Tıbbi

Tıp, bir hastaya bakma, teşhis, prognoz, önleme, tedavi, yaralanma veya hastalıklarının palyasyonunu yönetme ve bilimi ve uygulamasıdır. Tıp, hastalıkların önlenmesi ve tedavisi yoluyla sağlığı korumak ve iyileştirmek için geliştirilen çeşitli sağlık uygulamalarını kapsar. Çağdaş tıp, yaralanma ve hastalıkları teşhis etmek, tedavi etmek ve önlemek için biyomedikal bilimleri, biyomedikal araştırmaları, genetiği ve tıbbi teknolojiyi, tipik olarak farmasötikler veya cerrahi yoluyla, ancak aynı zamanda psikoterapi, , tıbbi cihazlar, biyolojikler ve iyonlaştırıcı radyasyon gibi çeşitli tedaviler yoluyla uygular.

Tıp

Asklepios'un sarmal yılanlı sembolik Asklepios Asası'nı tutan heykeli
Mütehassıs	Tıp dalları

Tıp, beri uygulanmaktadır ve bu zamanın çoğunda bir sanat (bir yaratıcılık ve beceri alanı) olmuştur ve sıklıkla yerel kültürün dini ve felsefi inançlarıyla bağlantıları vardır. Örneğin, bir şifa için bitkileri uygular ve dualar ederdi ya da eski bir filozof ve hekim humorizm teorilerine göre kan alma işlemini uygulardı. Son yüzyıllarda, modern bilimin ortaya çıkışından bu yana çoğu tıp, sanat ve bilimin (tıp bilimi şemsiyesi altında hem temel hem de uygulamalı) bir kombinasyonu haline gelmiştir. Örneğin, sütur tekniği uygulama yoluyla öğrenilen bir sanat iken, dikiş atılan dokularda hücresel ve moleküler düzeyde neler olduğuna dair bilgi bilim yoluyla ortaya çıkmaktadır.

Günümüzde geleneksel tıp veya halk tıbbı olarak bilinen bilimsel tıp öncesi tıp biçimleri, bilimsel tıbbın yokluğunda yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir ve bu nedenle alternatif tıp olarak adlandırılmaktadır. Bilimsel tıbbın dışında kalan, güvenlik ve etkililik kaygıları taşıyan alternatif tedaviler ise şarlatanlık olarak adlandırılmaktadır.

Etimoloji

Tıp, hastalıkların teşhisi, prognozu, tedavisi ve önlenmesi bilimi ve uygulamasıdır. "Tıp" kelimesi Arapça ṭbb kökünden gelen ṭibb طبّ  "hekimlik mesleği ve ilmi" kelimesinden türetilmiştir. Arapça kelime, Süryanice ṭbbā טבא  "bilgi, ilim" sözcüğünden türetilmiştir. Bu kelime ise yine Süryanicedeki ṭbb טבב  "bilme, anlama" kökünden türetilmiştir.

Klinik uygulama

Doktor, Sir (1891)

ABD'nin ilk kadın doktoru Elizabeth Blackwell 'den mezun oldu (1847)

Tıbbi erişilebilirlik ve klinik uygulamalar, kültür ve teknolojideki bölgesel farklılıklar nedeniyle dünya genelinde değişiklik göstermektedir. Batı dünyasında modern bilimsel tıp oldukça gelişmişken, Afrika veya Asya'nın bazı bölgeleri gibi gelişmekte olan ülkelerde nüfus, sınırlı kanıt ve etkinliğe sahip ve uygulayıcılar için gerekli resmi eğitimin olmadığı geleneksel tıbba daha fazla güvenebilir.

Gelişmiş dünyada, klinik uygulamalarda evrensel olarak kullanılmamaktadır; örneğin, 2007 yılında yapılan bir literatür taraması, müdahalelerin yaklaşık %49'unun yarar ya da zararı destekleyecek yeterli kanıttan yoksun olduğunu ortaya koymuştur.

Modern klinik uygulamada, doktorlar ve , klinik muhakeme kullanarak hastalığı teşhis etmek, prognoz etmek, tedavi etmek ve önlemek için hastaları kişisel olarak değerlendirir. tipik olarak hastanın tıbbi geçmişinin ve incelenmesiyle başlar, bunu tıbbi görüşme ve fizik muayene izler. Temel tanısal tıbbi cihazlar (örn. stetoskop, ) tipik olarak kullanılır. Bulgular için muayene ve semptomlar için görüşmeden sonra, doktor tıbbi testler (örn. kan testleri) isteyebilir, biyopsi alabilir veya farmasötik ilaçlar veya diğer tedavileri reçete edebilir. Ayırıcı tanı yöntemleri, sağlanan bilgilere dayanarak durumların elenmesine yardımcı olur. Karşılaşma sırasında, hastayı ilgili tüm gerçekler hakkında doğru bir şekilde bilgilendirmek, ilişkinin ve güven gelişiminin önemli bir parçasıdır. Tıbbi karşılaşma daha sonra birçok yargı alanında yasal bir belge olan tıbbi kayıtta belgelenir. Takipler daha kısa olabilir ancak aynı genel prosedürü izler ve uzmanlar da benzer bir süreci takip eder. Teşhis ve tedavi, sorunun karmaşıklığına bağlı olarak sadece birkaç dakika veya birkaç hafta sürebilir.

Tıbbi görüşme ve karşılaşmanın bileşenleri şunlardır:

• Başlıca şikayet (CC): mevcut tıbbi ziyaretin nedeni. Bunlar 'semptomlardır'. Hastanın kendi kelimeleriyle ifade edilir ve her birinin süresiyle birlikte kaydedilir. 'Başlıca endişe' veya 'mevcut şikayet' olarak da adlandırılır.
• Mevcut hastalığın öyküsü (HPI): semptomların kronolojik sıralaması ve her semptomun daha fazla açıklanması. Genellikle geçmiş tıbbi öykü (PMH) olarak adlandırılan önceki hastalık öyküsünden ayırt edilebilir. Tıbbi geçmiş HPI ve PMH'den oluşur.
• Mevcut aktivite: meslek, hobiler, hastanın gerçekte ne yaptığı.
• İlaçlar (Rx): reçeteli, reçetesiz ve ev ilaçlarının yanı sıra alternatif ve bitkisel ilaçlar da dahil olmak üzere hastanın aldığı ilaçlar. Alerjiler de kaydedilir.
• Geçmiş tıbbi öykü (PMH/PMHx): eş zamanlı tıbbi sorunlar, geçmişteki hastane yatışları ve ameliyatlar, yaralanmalar, geçmişteki bulaşıcı hastalıklar veya aşılar, bilinen alerji öyküsü.
• Sosyal geçmiş (SH): doğum yeri, ikametgâh, evlilik geçmişi, sosyal ve ekonomik durum, alışkanlıklar (diyet, ilaçlar, tütün, alkol dahil).
• (FH): ailede hastayı etkileyebilecek hastalıkların listelenmesi. Bazen bir aile ağacı kullanılır.
• Sistemlerin gözden geçirilmesi (ROS) veya sistem sorgulaması: HPI'da gözden kaçabilecek bir dizi ek soru: genel bir sorgulama (herhangi bir kilo kaybı, uyku kalitesinde değişiklik, ateş, şişlik ve yumrular vb), ardından vücudun ana organ sistemlerine (kalp, akciğerler, sindirim sistemi, idrar yolu vb.) ilişkin sorular.

Fizik muayene, hasta tarafından gönüllü olarak ortaya konan ve objektif olarak gözlemlenemeyen semptomların aksine, objektif ve gözlemlenebilir olan tıbbi hastalık belirtileri için hastanın muayene edilmesidir. Sağlık hizmeti sağlayıcısı görme, işitme, dokunma ve bazen de koku alma (örneğin enfeksiyon, üremi, diyabetik ketoasidoz) yöntemlerini kullanır. Fiziksel muayenenin temelini dört eylem oluşturur: muayene, (hissetme), (rezonans özelliklerini belirlemek için vurma) ve oskültasyon (dinleme). Genellikle bu sırayla uygulanır, ancak oskültasyon abdominal değerlendirmeler için perküsyon ve palpasyondan önce gerçekleşir.

Klinik muayene aşağıdakilerin incelenmesini içerir:

• Boy, kilo, vücut sıcaklığı, kan basıncı, nabız, solunum hızı ve hemoglobin içeren yaşamsal bulgular
• Hastanın genel görünümü ve spesifik hastalık göstergeleri (beslenme durumu, sarılık, solukluk veya çomak parmak varlığı)
• Cilt
• Baş, göz, kulak, burun ve boğaz ()
• Kardiyovasküler (kalp ve kan damarları)
• Solunum (büyük hava yolları ve akciğerler)
• Karın ve rektum
• Genital organlar (ve hasta hamile ise veya hamile olabilirse hamilelik)
• Kas-iskelet sistemi (omurga ve ekstremiteler dahil)
• Nörolojik (bilinç, farkındalık, beyin, görme, kraniyal sinirler, omurilik ve periferik sinirler)
• Psikiyatrik (yönelim, , ruh hali, anormal algı veya düşünce kanıtı).

Muayene, muhtemelen tıbbi geçmişte vurgulanan ilgi alanlarına odaklanacaktır ve yukarıda listelenen her şeyi içermeyebilir.

Tedavi planı, ek tıbbi laboratuvar testleri ve tıbbi görüntüleme çalışmalarının istenmesini, tedaviye başlanmasını, bir uzmana sevk edilmesini veya gözlem altında tutulmasını içerebilir. Takip önerilebilir. Sağlık sigortası planına ve sistemine bağlı olarak, testlerin önceden yetkilendirilmesi gibi çeşitli "kullanım incelemesi" biçimleri, pahalı hizmetlere erişimde engeller oluşturabilir.

Tıbbi karar verme (MDM) süreci, hastanın sorununu açıklayacak kesin bir tanı elde etmek için ne yapılması gerektiğine dair bir fikirle birlikte olası tanıların (ayırıcı tanılar) bir listesini oluşturmak için yukarıdaki tüm verilerin analizini ve sentezini içerir.

Sonraki ziyaretlerde, yeni öykü, semptomlar, fiziksel bulgular ve laboratuvar veya görüntüleme sonuçları veya uzman konsültasyonları elde etmek için süreç kısaltılmış bir şekilde tekrarlanabilir.

Kurumlar

Hastanesi, 'nun freski, 1441-1442

Çağdaş tıp genel olarak içerisinde yürütülmektedir. Yasal, kimliklendirme ve finansman çerçeveleri münferit hükûmetler tarafından oluşturulmakta, zaman zaman kiliseler gibi uluslararası kuruluşlar tarafından da desteklenmektedir. Herhangi bir sağlık sisteminin özellikleri, tıbbi bakımın sağlanış şekli üzerinde önemli etkiye sahiptir.

Antik çağlardan itibaren, Hristiyanlığın pratik hayırseverlik vurgusu, sistematik hemşirelik ve hastanelerin gelişmesini sağlamıştır ve Katolik Kilisesi bugün dünyadaki en büyük devlet dışı tıbbi hizmet sağlayıcısı olmaya devam etmektedir. Gelişmiş sanayi ülkeleri (Amerika Birleşik Devletleri hariç) ve birçok gelişmekte olan ülke, veya zorunlu özel veya kooperatif sağlık sigortası yoluyla herkes için bakımı garanti altına almayı amaçlayan bir evrensel sağlık hizmetleri sistemi aracılığıyla tıbbi hizmetler sunmaktadır. Bu sayede tüm nüfusun ödeme gücünden ziyade ihtiyaç temelinde tıbbi bakıma erişiminin sağlanması amaçlanmaktadır. Sağlık hizmetlerinin sunumu özel muayenehaneler, devlete ait hastaneler ve klinikler ya da hayır kurumları tarafından, çoğunlukla da bu üçünün birleşimi şeklinde gerçekleştirilebilir.

Çoğu kabile toplumu, nüfusun tamamı için sağlık hizmeti garantisi sağlamamaktadır. Bu tür toplumlarda sağlık hizmetleri, ödeme gücü olan veya kendi kendini sigortalayan (doğrudan veya bir iş sözleşmesinin parçası olarak) ya da doğrudan hükûmet veya kabile tarafından finanse edilen bakım kapsamına girebilen kişiler için mevcuttur.

Modern ilaç

Bilginin şeffaflığı, bir dağıtım sistemini tanımlayan bir diğer faktördür. Koşullar, tedaviler, kalite ve fiyatlandırma hakkındaki bilgilere erişim, hastaların/tüketicilerin seçimlerini ve dolayısıyla tıp uzmanlarının teşviklerini büyük ölçüde etkiler. ABD sağlık sistemi açıklık eksikliği nedeniyle eleştirilere maruz kalırken, yeni mevzuat daha fazla açıklığı teşvik edebilir. Bir yandan şeffaflık ihtiyacı ile diğer yandan hasta gizliliği ve ticari kazanç için bilginin olası istismarı gibi konular arasında algılanan bir gerilim vardır.

Tıp alanında bakım sağlayan sağlık çalışanları, doktorlar, hemşireler, fizyoterapistler ve psikologlar gibi birden fazla meslekten oluşmaktadır. Bu mesleklerin kendi etik standartları, mesleki eğitimleri ve organları vardır. Tıp mesleği sosyolojik bir perspektiften kavramsallaştırılmıştır.

Hizmet

Tıbbi bakımın sağlanması birincil, ikincil ve üçüncül bakım kategorilerine ayrılmıştır.

, Doğu Yeni Britanya, Papua Yeni Gine'deki hemşireler

sağlık hizmetleri, tıbbi tedavi veya bakım arayan bir hastayla ilk teması kuran doktorlar, doktor asistanları, hemşireler veya diğer sağlık profesyonelleri tarafından sağlanır. Bunlar doktor ofislerinde, kliniklerde, bakımevlerinde, okullarda, ev ziyaretlerinde ve hastalara yakın diğer yerlerde gerçekleşir. Tıbbi ziyaretlerin yaklaşık %90'ı birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcısı tarafından tedavi edilebilir. Bunlar arasında akut ve kronik hastalıkların tedavisi, önleyici bakım ve her yaş ve her iki cinsiyet için yer alır.

(İkinci basamak) sağlık hizmetleri, hastaya ilk teşhisi koyan veya tedavi eden birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcısı tarafından sevk edilen bir hasta için ofislerinde veya kliniklerinde veya yerel toplum hastanelerinde tıp uzmanları tarafından sağlanır. Sevkler, uzmanlar tarafından gerçekleştirilen uzmanlık veya prosedürlere ihtiyaç duyan hastalar için yapılır. Bunlar arasında hem bakım hem de yatan hasta hizmetleri, Acil servisler, yoğun bakım tıbbı, cerrahi hizmetler, fizik tedavi, doğum, endoskopi üniteleri, teşhis laboratuvarı ve tıbbi görüntüleme hizmetleri, merkezleri vb. yer almaktadır. Bazı birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcıları hastanede yatan hastalara da bakabilir ve ikinci basamak sağlık hizmeti ortamında doğum yaptırabilir.

(Üçüncü basamak) tıbbi hizmetler, genellikle yerel hastanelerde bulunmayan teşhis ve tedavi olanaklarıyla donatılmış uzman hastaneler veya bölgesel merkezler tarafından sağlanmaktadır. Bunlar arasında travma merkezleri, yanık tedavi merkezleri, gelişmiş ünitesi hizmetleri, organ nakilleri, yüksek riskli gebelik, radyasyon onkolojisi vb. bulunmaktadır.

Modern tıbbi bakım aynı zamanda bilgiye de dayanır - hâlâ birçok sağlık hizmeti kağıt kayıtlarla, ancak günümüzde giderek artan bir şekilde verilmektedir.

Düşük gelirli ülkelerde modern sağlık hizmetleri ortalama bir insan için genellikle çok pahalıdır. Uluslararası sağlık politikası araştırmacıları, erişimi sağlamak için bu alanlarda "kullanıcı ücretlerinin" kaldırılmasını savunmuşlardır, ancak kaldırıldıktan sonra bile önemli maliyetler ve engeller devam etmektedir.

, tıp ve eczacılıkta tıbbi reçeteyi sağlayan hekimin reçeteli ilacı sağlayan eczacıdan bağımsız olduğunu gösteren bir uygulamadır. Batı dünyasında eczacıların hekimlerden ayrılması yüzyıllardır süregelen bir gelenektir. Asya ülkelerinde ise hekimlerin de ilaç temin etmesi gelenekseldir.

Dallar

'in (1918) St. Louis, Missouri'de elinde ilaç ve bebeklerle bir ziyaretçi hemşire çizimi

Disiplinlerarası bir ekip olarak birlikte çalışan tıp pratisyenlerinin yanı sıra çok sayıda yüksek eğitimli sağlık profesyoneli de modern sağlık hizmetlerinin sunumunda yer almaktadır. Bunlara örnek olarak hemşireler, acil tıp teknisyenleri ve paramedikler, laboratuvar bilimcileri, eczacılar, , fizyoterapistler, , ergoterapistleri, konuşma terapistleri, radyograflar, diyetisyenler ve biyomühendisler, medikal fizikçiler, cerrahlar, , verilebilir.

Beşeri tıbbın kapsamı ve temelini oluşturan bilimler diğer birçok alanla örtüşmektedir. Hastaneye kabul edilen bir hasta genellikle ana sorununa göre belirli bir ekibin bakımı altındadır, örneğin kardiyoloji ekibi, daha sonra ana sorunun veya sonraki komplikasyonların/gelişmelerin teşhis veya tedavisine yardımcı olmak için cerrahi, radyoloji gibi diğer uzmanlık alanlarıyla etkileşime girebilir.

Hekimlerin, aşağıda listelenen belirli tıp dallarında birçok uzmanlığı ve alt uzmanlığı vardır. Belirli alt uzmanlık alanlarının hangi uzmanlık alanlarında olduğu konusunda ülkeden ülkeye farklılıklar bulunmaktadır.

Tıbbın ana dalları şunlardır:

• Tıbbın temel bilimleri; her hekimin eğitim aldığı ve bazılarının biyomedikal araştırmalarda bulunduğu şeydir.
• Tıbbi uzmanlıklar
• Farklı tıp uzmanlıklarının belirli durumlarda işlev görmek üzere bir araya getirildiği disiplinler arası alanlar.

Temel bilimler

• Anatomi, organizmaların fiziksel yapısının incelenmesidir. Makroskopik veya kaba anatominin aksine, sitoloji ve histoloji mikroskopik yapılarla ilgilidir.
• Biyokimya, canlı organizmalarda yer alan kimyanın, özellikle de kimyasal bileşenlerinin yapısı ve işlevinin incelenmesidir.
• Biyomekanik, mekanik yöntemleri aracılığıyla biyolojik sistemlerin yapı ve işlevlerinin incelenmesidir.
• Biyoistatistik, istatistiğin en geniş anlamda biyolojik alanlara uygulanmasıdır. Biyoistatistik bilgisi, tıbbi araştırmaların planlanması, değerlendirilmesi ve yorumlanmasında esastır. Ayrıca epidemiyoloji ve kanıta dayalı tıp için de temeldir.
• Biyofizik, biyolojik sistemleri incelemek için fizik ve fiziksel kimya yöntemlerini kullanan disiplinler arası bir bilim dalıdır.
• Sitoloji, tek tek hücrelerin mikroskobik olarak incelenmesidir.

Louis Pasteur, laboratuvarında tasvir edildiği haliyle. 1885, Albert Edelfelt

• Embriyoloji, organizmaların erken gelişiminin incelenmesidir.
• Endokrinoloji, hormonların ve bunların hayvanların vücudundaki etkilerinin incelenmesidir.
• Epidemiyoloji, hastalık süreçlerinin demografik özelliklerinin incelenmesidir ve salgın hastalıkların incelenmesini içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir.
• Genetik, genlerin ve bunların biyolojik kalıtımdaki rollerinin incelenmesidir.
• Histoloji, biyolojik dokuların yapılarının ışık mikroskobu, elektron mikroskobu ve ile incelenmesidir.
• İmmünoloji, bağışıklık sisteminin incelenmesidir.
• , kronik durumların ve bunların nasıl önleneceği, tedavi edileceği ve tersine çevrileceğinin incelenmesidir.
• Medikal fizik, fizik prensiplerinin tıptaki uygulamalarının incelenmesidir.
• Mikrobiyoloji, protozoa, bakteri, mantar ve virüsler de dahil olmak üzere mikroorganizmaların incelenmesidir.
• Moleküler biyoloji, genetik materyalin replikasyon, transkripsiyon ve translasyon sürecinin moleküler temellerinin incelenmesidir.
• Nörobilim, sinir sisteminin incelenmesiyle ilgili olan bilim disiplinlerini içerir. Nörobilimin ana odak noktası insan beyni ve omuriliğinin biyolojisi ve fizyolojisidir. İlgili bazı klinik uzmanlıklar arasında nöroloji, beyin ve sinir cerrahisi ve psikiyatri bulunmaktadır.
• (teorik odak) ve diyetetik (pratik odak), özellikle optimal bir diyetin belirlenmesinde, yiyecek ve içeceğin sağlık ve hastalıkla ilişkisinin incelenmesidir. Tıbbi beslenme tedavisi diyetisyenler tarafından yapılır ve diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, kilo ve yeme bozuklukları, alerjiler, yetersiz beslenme ve hastalıklar için reçete edilir.
• Patoloji, hastalıkların nedenlerini, seyrini, ilerlemesini ve çözümünü incelemektedir.
• Farmakoloji, ilaçların ve etkilerinin incelenmesidir.
• Jinekoloji, kadın üreme sisteminin incelenmesidir.
• , iyonlaştırıcı olmayan radyasyon ve canlı organizmalar arasındaki etkileşimlerin incelenmesidir.
• Fizyoloji, vücudun normal işleyişi ve altında yatan düzenleyici mekanizmaların incelenmesidir.
• Radyobiyoloji, iyonlaştırıcı radyasyon ve canlı organizmalar arasındaki etkileşimlerin incelenmesidir.
• Toksikoloji, ilaçların ve zehirlerin tehlikeli etkilerinin incelenmesidir.

Cerrahi uzmanlık

Bir ameliyathanedeki cerrahlar

Cerrahi, hastalık veya yaralanma gibi patolojik bir durumu araştırmak veya tedavi etmek, bedensel işlevi veya görünümü iyileştirmeye yardımcı olmak veya istenmeyen yırtık bölgeleri (örneğin, delik bir kulak zarını) onarmak için bir hasta üzerinde operatif manuel ve enstrümantal teknikler kullanan eski bir tıp uzmanlığıdır. Cerrahlar ayrıca hastane servislerinde ameliyat öncesi, ameliyat sonrası ve potansiyel ameliyat adaylarını yönetmelidir. Bazı merkezlerde anesteziyoloji, cerrahi bir disiplin olmamasına rağmen (tarihsel ve lojistik nedenlerle) cerrahi bölümünün bir parçasıdır. Oftalmoloji ve dermatoloji gibi diğer tıbbi uzmanlık alanları cerrahi prosedürler uygulayabilir, ancak bunlar cerrahi alt uzmanlık alanları olarak kabul edilmez.

Cerrahi alt uzmanlık alanları, bir hekimin genel cerrahi uzmanlık eğitiminden geçtikten sonra uzmanlaşabileceği alanların yanı sıra ayrı uzmanlık eğitimine sahip çeşitli cerrahi alanları da içerir. Genel cerrahi uzmanlık eğitiminin ardından devam edilebilecek cerrahi alt uzmanlık alanları:

• Genel cerrahi
• Kalp ve damar cerrahisi
• Kolorektal cerrahi
• Hepatiko-Pankreatiko-Biliyer Cerrahi
• Pediatrik cerrahi
• Plastik cerrahi
• Cerrahi kritik bakım
• Organ nakli cerrahisi
• Damar cerrahisi - ayrı bir vasküler cerrahi ihtisas yolu ile de takip edilebilir

Tıp içindeki diğer cerrahi uzmanlık alanlarının kendilerine özgü uzmanlık eğitimleri vardır:

• Dermatoloji
• Nöroşirürji
• Oftalmoloji
• Oral ve maksillofasiyel cerrahi
• Ortopedik cerrahi
• Kulak burun boğaz
• - tıp fakültesi eğitimi almazlar, bunun yerine podiatri okulunda ayrı bir eğitim alırlar
• Üroloji

İç hastalıkları uzmanlığı

Dahiliye veya iç hastalıkları, yetişkin hastalıklarının önlenmesi, teşhisi ve tedavisi ile ilgilenen tıp uzmanlığıdır. Bazı kaynaklara göre, iç yapılara vurgu yapılmaktadır. Kuzey Amerika'da iç hastalıkları uzmanları genellikle "dahiliyeci" olarak adlandırılır. Başka yerlerde, özellikle İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde, bu tür uzmanlar genellikle hekim olarak adlandırılır. Bu terimler, dahiliyeci veya hekim (Kuzey Amerika dışında yaygın olan dar anlamda), genellikle jinekoloji ve obstetrik, patoloji, psikiyatri ve özellikle cerrahi ve alt uzmanlık alanlarındaki uygulayıcıları hariç tutar.

Hastaları genellikle ağır hasta olduğundan veya karmaşık tetkikler gerektirdiğinden, dahiliyeciler işlerinin çoğunu hastanelerde yaparlar. Eskiden pek çok dahiliyeci yan dal uzmanı değildi; bu tür genel hekimler cerrahi olmayan her türlü karmaşık soruna bakardı; bu uygulama tarzı günümüzde çok daha az yaygın hale gelmiştir. Modern şehir pratiğinde, çoğu dahiliyeci yan dal uzmanıdır: yani, tıbbi uygulamalarını genellikle bir organ sisteminin sorunlarıyla veya tıbbi bilginin belirli bir alanıyla sınırlarlar. Örneğin, gastroenterologlar ve nefrologlar sırasıyla bağırsak ve böbrek hastalıkları konusunda uzmanlaşmışlardır.

İngiliz Milletler Topluluğu'nda ve diğer bazı ülkelerde, uzman pediatristler ve geriatristler, organ sisteminden ziyade hastanın yaşına göre alt uzmanlığa sahip uzman hekimler (veya dahiliyeciler) olarak da tanımlanmaktadırlar. Başka yerlerde, özellikle Kuzey Amerika'da, genel pediatri genellikle birinci basamak sağlık hizmetinin bir şeklidir.

Dahiliyenin birçok alt uzmanlık alanı (veya alt disiplini) vardır:

• Anjiyoloji/Vasküler tıp
• Kardiyoloji
• Yoğun bakım
• Endokrinoloji
• Gastroenteroloji
• Yaşlılık hekimliği
• Hematoloji
• Enfeksiyon hastalıkları
• Nefroloji
• Nöroloji
• Onkoloji
• Pediatri
• Göğüs hastalıkları/Pulmonoloji
• Romatoloji
• Spor hekimliği

İç hastalıkları eğitimi (cerrahi eğitimin aksine) dünya genelinde önemli farklılıklar göstermektedir (daha fazla ayrıntı için tıp eğitimi ve hekimlikle ilgili maddelere bakınız). Kuzey Amerika'da, tıp fakültesinden sonra en az üç yıllık uzmanlık eğitimi gerektirir ve bunu yukarıda listelenen alt uzmanlık alanlarında bir ile üç yıllık bir fellowship takip edebilir. Genel olarak, tıpta asistanların çalışma saatleri cerrahiden daha azdır ve ABD'de haftada ortalama 60 saattir. Bu fark, tüm doktorların artık yasalar gereği haftada ortalama 48 saatten az çalışmasının zorunlu olduğu Birleşik Krallık'ta geçerli değildir.

Teşhis uzmanlıkları

• Klinik laboratuvar bilimleri, hastaların tanı ve tedavisinde laboratuvar tekniklerini uygulayan klinik tanı hizmetleridir. Amerika Birleşik Devletleri'nde bu hizmetler bir patolog tarafından denetlenir. Bu tıbbi laboratuvar bölümlerinde çalışan personel, tıp diplomasına sahip olmayan, ancak genellikle tıbbi teknoloji lisans derecesine sahip olan ve belirli hizmetleri sağlamak için gereken testleri, tahlilleri ve prosedürleri fiilen gerçekleştiren teknik olarak eğitilmiş personeldir. Alt uzmanlık alanları arasında , hücresel patoloji, , hematoloji, klinik mikrobiyoloji ve klinik immünoloji yer almaktadır.
• Patoloji, hastalıkların ve bunlar tarafından üretilen morfolojik, fizyolojik değişikliklerin incelenmesiyle ilgilenen tıp dalıdır. Bir tanı uzmanlığı olarak patoloji, modern bilimsel tıp bilgisinin temeli olarak kabul edilebilir ve büyük bir rol oynar. , polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), , sitogenetik, gen yeniden düzenleme çalışmaları ve floresan in situ hibridizasyon (FISH) gibi birçok modern moleküler test patolojinin alanına girer.
• Tanısal radyoloji, örneğin X ışını, röntgen bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi ve nükleer manyetik rezonans tomografi ile vücudun görüntülenmesi ile ilgilenir. Girişimsel radyologlar, bir müdahale veya tanısal örnekleme için görüntüleme altında vücuttaki bölgelere erişebilirler.
• Nükleer tıp, vücuda radyo-etiketli maddeler (radyofarmasötikler) uygulayarak insan organ sistemlerini incelemekle ilgilenir ve bunlar daha sonra bir veya bir PET tarayıcı ile vücut dışında görüntülenebilir. Her radyofarmasötik iki parçadan oluşur: incelenen fonksiyona özgü bir izleyici (örneğin, nörotransmitter yolu, metabolik yol, kan akışı veya diğer) ve bir radyonüklid (genellikle bir gama yayıcı veya bir pozitron yayıcı). PET/BT tarayıcı gibi birleşik cihazların ortaya çıkmasının da gösterdiği gibi, nükleer tıp ve radyoloji arasında bir dereceye kadar örtüşme vardır.
• , sinir sisteminin merkezi ve periferik yönlerinin fizyolojisini veya işlevini test etmekle ilgilenir. Bu tür testler kayıtlar olarak ikiye ayrılabilir: (1) spontan veya sürekli çalışan elektriksel aktivite veya (2) uyaran uyarılmış yanıtlar. Alt uzmanlık alanları arasında elektroensefalografi, elektromiyografi, , ve yer alır. Bazen bu testler tıp diploması olmayan teknisyenler tarafından yapılır, ancak bu testlerin yorumlanması bir tıp uzmanı tarafından yapılır.

Diğer önemli uzmanlıklar

Aşağıda, yukarıda belirtilen gruplardan herhangi birine doğrudan uymayan bazı önemli tıbbi uzmanlıklar yer almaktadır:

• Anesteziyoloji: cerrahi hastanın perioperatif yönetimi ile ilgilenir. Anestezi uzmanının ameliyat sırasındaki rolü, hayati organların (beyin, kalp, böbrekler gibi) işlevlerinin bozulmasını ve ameliyat sonrası ağrıyı önlemektir. Ameliyathane dışında, anesteziyoloji doktoru aynı zamanda doğum servisinde de aynı işlevi görür ve bazıları kritik tıpta uzmanlaşmışlardır.
• Acil tıp, travma, cerrahi, tıbbi, pediatrik ve psikiyatrik acil durumlar dahil olmak üzere akut veya yaşamı tehdit eden durumların tanı ve tedavisiyle ilgilenir.
• Aile hekimliği, veya birinci basamak sağlık hizmetleri, birçok ülkede acil olmayan tıbbi sorunları olan hastalar için ilk başvurulacak yerdir. Aile hekimleri genellikle ofis tabanlı uygulamalar, acil servis kapsamı, yatan hasta bakımı ve huzurevi bakımı dahil olmak üzere geniş bir yelpazede hizmet vermektedirler.

Burkina Faso, Ouagadougou'dan Jinekolog Michel Akotionga

• Obstetrik ve jinekoloji sırasıyla doğum ve kadın üreme ve ilişkili organları ile ilgilidir. ve genellikle jinekoloji uzmanları tarafından uygulanmaktadır.
• Medikal genetik, kalıtsal bozuklukların teşhisi ve yönetimi ile ilgilenir.
• Nöroloji, sinir sistemi hastalıkları ile ilgilenir. Birleşik Krallık'ta nöroloji, genel tıbbın bir alt uzmanlık alanıdır.
• Pediatri bebeklerin, çocukların ve ergenlerin bakımına adanmıştır. Dahiliye gibi, belirli yaş aralıkları, organ sistemleri, hastalık sınıfları ve bakım sağlama bölgeleri için birçok pediatrik alt uzmanlık alanı vardır.
• , hastaların ve halk sağlığının yararı için ilaçların keşfi, geliştirilmesi, değerlendirilmesi, tescili, izlenmesi ve pazarlanmasının tıbbi yönleriyle ilgilenen tıbbi bilimsel disiplindir.
• Fiziksel tıp ve rehabilitasyon (veya fizyatri) yaralanma, hastalık veya doğuştan gelen bozukluklardan sonra fonksiyonel iyileşme ile ilgilidir.
• , ayak, ayak bileği, alt ekstremite, kalça ve bel rahatsızlıklarının incelenmesi, teşhisi ve tıbbi ve cerrahi tedavisidir.
• Psikiyatri, bilişsel, algısal, duygusal ve davranışsal bozuklukların etiyolojisi, teşhisi, tedavisi ve önlenmesi ile ilgili çalışmalarla ilgilenen tıp dalıdır. İlgili alanlar arasında psikoterapi ve klinik psikoloji bulunmaktadır.
• Önleyici tıp, hastalıkların önlenmesi ile ilgilenen tıp dalıdır.
  • veya halk sağlığı, nüfus sağlığı analizine dayalı olarak bir toplumun genel sağlığına yönelik tehditlerle ilgilenen sağlık hizmetlerinin bir yönüdür.

Disiplinlerarası alanlar

Tıbbın bazı disiplinler arası alt uzmanlık alanları şunlardır:

• Havacılık tıbbı, uçma ve uzay yolculuğu ile ilgili tıbbi sorunlarla ilgilenir.
• , bağımlılığın tedavisi ile ilgilenir.
• Tıp etiği, değerleri ve yargıları tıp pratiğine uygulayan etik ve ahlaki ilkelerle ilgilenir.
• Biyomedikal mühendisliği, mühendislik ilkelerinin tıbbi uygulamalara uygulanmasıyla ilgilenen bir alandır.
• , terapötik sistemlerin hastalarla nasıl etkileşime girdiği ile ilgilenir.
• Koruyucu tıp, insan ve hayvan sağlığı ile çevresel koşullar arasındaki ilişkiyi inceler. Ekolojik tıp, veya tıbbi jeoloji olarak da bilinir.
• , acil durum hazırlığı, afet azaltma ve yönetiminin tıbbi yönleriyle ilgilenir.
• (veya ) dalışla ilgili sorunların önlenmesi ve tedavisidir.
• , evrim teorisinin uygulanmasıyla elde edilen tıbba bir bakış açısıdır.
• Adli tıp, ölüm zamanının ve nedeninin belirlenmesi, travma yaratmak için kullanılan silahın türü, ölen kişinin kalıntıları (kafatası) kullanılarak yüz özelliklerinin yeniden yapılandırılması ve böylece kimlik tespitine yardımcı olunması gibi yasal bağlamda tıbbi sorularla ilgilenir.
• , insan cinsiyetleri arasındaki biyolojik ve fizyolojik farklılıkları ve bunun hastalıklardaki farklılıkları nasıl etkilediğini inceler.
• , kanser ve kalp yetmezliği gibi ölümcül hastalıkları olan hastalarda ağrı ve semptomların giderilmesi ve duygusal destek ile ilgilenen nispeten modern bir klinik tıp dalıdır.
• , hastanede yatan hastaların genel tıbbi bakımıdır. Birincil mesleki odağı hastane hekimliği olan hekimlere Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da hospitalist denir.
• , çeşitli durumların teşhis veya tedavisinde lazerlerin kullanılmasını içerir.
• , beşeri bilimleri (edebiyat, felsefe, etik, tarih ve din), sosyal bilimleri (antropoloji, kültürel çalışmalar, psikoloji, sosyoloji) ve sanatları (edebiyat, tiyatro, sinema ve görsel sanatlar) ve bunların tıp eğitimi ve tıp uygulamasına katkısını içerir.
• , bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin tıbba uygulanmasıyla ilgilenen nispeten yeni bir alandır.
• Nozoloji, hastalıkların çeşitli amaçlar doğrultusunda sınıflandırılmasıdır.
• , sağlık ve sosyal bakım sistemlerinde bakım sürecini ölçme ve modelleme bilimi/konusudur.
• , işyerinde en yüksek sağlık ve güvenlik standartlarına ulaşılmasını ve bu standartların korunmasını sağlamak için kuruluşlara ve bireylere sağlık tavsiyesi sağlanmasıdır.
• Ağrı tedavisi (ağrı tıbbı veya algiatri olarak da adlandırılır), ağrının giderilmesiyle ilgilenen tıp disiplinidir.
• Farmakogenomik, bireyselleştirilmiş tıbbın bir şeklidir.
• , ayak, ayak bileği, alt ekstremite, kalça ve bel rahatsızlıklarının incelenmesi, teşhisi ve tıbbi tedavisidir.
• , cinsellikle ilgili tüm bozuklukların teşhisi, değerlendirilmesi ve tedavisi ile ilgilenir.
• Spor hekimliği, amatör ve profesyonel sporcularda kas spazmları, kas yırtıkları, bağ yaralanmaları (bağ yırtıkları veya kopmaları) ve bunların onarımı gibi spor/egzersiz yaralanmalarının tedavisi, önlenmesi ve rehabilitasyonu ile ilgilenir.
• Terapötikler, tarihin önceki dönemlerinde daha yaygın olarak atıfta bulunulan, hastalıkları tedavi etmek ve sağlığı geliştirmek için kullanılabilecek çeşitli ilaçların alanıdır.
• veya emporiyatri, uluslararası gezginlerin veya çok farklı ortamlarda seyahat edenlerin sağlık sorunlarıyla ilgilenir.
• Tropikal tıp, tropikal hastalıkların önlenmesi ve tedavisi ile ilgilenir. Bu hastalıkların tıp pratisyenlerine ve yerel klinik ihtiyaçlarına oldukça yabancı olduğu ılıman iklimlerde ayrı olarak çalışılır.
• , acil serviste bakım gerektirecek kadar ciddi olmayan yaralanma ve hastalıklar için hastane acil servisi dışında planlanmamış, ayaktan bakımın sağlanmasına odaklanır. Bazı ülkelerde bu işlev acil servis ile birleştirilmiştir.
• Veteriner hekimliği; veteriner hekimler hayvanların bakımında hekimlerle benzer teknikleri uygularlar.
• ; geleneksel tıbbi tesislerin bulunmayabileceği vahşi doğada tıbbi uygulamalar ile ilgilinir.
• Diğer birçok alanı, örneğin diyetetik

Eğitim ve yasal kontroller

Tıp öğrencileri dikiş atmayı öğreniyor

Tıp eğitimi ve öğretimi dünya çapında farklılıklar göstermektedir. Tipik olarak bir üniversite tıp fakültesinde giriş düzeyinde eğitimi, ardından bir gözetimli uygulama veya staj veya ihtisas dönemini içerir. Bunu mezuniyet sonrası mesleki eğitim takip edebilir. Tıp eğitiminde çeşitli öğretim yöntemleri kullanılmıştır ve halen aktif araştırmaların odak noktasıdır. Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, genellikle M.D. olarak kısaltılan "Tıp Doktoru" derecesi veya genellikle D.O. olarak kısaltılan ve Amerika Birleşik Devletleri'ne özgü olan "Osteopatik Tıp Doktoru" derecesi, tanınmış bir üniversitede tamamlanmalı ve buradan verilmelidir.

Bilgi, teknikler ve tıbbi teknoloji hızla gelişmeye devam ettiğinden, birçok düzenleyici otorite zorunlu kılmaktadır. Tıp doktorları bilgilerini , seminerler, konferanslar ve çevrimiçi programlar dahil olmak üzere çeşitli yollarla geliştirmektedirler.

İspanya'da tıp mesleğini düzenleyen 'nın merkezi

Çoğu ülkede, bir tıp doktorunun lisanslı veya kayıtlı olması yasal bir gerekliliktir. Genel olarak bu, bir üniversiteden tıp diploması almayı ve başvuru sahibinden sınavları geçmesini isteyebilecek bir tıp kurulu veya eşdeğer bir ulusal kuruluş tarafından akredite edilmeyi gerektirir. Bu, tıp mesleğinin önemli yasal yetkisini ulusal standartlara göre eğitilmiş ve kalifiye olmuş hekimlerle sınırlar. Aynı zamanda hastalara bir güvence ve kişisel kazanç için yetersiz tıp uygulayan şarlatanlara karşı bir koruma olarak tasarlanmıştır. Yasalar genel olarak doktorların "kanıta dayalı", Batılı ya da Hipokrat Tıbbı konusunda eğitim almış olmalarını gerektirse de farklı sağlık paradigmalarını caydırma amacı taşımamaktadır.

Avrupa Birliği'nde tıp doktorluğu mesleği düzenlenmiştir. Bir mesleğe erişim ve bu mesleğin icrası belirli bir mesleki yeterliliğe sahip olma şartına bağlı olduğunda bu mesleğin düzenlendiği söylenir. Düzenlenmiş meslekler veri tabanı, AB üye devletleri, AEA ülkeleri ve İsviçre'de tıp doktorluğu için düzenlenmiş mesleklerin bir listesini içerir. Bu liste 2005/36/EC sayılı Direktif kapsamındadır.

Hastaların bakımında ihmalkar davranan veya kasıtlı olarak zarar veren doktorlar tıbbi uygulama hatası suçlamasıyla karşı karşıya kalabilir ve hukuki, cezai veya mesleki yaptırımlara maruz kalabilirler.

Tıp etiği

Hipokrat Yemini'nin 12. yüzyıla ait bir Bizans el yazması

Tıp etiği, değerleri ve yargıları tıp pratiğine uygulayan bir ahlaki ilkeler sistemidir. Bilimsel bir disiplin olarak tıp etiği, klinik ortamlardaki pratik uygulamalarının yanı sıra tarihi, felsefesi, teolojisi ve sosyolojisi üzerine yapılan çalışmaları da kapsar. Tıp etiği tartışmalarında yaygın olarak geçerli olan değerlerden altısı şunlardır:

• (özerklik) - hasta, tedavisini reddetme veya seçme hakkına sahiptir. (Voluntas aegroti suprema lex.)
• - bir uygulayıcı hastanın yararına en iyi şekilde hareket etmelidir. (Salus aegroti suprema lex.)
• - kıt sağlık kaynaklarının dağıtımı ve kimin hangi tedaviyi alacağına karar verilmesiyle ilgilidir (adalet ve eşitlik).
• kötülük yapmama - "önce zarar verme" (primum non-nocere).
• - hasta (ve hastayı tedavi eden kişi) onurlu bir şekilde tedavi edilme hakkına sahiptir.
• doğruluk ve dürüstlük - kavramının önemi, Nürnberg mahkemelerindeki Doktorlar davası, ve diğer tarihi olaylardan bu yana artmıştır.

Bu gibi değerler belirli bir durumun nasıl ele alınacağına dair cevaplar vermez, ancak çatışmaları anlamak için faydalı bir çerçeve sağlar. Ahlaki değerler çatıştığında, sonuç etik bir ikilem veya kriz olabilir. Bazen tıp etiğindeki bir ikilemin iyi bir çözümü yoktur ve bazen de tıp camiasının değerleri (yani hastane ve personeli) bireysel hasta, aile veya tıp dışı daha geniş bir topluluğun değerleriyle çatışır. Çatışmalar sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında veya aile üyeleri arasında da ortaya çıkabilir. Örneğin bazıları, hastalar hayat kurtarıcı olduğunu düşünerek kan naklini reddettiklerinde özerklik ve yararlılık ilkelerinin çatıştığını ve HIV döneminden önce doğruyu söylemenin büyük ölçüde vurgulanmadığını savunmaktadır.

Tarih

Antik dönem

Antik Mısırlı hekim İmhotep'in heykelciği, Antik Çağ'da adı bilinen ilk hekim

bitkiler (herbalizm), hayvan parçaları ve mineraller kullanılmıştır. Çoğu durumda bu malzemeler rahipler, şamanlar veya tıp adamları tarafından büyülü maddeler olarak ritüel bir şekilde kullanılmıştır. İyi bilinen ruhani sistemler arasında animizm (cansız nesnelerin ruhları olduğu düşüncesi), spiritüalizm (tanrılara yakarış veya ata ruhlarıyla iletişim); şamanizm (bir bireyin mistik güçlerle donatılması); ve divinasyon (büyüyle gerçeğe ulaşma) yer almaktadır. Tıbbi antropoloji alanı, kültür ve toplumun sağlık, sağlık hizmetleri ve ilgili konular etrafında nasıl organize olduğunu veya bu konulardan nasıl etkilendiğini inceler.

Antik Mısır tıbbı, Babil tıbbı, Ayurveda tıbbı (Hint alt kıtasında), klasik Çin tıbbı (modern geleneksel Çin tıbbının öncülü) ve antik Yunan tıbbı ve tıbba ilişkin erken kayıtlar keşfedilmiştir.

Mısır'da İmhotep (MÖ 3. binyıl) tarihte adı bilinen ilk hekimdir. En eski , jinekolojik hastalıkları tanımlayan MÖ 2000'lerden kalma 'dür. MÖ 1600'lere tarihlenen Edwin Smith Papirüsü cerrahi üzerine erken bir çalışma iken, MÖ 1500'lere tarihlenen Ebers Papirüsü tıp üzerine bir ders kitabına benzemektedir.

Çin'de, Çince tıbba dair arkeolojik kanıtlar Bronz Çağı Shang Hanedanı'na kadar uzanmaktadır ve bu kanıtlar bitkisel tohumlara ve ameliyat için kullanıldığı düşünülen aletlere dayanmaktadır. Çin tıbbının atası olan Huangdi Neijing, MÖ 2. yüzyıldan başlayarak yazılmış ve 3. yüzyılda derlenmiş bir tıp metnidir.

Hindistan'da cerrah Suşruta, plastik cerrahinin ilk formları da dahil olmak üzere çok sayıda cerrahi operasyon tanımlamıştır. Özel hastanelerin en eski kayıtları, hastalar için özel tıbbi tedavi tesislerinin kanıtlarının bulunduğu Sri Lanka'daki Mihintale'den gelmektedir.

Kos Asklepionu'nun zeminindeki mozaik, Hipokrat'ı tasvir ediyor, ortasında Asklepios var (2. - 3. yüzyıl)

Yunanistan'da, "modern tıbbın babası" Yunan hekim Hipokrat, tıbba rasyonel bir yaklaşımın temelini atmıştır. Hekimler için bugün hâlâ geçerli ve kullanımda olan Hipokrat Yemini'ni ortaya atan Hipokrat, hastalıkları akut, kronik, endemik ve epidemik olarak sınıflandıran ve "alevlenme, relaps, çözülme, kriz, , zirve ve " gibi terimleri kullanan ilk kişidir. Yunan hekim Galen aynı zamanda antik dünyanın en büyük cerrahlarından biriydi ve beyin ve göz ameliyatları da dahil olmak üzere birçok cesur operasyon gerçekleştirdi. Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından ve Erken Orta Çağ'ın başlamasından sonra, Yunan tıp geleneği Batı Avrupa'da gerilemeye başlamış, ancak Doğu Roma İmparatorluğu'nda kesintisiz olarak devam etmiştir.

MÖ 1. binyıldaki antik hakkındaki bilgilerin çoğu Tevrat'tan, yani sağlıkla ilgili çeşitli kanun ve ritüelleri içeren Musa'nın Beş Kitabı'ndan gelmektedir. Modern tıbbın gelişimine İbranilerin katkısı Bizans Dönemi'nde Yahudi hekim ile başlamıştır.

Orta Çağ

Şii Müslümanların sekizinci imamı Ali er-Rıza'nın er-Risale el-Dahabiyye'sinin el yazması. Metin şöyle der: "İmam Ali bin Musa er-Rıza, selam onun üzerine olsun, tarafından el-Me'mun'a gönderilen tıpta altın tez."

Sadece ölmek için bir yer olmaktan ziyade, Hristiyan hayırseverlik idealleri nedeniyle hastalara tıbbi bakım ve tedavi imkanı sunan bir kurum olarak hastane kavramı Bizans İmparatorluğu'nda ortaya çıkmıştır.

kavramı Galen tarafından bilinmesine rağmen, hastalığı lokalize etmek için kullanmanın önemini görmemiştir. gibi hekimlerin bulunduğu Bizanslılar, mikroskop ya da stetoskopun bulunmadığı bir dönemde hastalığı belirlemek için üroskopinin potansiyelini fark ettiler. Bu uygulama zamanla Avrupa'nın geri kalanına da yayıldı.

MS 750'den sonra Müslüman dünyası Hipokrat, Galen ve Suşruta'nın eserlerini Arapçaya tercüme ettirmiş ve İslam hekimleri bazı önemli tıbbi araştırmalara girişmiştir. Önemli İslami tıp öncüleri arasında, İmhotep ve Hipokrat ile birlikte "tıbbın babası" olarak da adlandırılan İranlı hezarfen İbn-i Sina bulunmaktadır. Birçok Orta Çağ Avrupa üniversitesinde standart bir tıp metni haline gelen ve tıp tarihinin en ünlü kitaplarından biri olarak kabul edilen El-Kanun fi't-Tıb'ı yazmıştır. Diğerleri arasında Zehravi,,İbn Nefis ve İbn Rüşd bulunmaktadır. İranlı hekim Razi, yine de hem Orta Çağ Batı hem de Orta Çağ İslam tıbbında etkili olmaya devam eden Yunan humorizm teorisini ilk sorgulayanlardan biriydi. Razi'nin El-Mansuri adlı eserinin bazı ciltleri, yani "Cerrahi Üzerine" ve "Tedavi Üzerine Genel Bir Kitap", Avrupa üniversitelerinde tıp müfredatının bir parçası haline gelmişti. Ayrıca, doktorların doktoru, pediatrinin babası ve oftalmolojinin öncüsü olarak tanımlanmıştır. Örneğin, göz bebeğinin ışığa verdiği tepkiyi ilk kez o fark etmiştir. Fars Bimaristan hastaneleri, erken bir örneğiydi.

Avrupa'da Şarlman her katedral ve manastıra bir hastane eklenmesini emretmiş ve tarihçi refah devletinin ilk versiyonuna benzetmiştir: "Yaşlılar için hastaneler ve gençler için yetimhaneler; her yaştan hastalar için bakımevleri; cüzzamlılar için yerler ve hacıların ucuz bir yatak ve yemek satın alabilecekleri pansiyonlar veya hanlar işletmiştir". Kıtlık sırasında halka yiyecek sağlar ve yoksullara yiyecek dağıtmıştır. Kilise bu refah sistemini büyük ölçekte vergi toplayarak ve geniş tarım arazileri ve mülklere sahip olarak finanse etmiştir. Benedikten Tarikatı, manastırlarında hastaneler ve revirler kurmaları, tıbbi bitkiler yetiştirmeleri ve büyük Cluny Manastırı'nda olduğu gibi bölgelerinin başlıca tıbbi bakım sağlayıcıları haline gelmeleriyle tanınmıştır. Kilise ayrıca tıp eğitiminin verildiği bir ve üniversiteler ağı da kurmuştur. Salerno'daki , Yunan ve Arap hekimlerden aldığı eğitimle Orta Çağ Avrupası'nın en iyi tıp okulu haline geldi.

Siena'daki , Avrupa'nın en eski hastanelerinden biridir. Orta Çağ boyunca Katolik Kilisesi, Yunan ve Arap hekimlerin tıp alanındaki çalışmalarından yararlanarak bilim çalışmalarını canlandırmak amacıyla üniversiteler kurmuştur.

Bununla birlikte, on dördüncü ve on beşinci yüzyıldaki Kara Ölüm hem Orta Doğu'yu hem de Avrupa'yı harap etmiş ve hatta Batı Avrupa'nın salgından kurtulma konusunda Orta Doğu'dan daha etkili olduğu ileri sürülmüştür. Erken modern dönemde Avrupa'da ve William Harvey gibi tıp ve anatomi alanında önemli isimler ortaya çıkmıştır.

Tıp düşüncesindeki en büyük değişim, özellikle 14. ve 15. yüzyıllardaki Kara Ölüm sırasında, bilim ve tıbba "geleneksel otorite" yaklaşımı olarak adlandırılabilecek yaklaşımın kademeli olarak reddedilmesiydi. Bu, geçmişte önde gelen bir kişi bir şeyin öyle olması gerektiğini söylediği için, o zaman bunun böyle olduğu ve bunun aksine gözlemlenen herhangi bir şeyin bir anormallik olduğu fikriydi (bu, genel olarak Avrupa toplumundaki benzer bir değişimle paraleldi - bkz.:Kopernik'in Batlamyus'un astronomi teorilerini reddetmesi). Andreas Vesalius gibi hekimler geçmişteki bazı teorileri geliştirdi ya da çürüttüler. Hem tıp öğrencileri hem de uzman hekimler tarafından kullanılan ana kitaplar ve Farmakope idi.

Andreas Vesalius, insan anatomisi üzerine önemli bir kitap olan De humani corporis fabrica'nın yazarıydı. Bakteriler ve mikroorganizmalar ilk kez 1676 yılında Antonie van Leeuwenhoek tarafından mikroskopla gözlemlenerek mikrobiyoloji bilim dalı başlatılmıştır.İbn Nefis'ten bağımsız olarak Michael Servetus akciğer dolaşımını yeniden keşfetmiş, ancak bu keşif ilk kez 1546'da "Paris El Yazması"nda yazılı hale getirildiği ve daha sonra 1553'te hayatını verdiği teolojik eserinde yayınlandığı için halka ulaşmamıştır. Daha sonra Renaldus Columbus ve Andrea Cesalpino tarafından anlatılmıştır. Herman Boerhaave, Leiden'deki örnek öğretmenliği ve 'Institutiones medicae' (1708) adlı ders kitabı nedeniyle bazen "fizyolojinin babası" olarak anılır. "modern diş hekimliğinin babası" olarak adlandırılmıştır.

Modern

, Karaçi'de veba aşısı enjekte ederken, 1898

Veterinerlik ilk kez 1761 yılında Fransız veteriner 'ın Fransa'nın Lyon kentinde dünyanın ilk veterinerlik okulunu kurmasıyla beşeri tıptan gerçek anlamda ayrılmıştır. Bundan önce tıp doktorları hem insanları hem de diğer hayvanları tedavi ediyordu.

Modern bilimsel biyomedikal araştırmalar (sonuçların test edilebilir ve olduğu), herbalizm, Yunan "dört sıvısı" ve diğer modern öncesi kavramlara dayanan erken Batı geleneklerinin yerini almaya başladı. Modern çağ, Edward Jenner'in 18. yüzyılın sonunda çiçek aşısını keşfetmesi (daha önce Asya'da uygulanan aşılama yönteminden esinlenerek), Robert Koch'un 1880 civarında bakteriler yoluyla hastalık bulaştığını keşfetmesi ve ardından 1900 civarında antibiyotiklerin keşfedilmesiyle başlamıştır.

18. yüzyıl sonrası modernite dönemi Avrupa'dan daha fazla çığır açan araştırmacı getirdi. Almanya ve Avusturya'dan doktor Rudolf Virchow, Wilhelm Conrad Röntgen, Karl Landsteiner ve Otto Loewi önemli katkılarda bulundu. Birleşik Krallık'ta Alexander Fleming, Joseph Lister, Francis Crick ve Florence Nightingale önemli olarak kabul edilir. İspanyol doktor Santiago Ramón y Cajal modern nörobilimin babası olarak kabul edilir.

Yeni Zelanda ve Avustralya'dan Maurice Wilkins, Howard Florey ve Frank Macfarlane Burnet geldi.

Önemli çalışmalar yapan diğer kişiler arasında , , James D. Watson (Amerika Birleşik Devletleri); Salvador Luria (İtalya); Alexandre Yersin (İsviçre); (Japonya); Jean-Martin Charcot, Claude Bernard, Paul Broca (Fransa); Adolfo Lutz (Brezilya); (Rusya); Sir William Osler (Kanada); ve Harvey Cushing (Amerika Birleşik Devletleri) bulunmaktadır.

Bilim ve teknoloji geliştikçe tıp da ilaçlara daha fazla bağımlı hale geldi. Tarih boyunca ve Avrupa'da 18. yüzyılın sonlarına kadar ilaç olarak sadece hayvan ve bitki ürünleri değil, aynı zamanda insan vücut parçaları ve sıvıları da kullanılmıştır.Farmakoloji kısmen herbalizmden gelişmiştir ve bazı ilaçlar hâlâ bitkilerden elde edilmektedir (atropin, efedrin, varfarin, aspirin, digoksin, vinka alkaloidleri, taksol, hiyosin, vb.)Aşılar Edward Jenner ve Louis Pasteur tarafından keşfedilmiştir.

İlk antibiyotik, Paul Ehrlich tarafından 1908 yılında bakterilerin insan hücrelerinin almadığı toksik boyaları aldığını gözlemledikten sonra keşfedilen (Salvarsan) idi. İlk büyük antibiyotik sınıfı, Alman kimyagerler tarafından aslen türetilen .

1953'te Finlandiya'nın Tampere kentindeki Star ilaç fabrikasında kalp ilaçlarının ambalajlanması.

Farmakoloji giderek daha sofistike hale gelmiştir; modern biyoteknoloji, belirli fizyolojik süreçleri hedef alan ilaçların geliştirilmesine olanak tanımakta, bazen de yan etkileri azaltmak için vücutla uyumlu olacak şekilde tasarlanmaktadır. Genomik, ve insan evrimi bilgisi, tıp üzerinde giderek daha önemli bir etkiye sahip olmaktadır, çünkü çoğu monogenik genetik bozukluğun nedensel genleri artık tanımlanmıştır ve moleküler biyoloji, evrim ve genetik alanındaki tekniklerin gelişimi tıbbi teknolojiyi, uygulamayı ve karar vermeyi etkilemektedir.

Kanıta dayalı tıp, ve meta-analiz kullanımı yoluyla en etkili uygulama algoritmalarını (bir şeyler yapma yolları) oluşturmaya yönelik çağdaş bir harekettir. Bu hareket, mevcut kanıtların mümkün olduğunca çoğunun standart protokollere göre toplanmasına ve analiz edilmesine ve daha sonra sağlık hizmeti sağlayıcılarına dağıtılmasına olanak tanıyan modern küresel bilgi bilimi tarafından kolaylaştırılmaktadır. bu harekete öncülük etmektedir. 2001 yılında 160 Cochrane sistematik incelemesinin gözden geçirilmesi, iki okuyucuya göre incelemelerin %21,3'ünün yetersiz kanıt, %20'sinin etkisiz kanıt ve %22,5'inin olumlu etki sonucuna vardığını ortaya koymuştur.

Kalite, verimlilik ve erişim

, tıbbi hataların (ve diğer "iyatrojenezlerin") önlenmesi ve kaçınılması modern tıp sistemlerinde öncelikli konulardır. Bu konular, özellikle sağlık hizmetlerinin aşırı maliyetli olarak görüldüğü ancak nüfus sağlığı ölçütlerinin benzer ulusların gerisinde kaldığı Amerika Birleşik Devletleri'nde önemli siyasi ve kamu politikası ilgisine neden olmaktadır.

Küresel olarak, gelişmekte olan birçok ülke bakıma ve yoksundur. 2015 yılı itibarıyla, sağlık sigortası kapsamı eksikliğinin erişimi sınırlayabildiği Amerika Birleşik Devletleri gibi birkaç istisna dışında, çoğu zengin gelişmiş ülke tüm vatandaşlarına sağlık hizmeti sağlamaktadır.

Ayrıca bakınız

• Alternatif tıp
• Hastalık isimleri listesi
• Sağlık sigortası
• Tıp etiği
• Tıbbi cihaz
• Tıbbi kötü uygulama
• Sağlık sosyolojisi
• Geleneksel tıp

Kaynakça

1. ^ Firth, John (2020). "Science in medicine: when, how, and what". Oxford textbook of medicine. Oxford: Oxford University Press. ISBN . 
2. ^ Saunders, John (June 2000). "The practice of clinical medicine as an art and as a science". Med Humanit. 26 (1): 18-22. doi:10.1136/mh.26.1.18. (PMID) 12484313. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
3. ^ "Dictionary, medicine". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Aralık 2013. 
4. ^ "Medicine, n.1". OED Online. Oxford University Press. September 2014. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2014. 
5. ^ "Medicine". . Oxford University Press. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2014. 
6. ^ "Tıp1 Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
7. ^ World Health Organization (2002). "Traditional medicine : growing needs and potential". 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
8. ^ El Dib RP, Atallah AN, Andriolo RB (August 2007). "Mapping the Cochrane evidence for decision making in health care". Journal of Evaluation in Clinical Practice. 13 (4): 689-92. doi:10.1111/j.1365-2753.2007.00886.x. (PMID) 17683315. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
9. ^ ^{a b} Coulehan, John L.; Block, Marian R. (2005). The Medical Interview: Mastering Skills for Clinical Practice (5. bas.). F. A. Davis. ISBN . OCLC 232304023. 
10. ^ Addison K, Braden JH, Cupp JE, Emmert D, Hall LA, Hall T, Hess B, Kohn D, Kruse MT, McLendon K, McQueary J, Musa D, Olenik KL, Quinsey CA, Reynolds R, Servais C, Watters A, Wiedemann LA, Wilkins M, Wills M, Vogt NE (September 2005). . Journal of AHIMA. 76 (8): 64A-64G. (PMID) 16245584. 9 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
11. ^ Nordqvist, Christian (26 Ağustos 2009). . . 1 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
12. ^ "Assessing patients effectively: Here's how to do the basic four techniques". Nursing2014. 8 (2): 6. 2006. doi:10.1097/00152193-200611002-00005. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
13. ^ ^{a b c d} "Clinical examination". TheFreeDictionary.com. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
14. ^ Grembowski DE; ; Novak LC; Roussel AE; Martin DP; Patrick DL; Williams B; (August 2000). "Measuring the "managedness" and covered benefits of health plans". Health Services Research. 35 (3): 707-34. (PMC) 1089144 $2. (PMID) 10966092. 
15. ^ Blainey, Geoffrey (2011). A Short History of Christianity. Penguin Viking. OCLC 793902685. ^[]
16. ^ . Institute of Medicine at the National Academies of Science. 14 Ocak 2004. 19 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
17. ^ Battista, John R.; McCabe, Justine (4 Haziran 1999). . Cthealth.server101.com. 23 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2009. 
18. ^ Sipkoff, Martin (January 2004). "Transparency called key to uniting cost control, quality improvement". Managed Care. 13 (1): 38-42. (PMID) 14763279. 17 Şubat 2004 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Nisan 2006. 
19. ^ Calnan, Michael (2015), Collyer, Fran (Ed.), "Eliot Freidson: Sociological Narratives of Professionalism and Modern Medicine", The Palgrave Handbook of Social Theory in Health, Illness and Medicine (İngilizce), Londra: Palgrave Macmillan UK, ss. 287-305, doi:10.1057/9781137355621_19, ISBN , 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Kasım 2021 
20. ^ "Primary, Secondary and Tertiary HealthCare – Arthapedia". www.arthapedia.in. 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2021. 
21. ^ "Types of health care providers: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov (İngilizce). 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2021. 
22. ^ "Secondary Health Care". International Medical Corps (İngilizce). 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2021. 
23. ^ Laokri S, Weil O, Drabo KM, Dembelé SM, Kafando B, Dujardin B (April 2013). "Removal of user fees no guarantee of universal health coverage: observations from Burkina Faso". Bulletin of the World Health Organization. 91 (4): 277-82. doi:10.2471/BLT.12.110015. (PMC) 3629451 $2. (PMID) 23599551. 
24. ^ Chou YJ, Yip WC, Lee CH, Huang N, Sun YP, Chang HJ (September 2003). "Impact of separating drug prescribing and dispensing on provider behaviour: Taiwan's experience". Health Policy and Planning. 18 (3): 316-29. doi:10.1093/heapol/czg038. (PMID) 12917273. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
25. ^ "What are the surgical specialties?". American College of Surgeons (İngilizce). 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
26. ^ Culyer, Anthony J. (31 Temmuz 2014). The Dictionary of Health Economics, Third Edition (İngilizce). Chelthenham, UK: Edward Elgar Publishing. s. 335. ISBN . 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
27. ^ 'de "internal medicine"
28. ^ Fowler HW (1994). A Dictionary of Modern English Usage (Wordsworth Collection) (Wordsworth Collection). NTC/Contemporary Publishing Company. ISBN . 
29. ^ . . 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2008. 
30. ^ . Britannica Online Encyclopedia. 18 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2012. 
31. ^ Ackerknecht, Erwin (1982). A Short History of Medicine. JHU Press. s. 22. ISBN . 
32. ^ Hong, Francis (2004). (PDF). McGill Journal of Medicine. 8 (1): 7984. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
33. ^ Unschuld, Pual (2003). Huang Di Nei Jing: Nature, Knowledge, Imagery in an Ancient Chinese Medical Text. University of California Press. s. ix. ISBN . 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2015. 
34. ^ Singh A, Sarangi D (2003). "We need to think and act". Indian Journal of Plastic Surgery. 36 (1): 53-54. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
35. ^ Rana RE, Arora BS (2002). "History of plastic surgery in India". Journal of Postgraduate Medicine. 48 (1): 76-8. (PMID) 12082339. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
36. ^ Aluvihare A (November 1993). "Rohal Kramaya Lovata Dhayadha Kale Sri Lankikayo". Vidhusara Science Magazine: 5. 
37. ^ Rannan-Eliya RP, De Mel N (9 Şubat 1997). "Resource mobilization in Sri Lanka's health sector" (PDF). Harvard School of Public Health & Health Policy Programme, Institute of Policy Studies. s. 19. 29 Ekim 2001 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2009. 
38. ^ Grammaticos PC, Diamantis A (2008). "Useful known and unknown views of the father of modern medicine, Hippocrates and his teacher Democritus". Hellenic Journal of Nuclear Medicine. 11 (1): 2-4. (PMID) 18392218. 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
39. ^ The father of modern medicine: the first research of the physical factor of tetanus 18 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases
40. ^ Garrison, Fielding H. (1966). History of Medicine. Philadelphia: W.B. Saunders Company. s. 97. 
41. ^ Martí-Ibáñez, Félix (1961). A Prelude to Medical History. New York: MD Publications, Inc. s. 90. Library of Congress ID: 61-11617. 
42. ^ Vaisrub, Samuel; A. Denman, Michael; Naparstek, Yaakov; Gilon, Dan (2008). "Medicine". Encyclopaedia Judaica. The Gale Group. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2014. 
43. ^ Lindberg, David (1992). The Beginnings of Western Science. University of Chicago Press. s. 349. ISBN . 
44. ^ Prioreschi, Plinio (2004). A History of Medicine: Byzantine and Islamic medicine. Horatius Press. s. 146. 
45. ^ Becka J (January 1980). "[The father of medicine, Avicenna, in our science and culture. Abu Ali ibn Sina (980–1037)]". Casopis Lekaru Ceskych (Çekçe). 119 (1): 17-23. (PMID) 6989499. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
46. ^ . Hcs.osu.edu. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2010. 
47. ^ . Encyclopædia Britannica. 2008. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008. 
48. ^ Ahmad Z (2007). "Al-Zahrawi – The Father of Surgery". ANZ Journal of Surgery. 77 (Suppl. 1): A83. doi:10.1111/j.1445-2197.2007.04130_8.x. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
49. ^ Abdel-Halim RE (November 2006). "Contributions of Muhadhdhab Al-Deen Al-Baghdadi to the progress of medicine and urology. A study and translations from his book Al-Mukhtar". Saudi Medical Journal. 27 (11): 1631-41. (PMID) 17106533. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
50. ^ . Heart Views. 5 (2): 74-85 [80]. 2004. 8 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
51. ^ Martín-Araguz A, Bustamante-Martínez C, Fernández-Armayor Ajo V, Moreno-Martínez JM (1 Mayıs 2002). "[Neuroscience in Al Andalus and its influence on medieval scholastic medicine]". Revista de Neurología (İspanyolca). 34 (9): 877-92. doi:10.33588/rn.3409.2001382. (PMID) 12134355. 3 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
52. ^ ^{a b} "Saudi Aramco World : The Arab Roots of European Medicine". archive.aramcoworld.com. 18 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
53. ^ Pormann, Peter E.; (2007). "On the dominance of the Greek humoral theory, which was the basis for the practice of bloodletting". Medieval Islamic medicine. Washington DC: Georgetown University. ss. 10, 43-45. OL 12911905W. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
54. ^ Iskandar, Albert (2006). "Al-Rāzī". Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures (2. bas.). Springer. ss. 155-156. 
55. ^ Ganchy, Sally (2008). Islam and Science, Medicine, and Technology. New York: Rosen Pub. 
56. ^ ^{a b} Elgood, Cyril (2010). A Medical History of Persia and The Eastern Caliphate (1. bas.). Londra: Cambridge. ss. 202-203. ISBN . By writing a monograph on 'Diseases in Children' he may also be looked upon as the father of paediatrics. 
57. ^ Micheau F (1996). "The Scientific Institutions in the Medieval Near East". Rashed R, Morelon R (Ed.). Encyclopedia of the History of Arabic Science. Routledge. ss. 991-992. 
58. ^ Barrett, Peter (2004). Science and Theology Since Copernicus: The Search for Understanding. . s. 18. ISBN . 
59. ^ Blainey, Geoffrey (2011). A Short History of Christianity. Penguin Viking. ss. 214-215. OCLC 793902685. 
60. ^ Michael Dols has shown that the Black Death was much more commonly believed by European authorities than by Middle Eastern authorities to be contagious; as a result, flight was more commonly counseled, and in urban Italy quarantines were organized on a much wider level than in urban Egypt or Syria (Dols, Michael W. (1977). The Black Death in the Middle East. Princeton. ss. 119, 285-290. OCLC 2296964. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. ).
61. ^ "Page through a virtual copy of Vesalius's De Humanis Corporis Fabrica". Archive.nlm.nih.gov. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Nisan 2012. 
62. ^ Madigan M, Martinko J, (Ed.) (2006). Brock Biology of Microorganisms (11. bas.). Prentice Hall. ISBN . 
63. ^ Michael Servetus Research 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Website with a graphical study on the Manuscript of Paris by Servetus
64. ^ Lynch CD, O'Sullivan VR, McGillycuddy CT (December 2006). "Pierre Fauchard: the 'father of modern dentistry'". British Dental Journal. 201 (12): 779-81. doi:10.1038/sj.bdj.4814350. (PMID) 17183395. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
65. ^ Cooper, Peter (2004). . The Pharmaceutical Journal. 273 (7330): 900-902. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
66. ^ van Der Heijden R, Jacobs DI, Snoeijer W, Hallard D, Verpoorte R (March 2004). "The Catharanthus alkaloids: pharmacognosy and biotechnology". Current Medicinal Chemistry. 11 (5): 607-28. doi:10.2174/0929867043455846. (PMID) 15032608. 2 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
67. ^ Atanasov AG, Waltenberger B, Pferschy-Wenzig EM, Linder T, Wawrosch C, Uhrin P, Temml V, Wang L, Schwaiger S, Heiss EH, Rollinger JM, Schuster D, Breuss JM, Bochkov V, Mihovilovic MD, Kopp B, Bauer R, Dirsch VM, Stuppner H (December 2015). "Discovery and resupply of pharmacologically active plant-derived natural products: A review". Biotechnology Advances. 33 (8): 1582-1614. doi:10.1016/j.biotechadv.2015.08.001. (PMC) 4748402 $2. (PMID) 26281720. 
68. ^ Ezzo J, Bausell B, Moerman DE, Berman B, Hadhazy V (2001). "Reviewing the reviews. How strong is the evidence? How clear are the conclusions?". International Journal of Technology Assessment in Health Care. 17 (4): 457-66. doi:10.1017/S0266462301107014. (PMID) 11758290. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Şubat 2023. 
69. ^ Bentley TG, Effros RM, Palar K, Keeler EB (December 2008). "Waste in the U.S. Health care system: a conceptual framework". The Milbank Quarterly. 86 (4): 629-59. doi:10.1111/j.1468-0009.2008.00537.x. (PMC) 2690367 $2. (PMID) 19120983. 
70. ^ . WHO. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2019. 
71. ^ "Coverage for health care | READ online". OECD iLibrary (İngilizce). 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Haziran 2019.