanlarin toplam sayisi olarak 3 500 000 i verdi 1949 4 334 000 HoppeCin Cumhuriyeti ve Dogu Turkistan Cumhuriyetleri 1912 1949 Kumul yakinlarindaki Mazhongying liderligindeki 36 tumen liderinin Turk askerleri Kuomintang 1942 de Sincan da 1912 de Cing hanedaninin yerini Cin Cumhuriyeti aldi Sincan in son Cing valisi Yuan Dahua Sibirya ya kacti Astlarindan Yang Zengxin ayni yilin Mart ayinda Cin Cumhuriyeti ne katildi ve 1928 deki suikastina kadar Sincan in kontrolunu elinde tuttu Bolgeye atifta bulunmak icin Altisehir ve Zungarya Altisehir Cungar Altisehir Cungarya isimleri kullanilmistir Sincan daki CC donemi Dogu Turkistan ayrilikci hareketlerinin yukselisine sahne oldu Oyrat isyanlari Emirsana nin Rusya ya kactiktan sonra olmedigi hayatta oldugu ve onlari Mancu Cing yonetiminden kurtarmak ve Oyrat ulusunu yeniden ozgurlestirmek icin halkina geri donecegi efsaneleri ve kehanetleri kalan Oyratlar arasinda dolasti Oyrak Kalmuk Ja Lama Emirsana nin torunu oldugunu iddia etti ve daha sonra 1890 larda Bati Mogolistan da Mancu karsiti propaganda vaaz ederek ve Cing hanedaninin devrilmesi cagrisinda bulunarak Emirsana nin reenkarnasyonu oldugunu iddia etti Ja Lama birkac kez tutuklandi ve sinir disi edildi Ancak 1910 da Altay daki Cungarya daki Oyrat Torgutlarina geri dondu ve 1912 de dis Mogollarin Mancu Ambani nin ayrilmayi reddettigi ve yeni ilan edilen bagimsiz Mogol devletiyle savastigi Hovd daki son Cing garnizonuna bir saldiri duzenlemesine yardim etti Hovd ele gecirildikten sonra Mancu Cing kuvveti Mogollar tarafindan yenildi ve katledildi Ja Lama Sincan daki Oyrat geri kalanlarina sunlari soyledi Ben Rus Carinin kralligindan dilenci bir kesisim ama buyuk Mogollardan dogdum Surulerim Volga uzerinde su kaynagim Irtis tir Benimle birlikte bircok kahraman savasci var Bircok zenginligim var Simdi guc savasinin basladigi zamanda siz dilencilerle Oyratlarin kalintilariyla bulusmaya geldim Dusmani destekleyecek misin Vatanim Altay Irtis Khobuk sari Emil Bortala Ili ve Alatay dir Burasi Oyrat ana vatani Koken olarak Mahakala nin reenkarnasyonu Emirsana nin buyuk torunu Maralbasi atinin sahibiyim Ben Dambijantsan kahramani dedikleri kisiyim Otlaklarimi kendi topragima tasimaya tebaami ve kolelerimi toplamaya iyilik yapmaya ve ozgurce hareket etmeye geldim Ja Lama Hovd merkezli bir Oyrat beyligi kurdu o ve Altayli Oyrat arkadaslari orijinal Oyrat imparatorlugunu yeniden kurmak ve bati Cin ve Mogolistan gocebelerinden olusan baska bir buyuk birlesik Oyrat ulusu insa etmek istedi ancak Rus Kazaklari tarafindan tutuklandi ve yerel Mogollar asiriliklarindan sikayet ettikten sonra Mogol hukumetinin talebi uzerine 1914 te sinir disi edildi ve Oyrat ayrilikci bir devlet kuracagi ve onlari Halha Mogollarindan ayiracagi korkusuyla sinir disi edildi JaLama 1918 de Mogolistan a dondu ve faaliyetlerine devam etti ve gecen karavanlari gasp ederek kendini destekledi ancak 1922 de Damdin Suhbatur yonetimindeki yeni Komunist Mogol yetkililerinin emriyle olduruldu Mogollar zaman zaman kuzey Sincan daki Cungarya nin tarihi Oyrat Cungar Mogol bolgesinin Pan Mogolizm adina Mogol devletine eklenmesini savundular 1918 de Buryat Mogol Transbaykal Kazak Atamani Grigori Semyonov bir Buyuk Mogol Devleti ilan etti ve Oyrat Mogol topraklarini Sincan in bazi kisimlarini Transbaykal Ic Mogolistan Dis Mogolistan Tandi Uranhay Hovd Hu lun pei erh ve Tibet i birlestirmeyi planladi Buryat Mogol Agvan Dorzhiev Tarbagatai Ili ve Altay gibi Oyrat Mogol bolgelerinin Dis Mogol devletine eklenmesini savunmaya calisti Cin in kiskirtilacagi endisesiyle Oyrat Cungarya nin yeni Dis Mogol devletine eklenmesi onerisi Sovyetler tarafindan reddedildi Uygur Muslumanlari Hindular dini islerini halka acik bir sekilde yerine getirmeye calisinca Hint Hindu tuccarlara karsi ayaklandilar Uygurlar 1907 de Isvec Hristiyan misyonuna da saldirdilar 1923 te Kasgar da Muslumanlar arasinda Isvecli misyonerlere karsi Hristiyan karsiti bir cete patlak verdi Uygur lideri Abdullah Bugra Yarkent merkezli Isvecli misyonerlere siddetle fiziksel olarak saldirdi ve onlari idam etmeyi planladi ancak yalnizca Ingiliz Aksakal in kendilerine yardim etmesi sayesinde surgun edildiler 1930 larda Sincan daki Kumul Isyani sirasinda Budist duvar resimleri Muslumanlar tarafindan tahrip edildi Sincan savaslari 1933 1945 Birinci Dogu Turkistan Cumhuriyeti 1930 larin basinda Vali Jin Shuren e karsi isyanlarin ardindan Kasgar da bir isyan 1933 te kisa omurlu Birinci Dogu Turkistan Cumhuriyeti nin Birinci DTIC kurulmasi ile sonuclandi DTIC kuzeyde Aksu dan guneyde Hotan a kadar Tarim Havzasi cevresinde otorite talep etti ve 1934 te Cinli Musluman savas agasi Ma Zhongying in ordulari tarafindan bastirildi Ikinci Dogu Turkistan Cumhuriyeti Sheng Shicai Mao Zedong un kardesi Mao Zemin de dahil olmak uzere bir grup Cinli Komunisti Sincan a davet etti ancak 1943 te kendisine karsi bir komplo kurulmasindan korkan Sheng Mao Zemin de dahil olmak uzere tum Cinli Komunistleri oldurdu 1944 yazinda Ili Isyani sirasinda simdi kuzey Sincan da bulunan Ili Kazak Ozerk Ili nde bu kez Sovyet destegiyle Ikinci Dogu Turkistan Cumhuriyeti Ikinci DTC kuruldu Cin de bilindigi haliyle Uc Bolge Devrimi Urumci deki Milliyetci eyalet hukumetini tehdit etti Sheng Shicai iktidardan dustu ve Zhang Zhizhong Ikinci DTC ve SSCB ile bir ateskes muzakeresi icin Nankin den gonderildi Sikintili bir koalisyon eyalet hukumeti kuruldu ve ayri yonetimlerle Sincan a nominal bir birlik getirdi Koalisyon hukumeti Cin Ic Savasi nin bitiminde muzaffer Cinli Komunistlerin 1949 da Sincan a girmesiyle sona erdi Ikinci DTC nin liderligi Sovyetler Birligi tarafindan Cinli Komunistlerle muzakere etmeye ikna edildi Bu liderlerin cogu Agustos ayi sonlarinda Pekin deki bir baris konferansina giderken bir ucak kazasinda oldu Saifuddin Azizi liderligindeki kalan liderlik yeni kurulan Cin Halk Cumhuriyeti ne katilmayi kabul etti Sincan daki Milliyetci askeri komutanlar Tao Zhiyue ve eyalet valisi Burhan Sehidi Eylul ayinda Halk Kurtulus Ordusu na HKO teslim oldu Osman Batur yonetimindeki Kazak milisleri 1950 lerin baslarina kadar HKO ya direndi CHC nin Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Sincan Eyaleti nin yerini alarak 1 Ekim 1955 te kuruldu Han ve Uygurlar arasindaki evlilikler Urumci de Uygur Han Cinli erkeklerle evlenen Musluman kadinlar 11 Temmuz 1947 de Uygur Musluman ordulari tarafindan saldiriya ugradi ele gecirildi ve kacirildi Yasli Uygur Musluman erkekler kadinlarla zorla evlendi Kaosa tepki olarak saat 23 00 te sokaga cikma yasagi uygulandi Musluman Uygur kadinlarla Han Cinli erkekler arasindaki evlilikler Uygur lideri Isa Yusuf Alptekin i cileden cikardi Karisik Han Uygur ciftleri ebeveynlerini ve bazen de Sincan i tamamen terk etmeleri icin baski gordu 1911 den 1949 a kadar olan Cumhuriyet doneminde Han askeri generalleri Uygur kadinlar tarafindan takip edildi ve bu kadinlar onlara kur yapti 1949 da Komunistler iktidari ele gecirdiginde Uygur nufusu bu kadinlari milliy munapik etnik pislik olarak damgaladi ve onlari Han ortaklarina Tayvan a ve Asil Cin e tasinma konusunda eslik etmeye zorladi ve tehdit etti Uygur ebeveynler bu tur kadinlari egitim kurumlarina gitmek icin Asil Cin de bir yere tasindiktan sonra erkek ya da kadin cocuklarindan hicbirini Sincan a iade etmemeleri konusunda uyardi Bu diger Uygurlardan dislanma ve kinamalardan kacinmak icindi Bir Han erkeginin Uygur bir kadinla ciktigi ve ardindan bir Han erkeginin ve ablasinin Uygur toplulugunu annesini kinamasi ve taciz etmesi icin kiskirttigi bir vakaydi Cin Halk Cumhuriyeti 1949 dan gunumuze Saifuddin Azizi Xi Zhongxun Cinli Si Cinping in 6 buyuk liderinin babasi Burhan Sehidi Sincan daki Osman Batur Kazak isyaninin basarili bir sekilde bastirilmasindan sonra Temmuz 1952 de Halk Kurtulus Ordusu tarafindan devralma Ili Isyani sirasinda Sovyetler Birligi 1944 ten 1949 a kadar kuzey Xinjiang da simdiki Ili Kazak Ozerk Ili nde Ili Tarbagatay ve Altay Bolgeleri Cin Cumhuriyeti Kuomintang kontrolu altinda Ikinci Dogu Turkistan Cumhuriyeti ni 2 DTC kurmalari icin Uygur ayrilikcilarini destekledi Halk Kurtulus Ordusu 1949 da Sincan a girdi ve Kuomintang komutani Tao Zhiyue eyaleti onlara teslim etti Cin Halk Cumhuriyeti ne gore 2 DTC Cin deki komunist devrimin olumlu bir parcasi olan Sincan devrimiydi 2 DTC Cin Halk Cumhuriyeti nin Sincan i ilhaki olarak bilinen bir surec olan Sincan a girdiginde CHKO ya katildi ve memnuniyetle karsilandi kaynak belirtilmeli Uygur milliyetcileri genellikle 1949 da Sincan nufusunun 5 inin Han oldugunu ve diger 95 inin Uygur oldugunu iddia ederek Kazaklarin Sibolarin vb varligini sildigini ve Hanlarin 1800 de Cing Hanedani doneminde Sincan nufusunun yaklasik ucte biri oldugu gercegini gormezden geldigini iddia etmektedirler Ozerk bolge 1 Ekim 1955 te kuruldu 1955 te Cin deki ilk modern nufus sayimi 1953 te yapildi Uygurlar Sincan in 5 11 milyonluk toplam nufusunun 73 u olarak sayildi Sincan bir butun olarak Uygur Ozerk Bolgesi olarak belirlenmis olsa da 1954 ten beri Sincan in topraklarinin 50 sinden fazlasi 13 yerli Uygur olmayan grup icin ozerk alanlar olarak belirlenmistir CHC nin ilk nukleer denemesi 16 Ekim 1964 te Sincan daki Lop Nur da gerceklestirildi Testlere Seytanin davranisi olarak belirgin bir sekilde karsi cikmasiyla taninan Japon fizikci Jun Takada sonucta ortaya cikan radyasyon nedeniyle 100 000 ila 200 000 kisinin oldurulmus olabilecegini one surdu Scientific American makalesine gore Jun Takada nin Cin e girmesine izin verilmedi Ayrica ABD eski Sovyetler Birligi ve Fransa tarafindan yapilan testlerden radyasyon etkilerini arastirdi Ancak Lop Nur bolgesi 1920 lerden beri kalici olarak yerlesim gormemistir Bunun nedeni yaklasik 200 000 kilometrekare 77 220 sq mi yuzolcumune sahip ve Sadece 0 16 km2 nufus yogunluguna sahip Cakilik Ilcesinde Taklamakan ve Kumdag colleri arasinda yer almasidir Ayrica Cin medyasi Takada nin arastirmalarini reddetti Bolgeye Han gocu CHC Han gocunu seyrek nufuslu Cungarya ya Cungar Havzasi tesvik etti 1953 ten once Sincan nufusunun cogu 75 Tarim Havzasi nda yasiyordu bu nedenle yeni Han gocmenleri Cungarya ve Tarim arasindaki nufus dagilimini degistirdi Yeni Cinli gocmenlerin cogu kuzeydeki Cungarya bolgesinde goclerini sonlandirdi Han ve Hui Cungarya nin sehirlerinde nufusun cogunlugunu olustururken Tarim in Kasgar sehirlerindeki nufusun cogunu Uygurlar olusturuyordu Dogu ve Orta Cungarya bu Han ve Hui topluluklarinin yogunlastigi belirli alanlardir Uygur Sorunu Sincan catismasi Cin in uzak batisindaki Sincan eyaletinde bolgedeki en buyuk grubu olusturan bir Turk azinlik etnik grubu olan Uygurlar merkezli bir catismadir Han Cinlilerinin 1950 lerden 1970 lere devlet destekli kitlesel gocu Cin kulturel birligini tesvik eden ve Uygur kimliginin belirli ifadelerini cezalandiran hukumet politikalari ve ayrilikci hareketlere sert tepkiler gibi faktorler Uygurlar ile eyalet polisi ve Han Cinlileri arasindaki gerginligi tirmandirdi Bu hem sik sik terorist saldirilar hem de daha genis capli halk huzursuzluk olarak Temmuz 2009 Urumci baskaldirilari gibi kendisini gostermistir Son yillarda hukumet politikasi kitlesel gozetim artan tutuklamalar ve yuz binlerce Uygur ve diger Musluman azinlik gruplarinin uyelerini barindirdigi tahmin edilen bir yeniden egitim kamplari ile belirginlesti Uygur milliyetciligi Turgun Almas gibi Uygur milliyetci tarihcileri Uygurlarin 6000 yil boyunca Cinlilerden farkli ve bagimsiz olduklarini ve Uygur olmayan tum halklarin Sincan a yerli olmayan gocmenler oldugunu iddia etmektedir Bu kurgulanmis tarih o kadar basariliydi ki Cin 1991 de Uygur tarihciligi yayinlanmasini durdurdu Cinli tarihciler bolgenin eski zamanlardan beri cok kulturlu oldugunu ifade ederek ve Han in 2000 yillik tarihine isaret ederek ve Sincan daki Mogol Kazak Ozbek Mancu Hui Sibo yerlilerinin tarihini belgeleyerek ve Huigu nun CHC hukumeti tarafindan Uygur ile esit Mogolistan dan 9 yuzyilda nispeten gec batiya gocunu vurgulayarak Uygur milliyetcilik iddialarini curutmeye calistilar Ancak Bovingdon hem Uygur hem de Cin anlatilarinin karmasik ve ic ice gecmis tarihsel gercekler ve gelismelerle uyusmadigini belirterek Han Hanedani nin MO 206 MS 220 Sincan i MO 120 den sonra kontrol etmek icin askeri koloniler tuntian ve komutanliklar kurdugunu Tang Hanedani nin 618 907 da Sincan in cogunu An Lusan Isyani na kadar kontrol ettigini belirtti 9 yuzyilda Uygur Hanligi nin yikilmasindan sonra Uygurlar Orhun Nehri vadisinin Mogol cekirdek topraklarindan Mogolistan Ic Mogolistan ve Sibirya dan Sincan a goc ettiler Uygur adi aslen 9 yuzyilda Tarim Havzasi ndaki bir Budist halkla iliskilendirildi ancak 15 yuzyilda Sovyetler Birligi tarafindan 20 yuzyilda yeniden canlandirilincaya kadar tamamen ortadan kalkti Bovingdon Cin in arzu edilen tarihsel kayitlardaki bosluklari doldurmasi gereken bir anlati insa etmede benzer sorunlarla karsi karsiya oldugunu belirtmektedir Sincan da Cin Sovyet catismalari Sovyetler Birligi Uygur milliyetci propagandasini ve Cin e karsi Uygur ayrilikci hareketlerini destekledi Sovyetler Sincan da propaganda yoluyla ayrilikci faaliyetleri kiskirtti Kazaklari Sovyetler Birligi ne kacmaya ve Cin e saldirmaya tesvik etti Cin Sincan Sovyet sinir bolgesini ozellikle Han Bingtuan milisleri ve ciftcilerle guclendirerek yanit verdi 1967 den sonra Sovyetler Radyo Taskent araciligiyla Uygurlari Cinlilere karsi ayaklanmaya tesvik eden yayinlarini yogunlastirdi ve Cin sinirina saldirmak icin ayrilikci gerilla savascilarini dogrudan barindirip destekledi 1966 da Cin e yonelik Sovyet destekli ayrilikci saldirilarin sayisi 5 000 di 1962 de Cin Sovyet ayriligindan sonra Sincan a bagimsizlik vadeden Sovyet propagandasina yanit olarak 60 000 den fazla Uygur ve Kazak Sincan dan Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ne sigindi Uygur surgunleri daha sonra Cin i sozde Sovyetlesmis gocmenlerden toplanan binlerce Uygur kurtulus ordusu soylentileriyle tehdit etti 1968 de Sovyetler Birligi Cin e karsi siddetli bir ayaklanma baslatmak icin zamaninin en buyuk militan Uygur ayrilikci orgutu olan Dogu Turkistan Halkin Devrimci Partisi ni DTHDP finanse etmeye ve desteklemeye dahil oldu 1970 lerde Sovyetler de Cinlilere karsi savasmak icin Dogu Turkistan Birlesik Devrimci Cephesi ni DTBDC destekledi 1966 67 de Cin ve Sovyet gucleri sinir boyunca catisirken kanli olaylar alevlendi Sovyetler Cin karsiti gerillalari egitti ve Uygurlari Cin e karsi ayaklanmaya cagirdi ve ulusal kurtulus mucadelelerini destekledi 1969 da Cin ve Sovyet gucleri Sincan Sovyet siniri boyunca dogrudan birbirleriyle savasti Eski Sovyet destekli DTBDC lideri Yusupbek Muhlisi tarafindan 1990 larda Sincan daki siddetli ayaklanmalar hakkinda yanlis iddialarda bulunan ve hem Cinli gocmenlerin hem de Sincan daki toplam Uygurlarin sayisini abartan saldirgan ve kavgaci basin aciklamalari zinciri yapildi Urumci Sincan Ozerk Bolgesi nin en buyuk sehri oldu Sincan in Cin icin onemi Sovyetlerin 1979 da Afganistan i isgalinden sonra artti ve Cin in Sovyetler tarafindan kusatildigi algisina yol acti Cinliler Sovyet isgali sirasinda Afgan mucahitlerini desteklediler ve Sovyet azinliklarinin daha iyi yasadigini ve Muslumanlari isyana tesvik ettigini iddia eden Sincan a yapilan Sovyet propaganda yayinlarina karsi koymak icin Uygurlara Afgan Muslumanlara yonelik Sovyet vahseti raporlarini yayinladilar Cin radyosu Kazaklar gibi Orta Asya etnik azinliklarina Sovyet karsiti yayinlar yapti Sovyetler Cin birliklerinin Sovyetler Birligi ne saldirmasi ve Orta Asya ya girmesi durumunda Rus olmayan Kazak Ozbek ve Kirgizlar arasinda sadakatsizlikten korkuyordu Ruslar Orta Asyalilar tartistiklarinda Cinliler buraya gelene kadar bekleyin size neyin ne oldugunu gosterecekler sozleriyle kiskirtildilar Cinli yetkililer Sincan daki Han gocmenlerini bolgeyi Sovyetler Birligi ne karsi savunmak icin hayati olarak gorduler Cin Kasgar ve Hotan yakinlarinda Afgan Mucahidlerini egitmek icin kamplar acti ve onlara yuz milyonlarca dolar degerinde kucuk silah roket mayin ve tanksavar silahi sagladilar Olaylar 1970 lerin sonlarinda Cin ekonomik reformu esit olmayan bolgesel kalkinmayi siddetlendirdiginden daha fazla Uygur Sincan sehirlerine goc etti ve bazi Hanlar da bagimsiz ekonomik ilerleme icin Sincan a goc etti Artan etnik temas ve emek rekabeti 1997 Urumci otobus bombalamalari gibi 1990 lardaki Uygur ayrilikci eylemleriyle ayni zamana denk geldi 1980 lerde bir dizi ogrenci gosterisinden sonra Nisan 1990 daki Baren Kasabasi isyani 20 den fazla olume yol acti 1997 yilinda Gulca Olayi ve Urumci otobus bombalamasi meydana gelirken polis Dogu Turkistan Islam Partisi nden dini ayrilikcilarla savasmaya devam etti Son olaylar arasinda 2007 Sincan baskini 2008 yilinda China Southern Airlines ucusunda engellenen intihar bombasi girisimi ve Pekin Olimpiyatlari ndan dort gun once on alti polis memurunun olumuyle sonuclanan 2008 Sincan saldirisi yer almaktadir Diger olaylar arasinda Temmuz 2009 Urumci baskaldirilari Eylul 2009 Sincan karisikligi ve 376 kisinin yargilanmasina yol acan 2010 Aksu bombalamasi yer almaktadir 2013 ve 2014 te tren istasyonlarina ve bir pazara yapilan ve 70 kisinin olumune ve yuzlercesinin yaralanmasina neden olan bir dizi saldiri hukumetin 12 aylik bir baskisiyla sonuclandi Teror suclamalarindan hukum giyen 94 kisinin yer aldigi iki toplu ceza davasinda uc kisi olum cezasina carptirildi diger saniklar uzun hapis cezalari aldi Uygur soykirimi 2014 ten bu yana Xi Jinping Yonetimi altindaki Cin hukumeti bir milyondan fazla Musluman in cogu Uygur herhangi bir yasal surec olmaksizin gizli gozalti kamplarinda tutulmasina yol acan bir politika izledi bu hareket Holokost tan bu yana etnik ve dini azinliklarin en buyuk olcekli tutuklanmasi halini aldi Politikayi elestirenler bunu Sincan in Cinlilestirilmesi olarak tanimladilar ve bunu bir etnik soykirim veya kulturel soykirim olarak adlandirirken bircok aktivist bagimsiz STK insan haklari uzmani hukumet yetkilileri ve Dogu Turkistan Surgun Hukumeti bunu soykirim olarak nitelendirdi Bu sure boyunca Sincan Uygur Ozerk Bolgesi hukumeti ve Cin Komunist Partisi CKP il komitesi tarafindan isletilen Sincan yeniden egitim kamplari toplama kamplari 2014 te duyurulan bir politika olan terore karsi halk savasinin bir parcasi olarak Uygurlara ve diger Muslumanlara beyin yikama kamplari olarak kullanildi Kamplar bircok ulke ve insan haklari orgutu tarafindan insan haklari ihlalleri ve kotu muamele iddiasiyla elestirildi bazi kisiler soykirim iddiasinda bulundu ancak bazi insanlar kamplari desteklediklerini belirtti Mayis 2018 de ABD Savunma Bakan Yardimcisi Hint Pasifik Guvenlik Islerinden Sorumlu Yardimcisi Randall Schriver en az bir milyon ama muhtemelen uc milyona yakin vatandasin toplama kamplari olarak nitelendirdigi gozalti merkezlerinde hapsedildigini soyledi Agustos 2018 de Birlesmis Milletler Irk Ayrimciliginin Ortadan Kaldirilmasi Komitesi nde bir ABD temsilcisi olan Gay McDougall komitenin Cin deki 1 milyon etnik Uygur un yeniden egitim kamplarinda tutulduguna dair bircok guvenilir rapor aldigini soyledi Temmuz 2019 da Politik Risk Dergisi nde yazan bagimsiz arastirmaci Adrian Zenz Sincan yeniden egitim kamplarinda gozaltina alinan insan sayisi icin 1 5 milyon ust spekulatif sinir tahmin ettigini ifade etti Adrian Zenz Kasim 2019 da Sincan daki gozalti kamplarinin sayisinin 1 000 i astigini tahmin ettigini ifade etti Kasim 2019 da George Friedman 10 Uygurdan 1 inin yeniden egitim kamplarinda tutuldugunu tahmin ettigini ifade etti Kamuoyu raporlari Uygurlarin kamplarda yogunlasmasinin Uygur dini uygulamalarinin bastirilmasi siyasi telkin agir kotu muamele ve zorla kisirlastirma zorla kurtaj ve dogum kontrol ilaclari ve implantlarin zorla kullanimi dahil olmak uzere bircok insan haklari ihlallerine iliskin olayi gozler onune serdi Egitim 1949 dan 2001 e kadar bolgede egitim 1 335 ten 6 221 e ilkogretim okulu 9 dan 1 929 a ortaokul ve 1 den 21 e yuksek ogrenim kurumlari ile buyuk olcude genisledi Genc ve orta yasli insanlar icin okuryazarlik orani 2 nin altina dusmustur Tarim bilimi colde yenilikci yol yapim yontemlerinin yani sira bolgeye de girdi Kulturel olarak Sincan da 1949 da hic olmamasina kiyasla 81 halk kutuphanesi ve 23 muze yer almaktadir Sincan da 1952 de 4 gazete yer almasina karsin gunumuzde 44 dilde 98 gazeteye ev sahipligi yapmaktadir Resmi istatistiklere gore doktorlarin saglik calisanlarinin kliniklerin ve hastane yataklarinin insanlara orani ulke ortalamasini asmis ve asilama oranlari 85 e ulasmistir Ayrica bakinizTurk gocu Sincan daki El KaideNotlar Tarihsel hesaplardan Buyuk Iskender in Baktriya dan Roksana bir Sogd kadinla evlenmis oldugu bilinmektedir Iskender ayrica askerlerini ve generallerini yerli kadinlarla evlenmeye tesvik etti sonuc olarak Seleukos Imparatorlugu ve Greko Baktriya Kralligi nin daha sonraki krallari karisik bir Pers Yunan etnik kokenine sahip oldu Lucas Christopoulos soyle yazar Sampul mezarliginin krallari ya da askerleri Seleukos Imparatorlugu nda yasayan ikinci nesil Yunan somurgecilerinin cogu gibi annelerinin yanindan helenlesmis Persler Bati Iskitleri ya da saca Iranlilardan olusan homojen bir ordu gibi cesitli kokenlerden gelmektedir Pers Hindistan ve Orta Asya da kalan Buyuk Iskender in askerlerinin cogu yerli kadinlarla evlendi bu yuzden onde gelen generalleri cogunlukla babalarinin tarafindan Yunanlardi ya da Greko Makedon buyukbabalari vardi Antiochos un Pers bir annesi vardi ve daha sonraki tum Hint Yunanlar ya da Greko Baktriyalilar sikkelerinde hem Yunan hem de Baktriya simgelerini kullandiklari ve onlarin yerel tanrilarina ibadet ettikleri icin halk arasinda yerliler olarak saygi gordu Sampul mezarligindan gerceklestirilen DNA testi sakinlerin Akdeniz in dogu kesiminde maternal kokenleri oldugunu gostermektedir Antik caglardan beri Tarim Havzasi ndan Yesim kaynagi arkeolojik olarak iyi belgelenmistir Eski Cin yoneticilerinin yesime guclu bir bagliligi oldugu iyi bilinmektedir Zheng Zhenxiang tarafindan Shang Hanedani nin Fuhao mezarindan ortaya cikarilan tum yesim esyalari 750 den fazla parca modern Sincan daki Hotan dan ele gecirildi MO ilk binyilin ortalarinda Yueciler buyuk tuketicilerin tarimsal Cin in onde geleni oldugu Yesim ticaretiyle ugrasti Bu kaynaklara gore daha iyi kaynak gerekli Yueciler aslen Qilian ya da Tanri Daglari Tian Shan ve Dunhuang arasindaki bolgede yasiyordu ancak Hiung nu tarafindan yenildikten sonra Dayuan in otesinde Daxia halkina saldirip ele gecirdikleri ve krallarinin sarayini Gui Oxus Nehri nin kuzey kiyisinda kurduklari batiya tasindilar Batiya gidemeyen az sayida insan kucuk Yueci olarak bilinen Guney Daglarindaki Qiang barbarlarina sigindi Millward tum Sincan in Han Hanedani boyunca Cin bolgesi oldugu izlenimi daha sonraki tarihcilerin bu karisik kaydin belirli yonlerine vurgu yapmasindan kaynaklanan bir carpitmadir Bu durumda tarihciler ordulardan daha guclu olduklarini kanitladilar Chan Budizmi ni Cin e tanittigi soylenen Bati Bolgeleri nden Bodhidharma yla karsilastirin Bati Jin Hanedani 266 420 4 yuzyilin basinda kuzeyden gelen gocebeler tarafindan art arda istila dalgalarina yenik dustu Eski Liang Eski Qin daha sonra Liang ve Bati Liang da dahil olmak uzere kuzeybati Cin i birbiri ardina yoneten kisa omurlu kralliklar Tarim Havzasi nda cesitli derecelerde ve basari derecelerinde nufuzunu korumaya calisti Kuzey Cin in Kuzey Vey Imparatorlugu altinda nihai yeniden birlesmesinden sonra gunumuzdeki Sincan in guneydogu ucte birine kadar uzaniyordu kaynak belirtilmeli Ana etkilerden biri daha sonra Avrupa ya tanitildigi Islam dunyasina Cin kagit yapim teknolojisini tanitmakti Orta Asya daki Cuy Vadisi nde Cinliler bolgeyi terk ettikten sonra Tang paralari kopyalanmaya ve basilmaya devam etti Gunumuzde Guney Tarim havzasinda hem Cin hem de Karoshthi karakterlerine sahip madeni paralar bulunmustur Musluman yazarlar Balkh ta Tamghaji gumus sikkeleri nin sawmha yi ṭamghaji bulundugunu tafghaji ise Yazarababibi tarafindan kullanildigini Ḥabibi ise Karahanli lideri Bori Tigin in Ibrahim Tamghaj Khan potansiyel olarak paralari basan kisi oldugunu yazdi Karahanli ve onlarin Karluk atalari gibi Musluman Orta Asyalilar ayni unvanlari kullanarak Orta Asya da Cin yonetiminin mirasini korudu Turkce Turkcede Cin Hani تمغاج خان Tamghaj Khan or Tawgach ve Cin deki Dogu nun Krali Cin Hani unvani Tamghaj Khan تمغاج خان Karahanli liderleri icin kullanilirdi ve sikkelerde gorulurdu Hitay liderleri Liao Hanedani ndan Khan of Chin Hani olarak adlandirilirdi Arapca Arapca ملك المشرق أو الشرق والصين malik al mashriq or al sharq wa l ṣin Abbasid halifesi tarafindan Tamgaj Hanina Semerkand Kagani Yusuf b Hasan tarafindan verilen bir unvan Aladdin Cin de yer alan bir Arap Islam hikayesi Orta Asya ya atifta bulunmus olabilir Pers destani Sehname de Cin ve Turkistan eame olarak kabul edilir Turkistan Hanina Cin Hani denir Albert von Le Coq 1913 mavi gozlu kizil sacli kesisin bir Tohar oldugunu varsaymasina ragmen modern bilim insanlari etnik Sogdlar ile ayni magara tapinaginda No 9 benzer Kafkas figurlerini soyle tanimladilar Tang Cin 7 8 yuzyil ve Uygur egemenligi 9 13 yuzyil donemlerinde etnik azinlik toplulugu olarak Turfan da yasayan Dogu Iran halki Insan Haklari Izleme Orgutu gozaltina alinan nufusun tahminlerinin asagidaki derlemesini verir Adrian Zenz New Evidence for China s Political Re Education Campaign in Xinjiang China Brief vol 18 issue 10 May 15 2018 accessed August 24 2018 Chinese Human Rights Defenders CHRD and Equal Rights Initiative ERI China Massive Numbers of Uyghurs amp Other Ethnic Minorities Forced into Re education Programs August 3 2018 accessed August 24 2018 Zenz tutuklu sayisini Uygur surgunleri tarafindan isletilen bir Turk televizyon kanali tarafindan yayinlanan sizdirilan bir Sincan polis raporundan ve Radio Free Asia nin raporlarindan tahmin ederek tahmin etti CHRD ve ERI CHRD ile yapilan gorusmeler sirasinda Kasgar Ili ndeki duzinelerce Uygur koylusunun bildirdigi gibi koylerde gozaltina alinan kisilerin yuzdelerini tahmin ederek tahminde bulundu kaynak Human Rights Watch 9 Eylul 2018 10 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ocak 2019 KaynakcaOzel Li 2010 s 1 a b British Library 2004 Whitfield Susan Sims Williams Susan Whitfield Ed The Silk Road Trade Travel War and Faith illustrated Serindia Publications Inc s 27 ISBN 9781932476132 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2020 Fairbank K John The Cambridge History of China Cambridge University Press 1978 p 269 0 521 24327 0 C Michael Hogan Silk Road North China the Megalithic Portal ed A Burnham 2 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beller Hann 2007 p 34 5 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2022 Liu amp Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 78 Liu amp Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 69 Liu amp Faure 1996 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 70 Liu amp Faure 1996 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 67 Liu amp Faure 1996 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 77 The Turks in World History Oxford University Press 15 Ekim 2004 ss 242 ISBN 978 0 19 988425 4 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Discover Magazine 28 Mart 2008 21 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Discover Magazine 22 Eylul 2009 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Eurasian Crossroads A History of Xinjiang illustrated Columbia University Press 2007 s 43 ISBN 978 0231139243 18 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mart 2014 Khazaria com 29 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2013 PDF 27 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Li 2010 s 10 Christopoulos Lucas August 2012 Hellenes and Romans in Ancient China 240 BC 1398 AD in Victor H Mair ed Sino Platonic Papers No 230 Chinese Academy of Social Sciences University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations pp 15 16 ISSN 2157 9687 a b c Chengzhi Xie Chunxiang Li Yinqiu Cui Dawei Cai Haijing Wang Hong Zhu Hui Zhou 2007 Mitochondrial DNA analysis of ancient Sampula population in Xinjiang Progress in Natural Science 17 8 ss 927 933 doi 10 1080 10002007088537493 Christopoulos Lucas August 2012 Hellenes and Romans in Ancient China 240 BC 1398 AD in Victor H Mair ed Sino Platonic Papers No 230 Chinese Academy of Social Sciences University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations p 27 ISSN 2157 9687 Comas 1998 Trading Genes along the Silk Road mtDNA Sequences and the Origin of Central Asian Populations The American Journal of Human Genetics 63 6 1824 1838 doi 10 1086 302133 PMC 1377654 2 PMID 9837835 a b Christopoulos Lucas August 2012 Hellenes and Romans in Ancient China 240 BC 1398 AD in Victor H Mair ed Sino Platonic Papers No 230 Chinese Academy of Social Sciences University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations p 27 amp footnote 46 ISSN 2157 9687 Livius org Roxane 14 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Articles on Ancient History Page last modified 17 August 2015 Retrieved on 8 September 2016 Strachan Edward and Roy Bolton 2008 Russia and Europe in the Nineteenth Century London Sphinx Fine Art p 87 978 1 907200 02 1 For another publication calling her Sogdian see Christopoulos Lucas August 2012 Hellenes and Romans in Ancient China 240 BC 1398 AD in Victor H Mair ed Sino Platonic Papers No 230 Chinese Academy of Social Sciences University of Pennsylvania Department of East Asian Languages and Civilizations p 4 ISSN 2157 9687 Holt Frank L 1989 Alexander the Great and Bactria the Formation of a Greek Frontier in Central Asia Leiden New York Copenhagen Cologne E J Brill pp 67 8 90 04 08612 9 Ahmed S Z 2004 Chaghatai the Fabulous Cities and People of the Silk Road West Conshokoken Infinity Publishing p 61 Magill Frank N et al 1998 The Ancient World Dictionary of World Biography Volume 1 Pasadena Chicago London Fitzroy Dearborn Publishers Salem Press p 1010 0 89356 313 7 Wong 18 Kasim 2008 The Dead Tell a Tale China Doesn t Care to Listen To The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mayis 2019 Mallory amp Mair 2000 p 237 Wade 15 Mart 2010 A Host of Mummies a Forest of Secrets The New York Times 25 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2011 Baumer 2000 p 28 J P Mallory and Victor H Mair The Tarim Mummies p 55 0 500 05101 1 The strange creatures of the Shanhai jing we find recorded north of the territory of the fish dragons the land of the whites Bai whose bodies are white and whose long hair falls on their shoulders Such a description could accord well with a Caucasoid population beyond the frontiers of Ancient China and some scholars have identified these Whites as Yuezhi Mallory amp Mair 2000 pp 260 294 296 314 318 Mallory amp Mair 2000 pp 236 237 a b Coonan 28 Agustos 2006 A meeting of civilisations The mystery of China s celtic mummies The Independent 4 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Aralik 2018 China Ebook HarperPress 2015 ISBN 9780007372089 a b The mystery of China s celtic mummies The Independent Londra 28 Agustos 2006 3 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2008 Mallory amp Mair 2000 pp 317 318 Barber 1999 Mallory amp Mair 2000 p 318 Les Saces Iaroslav Lebedynsky 2 87772 337 2 p 59 China A Historical and Cultural Dictionary by Michael Dillon Liu 2001 pp 267 268 Watson Burton Trans 1993 Records of the Grand Historian of China Han Dynasty II Translated from the Shiji of Sima Qian Chapter 123 The Account of Columbia University Press Revised Edition 0 231 08166 9 0 231 08167 7 pbk p 234 britannica com Encyclopaedia Britannica 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2015 di Cosmo 2004 186 Barfield 1989 di Cosmo 1999 885 966 a b Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 17 19 a b c Millward 2010 s 20 Xavier Tremblay 2007 The Spread of Buddhism in Serindia Buddhism Among Iranians Tocharians and Turks before the 13th Century in Ann Heirman and Stephan Peter Bumbacker eds The Spread of Buddhism Leiden amp Boston Koninklijke Brill p 77 978 90 04 15830 6 a b Millward 2007 s 24 a b c d Millward 2007 s 23 Akhilesh Pillalamarri 2015 Troubled Today China s Xinjiang Has a Long History 24 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Diplomat Millward 2010 s 24 Millward 2007 s 25 Millward 2007 s 27 Millward 2007 s 30 Millward 2007 s 30 31 Zhou Weizhou 周伟洲 1985 吐谷浑史 The Tuyuhu History Yinchuan Ningxia People s Press Beckwith 2009 s 128 129 Hans J Van de Ven Warfare in Chinese History 90 04 11774 1 The Cambridge Illustrated History of China Cambridge University Press 2010 s 111 ISBN 978 0 521 12433 1 a b Kao tsung reign 649 83 and the Empress Wu The Inheritor and the Usurper The Cambridge History of China Volume 3 Sui and T ang China Part I Cambridge University Press 1979 s 228 ISBN 978 0 521 21446 9 a b Military Culture in Imperial China Harvard University Press 2009 ss 183 185 ISBN 978 0 674 03109 8 Sui Tang China and Its Turko Mongol Neighbors Culture Power and Connections 580 800 Oxford University Press 2012 s 190 ISBN 978 0 19 973413 9 Millward 2010 a b c Millward 2007 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 33 41 ISBN 978 0 231 13924 3 a b c d e Millward 2007 ss 33 41 Millward 2010 s 34 Millward 2010 ss 34 35 a b c d Millward 2010 s 35 Millward s 36 Millward 2007 s 41 Belyaev Vladimir Nastich Vladimir Sidorovich Sergey 2014 Fan and Han The Origins and Uses of a Conceptual Dichotomy in Mid Imperial China ca 500 1200 The coinage of Qara Khitay a new evidence on the reign title of the Western Liao Emperor Yelu Yilie Moskova Russian Academy of Sciences s 3 James A Millward 2007 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press ss 23 ISBN 978 0 231 13924 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 ILAK KHANIDS Encyclopaedia Iranica XII Bibliotheca Persica Press 27 Mart 2012 2004 ss 621 628 9 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Eylul 2015 James A Millward 2007 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press ss 42 ISBN 978 0 231 13924 3 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Michal Biran 15 Eylul 2005 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press ss 99 ISBN 978 0 521 84226 6 6 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Schluessel Eric T 2014 The World as Seen from Yarkand Ghulam Muḥammad Khan s 1920s Chronicle Ma Tiṭayniŋ wa qiʿasi PDF TIAS Central Eurasian Research Series NIHU Program Islamic Area Studies s 13 ISBN 978 4 904039 83 0 18 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Haziran 2016 James A Millward 2007 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press ss 51 ISBN 978 0 231 13924 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Moon Krystyn 2005 Yellowface s 23 ISBN 978 0 8135 3507 4 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Bapsy Pavry 19 Subat 2015 The Heroines of Ancient Persia Cambridge University Press ss 86 ISBN 978 1 107 48744 4 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 the heroines of ancient persia CUP Archive 1930 ss 86 ISBN 978 1 00 128789 8 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Bapsy Pavry Paulet Marchioness of Winchester 1930 The Heroines of Ancient Persia Stories Retold from the Shahnama of Firdausi With Fourteen Illustrations The University Press s 86 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Liliya M Gorelova 1 Ocak 2002 Manchu Grammar Brill s 49 ISBN 978 90 04 12307 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 China s Cosmopolitan Empire The Tang Dynasty Harvard University Press 2009 ss 152 153 ISBN 978 0 674 05419 6 a b Millward 2007 s 36 Sinor 1990 s 317 342 Barfield 1989 s 152 Barfield 1989 s 152 153 Bosworth 2000 s 70 Asimov 1998 s 194 a b Barfield 1989 s 153 Haywood 1998 s 3 2 Bregel 2003 s 20 Wang 2013 s 184 Barfield 1989 s 154 Golden 2011 s 47 Millward 2007 s 50 a b Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 55 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 von Le Coq Albert 1913 Chotscho Facsimile Wiedergaben der Wichtigeren Funde der Ersten Koniglich Preussischen Expedition nach Turfan in Ost Turkistan 4 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Berlin Dietrich Reimer Ernst Vohsen im Auftrage der Gernalverwaltung der Koniglichen Museen aus Mitteln des Baessler Institutes Tafel 19 25 Mayis 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed 3 September 2016 Gasparini Mariachiara A Mathematic Expression of Art Sino Iranian and Uighur Textile Interactions and the Turfan Textile Collection in Berlin 16 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Rudolf G Wagner and Monica Juneja eds Transcultural Studies Ruprecht Karls Universitat Heidelberg No 1 2014 pp 134 163 ISSN 2191 6411 See also endnote 32 16 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed 3 September 2016 Hansen Valerie 2012 The Silk Road A New History Oxford University Press p 98 978 0 19 993921 3 Wong 18 Kasim 2008 The Dead Tell a Tale China Doesn t Care to Listen To New York Times 4 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Kasim 2013 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 49 ISBN 978 0 231 13924 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 TAKATA The Chinese Language in Turfan with a special focus on the Qieyun fragments PDF Institute for Research in Humanities Kyoto University 7 9 25 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Eylul 2015 The Turfan Dialect of Uyghur Otto Harrassowitz Verlag 2005 ss 180 ISBN 978 3 447 05233 7 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Chapter 5 The Qarakhanids A history of Inner Asia Cambridge University Press 2000 ISBN 978 0 521 65704 4 International Dictionary of Historic Places Asia and Oceania Taylor amp Francis 1994 ss 457 ISBN 978 1 884964 04 6 10 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 George Michell John Gollings Marika Vicziany Yen Hu Tsui 2008 Kashgar Oasis City on China s Old Silk Road Frances Lincoln ss 13 ISBN 978 0 7112 2913 6 a b Thum 6 Agustos 2012 Modular History Identity Maintenance before Uyghur Nationalism The Journal of Asian Studies 71 3 627 653 doi 10 1017 S0021911812000629 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Eylul 2014 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 52 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Andre Wink 2002 Al Hind The Slavic Kings and the Islamic conquest 11th 13th centuries BRILL ss 68 ISBN 978 0 391 04174 5 12 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Andre Wink 1997 Al Hind the Making of the Indo Islamic World The Slave Kings and the Islamic Conquest 11Th 13th Centuries BRILL ss 68 ISBN 978 90 04 10236 1 12 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Ira M Lapidus 29 Ekim 2012 Islamic Societies to the Nineteenth Century A Global History Cambridge University Press ss 230 ISBN 978 0 521 51441 5 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 John L Esposito 1999 The Oxford History of Islam Oxford University Press USA ss 351 ISBN 978 0 19 510799 9 Ayla Esen Algar 1992 The Dervish Lodge Architecture Art and Sufism in Ottoman Turkey University of California Press ss 28 ISBN 978 0 520 07060 8 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Svat Soucek 17 Subat 2000 A History of Inner Asia Cambridge University Press ss 84 ISBN 978 0 521 65704 4 The Silk Road A New History Oxford University Press 17 Temmuz 2012 ss 226 ISBN 978 0 19 993921 3 The Silk Road A New History Oxford University Press 17 Temmuz 2012 ss 227 228 ISBN 978 0 19 993921 3 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 53 ISBN 978 0 231 13924 3 15 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 54 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 146 ISBN 978 0 521 84226 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 34 ISBN 978 0 521 84226 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 27 ISBN 978 0 521 84226 6 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Sacred Landscape in Medieval Afghanistan Revisiting the Faḍaʾil i Balkh OUP Oxford November 2013 ss 103 ISBN 978 0 19 968705 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 97 ISBN 978 0 521 84226 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Millward 2010 s 63 Alternative spellings of Chagatai include Chagata Chugta Chagta Djagatai Jagatai Chaghtai etc Black Cyril E Endicott West Elizabeth Matuszewski Daniel C 1991 The Modernization of Inner Asia Armonk N Y M E Sharpe s 57 ISBN 978 1 315 48899 8 Erisim tarihi 20 Kasim 2016 Upshur Jiu Hwa L Terry Janice J Holoka Jim Cassar George H Goff Richard D 2011 Cengage Advantage Books World History 5th Cengage Learning s 433 ISBN 978 1 133 38707 7 23 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Kasim 2016 Dai Matsui A Mongolian Decree from the Chaghataid Khanate Discovered at Dunhuang Aspects of Research into Central Asian Buddhism 2008 pp 159 178 Biran 1997 Culture and Conquest in Mongol Eurasia Cambridge University Press 2004 s 24 ISBN 978 0 521 60270 9 1 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Kasim 2016 Saintly Brokers Uyghur Muslims Trade and the Making of Qing Central Asia 1696 1814 2008 ss 75 ISBN 978 1 109 10126 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 69 ISBN 978 0 231 13924 3 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Hami King brief history back to the original King family ceviri baslik kullanmak icin baslik gerekiyor yardim Cince arsivurl eksik baslik yardim 1 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2016 a b Hamilton Alexander Rosskeen Gibb Bernard Lewis Johannes Hendrik Kramers Charles Pellat Joseph Schacht 1998 The Encyclopaedia of Islam Brill s 677 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 a b 1 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde 3 15 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 96 ISBN 978 0 521 84226 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press 15 Eylul 2005 ss 102 ISBN 978 0 521 84226 6 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 A history of the Moghuls of central Asia being the Tarikh i Rashidi of edited with commentary notes and map by N Elias translated by London Curzon 1898 Millward 2007 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 86 Millward 2007 26 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 87 Millward 2007 16 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 88 ed Starr 2004 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 50 Kim 2008 p 117 8 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Millward 2007 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 90 Millward 2007 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 92 Saintly Brokers Uyghur Muslims Trade and the Making of Qing Central Asia 1696 1814 2008 ss 175 ISBN 978 1 109 10126 3 8 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Newby 2005 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 1 a b Newby 2005 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 Perdue 2009 ss 276 279 Hummel 1944 s 10 Beyond the Pass Economy Ethnicity and Empire in Qing Central Asia 1759 1864 Stanford University Press 1998 s 124 ISBN 0804797927 18 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Empire And the Khanate A Political History of Qing Relations With Khoqand C1760 1860 illustrated BRILL 2005 s 39 ISBN 9004145508 27 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Wang 2017 Between the Ummah and China The Qing Dynasty s Rule over Xinjiang Uyghur Society PDF Journal of Intercultural Studies Kobe University 48 204 1 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang illustrated Columbia University Press 2007 s 108 ISBN 978 0231139243 21 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang illustrated Columbia University Press 2007 s 109 ISBN 978 0231139243 8 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Beyond the Pass Economy Ethnicity and Empire in Qing Central Asia 1759 1864 Stanford University Press 1998 ss 206 207 ISBN 0804797927 Demetrius Charles Boulger The life of Yakoob Beg Athalik Ghazi And Badaulet Ameer of Kashgar Millward 1998 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 21 Millward 2007 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 97 Kim 2004 29 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 218 Millward 1998 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 23 Kim 2004 28 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 15 Newby 2005 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 5 Inner Asia Volume 4 Issues 1 2 2002 25 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 127 Xinjiang China s Muslim Borderland M E Sharpe 15 Mart 2004 ss 30 ISBN 978 0 7656 3192 3 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Millward 2007 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 151 Millward 1998 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 25 Millward 1998 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 245 Millward 1998 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp 20 1 Millward 2007 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 356 Millward 2007 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp 97 8 Liu amp Faure 1996 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 68 Newby 2005 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 254 Newby 2005 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 13 a b Newby 2005 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 111 Newby 2005 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 112 Millward 2007 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 113 Michell 1870 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 Martin 1847 p 21 Millward James A 2007 Eurasian crossroads A history of Xinjiang 978 0 231 13924 3 p 306 Education in Xinjiang 1884 1928 Indiana University 2006 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Xinjiang China s Muslim Borderland M E Sharpe 15 Mart 2004 ss 192 ISBN 978 0 7656 3192 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 331 ISBN 978 90 04 16675 2 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 145 147 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Sacred Routes of Uyghur History Harvard University Press 13 Ekim 2014 ss 63 ISBN 978 0 674 96702 1 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Andrew D W Forbes 9 Ekim 1986 Warlords and Muslims in Chinese Central Asia A Political History of Republican Sinkiang 1911 1949 CUP Archive ss 17 ISBN 978 0 521 25514 1 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Ildiko Beller Hann 2007 Situating the Uyghurs Between China and Central Asia Ashgate Publishing Ltd ss 166 ISBN 978 0 7546 7041 4 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 James A Millward 2007 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press ss 148 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Ondrej Klimes 8 Ocak 2015 Struggle by the Pen The Uyghur Discourse of Nation and National Interest c 1900 1949 BRILL ss 80 ISBN 978 90 04 28809 6 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya PDF 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 1 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi 15 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Cyril Edwin Black Louis Dupree Elizabeth Endicott West Eden Naby 1991 The Modernization of Inner Asia M E Sharpe ss 150 ISBN 978 0 87332 779 4 Henry Walter Bellew 1989 Kashmir and Kashghar A Narrative of the Journey of the Embassy to Kashghar in 1873 74 Asian Educational Services ss 278 ISBN 978 81 206 0510 7 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 81 ISBN 978 90 04 16675 2 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 A Muslim Who Became a Christian Authors On Line Ltd January 2003 ss 82 ISBN 978 0 7552 0069 6 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Sacred Routes of Uyghur History Harvard University Press 2014 ss 178 ISBN 978 0 674 59855 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Sacred Routes of Uyghur History Harvard University Press 13 Ekim 2014 ss 179 ISBN 978 0 674 96702 1 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Struggle by the Pen The Uyghur Discourse of Nation and National Interest c 1900 1949 BRILL 8 Ocak 2015 ss 84 ISBN 978 90 04 28809 6 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Sacred Routes of Uyghur History Harvard University Press 13 Ekim 2014 ss 181 ISBN 978 0 674 96702 1 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 60 ISBN 978 90 04 16675 2 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 62 ISBN 978 90 04 16675 2 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 63 ISBN 978 90 04 16675 2 8 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 61 ISBN 978 90 04 16675 2 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Sykes amp Sykes 1920 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 240 Struggle by the Pen The Uyghur Discourse of Nation and National Interest c 1900 1949 BRILL 8 Ocak 2015 ss 154 ISBN 978 90 04 28809 6 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 a b Community Matters in Xinjiang 1880 1949 Towards a Historical Anthropology of the Uyghur BRILL 2008 ss 64 ISBN 978 90 04 16675 2 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Warlords and Muslims in Chinese Central Asia A Political History of Republican Sinkiang 1911 1949 CUP Archive 9 Ekim 1986 ss 6 ISBN 978 0 521 25514 1 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 After You Marco Polo Pickle Partners Publishing 27 Ocak 2016 ISBN 978 1 78625 824 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 208 ISBN 978 0 231 13924 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Xinjiang China s Muslim Borderland M E Sharpe 15 Mart 2004 ss 73 ISBN 978 0 7656 3192 3 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Uyghur Nation Reform and Revolution on the Russia China Frontier Harvard University Press 4 Nisan 2016 ss 319 ISBN 978 0 674 97046 5 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Znamenski 2011 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde pp 27 28 29 Universitat Bonn Ostasiatische Seminar 1982 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 164 Lattimore amp Nachukdorji 1955 5 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 57 Croner 2009 3 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 11 Croner 2010 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 11 Pegg 2001 20 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 268 ed Sinor 1990 20 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 5 Baabar 1999 20 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 139 Baabar Bat Ėrdeniĭn Baabar 1999 27 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 139 Mongolia Society 1970 7 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 17 Mongolia Society 1970 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 17 Perdue 2009 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 493 Palmer 2011 8 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 59 Dupree amp Naby 1994 4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 55 Znamenski 2011 30 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 40 Znamenski 2011 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 41 Andreyev 2003 22 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 139 Andreyev 2014 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 285 Znamenski 2011 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 138 Znamenski 2011 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 141 Sanders 2010 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 188 Morozova 2009 31 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 39 Paine 1996 pp 316 7 Andreyev 2014 28 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 274 Andreyev 2014 19 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 275 Mission and Revolution in Central Asia The MCCS Mission Work in Eastern Turkestan 1892 1938 PDF STUDIA MISSIONALIA UPSALIENSIA XXXV Ahman Birgitta tarafindan cevrildi Stockholm Gummessons 1981 s 8 18 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2018 Envoy of the Raj The Career of Sir Clarmont Skrine Indian Political Service Porpoise 1989 s 114 ISBN 978 1 870304 03 0 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Warlords and Muslims in Chinese Central Asia A Political History of Republican Sinkiang 1911 1949 CUP Archive 9 Ekim 1986 ss 87 ISBN 978 0 521 25514 1 12 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 OLD STERILE DEATH LEAVES ITS MARK OVER SINKIANG LIFE Ingilizce 15 24 99 13 Aralik 1943 ISSN 0024 3019 8 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Temmuz 2021 The Ili Rebellion The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang 1944 1949 M E Sharpe 1990 s 74 ISBN 978 0 87332 509 7 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Ili Rebellion The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang 1944 1949 M E Sharpe 1990 ss 164 ISBN 978 0 87332 509 7 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Art of Symbolic Resistance Uyghur Identities and Uyghur Han Relations in Contemporary Xinjiang BRILL 9 Eylul 2013 ss 330 ISBN 978 90 04 25678 1 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 R Michael Feener Islam in World Cultures Comparative Perspectives ABC CLIO 2004 1 57607 516 8 a b cfr org 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2009 a b c d e Bovingdon 2010 Did China s Nuclear Tests Kill Thousands and Doom Future Generations 11 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Scientific American Lop Nur 17 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica Online Retrieved 27 November 2009 Qingnian Cankao or Elite Reference 7 August 2009 Hardcopy article site 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Britannica Educational Publishing 2010 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pletcher 2011 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 318 Falkenheim 2011 3 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 Martyn 1978 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 358 Ethnological information on China 196 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 2 Ethnological information on China 196 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 7 Muslims in the Soviet Union and China 1 Translated by U S Government Joint Publications Service Tehran Iran 1960 Hejira 1380 s 52 translation printed in Washington JPRS 3936 19 September 1960 apps cndls georgetown edu Ingilizce 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mayis 2018 PDF Ingilizce 17 2 Post 9 11 labeling Uighurs terrorists Human Rights Watch April 2005 16 17 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Haziran 2018 Phillips 25 Ocak 2018 The Guardian Ingilizce 19 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2018 Huang Quartz 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2018 Quartz 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2018 Eradicating Ideological Viruses China s Campaign of Repression Against Xinjiang s Muslims Human Rights Watch 9 Eylul 2018 3 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2019 Further independent reports John Sudworth 24 Ekim 2018 China s hidden camps BBC News 5 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2019 Shih Gerry 17 Mayis 2018 Permanent cure Inside the re education camps China is using to brainwash Muslims Business Insider Associated Press 15 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2019 Rauhala Emily 10 Agustos 2018 New evidence emerges of China forcing Muslims into reeducation camps Washington Post Ingilizce 19 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2019 Dou Eva Page Jeremy Chin Josh 17 Agustos 2018 China s Uighur Camps Swell as Beijing Widens the Dragnet Wall Street Journal 17 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2018 A Summer Vacation in China s Muslim Gulag Foreign Policy Ingilizce 3 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2019 Regencia Ted Escape from Xinjiang Muslim Uighurs speak of China persecution Al Jazeera 11 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2018 Kuo Lily 31 Ekim 2018 UK confirms reports of Chinese mass internment camps for Uighur Muslims The Guardian 4 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2019 Bovingdon 2010 a b The Uyghurs Strangers in Their Own Land Columbia University Press 25 Haziran 2010 ss 30 ISBN 978 0 231 51941 0 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Xinjiang China s Muslim Borderland M E Sharpe 15 Mart 2004 ss 354 ISBN 978 0 7656 3192 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Xinjiang China s Muslim Borderland China s Muslim Borderland Taylor amp Francis 4 Mart 2015 ISBN 978 1 317 45136 5 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Eurasian Crossroads A History of Xinjiang Columbia University Press 2007 ss 42 43 Xinjiang China s Muslim Borderland M E Sharpe 15 Mart 2004 ss 355 ISBN 978 0 7656 3192 3 9 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought Princeton University Press 28 Kasim 2012 ss 573 ISBN 978 1 4008 3855 4 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Shamanism Culture and the Xinjiang Kazak A Native Narrative of Identity University of Washington 1999 ss 161 162 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 a b Bovingdon 2010 Bovingdon 2010 s 27 28 Starr 2004 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 138 Starr 2004 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 139 Dillon 2003 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 57 Clarke 2011 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 69 Dillon 2008 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 147 Nathan 2008 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde China s Search for Security Columbia University Press 18 Eylul 2012 s 278 ISBN 978 0 231 51164 3 21 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Reed 2010 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 37 Ryan 1969 p 3 13 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 13 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Tinibai 2010 Transitions Online 13 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Burns 1983 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Wayne 2007 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 46 Millward 2007 6 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 341 Clarke 2011 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 76 Radio war aims at China Moslems 1981 p 11 6 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2021 Clarke 2011 21 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 78 Starr 2004 22 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 149 Starr 2004 19 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 158 H