Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazakistan (Kazakça: Қазақстан, Qazaqstan; Kazakça telaffuz: ), resmî adıyla Kazakistan Cumhuriyeti (Kazakça: Қазақстан Республикасы, Qazaqstan Respublikasy), topraklarının büyük bölümü Orta Asya'da, küçük bir bölümü Doğu Avrupa'da yer alan bir ülkedir. Kazakistan, (Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan ile birlikte) günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. 2.724.900 km² yüzölçümü ile (Batı Avrupa'nın yüzölçümü kadar) dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesidir. Müslüman çoğunluklu ülkelerin ve Türk devletlerinin yüzölçümü bakımından en büyüğü, doğal kaynaklar bakımından da en zenginidir. Kazakistan Türk tarihinin önemli devletlerinden olan Saka, Hun, Göktürk, Kıpçak, Karahanlı, Altın Ordu gibi devletlerin merkez üssü; Kıpçak, Oğuz, Karluk gibi Türk boylarının beşiği olmuştur.
Kazakistan | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Millî marş Kazakça: Meniñ Qazaqstanym (Transkripsiyon) "Benim Kazakistan'ım" | |||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||
| Başkent | Astana 51°10′K 71°30′D / 51.167°K 71.500°D | ||||||||||||||||||||||||
| En büyük şehir | Almatı | ||||||||||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Kazakça, Rusça | ||||||||||||||||||||||||
| Konuşulan diller | Kazakça • Rusça • Özbekçe • Uygurca • Türkmence • Ukraynaca • Azerice • Tatarca ve Diğerleri | ||||||||||||||||||||||||
| Etnik gruplar (2024) | |||||||||||||||||||||||||
| Demonim | Kazak, Kazakistanlı | ||||||||||||||||||||||||
| Hükûmet | Otoriter bir hükûmet altında üniter yarı başkanlık cumhuriyeti | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Yasama organı | Parlamento | ||||||||||||||||||||||||
| Senato | |||||||||||||||||||||||||
| Meclis | |||||||||||||||||||||||||
| Tarihi | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||||||
• Toplam | 2.724.900 km2 (9.) | ||||||||||||||||||||||||
• Su (%) | 1,7 | ||||||||||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||||||||||
• 2024 tahminî | 20.118.478 | ||||||||||||||||||||||||
• 2021 sayımı | 19.082.467 (64.) | ||||||||||||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2022 tahminî | ||||||||||||||||||||||||
• Toplam | 574,10 milyar $ (41.) | ||||||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 30.876 $ (52..) | ||||||||||||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2022 tahminî | ||||||||||||||||||||||||
• Toplam | 207,81 milyar $ (52.) | ||||||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 10.980 $ (63.) | ||||||||||||||||||||||||
| Gini (2017) | 27.5 düşük | ||||||||||||||||||||||||
| İGE (2023) |  0.802çok yüksek · 67. | ||||||||||||||||||||||||
| Para birimi | Tenge ( , KZT) | ||||||||||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC | ||||||||||||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||||||||||
| Telefon kodu | +7-6xx, +7-7xx | ||||||||||||||||||||||||
| ISO 3166 kodu | |||||||||||||||||||||||||
| İnternet alan adı | .kz, .қаз | ||||||||||||||||||||||||
Komşuları olarak kuzeyde Rusya, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan, doğuda Çin bulunur. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır.
Bağımsızlığın kazanılmasına doğru 1989 yılında 16.464.464 kişi olan ülke nüfusu, 1999 yılına gelindiğinde Slav ve Almanların ülkeden göç etmeleriyle 14.900.000'e kadar düşmüştür. 2010'da bu sayı 16.500.000'e yükselmiş ve 01.07.2021 itibarıyla 19.194.656'ya ulaşmıştır.
Etimoloji
"Kazak" adı Kazakların göçebe kültürünü yansıtan bir Eski Türkçe sözcük olan "gezinmek" anlamına gelir.Farsça olan son eki -stan ise "arazi" veya "yer" anlamına gelir, böylece Kazakistan sözcüğü tam anlamıyla "gezginlerin ülkesi" olarak çevrilebilir.
Tarihi
Paleolitik dönemden bu yana Kazakistan'da yerleşim vardır. Bölgedeki iklim ve arazi koşulları göçebe yaşam tarzına uygun olduğundan, Pastoralizm Neolitik Dönem boyunca gelişmiştir.
Kazak bölgesi, karasal İpek Yolları'nın atası olan Avrasya ticareti Bozkır Rotası'nın önemli bir parçasıdır. Arkeologlar, insanların bölgenin büyük bozkırlarında ilk önce atı evcilleştirdiklerine inanmaktadırlar. Yakın tarih öncesi dönemlerde, Orta Asya'da muhtemelen Proto-Hint-Avrupa Afanasiyevo kültürü, daha sonra Andronovo kültürü gibi erken Hint-İran kültürleri ve daha sonra Saka ve Massagetler gibi çeşitli kültürlere sahip halklar yaşamışlardır. Diğer gruplar arasında ülkenin güney bölgesinde, göçebe İskitler ve Pers İmparatorluğu vardı. MÖ 329 yılında, Büyük İskender ve onun Makedonya Ordusu Jaxartes Savaşı’nda İskitlere karşı, bugün Siri Derya (Seyhun) Nehri olarak bilinen modern Kazakistan’ın güney sınırına kadar uzanan Jaxartes Nehri boyunca savaşmışlardır.
Kazak Hanlığı
Kumanlar, 11. yüzyılın başlarında modern Kazakistan'ın bozkırlarına gelip daha sonra Kıpçaklar ile birleştiler ve geniş Kuman-Kıpçak Hanlığı'nı kurdular. Antik şehirler Taraz (Aulie-Ata) ve Hazrat-e Turkestan, İpek Yolu boyunca Asya ve Avrupa'yı birbirine bağlayan önemli yol olarak hizmet verirken, gerçek siyasi konsolidasyon sadece 13. yüzyılın başlarında Moğol yönetimi ile başladı. Dünya tarihinin en büyük imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'na bağlı olarak idari bölgeler kuruldu. Bu idari bölgeler Kazak Hanlığı altında toplandı.
Bu dönem boyunca, geleneksel göçebe yaşam tarzı ve hayvancılığa dayalı ekonomik yapı step bölgelerinde baskın olmaya devam etmiştir. 15. yüzyılda Türk kabileler arasında belirgin Kazak kimliğinin ortaya çıkması ile başlayan süreç 16. yüzyılın ortalarında Kazak dili, kültürü ve ekonomisinin ortaya çıkması ile pekişmiştir.
Yine de bölge; yerli Kazak Emirleri ve Farsça konuşan güneydeki komşuları arasında bitmek bilmeyen bir çekişmenin merkezi olmuştur. En yüksek mevkide, Kazak Hanlığı; Orta Asya’nın bir kısmını yönetmiş olup, Kumanya’yı kontrol etmiştir. 17. yüzyılın erken dönemlerinde, Kazak Hanlığı’nın kabileler arasındaki çekişmelerin etkileri ile mücadele etmesi, nüfusun büyük, orta ve küçük topluluklar arasında bölünmesinde etkili olmuştur. Politik anlaşmazlık, kabileler arasındaki çekişme, doğu ve batı arasında kara yoluyla ticareti sağlayan ticaret yollarının öneminin azalması, Kazak Hanlığını zayıflatmıştır. Hive Hanlığı bu fırsatı değerlendirerek Mangışlak Yarımadası’nı ilhak etmiştir. Özbekler, Rusların varışına kadar geçen iki yüzyıllık süre boyunca bölgedeki varlığını sürdürmüştür.
17. yüzyıl esnasında Kazaklar, Batı Moğol kabilesinin bir federasyonu olan aralarında Çungarlar’ın da bulunduğu Oyratlar ile savaşmıştır.18. yüzyılın başları Kazak Hanlığı’nın refah seviyesine ulaştığı en üst nokta olarak belirtilmiştir. Abulhair Han liderliğinde, Kazaklar Çungarlar’a karşı 1726’da Bulanty Nehri Savaşı’nda ve 1729 yılında Anrakay Savaşı’nda önemli zaferler kazanmıştır.
Abılay Han; Çungarlara karşı 1720’den 1750 yılına kadar yapılan önemli savaşlara katılması sonrası kendi halkı tarafından kahraman ilan edilmiştir. Kazaklar, Volga Kalmukları’nın sık akınlarından mağdur olmuşlardır. Hokand Hanlığı; Kazakların bu güçsüzlüğünden yararlanarak, Çungarların ve Kalmukların akınlarından sonra aralarında 19. yüzyılın ilk çeyreğinde başkent olan Almatı’nın da bulunduğu bugünkü Kazakistan’ın güney kısmını işgal etmiştir. Ayrıca, Buhara Emirliği; Ruslar kontrolü ele geçirene kadar Çimkent Bölgesi'ni yönetmiştir.
Rus İmparatorluğu
18. yüzyılın ilk yarısında, Rus İmparatorluğu; 46 Kale ve 96 Tabya serisinin olduğu, aralarında Omsk (1716), Semey (1718), Pavlodar (1720), Orenburg (1743) ve Petropavlosk (1752) şehirlerinin de bulunduğu Irtysh Hattı’nı, Kazakların ve Oyratların Rus topraklarına olan akınlarını önlemek amacıyla inşa etmiştir.18. yüzyılın sonlarına doğru Kazaklar; Volga’nın merkezinde ortaya çıkan Pugaçov İsyanı’ndan yararlanarak, Rusların ve Volga Almanlarının yerleşim yerlerine akınlar yapmışlardır.19. yüzyılda Rus İmparatorluğu Orta Asya’daki etkisini arttırmaya başlamıştır. “Büyük Oyun” periyodunun; yaklaşık 1813 yılından 1907 yılında Britanya ve Rusya arasında yapılan Antanta kadar sürdüğü görüşü genel olarak kabul edilmiştir. “Büyük Oyun” yarışının çıkış noktası; İngilizler için Rusların, Afganistan ve Pers İmparatorluğu’nun içlerine kadar ilerlemesinin, İngilizlerin Orta Doğu ve Hindistan’daki ekonomik ve ticari çıkarlarına zarar vereceği kanısı oluşturmuşken Ruslar için; Orta Asya içlerine doğru ilerlemeleri durumunda çok önemli ekonomik ve askeri kazançlar sağlayabilecekleri kanısı oluşturmuştur. Yalnız, her iki ülkenin de Orta Asya’da egemenlik kurma konusundaki ilk girişimleri başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Ancak, Çar 2. Alexander döneminden itibaren, Rus hükûmetinin Orta Asya’da yaşayan Rus kökenli kişilerin temel haklarının korunması adına başlattıkları propaganda çalışmaları, Rusların bölgeyi sömürge konumuna getirmeye başlaması açısından oldukça önemli bir adımdır.Rus Çarları, bugünkü Kazakistan Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan pek çok bölgeyi etkili bir şekilde yönetmiştir.
Rus İmparatorluğu’nun yeni bir yönetim sistemi uygulamasını başlatması, askeri garnizonlar ve kışlalar inşa etmesi, Hindistan’ın güneyinden Güneydoğu Asya’ya kadar etki alanını genişleten İngiltere’ye karşı “Büyük Oyun” olarak da bilinen Orta Asya’da egemenlik kurma çabaları ile doğrudan ilgilidir. Ruslar 1735 yılında Orsk’da ilk karakolu inşa etmiştir. İlaveten, Ruslar; Rus dilini bütün okullarda ve hükümetçe düzenlenen organizasyonlarda öğretmişlerdir.
Rusların uygulamak için çabaladıkları sistem, Kazaklar arasında kızgınlığın artmasında ve 1860’lı yıllarda Rus yönetimine karşı Kazak başkaldırıların çıkmasında etkili olmuştur. Bu durum, geleneksel göçebe yaşam tarzının ve hayvancılığa dayalı ekonominin bozulmasına, insanların açlık ve kıtlık yüzünden sıkıntılar yaşamasına ve bazı Kazak kabilelerin yok olmasına neden olmuştur. 19. yüzyılın sonlarına doğru başlayan Kazak ulusal mücadelesi kendi ulusal dillerini ve kimliklerini korumak adına Rus İmparatorluğu’nun asimile etme girişimleri sonucu başlamış bir direniştir.
1890’lardan itibaren, Rus İmparatorluğu topraklarından gelen yerleşimciler bugünkü Kazakistan topraklarını özellikle de vilayetini koloni haline getirmeye başlamıştır. 1906 yılında Orenburg'dan Taşkent’e kadar uzanan Trans-Aral Demiryolu’nun yapımının tamamlanması, bölgeye gelen yerleşimcilerin sayısını daha da arttırmıştır. Özellikle, St. Petersburg’da kurulan “Göç Departmanı” bölgedeki Rus etkinliğini arttırmak amacıyla yapılan göçleri hem denetlemiş hem de teşvik etmiştir. 19. yüzyıl boyunca yaklaşık 400.000 Rus, Kazakistan’a göç etmiş olup, 20. yüzyılın ilk otuz yılında ortalama bir milyon Slav, Alman, Yahudi ve başka uluslardan yerleşimciler bölgeye göç etmiştir. Bu dönemin büyük çoğunluğunda yerleştirmeden sorumlu yönetici olmuştur.
Rus İmparatorluğu’nun son yıllarında Kazaklar ve yeni gelen yerleşimciler arasında toprak ve su için rekabetin ortaya çıkması, kolonyal yönetime karşı çok ciddi kızgınlıkların yaşanmasına neden olmuştur. 1916 yılında yaşanan “Orta Asya Ayaklanması” bu ayaklanmaların en önemlilerinden birisidir. Ayaklanma; bir dizi çatışma ve her iki taraftan da acımasız katliamların yaşanması ile son bulmuştur. 1919 yılının sonlarına kadar her iki taraf da komünist hükûmete karşı direniş göstermiştir.
Sovyetler Birliği
Kasım 1917'de Petrograd'da merkezî hükûmetin çöküşünün ardından, Kazaklar (daha sonra resmen "Kırgız" olarak anılacaktır), kısa bir özerklik dönemi (Alaş Otonomu) yaşadı. 26 Ağustos 1920'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Kırgız ÖSSC bugünkü Kazakistan bölgesini içeriyordu, ancak idari merkezi çoğunlukla Rus nüfuslu bir kasabasıydı. Haziran 1925'te Kırgız ÖSSC, Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak yeniden adlandırıldı ve idari merkezi Kızılorda kasabasına, Nisan 1927'de ise Almatı'ya taşındı.
1920'lerin ve 1930'ların sonlarında zorunlu kolektivizasyonun yanı sıra geleneksel elitlerin Sovyet baskısı ve kıtlık yüksek ölümlere ve tedirginliğe yol açtı (Ayrıca bknz: Kazakistan'da 1932-1933 yıllarında yaşanan kıtlık). 1930'larda bazı Kazaklar, Moskova'daki Sovyet hükûmetinin izlediği siyasi misilleme politikalarının bir parçası olarak idam edildi.
5 Aralık 1936'da Kazak Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden (RSFSR) ayrıldı ve Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti; sürgün edilen ve hüküm giyen kişilerin yanı sıra 1930 ve 1940’lı yıllar boyunca Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği hükûmetince sınır dışı edilen veya yeniden göç ettirilen kişilerin örneğin; 1941 yılının Eylül ve Ekim ayında Volga Alman Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden sınır dışı edilen yaklaşık 400.000 Volga Alman’ının daha sonra Yunanların ve Kırım Tatarlarının istikametlerinden birisi haline gelmiştir. Sınır dışı edilenler ve tutuklananlar; “halk düşmanı” olarak nitelendirilen erkeklerin eşlerine ayrılan Astana’nın dışındaki ’ının da dahil olduğu en büyük Sovyet Çalışma Kamplarından (Gulag) birinde hapsedilmiştir. Pek çoğu Sovyetler Birliği’nin nüfus transferi politikası yüzünden taşınmış, diğerleri ise Sovyetler Birliği’nin gönüllülük esasına dayanmayan yerleştirme politikası sonucu taşınmaya zorlanmıştır.
Sovyet-Alman Savaşı (1941-1945) seferberliğin sağlanması bağlamında sanayileşme ve maden çıkarımında artışa sebep olmuştur. 1953 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği lideri Joseph Stalin’in öldüğünde, Kazakistan’ın büyük çoğunluğu hala tarım ekonomisine dayanmaktaydı. 1953’te Sovyetler Birliği lideri Nikita Kruşçev’in başlattığı “Bakir Topraklar Projesi”, Kazakistan’ın geleneksel otlaklarının Sovyetler Birliği'nin temel tahıl üretilen bölgelerine dönüştürülmesi için tasarlanmıştır. Bakir Topraklar Projesi başka sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Ancak, Sovyet lider Leonid Brejnev (iktidarda kaldığı süre; 1964-1982) tarafından sonradan başlatılan çağdaşlaşma hareketlerinin yanı sıra proje; Kazak nüfusunun büyük çoğunluğunun geçim kaynağı olmaya devam eden tarım sektörünün gelişmesini hızlandırmıştır. Yıllarca süren yokluk, savaş ve kızgınlık yüzünden 1959’lara gelindiğinde Kazaklar ülkede azınlık haline gelmiş ve nüfusun %30’unu oluşturmuştur. Etnik köken olarak Rus olanların sayısı ise toplam nüfusun %43’ünü oluşturmuştur.
1947 yılında Sovyetler Birliği hükûmeti atom bombası projesinin bir parçası olarak Semipalatinsk kasabasının kuzey doğusunda, atom bombası test sahasını bulmuştur. Bu bölge 1949 yılında Sovyetler Birliği’nin ilk nükleer testini yaptığı bölge olmuştur. 1989 yılına kadar yüzlerce nükleer test yapılmış ve bu testlerin zararlı çevresel ve biyolojik sonuçları ortaya çıkmıştır. 1980’lerin sonlarında Kazakistan’daki nükleer karşıtı hareketler başlıca politik güç haline gelmiştir.
Almatı’da, Aralık 1986 yılında sonradan Jeltoksan Ayaklanması olarak adlandırılan ve genç Kazaklar arasında başlayan geniş çaplı gösteriler; Kazak SSC Komünist Parti Sekreteri Dinmukhamed Konayev’in, SFSC’deki Rus ile değiştirilmesini protesto etmek amacıyla yapılmıştır. Hükûmete ait birlikler ayaklanmayı bastırmasına rağmen bu süreçte pek çok insan öldürülmüş veya hapse atılmıştır. Sovyet hükûmetinin gücünün azaldığı günlerde hoşnutsuzluk giderek artmaya devam etmiş ve Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov’un Glasnost politikası altında anlam bulmuştur. İlaveten, Glasnost; bilgiye erişim, kamuoyu eleştirisi, bireylerin veya grupların çıkarlarının açık ve net bir şekilde belirtilmesi gibi konuları yasallaştırdığından oldukça önemli bir politikadır. Kitle iletişim araçlarının sadece hükûmetin politikalarının aktarıldığı bir kanal olmadığı aynı zamanda pek çok ayrı görüşün spontane bir şekilde belirtilmesi gerektiği bir alan olduğu düşünülünce, önceki dönemlere kıyasla tek bir merkezden yönetilen ve kontrol edilen medya, Glasnost politikasının uygulanması ile plüralizm olarak da adlandırılan pek çok ayrı görüşün medyada yer bulmasına neden olmuştur.
Bağımsızlık
25 Ekim 1990'da Kazakistan, Sovyetler Birliği içinde bulunan bir cumhuriyet olarak kendi topraklarındaki egemenliğini ilan etti. Ağustos 1991'de Moskova'da yapılan darbe girişiminin ardından Kazakistan, 16 Aralık 1991'de bağımsızlığını ilan ederek bağımsızlığını ilan eden son Sovyet cumhuriyeti oldu. On gün sonra ise Sovyetler Birliği dağıldı. Ülkede, 16 Aralık günü her yıl milli gün olarak kutlanmaktadır. Bununla birlikte, daha önceki yıllarda 1 Aralık tarihinde kutlanan Birinci Cumhurbaşkanı Günü kaldırıldı ve bu tarih yerine 25 Ekim Cumhuriyet Günü olarak kutlanmaya başladı.
Kazakistan'ın komünist dönemindeki lideri Nursultan Nazarbayev, ülkenin ilk Cumhurbaşkanı oldu. 2006 yılına bakıldığında Kazakistan, Orta Asya GSYİH'sinin %60'ını, öncelikle petrol endüstrisi yoluyla üretti.
1997'de hükûmet, Kazakistan'ın başkentini Almatı'dan başkent Astana'ya taşıdı. 23 Mart 2019'da Astana'nın adı eski devlet başkanı Nursultan Nazarbayev'e ithafen ''Nursultan'' olarak yeniden adlandırıldı. Ancak Eylül 2022'de, Nazarbayev'in Kazakistan Güvenlik Konseyinden istifasıyla sonuçlanan bir dizi tartışma ve protestonun ardından, başkentin adı Astana olarak yeniden değiştirildi.
Ülke, Ocak 2022'de huzursuzluk ve siyasi bir krize sürüklendi.
Coğrafya
Avrupa'yı Asya'dan ayıran hat olarak kabul edilen Ural Nehri'nin her iki yakasına uzandığı için Kazakistan, iki kıtada toprakları olup (diğeri Azerbaycan) dünyada denize kıyısı olmayan kıtalararası ülkelerden biridir.
2.700.000 kilometrekarelik yüzölçümüyle (Batı Avrupa'ya eşdeğer büyüklükte) Kazakistan, dünyanın en büyük dokuzuncu ve kara ile çevrili en büyük ülkesidir. Kazakistan, Sovyetler Birliği'nin bir parçası iken topraklarının bir kısmını Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne ve bir kısmını da Özbekistan'a bağlı Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'ne kaybetti.
Rusya ile 6.846 kilometre, Özbekistan ile 2.203 kilometre, Çin ile 1.533 kilometre, Kırgızistan ile 1.051 kilometre ve Türkmenistan ile 379 kilometre sınır komşuluğu yapmaktadır. Başlıca şehirleri arasında başkent Astana, Almatı, Karağandı, Çimkent, Atırau ve Öskemen bulunur. 40° ve 56° K enlemleri ile ve boylamları arasında yer alır. Esas olarak Asya'da bulunurken Kazakistan'ın küçük bir kısmı da Doğu Avrupa'daki Urallar'ın batısında yer almaktadır.
Kazakistan'ın arazisi batıdan doğuya Hazar Denizi'nden Altay Dağları'na, kuzeyden güneye Batı Sibirya ovalarından, Orta Asya'nın vahalarına ve çöllerine kadar uzanır. Yaklaşık 804.500 kilometrekarelik bir alana sahip Kazak bozkırı, ülkenin üçte birini kaplar ve dünyanın en büyük kuru bozkır bölgesidir. Bozkır, geniş otlak alanları ve kumlu bölgelerle tanınmaktadır. Ülkedeki başlıca göller ve nehirler arasında Aral Gölü, Balkaş Gölü ve Zaysan Gölü, ile İli, İrtiş, İşim, Ural ve Seyhun nehirleri bulunur. Ayrıca Kazakistan’da 8500 akarsu bulunmaktadır.
Çarın Kanyonu 80 kilometre uzunluğundadır, kırmızı bir kumtaşı platosunu keser ve kuzey Tanrı Dağları'ndaki (Almatı'nın 200 km doğusunda) Çarın Nehri geçidi boyunca devam eder. Dik kanyon yamaçları, sütunları ve kemerleri 150 ila 300 metre arasında yükseliğe sahiptir. Kanyonun erişilemezliği, orada Buzul Çağı'ndan kurtulan ve şimdi başka bölgelerde de yetişen ender bir Dişbudak ağacı olan Fraxinus sogdiana için güvenli bir bölge oldu.[]
155 tür memeli, 480 tür kuş, 150 tür balık, 250 tür tıbbi bitki bulunduran bitki örtüsü ve faunaya sahiptir.
Doğal kaynaklar
Kazakistan, bol miktarda erişilebilir mineral ve fosil yakıt kaynaklarına sahiptir. Petrol, doğalgaz ve maden çıkarımlarının geliştirilmesi, 1993 yılından bu yana Kazakistan'da 40 milyar doları aşan yabancı yatırımın çoğunu çekmiştir. Ülkenin endüstriyel üretiminin yaklaşık %57'sini (veya gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık %13'ünü) oluşturmaktadır. Bazı tahminlere göre Kazakistan dünyanın ikinci en büyük uranyum, krom, kurşun ve çinko rezervlerine; üçüncü en büyük manganez rezervine ve beşinci en büyük bakır rezervine sahiptir. Ayrıca kömür, altın ve demir rezervleriyle ilk onda yer almaktadır. Aynı zamanda bir elmas ihracatçısıdır. Şu anda kanıtlanmış en büyük 11. petrol ve doğal gaz rezervlerine sahiptir. Toplamda, 2.7 milyar tonun üzerinde petrol içeren 160 yatak bulunmaktadır. Petrol araştırmaları, Hazar Denizi kıyısındaki birikintilerin çok daha büyük bir yatağın yalnızca küçük bir parçası olduğunu göstermiştir. Bu alanda 3.5 milyar ton petrol ve 2.5 milyar metreküp gazın bulunabileceği söyleniyor. Genel olarak Kazakistan'ın petrol yataklarının tahmini 6.1 milyar tondur. Ancak, ülke içinde Atırau,Pavlodar ve Çimkent'te bulunan yalnızca üç rafineri vardır. Bunlar toplam ham petrol üretimini işleme kapasitesine sahip değildir ve büyük bir kısmı Rusya'ya ihraç edilmektedir. ABD 'ne göre Kazakistan, 2009 yılında günde yaklaşık 1.540.000 varil (245.000 m3) petrol üretiyordu.
Kazakistan ayrıca büyük fosforit yataklarına da sahiptir. Bilinen en büyüklerinden biri 650 milyon ton P2O5 ile Karatau havzası ve Kazakistan'ın kuzey batısında yer alan Aktöbe'deki 500–800 milyon ton cevher kaynağı ile Chilisai yatağıdır.
17 Ekim 2013 tarihinde, (EITI) Kazakistan'ı "EITI Uyumlu" olarak kabul etti; bu, ülkenin doğal kaynak gelirlerinin düzenli olarak ifşa edilmesini sağlamak için temel ve işlevsel bir sürece sahip olduğu anlamına gelmektedir.
İklim
Kazakistan, ılık yazlar ve çok soğuk kışlar ile "aşırı" bir karasal iklime sahiptir. Nitekim başkent Astana, Moğolistan'ın başkenti Ulan Batur'dan sonra dünyanın en soğuk ikinci başkentidir. Yağışlar kurak ve yarı kurak koşullar arasında değişiklik gösterir, kış özellikle kurak geçer.
| Şehir | Temmuz (°C) | Temmuz (°F) | Ocak (°C) | Ocak (°F) |
|---|---|---|---|---|
| Almatı | 30/18 | 86/64 | 0/−8 | 33/17 |
| Çimkent | 32/17 | 91/66 | 4/−4 | 39/23 |
| Karağandı | 27/14 | 80/57 | −8/−17 | 16/1 |
| Astana | 27/15 | 80/59 | −10/−18 | 14/−1 |
| Pavlodar | 28/15 | 82/59 | −11/−20 | 12/−5 |
| Aktöbe | 30/15 | 86/61 | −8/−16 | 17/2 |
Yaban hayatı
Kazakistan'da pek çok nadir ve nesli tükenmekte olan bitki ve hayvanlar için güvenli sığınak sağlayan on doğa rezervi ve on millî park bulunmaktadır. Yaygın bitkiler Astragalus, , Allium, Carex ve Oxytropis; nesli tükenmekte olan bitki türleri arasında doğal yabani elma (Malus sieversii), yabani üzüm (Vitis vinifera) ve birkaç yabani lale türü (örneğin ) ve nadir soğan türleri , ayrıca Iris willmottiana ve bulunur.
Yaygın memeliler arasında kurt, kızıl tilki, karsak, geyik, argali (en büyük koyun türü), bayağı vaşak, pallas kedisi ve birçoğu korunan kar leoparları bulunur. Kazakistan'ın ''Kırmızı Korunan Türler Kitabı'', birçok kuş ve memeli dahil 125 omurgalı ve mantar, yosun ve liken dahil 404 bitki listelemektedir.
Siyaset
Siyasî sistem
Kazakistan, Kazakistan Anayasası'nda belirtildiği gibi demokratik, laik, anayasal bir üniter cumhuriyettir. İlk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 1991'den 2019'a kadar başkanlık görevini yürütmüştür. Şu anda cumhurbaşkanı ise Kasım Cömert Tokayev'dir. Cumhurbaşkanı, meclis tarafından kabul edilen ve Silahlı Kuvvetler başkomutanı olarak yasayı veto edebilir. Başbakan ise bakanlar kabinesine başkanlık eder ve Kazakistan hükûmet başkanı olarak görev yapar. Kabinede üç başbakan yardımcısı ve on altı bakan vardır.
Kazakistan, Meclis (alt meclis) ve Senato (üst meclis) olmak üzere iki meclisli bir parlamentoya sahiptir.
Siyasî reformlar
Reformlar Haziran 2019'da Kasım Cömert Tokayev'in seçilmesinden sonra uygulanmaya başlandı. Tokayev, siyasi partilerin kurulmasına yönelik bir muhalefet, kamu meclisi ve gevşeme kurallarını desteklemektedir. Bunlardan bazıları:
Temmuz 2019'da Kazakistan Cumhurbaşkanı, ülke vatandaşlarının tüm yapıcı taleplerine hızlı ve verimli bir şekilde cevap veren bir "dinleme durumu" kavramını açıkladı.
Diğer partilerin temsilcilerinin, bazı parlamento komitelerinde başkanlık pozisyonlarına sahip olmalarına, alternatif görüş ve görüşleri geliştirmelerine izin veren bir yasa çıkarılacaktır. Bir siyasi partiyi kaydetmek için gereken minimum üyelik eşiği 40.000'den 20.000 üyeye düşürülecek.
Merkezî alanlarda barışçıl mitingler için özel yerler tahsis edilecek ve organizatörlerin, katılımcıların ve gözlemcilerin hak ve yükümlülüklerini özetleyen yeni bir yasa tasarısı çıkarılacaktır.
Kamu güvenliğini artırmak amacıyla Cumhurbaşkanı Tokayev, bireylere karşı suç işleyenlerin cezalarını güçlendirdi.
Seçimler
2004 yılının Eylül ayındaki meclis seçimleri, Başkan Nazarbayev'in başkanlık ettiği hükûmet yanlısı Otan Partisi'nin hâkim olduğu bir alt meclis oluşturdu. Tarım-sanayi bloğu AIST ve Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in kızı tarafından kurulan de dahil olmak üzere başkanı destekleyen diğer iki parti kalan sandalyelerin çoğunu kazandı. Resmî olarak kayıtlı olan ve seçimlerde yarışan muhalefet partileri tek sandalye kazandı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, uluslararası standartların gerisinde kaldığını söylediği seçimleri izledi.
4 Aralık 2005'te Nursultan Nazarbayev, büyük bir oy oranıyla yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Seçim komisyonu, oyların %90'ından fazlasını kazandığını açıkladı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ise seçim idaresinde bazı iyileştirmelere rağmen seçimin uluslararası standartları karşılamadığı sonucuna vardı.
17 Ağustos 2007'de parlamentonun alt meclisi seçimleri yapıldı ve iktidardaki Nur-Otan partisi liderliğindeki Asar Partisi, Kazakistan Sivil Partisi ve Tarım Partisi'nin de yer aldığı bir koalisyon %88 ile her sandalyeyi kazandı. Muhalefet partilerinin hiçbiri koltukların yüzde 7'lik kriterine ulaşamadı. Sonuç olarak muhalefet partileri, seçimlerde ciddi usulsüzlükler olduğu iddiasında bulundu.
2010 yılında Cumhurbaşkanı Nazarbayev, destekçilerinin kendisini 2020'ye kadar görevde tutması için referandum düzenleme çağrısını reddetti. Beş yıllık bir dönem için cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ısrar etti. 3 Nisan 2011'de yapılan seçimlerde, Cumhurbaşkanı Nazarbayev, kayıtlı seçmenlerin %89,9'u katılarak oyların %95,54'ünü aldı. Mart 2011'de Nazarbayev, Kazakistan'ın demokrasi yolunda kaydettiği ilerlemeyi özetledi. 2010 itibarıyla Kazakistan, The Economist tarafından Demokrasi indeksi'nde otoriter rejim olarak rapor edildi. 26 Nisan 2015'te Kazakistan'da beşinci cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı.Nursultan Nazarbayev %97,7 oy oranıyla yeniden seçildi.
19 Mart 2019'da ise mevcut Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, cumhurbaşkanlığından istifa ettiğini açıkladı. Kazakistan'ın senato sözcüsü Kasım Cömert Tokayev, Nursultan Nazarbayev'in istifasının ardından cumhurbaşkanı vekili oldu. Daha sonra 9 Haziran'da yapılan 2019 cumhurbaşkanlığı seçimini Tokayev kazandı.
Kazakistan'da 10 Ocak 2021'de yapılan parlamento seçimlerinde üç parti barajı geçerek meclise girmeyi başardı.
Meclis
 | |||||
| Parti | Oy sayısı | % | Sandalye | +/– | |
|---|---|---|---|---|---|
| Amanat | 5,148,074 | 71.09 | 76 | –8 | |
| Ak Yol | 792,828 | 10.95 | 12 | +5 | |
| Komünist Halk Partisi | 659,019 | 9.10 | 10 | +3 | |
| 383,023 | 5.29 | 0 | 0 | ||
| 258,618 | 3.57 | 0 | 0 | ||
| Halk Meclisi tarafından seçilen üyeler | 9 | 0 | |||
| Toplam | 7,241,562 | 100.00 | 107 | 107 | |
| Geçerli oylar | 7,241,562 | 96.05 | |||
| Geçersiz/boş oylar | 297,718 | 3.95 | |||
| Toplam oy | 7,539,280 | 100.00 | |||
| Kayıtlı seçmen/katılım | 11,919,241 | 63.25 | |||
| Kaynak: OSK 13 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Liter.kz 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | |||||
İdarî bölümler
Kazakistan on dört bölgeye ayrılmıştır (Kazakça: облыстар, oblystar; Rusça: области, oblasti). Bölgeler ise 177 ilçe’ye ayrılmıştır (Kazakça: аудандар, aýdandar; Rusça: районы, rayony). İlçeler ayrıca, ilgili belediye hükûmeti olmayan tüm kırsal yerleşimleri ve köyleri içeren en düşük yönetim düzeyinde kırsal bölgelere ayrılmıştır.
Almatı ve Astana şehirleri "devlet önemi" statüsündedir ve hiçbir bölgeye ait değildir. Baykonur şehri, Baykonur Uzay Üssü için 2050 yılına kadar Rusya'ya kiralanmış olması nedeniyle özel bir statüye sahiptir. Haziran 2018'de ise Çimkent şehri "cumhuriyet açısından önemli bir şehir" haline geldi.
Her bölge, cumhurbaşkanı tarafından atanan bir akim tarafından yönetilir. Kazakistan hükûmeti, başkentini Sovyetler Birliği bünyesinde kurulan Almatı'dan 10 Aralık 1997'de Astana'ya taşıdı.
Belediye bölümleri
Kazakistan'da belediyeler idari bölümün her seviyesinde mevcuttur. Bölgesel ve bölgesel önemi olan şehirler, kentsel yerleşim yerleri olarak belirlenir; diğerlerinin ise kırsal bölge olarak belirlenmiştir. En üst düzeyde, bir bölgeninki kadar idari düzeyde cumhuriyet açısından önem taşıyan şehirler olarak sınıflandırılan Almatı ve Astana şehirleridir. Orta düzeyde, idari düzeyde bir ilçeninkine eşit bölgesel öneme sahip şehirler vardır. Bu iki seviyedeki şehirler, şehir bölgelerine ayrılabilir. En alt düzeyde ise, ilçe önemi olan şehirler ve idari düzeyde kırsal ilçelerinkine eşit iki binden fazla köy ve kırsal yerleşim (aul) bulunmaktadır.
Kent merkezleri
Dış ilişkiler
Kazakistan, Bağımsız Devletler Topluluğu, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Şanghay İşbirliği Örgütü üyesidir. Kazakistan, Rusya, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan, ticaret tarifelerini uyumlaştırmaya yönelik daha önceki çabaları canlandırmak ve gümrük birliği altında bir serbest ticaret bölgesi oluşturmak için 2000 yılında Avrasya Ekonomi Topluluğu'nu kurdu. 1 Aralık 2007'de Kazakistan'ın 2010 yılı için Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na başkanlık etmek üzere seçildiği açıklandı. Kazakistan, 12 Kasım 2012'de ilk kez Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi üyeliğine seçildi. Ayrıca Kazakistan, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi, Türk Devletleri Teşkilatı ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyesidir. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) Barış İçin Ortaklık programının da aktif bir katılımcısıdır.
1999'da Kazakistan, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'ne gözlemci statüsü için başvurdu. Meclisin resmi yanıtı, Kazakistan'ın kısmen Avrupa'da yer alması nedeniyle tam üyelik başvurusunda bulunabileceği, ancak demokrasi ve insan hakları kayıtları iyileşene kadar konseyde herhangi bir statü verilmeyeceği şeklindeydi.
1991'deki bağımsızlığından bu yana Kazakistan "çok yönlü dış politika" olarak bilinen bir yol izleyerek iki büyük komşusu Rusya ve Çin'in yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri ve diğer ülkelerle eşit derecede iyi ilişkiler arayışındadır. Rusya şu anda Kazakistan'ın güney merkezindeki Baykonur Uzay Üssü uzay fırlatma sahasını çevreleyen yaklaşık 6.000 kilometrekarelik bir alan kiraladı. Ayrıca burada ilk insan uzaya gönderildi. Sovyet uzay mekiği Buran ve ünlü uzay istasyonu Mir de yine buradan uzaya gönderildi.
11 Nisan 2010'da başkanlar Nursultan Nazarbayev ve Barack Obama, Washington, DC'deki 'nde bir araya gelerek Amerika Birleşik Devletleri ile Kazakistan arasındaki stratejik ortaklığı güçlendirmeyi tartıştılar. İkili, nükleer güvenliği ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesini, Orta Asya'da bölgesel istikrarı, ekonomik refahı ve evrensel değerleri teşvik etmek için ikili işbirliğini yoğunlaştırma sözü verdiler.
Nisan 2011'de Amerika Birleşik Devletleri başkanı Obama, Kazakistan cumhurbaşkanı Nazarbayev'i aradı ve BN-350 reaktöründen nükleer materyalin sağlanması da dahil olmak üzere nükleer güvenlikle ilgili birçok ortak çabayı tartıştı. İki cumhurbaşkanının 2010 yılında Nükleer Güvenlik Zirvesi'ndeki ikili toplantılarında belirledikleri hedeflere ulaşma konusundaki ilerlemeyi gözden geçirdiler.Kazakistan hükûmeti 2014'ten beri BM Güvenlik Konseyi'nde 2017-2018 için daimi olmayan üye koltuğu için teklif veriyor. 28 Haziran 2016'da ise, BM Güvenlik Konseyi'nde iki yıllık bir dönem için görev yapmak üzere daimi olmayan üye olarak seçildi.
Kazakistan, Haiti, Batı Sahra ve Fildişi Sahili'ndeki BM barışı koruma misyonlarını aktif olarak desteklemektedir. Mart 2014'te, Savunma Bakanlığı, BM barışı koruma misyonları için gözlemci olarak 20 Kazakistanlı asker seçti. Kaptandan albaya sıralanan askerî personel, uzmanlaşmış bir BM eğitiminden geçmek zorundaydı; İngilizceyi akıcı bir şekilde konuşmaları ve özel askeri araçlar kullanma konusunda yetenekli olmaları gerekiyordu.
Kazakistan, 2014 yılında Rusya destekli isyancılarla yaşanan çatışmalarda Ukrayna'ya insani yardımda bulundu. Ekim 2014'te, Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin Ukrayna'daki insanî yardım çabalarına 30.000 dolar bağışladı. İnsanî krize yardımcı olmak için Ocak 2015'te Ukrayna'nın güneydoğu bölgelerine 400.000 dolarlık yardım gönderdi. Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Ukrayna'daki savaşla ilgili olarak "Kardeş katliamı savaşı Doğu Ukrayna'ya gerçek bir yıkım getirdi ve buradaki savaşı durdurmak, Ukrayna'nın bağımsızlığını güçlendirmek ve Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü sağlamak ortak bir görevdir" dedi. Uzmanlar, Ukrayna krizi ne kadar gelişirse gelişsin, Kazakistan'ın Avrupa Birliği ile ilişkilerinin normal kalacağına inanıyor. Nazarbayev'in arabuluculuğunun hem Rusya hem de Ukrayna tarafından olumlu karşılandığı düşünülüyor.
Kazakistan Dışişleri Bakanlığı 26 Ocak 2015'te yaptığı açıklamada, "Güneydoğu Ukrayna'daki krizi çözmenin bir yolu olarak barış müzakerelerine alternatif olmadığına kesin olarak inanıyoruz." dedi. Kazakistan 2018'de Nükleer Silahların Yasaklanması Antlaşması ile ilgili BM anlaşmasını imzaladı.
Kazakistan'ın 2020–2023 Dış Politikası Kavramı
6 Mart 2020'de Kazakistan'ın 2020–2030 Dış Politikası Kavramı açıklandı. Belgede aşağıdaki ana noktalar özetlenmektedir:
- Doğası gereği ilerici olan ve yeni bir kalkınma aşamasında olan Birinci Cumhurbaşkanı'nın (Nursultan Nazarbayev) seyrini devam ettirerek dayanıklılığını sürdüren ülkenin açık, öngörülebilir ve tutarlı bir dış politikası;
- İnsan haklarının korunması, insani diplomasi ve çevrenin korunması;
- Yatırım çekmek için devlet politikasının uygulanması da dahil olmak üzere, uluslararası arenada ülkenin ekonomik çıkarlarının teşviki;
- Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması;
- Öncelikle kilit ortaklarla - Rusya, Çin, Amerika Birleşik Devletleri, Orta Asya ülkeleri ve AB ülkeleri ve ayrıca çok taraflı yapılar yoluyla - Birleşmiş Milletler, Güvenlik Teşkilatı ve Avrupa'da İşbirliği, Şanghay İşbirliği Örgütü, Bağımsız Devletler Topluluğu ve diğerleri.
Ordu
Kazakistan ordusunun çoğu Sovyet Silahlı Kuvvetlerinin 'nden miras kaldı. Bu birimler Kazakistan'ın yeni ordusunun çekirdeği oldu. Altı kara kuvvetleri tümeni, depolama üsleri, 14. ve 35. hava iniş tugayları, iki roket tugayı, iki topçu alayı dahil olmak üzere 'nun (eski 32. Ordu) tüm birimlerini ve 17. Ordu Kolordusunun bir bölümünü satın aldı. 20. yüzyılın sonlarından bu yana, Kazakistan Ordusu zırhlı birliklerinin sayısını artırmaya odaklandı. 1990'dan bu yana, zırhlı birimler 2005'te 500'den 1.613'e çıktı.
Kazakistan Hava Kuvvetleri çoğunlukla 41 MiG 29, 44 MiG-31, 37 Su-24 ve 60 Su-27 dahil olmak üzere Sovyetler Birliği dönemi uçaklarından oluşmaktadır. Hazar Denizi'nde de küçük bir deniz kuvveti bulunmaktadır.
Kazakistan, Irak'ın işgali sonrası ABD misyonuna yardım etmek için Irak'a 49 askeri mühendis gönderdi. II. Irak Savaşı sırasında, Kazakistan birlikleri 4 milyon mayın ve diğer patlayıcıları söktüler, 5.000'den fazla koalisyon üyesine ve sivile tıbbi bakım sağlamaya yardım etti ve 718 metreküp suyu arıttı.[]Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi (UQK) 13 Haziran 1992'de kuruldu. İç Güvenlik Hizmeti, Askeri Karşı İstihbarat, Sınır Muhafızları, birkaç Komando birimi ve Yabancı İstihbarat (Barlau) hizmetlerini içerir. İkincisi, KNB'nin en önemli parçası olarak kabul edilir. Yöneticisi 'dir.
2002 yılından bu yana, ortak taktik barışı koruma tatbikatı olan "Bozkır Kartalı" Kazakistan hükûmeti tarafından düzenleniyor. "Bozkır Kartalı" koalisyonlar oluşturmaya odaklanıyor ve katılan ülkelere birlikte çalışma fırsatı veriyor. Bozkır Kartalı tatbikatları sırasında, barışı koruma taburu, çok disiplinli barışı koruma operasyonları içinde, NATO ve ABD ordusu ile birleşik bir komuta altında çok uluslu bir kuvvet içinde faaliyet göstermektedir.
Aralık 2013'te Kazakistan, Haiti, Batı Sahra, Fildişi Sahili ve Liberya'daki Birleşmiş Milletler Barış Gücü güçlerini desteklemek için subay göndereceğini duyurdu.
İnsan hakları
Kazakistan'ın insan hakları durumu bağımsız gözlemciler tarafından zayıf olarak tanımlanıyor. 2015'te İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Kazakistan hakkındaki raporu, ülkenin "toplanma, konuşma ve din özgürlüğünü büyük ölçüde kısıtladığını söyledi. 2014 yılında yetkililer barışçıl ancak onaylanmamış protestoların ardından gazeteleri kapattı, düzinelerce insanı hapse attı veya para cezasına çarptırdı ve ibadet edenleri devlet kontrolleri dışında dini uygulamaları nedeniyle para cezasına çarptırdı veya gözaltına aldı. Muhalefet lideri Vladimir Kozlov da dahil olmak üzere hükûmeti eleştirenler, adil olmayan yargılamaların ardından tutuklu kaldı. 2014 yılının ortalarında Kazakistan, yeni ceza, cezai yürütme, ceza usul ve idari kanunları ile temel özgürlükleri kısıtlayan ve uluslararası standartlarla uyumlu olmayan maddeler içeren sendikalar hakkında yeni bir kanun kabul etti. 2016 İnsan Hakları İzleme Örgütü raporu, Kazakistan'ın "2015 yılında kötüleşen insan hakları sicilini aşmak için birkaç anlamlı adım atarak siyasi reform yerine ekonomik kalkınmaya odaklanmayı" yorumladı.Kazakistan'da COVID-19 pandemisi hakkında yanlış bilgi yaydığı iddiasıyla hükûmeti eleştiren bazı kişiler tutuklandı. Kazakistan'da 2014 yılında yayınlanan bir ABD Hükûmeti raporuna göre:
"Yasa, polisin gözaltına alınanlara avukat tutma hakları olduğunu bildirmesini gerektirmiyor ve polis bunu yapmadı. İnsan hakları gözlemcileri, kolluk kuvvetlerinin tutukluları bir avukatla görüşmekten caydırdığını, tutuklu avukatı gelmeden önce ön sorgulama yoluyla delil topladığını ve bazı durumlarda delil toplamak için yozlaşmış savunma avukatlarını kullandığını iddia etti. [...]" "Yasa yeterince bağımsız bir yargı sağlamıyor. Yürütme kolu, yargı bağımsızlığını keskin bir şekilde sınırladı. Savcılar yarı adli bir role sahipti ve mahkeme kararlarını askıya alma yetkisine sahipti. Yargı sürecinin her aşamasında yolsuzluk ortadaydı. Hâkimler en yüksek maaşlı devlet çalışanları arasında olmalarına rağmen, avukatlar ve insan hakları gözlemcileri, ceza davalarının çoğunda hâkimlerin, savcıların ve diğer yetkililerin olumlu kararlar karşılığında rüşvet talep ettiğini iddia ettiler."
Kazakistan'ın 'nin 2015 'ndeki küresel sıralaması 102 üzerinden 65; ülke "Düzen ve Güvenlik" (küresel sıra 32/102) konusunda iyi ve "Hükûmet Yetkileri Üzerindeki Kısıtlamalar" (küresel sıra 93/102), "Açık Hükûmet" (85/102) ve "Temel Haklar" (84/102, koşullarda bir bozulmaya işaret eden düşüş eğilimi ile).
'nin ABA Hukukun Üstünlüğü Girişimi, Kazakistan'da adalet sektörü profesyonellerini eğitmek için programlara sahiptir.
Kazakistan'ın Yüksek Mahkemesi, ülkenin hukuk sistemi üzerinde şeffaflığı ve denetimi modernize etmek ve artırmak için son adımlar attı. ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı'ndan sağlanan fonla, ABA Hukukun Üstünlüğü Girişimi, Kazakistan yargı sisteminin bağımsızlığını ve hesap verebilirliğini güçlendirmek için Nisan 2012'de yeni bir program başlattı.
Ceza adaleti ve mahkeme sisteminde şeffaflığı artırmak ve insan haklarını iyileştirmek amacıyla Kazakistan, 2018 yılına kadar tüm soruşturma, savcılık ve mahkeme kayıtlarını dijital ortama aktarmayı planlıyor.
Eşcinsellik 1997'den beri Kazakistan'da yasaldır; yine de çoğu alanda sosyal olarak kabul edilemez. Kazakistan'da LGBT kişilere yönelik ayrımcılık halen yaygındır.
Ekonomi
Kazakistan, Orta Asya'daki en büyük ve en güçlü performans gösteren ekonomiye sahiptir. Tarım, hayvancılık ve zengin doğal kaynakları sayesinde Sovyetler Birliği döneminde Sovyet ekonomisine en çok katkı sağlayan devletlerden birisi olan Kazakistan; bağımsızlık sürecinin başlaması ile birlikte sosyalizmden kapitalizme hızlı bir şekilde geçiş olarak tanımlanan IMF’nin Şok Terapi politikasını uygulamıştır. Şok Terapi politikasının uygulanması sonucunda Kazakistan; hem ham madde konusunda dışa bağımlı hale gelmiş hem de ülkenin en önemli geçim kaynağı olan tarım sektöründeki gelişmeler duraklamıştır. Ancak, artan petrol üretimi ve fiyatları ile desteklenen Kazakistan ekonomisi, 2014 ve 2015 yıllarında yavaşlamadan önce 2013 yılına kadar yılda ortalama %8 büyümüştür. Kazakistan, tüm borcunu planlanandan 7 yıl önce Uluslararası Para Fonuna geri ödeyen ilk eski Sovyet Cumhuriyeti oldu.
Kazakistan, 179.332 milyar dolarlık GSYİH'ye ve yıllık %4,5 büyüme oranına sahiptir. Kişi başına düşen, Kazakistan'ın GSYİH'sı 9.686 dolardır.
Kazakistan, 21. yüzyılın ilk on yılının en dinamik 25 ekonomisi arasında Çin ve Katar'ın ardından üçüncü sırada yer almaktadır. Küresel ticaretteki artan rolü ve yeni İpek Yolu'ndaki merkezi konumu, ülkeye pazarlarını milyarlarca insana açma potansiyeli verdi. 2015 yılında Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı.
Yüksek dünya ham petrol fiyatlarının canlandırdığı GSYİH büyüme rakamları, 2000'den 2007'ye kadar 8,9 ile %13,5 arasında gerçekleşirken, 2008 ve 2009'da %1,3'e geriledi ve ardından 2010'dan itibaren yeniden yükseldi. Kazakistan'ın diğer önemli ihracatı buğday, tekstil ve hayvancılıktır. Kazakistan ayrıca önde gelen bir uranyum ihracatçısıdır.
Hükûmet, bütçe harcamalarını kontrol ederek ve Petrol Fonu - Samruk-Kazına'da petrol geliri tasarruflarını biriktirerek muhafazakar bir maliye politikası izlemeye devam etti. Küresel mali kriz Kazakistan'ı ekonomiyi desteklemek için kamu borçlanmasını artırmaya zorladı. Kamu borcu 2008'de yüzde 8,7 iken 2013'te yüzde 13,4'e yükseldi. 2012 ve 2013 yılları arasında, hükûmet yüzde 4,5'lik genel bir mali fazla elde etti.
Kazakistan 2002'den beri güçlü döviz girişlerini enflasyonu tetiklemeden yönetmeye çalışıyor. Enflasyon sıkı kontrol altında olmasa da 2002'de %6,6, 2003'te %6,8 ve 2004'te %6,4 olarak kaydedildi.
Mart 2002'de ABD Ticaret Bakanlığı, kapsamında Kazakistan'a serbest piyasa ekonomisi statüsü verdi. Bu değişiklik, para birimi konvertibilitesi, ücret oranının belirlenmesi, yabancı yatırıma açıklık ve üretim araçları ve kaynakların tahsisi üzerinde hükûmet kontrolü alanlarında önemli piyasa ekonomisi reformlarını kabul etti.
Dış ticaret
Kazakistan'ın 2018 yılında dış ticaret cirosu, 2017'ye göre %19,7 artışla 93.5 milyar dolar oldu. 2018'de ise ihracat 67 milyar dolara ulaştı (2017'ye göre + %25,7) ve ithalat 32.5 milyar dolar oldu (2017'ye göre + %9,9). İhracat, 2018 yılında Kazakistan'ın gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) %40,1'ini oluşturdu. Kazakistan'dan 120 ülkeye 800 ürün ihraç edilmektedir.
Tarım
Tarım, Kazakistan'ın GSYİH'sinin yaklaşık %5'ini oluşturmaktadır. Tahıl, patates, üzüm, sebze, kavun ve hayvancılık en önemli tarımsal ürünlerdir. Tarım arazisi 846.000 kilometrekareden fazladır. Mevcut tarım arazisi, 205.000 kilometrekare ekilebilir arazi ve 611.000 kilometre kare mera ve saman alanından oluşmaktadır.
Başlıca hayvancılık ürünleri süt ürünleri, deri, et ve yündür. Ülkenin başlıca mahsulleri ise buğday, arpa, pamuk ve pirinçtir. Önemli bir döviz kaynağı olan buğday ihracatı, Kazakistan'ın ihracat ticaretinde önde gelen ürünleri arasında yer almaktadır. 2003 yılında Kazakistan'da brüt olarak 17.6 milyon ton tahıl hasadı yapıldı, bu da 2002 yılına göre %2,8 daha yüksek bir orandı. Kazakistan tarımının Sovyetler Birliği yıllarında kötü yönetimden kaynaklanan birçok çevre sorunu bulunmaktadır. Almatı'nın doğusundaki dağlarda ise bir miktar Kazak şarabı üretilmektedir.
Kazakistan'ın, Malus domestica'nın (elma) vahşi atası Malus sieversii'nin ortaya çıktığı yerlerden biri olduğu düşünülüyor. Ortaya çıktığı düşünülen bölgeye "elma zengini" adı verilen Almatı denir. Bu ağaç günümüzde Orta Asya dağlarında, Güney Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Çin'deki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunmaktadır.
Altyapı
Demir yolları, tüm kargo ve yolcu trafiğinin %68'ini, ülkenin %57'sinden fazlasına sağlıyor. Endüstriyel hatlar hariç, ortak taşıyıcı hizmetinde 15.333 km hat uzunluğu bulunmaktadır. Şehirlerin çoğu demir yolu ile birbirine bağlıdır; Hızlı trenler, en güneydeki şehir Almatı'dan en kuzeydeki şehir Kızılyar'a yaklaşık 18 saatte ulaşmaktadır.
Kazakistan Demiryolları (KTZ) ülkenin ulusal demir yolu şirketidir. Kazakistan'ın demir yolu altyapısının geliştirilmesinde Fransız lokomotif üreticisi Alstom ile işbirliği yapmaktadır. Alstom'un 600'den fazla çalışanı, KTZ ve onun Kazakistan'daki iştiraki ile iki ortak girişimi bulunmaktadır. Ayrıca Orta Asya ve Kafkasya'daki tek onarım merkezidir.
Kazakistan'daki raylı sistem Sovyetler Birliği döneminde tasarlandığından, demir yolu hatları Sovyetler arası sınırlar ve Sovyet planlamasının ihtiyaçlarına göre tasarlandı. Bu, Oral'dan Aktöbe'ye giden yolun kısa bir süre Rusya topraklarından geçmesi gibi anormalliklere neden oldu. Bu aynı zamanda rotaların günümüz Kazakistan ihtiyaçlarına uygun olmayabileceği anlamına da gelmektedir.[]
Kazakistan'ın en modern tren istasyonu olan Astana Nurlu Yol Garı 31 Mayıs 2017 tarihinde başkent Astana'da açıldı. İstasyonun açılışı, Expo 2017 uluslararası sergisinin başlangıcına denk geldi. Kazakistan Demiryolları'na göre, 120.000 m2 istasyonun günde 54 tren tarafından kullanılması ve günde 35.000 yolcu taşıma kapasitesine sahip olması bekleniyor.
Almatı'da 8,56 km'lik küçük bir metro sistemi bulunmaktadır. İkinci ve üçüncü metro hatlarının ise gelecekte yapılması planlanmaktadır. İkinci hat, ve istasyonlarında ilk hat ile kesişecekti. Mayıs 2011'de, Almatı metrosu 1 numaralı hattın ikinci etabının inşaatına başlandı. Şu anda genişletme projesinde 300 metreden fazla tünel kazılmıştır. Uzantı beş yeni istasyon içermekte ve Almatı şehir merkezindeki banliyölerle 'a bağlayacak. Uzunluğu ise 8.62 km olacaktır. İnşaat 3 aşamaya ayrılmıştır. İlk aşamada Sairan ve Moskova istasyonlarının hatta eklenmesiydi.
2009 yılında Avrupa Komisyonu, yalnızca Air Astana hariç tüm Kazak hava taşıyıcılarını kara listeye aldı. O zamandan beri Kazakistan, hava güvenliği gözetimini modernize etmek ve yenilemek için sürekli olarak önlemler aldı. 2016 yılında Avrupa hava güvenliği yetkilileri, tüm Kazak hava yollarını kara listeden çıkardı ve Kazak Hava yolları ve Sivil Havacılık Komitesi tarafından uluslararası standartlara "yeterli uygunluk kanıtı" aldı.
Madencilik ve Metalürji
Kazakistan'da geniş uranyum, değerli metal, metaller, cevherler, alaşımlar, ferroalaşımlar ve mineral yatakları bulunmaktadır.
Turizm
Kazakistan, yüzölçümüne göre dünyanın en büyük dokuzuncu ve karayla çevrili en büyük ülkesidir. Günümüzde turizm, ekonominin önemli bir bileşeni değildir. 2014 itibarıyla turizm, Kazakistan'ın GSYİH'sinin %0,3'ünü oluşturdu, ancak hükûmet bunu 2020'ye kadar %3'e çıkarmayı planlıyor.Dünya Ekonomik Forumu'nun 2017 Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporu'na göre, Kazakistan'daki seyahat ve turizm sektörü GSYİH'sı 3.08 milyar dolar veya toplam GSYİH'nın yüzde 1.6'sıdır.
2017 yılında turist sayısı açısından dünyada 43. sırada yer aldı. 2000 yılında toplam 1.47 milyon yabancı turist Kazakistan'ı ziyaret etmiş ve bu rakam 2012'de 4.81 milyona yükselmiştir.The Guardian, ülkenin dramatik dağ, göl ve çöl manzaralarının cazibesine rağmen Kazakistan'daki turizmi "son derece az gelişmiş" olarak tanımlıyor. Turist ziyaretlerindeki artışı engelleyen faktörlerin yüksek fiyatlar, "eski altyapı", "kötü hizmet" ve coğrafi olarak çok büyük, az gelişmiş bir ülkede seyahat etmenin lojistik zorlukları olduğu söyleniyor. Yerliler için bile yurt dışına tatile gitmek, Kazakistan'da tatil yapmanın yalnızca yarı fiyatına mal olabilir.
Kazakistan hükûmeti tarafından 2020 yılında "Turizm Endüstrisi Geliştirme Planı 2020" adlı bir girişim başlatıldı. Bu girişim, Kazakistan'da beş turizm kümesi oluşturmayı amaçlamaktadır: Astana şehri, Almatı şehri, Doğu Kazakistan, Güney Kazakistan (Türkistan) ve Batı Kazakistan. Ayrıca, 2020 yılına kadar turizm sektöründe 4 milyar dolarlık yatırım ve 300.000 yeni iş yaratılması hedefliyor.
Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Gürcistan, Moldova, Kırgızistan, Moğolistan, Rusya ve Ukrayna vatandaşlarına 90 güne kadar, Arjantin, BAE, Brezilya, Ekvador, Sırbistan, Güney Kore, Tacikistan, Türkiye ve Özbekistan vatandaşlarına ise 30 güne kadar kalıcı vizesiz gezme fırsatı sunmaktadır.
Yeşil ekonomi
Kazakistan 2013 yılında Yeşil Ekonomi Planını başlattı. Yeşil Ekonomi Planına göre Kazakistan, 2050 yılına kadar enerji ihtiyacının %50'sini alternatif ve yenilenebilir kaynaklardan karşılamayı taahhüt etti.
Hükûmet, Kazakistan'da Yeşil Ekonomiye geçişin 2050 yılına kadar gerçekleşmesini hedefledi. Yeşil ekonominin GSYİH'yı %3 artırması ve 500.000'den fazla yeni iş yaratması bekleniyor. Ayrıca hükûmet yenilenebilir kaynaklardan üretilen enerjinin fiyatlarını belirledi. Rüzgar santralleri tarafından üretilen enerjinin 1 Kilowatt saat fiyatı 22.68 tenge ($0,12) olarak belirlendi. Küçük hidroelektrik santraller tarafından üretilen 1 Kilowatt saat fiyatı 16.71 tenge ($0.09) ve biyogaz santrallerinden ise 32.23 tenge ($0.18).
Doğrudan yabancı yatırım
Kazakistan bağımsızlığından bu yana 120'den fazla ülkeden 330 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım (DYY) çekmiştir.ABD Dışişleri Bakanlığı'na göre Kazakistan, bölgedeki en iyi yatırım ortamına sahip olarak kabul ediliyor. 2002 yılında ülke, Sovyetler Birliği'nde uluslararası bir kredi derecelendirme kuruluşundan yatırım yapılabilir kredi notu alan ilk ülke oldu. Doğrudan yabancı yatırım, ulusal ekonomide diğer birçok eski Sovyet ülkesinden daha önemli bir rol oynamaktadır.
Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, kurumlar vergisinden on yıllık muafiyet, emlak vergisinden sekiz yıllık muafiyet ve diğer birçok vergide on yıllık dondurmayı içeren doğrudan yabancı yatırımı teşvik etmek için yasa vergi imtiyazlarını imzaladı. Diğer teşvikler, bir üretim tesisi faaliyete geçtiğinde sermaye yatırımlarının yüzde 30'a varan geri ödemesini içerir.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) başkanı , Kazakistan Yabancı Yatırımcılar Konseyi'ne Başkan Nursultan Nazarbayev ile birlikte başkanlık etti. Mayıs 2014'te, EBRD ve Kazakistan hükûmeti, hükûmet tarafından sağlanan 2,7 milyar ABD Dolarını Kazakistan ekonomisinin önemli sektörlerine kanalize etmek için uluslararası finans kuruluşlarıyla birlikte çalışmak üzere Kazakistan'da Reform Sürecini Yeniden Enerji Verme Ortaklığını oluşturdu. Ortaklık, yatırımı artıracak ve ülkede reformları ileriye taşıyacak.
Kazakistan, Mayıs 2014 itibarıyla bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından bu yana 190 milyar dolar brüt yabancı yatırım çekmiştir ve kişi başına düşen DYY açısından BDT ülkelerine liderlik etmektedir. Doğrudan yabancı yatırımları çeken faktörlerden biri de ülkenin siyasi istikrarıdır. Dünya Bankası'nın raporuna göre Kazakistan, siyasi açıdan en istikrarlı ve şiddetsiz ülke olarak kabul edilen dünyanın ilk %40'ı arasında yer alıyor.
Kazakistan ayrıca tarafından 2014 yılında yapılan bir ankette yüksek puanlar aldı. EY'nin 2014 Kazakistan Çekicilik Anketi'ne göre; "Kazakistan'ın potansiyeline yatırımcı güveni de tüm zamanların en yüksek seviyesinde bulunuyor ve katılımcıların %47,3'ü Kazakistan'ın önümüzdeki üç yıl içinde giderek daha çekici hale gelmesini bekliyor." Yüksek ekonomik, siyasi ve sosyal istikrar seviyesi ve Kazakistan'ın rekabetçi kurumlar vergisi oranı, çekiciliğinin başlıca nedenleriydi.
OECD 2017 Yatırım Politikası İncelemesi, yabancı yatırımcılara fırsatlar açmak ve DYY'yi çekmek için politikayı geliştirmek için "büyük adımlar" atıldığını belirtti.
Bankacılık
Kazakistan'daki bankacılık endüstrisi, 2000'li yıllarda on yılda belirgin bir yükselme ve çöküş döngüsü yaşadı. 2000'lerin ortalarında birkaç yıl süren hızlı genişlemenin ardından, bankacılık sektörü 2008'de çöktü. J.S.C. dahil birkaç büyük banka grubu ve Alliance Bank, kısa süre sonra temerrüde düşürüldü. O zamandan beri sektör küçüldü ve yeniden yapılandırıldı, sistem genelindeki krediler 2007'de %59 iken 2011'de GSYİH'nın %39'una düştü. Rusya ve Kazakistan bankacılık sistemleri birçok ortak özelliği paylaşsa da, bazı temel farklılıklar da vardır. Kazakistan'daki bankalar uzun bir siyasi istikrar ve ekonomik büyüme dönemi yaşadı. Bankacılık ve finans politikasına akılcı bir yaklaşımla birlikte, Kazakistan'ın bankacılık sistemini daha yüksek bir gelişme düzeyine itmeye yardımcı oldu. Bankacılık teknolojisi ve personel nitelikleri, Kazakistan'da Rusya'dakinden daha güçlüdür.
Tahvil piyasası
Ekim 2014'te Kazakistan, 14 yıldır ilk yurt dışı dolar tahvillerini piyasaya sürdü. 5 Ekim 2014 tarihinde 2.5 milyar dolarlık 10 ve 30 yıllık tahvil ihraç etti ve bu, ülkenin 2000 yılından bu yana ilk dolar cinsinden denizaşırı satışıydı. Midswaps'ın 1.5 puan üzerinde 1.5 milyar dolarlık 10 yıllık dolarlık tahvilleri ve midswap'lara göre iki puanlık 1 milyar dolarlık 30 yıllık borcu elde etmek için sattı. Ardından ülke 11 milyar dolarlık teklif aldı.
Konut piyasası
Kazakistan'ın konut pazarı 2010'dan beri büyümüştür. 2013 yılında, Kazakistan'daki toplam konut alanı 336,1 milyon metrekare olarak gerçekleşti. Konut stoku yıl içinde yaklaşık %11 artışla 32.7 milyon kareye yükseldi. 2012 ve 2013 yılları arasında, Kazak vatandaşı başına düşen yaşam alanı 19,6'dan 20,9 metrekareye yükseldi. Kentsel alanlar, ülkenin konut stokunun yüzde 62,5'ini oluşturmaktadır.BM'nin önerilen konut standardı kişi başına 30 metrekare'dir. Kazakistan, orta vadede konut büyüme oranının yüzde 7 içinde kalması durumunda 2019 veya 2020 yılına kadar BM standartlarına ulaşabilecek.
"Nurly Jol" (Nurlu Yol) ekonomi politikası
11 Kasım 2014'te Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Nur Otan partisinin Siyasi Konseyi'nin uzun bir oturumunda Astana'da beklenmedik bir ulus devlet konuşması yaptı ve "Nurly Jol" (Nurlu Yol) politikasını tanıttı. Politikanın özeti ise, gelecek birkaç yıl içinde altyapıya devasa devlet yatırımı anlamına gelen yeni bir ekonomi politikası oluşturmak. "Nurly Zhol" politikası, petrol fiyatında %25'lik düşüş, Batı ile Doğu arasındaki karşılıklı yaptırımlar gibi modern küresel ekonomik ve jeopolitik zorluklar bağlamında ekonomiyi sürdürülebilir büyümeye doğru yönlendirmeye yardımcı olmak için gerekli önleyici tedbirler olarak kabul edilmektedir. Politika, finans, endüstri ve sosyal refah dahil olmak üzere ekonomik büyümenin tüm yönlerini kapsar, ancak özellikle altyapı ve inşaat işlerinin geliştirilmesine yönelik yatırımları vurgular. Hammadde ihracatından elde edilen gelirlerde yakın zamanda yaşanan düşüşler dikkate alındığında, fonlar kullanılacak.
Ekonomik rekabet gücü
Dünya Bankası tarafından hazırlanan 2020 İş Yapma Kolaylığı Raporunda Kazakistan, küresel olarak 25. sırada yer aldı ve azınlık yatırımcılarının haklarını korumak için küresel olarak en iyi bir numaralı ülke oldu. 2013 yılında en rekabetçi 50 ülke arasına girme hedefine ulaşmış ve Eylül 2014'ün başında yayınlanan 2014–2015 Dünya Ekonomik Forumu Küresel Rekabet Endeksi'ndeki konumunu korumuştur. Kazakistan; kurumlar, altyapı, makro ekonomik ortam, yüksek öğrenim ve öğretim, mal piyasası verimliliği, iş gücü piyasası gelişimi, finansal piyasa gelişimi, teknolojik hazırlık, pazar büyüklüğü dahil olmak üzere raporun rekabet gücünün hemen hemen tüm sütunlarında BDT'deki diğer devletlerin önünde yer almaktadır. Küresel Rekabet Endeksi, bu sütunların her birinde 1'den 7'ye kadar bir puan verir ve Kazakistan genel olarak 4.4 puan almıştır.
Yolsuzluk
2005 yılında, Dünya Bankası Kazakistan'ı Angola, Bolivya, Kenya, Libya ve Pakistan ile eşit düzeyde bir yolsuzluk noktası olarak listeledi. 2012'de, en az yolsuzluğa maruz kalan ülkeler endeksinde düşük sırada yer aldı ve Dünya Ekonomik Forumu, ülkede iş yapmanın en büyük sorunu olarak yolsuzluğu listeledi. 2017 OECD raporu ise, Kazakistan'ın kamu hizmeti, yargı, yolsuzluğu önleme araçları, bilgiye erişim ve yolsuzluğun kovuşturulması ile ilgili yasalarda reform yaptığını belirtti. Kazakistan, Uluslararası Şeffaflık Örgütü gibi kuruluşlar tarafından tanınan yolsuzlukla mücadele reformlarını hayata geçirdi.
2011'de İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki rüşvet soruşturmasının bir sonucu olarak, İsviçre banka hesaplarından Kazakistan'ın 48 milyon ABD doları tutarında varlığına el koydu. ABD yetkilileri, fonların Amerikalı yetkililer tarafından Kazakistan'da petrol veya arama hakları karşılığında Kazak yetkililere ödenen rüşveti temsil ettiğine inanıyordu. İşlemler sonunda ABD'de 84 milyon ABD doları ve İsviçre'de başka bir 60 milyon ABD doları içeriyordu.
Federal Soruşturma Bürosu ve Kazak Yolsuzlukla Mücadele Dairesi, Şubat 2015'te Karşılıklı Hukuki Yardım Anlaşması imzaladı.
Bilim ve teknoloji
Araştırma büyük ölçüde, araştırma personelinin %52'sine ev sahipliği yapan Kazakistan'ın en büyük şehri ve eski başkenti Almatı'da yoğunlaşmıştır. Kamu araştırması, büyük ölçüde enstitülerle sınırlıdır ve üniversiteler yalnızca simgesel bir katkı yapmaktadır. Araştırma enstitüleri fonlarını Eğitim ve Bilim Bakanlığı şemsiyesi altındaki ulusal araştırma konseylerinden almaktadır. Bununla birlikte, bunların çıktıları, pazar ihtiyaçlarından kopma eğilimindedir. İş sektöründe, çok az sanayi kuruluşu araştırma yapar.
2010 yılında kabul edilen Hızlandırılmış Endüstriyel ve Yenilikçi Kalkınma için Devlet Programının en iddialı hedeflerinden biri, ülkenin araştırma ve geliştirme harcamalarını 2015 yılına kadar GSYİH'nın %1'ine yükseltmektir. 2013 yılına kadar bu oran GSYİH'nın %0,18'i olarak gerçekleşti. Ekonomik büyüme güçlü kaldığı sürece hedefe ulaşmak zor olacaktır. 2005'ten bu yana, ekonomi, araştırma ve geliştirmeye yönelik gayri safi yurt içi harcamadan daha hızlı (2013'te %6) büyüdü, bu sadece 598 milyon SAGP'den 2005 ile 2013 arasında 714 milyon SAGP'ye yükseldi.
Kazakistan'da 2010 ile 2011 arasında yenilik harcamaları iki katından fazla artarak 235 milyar KZT'yi (yaklaşık 1.6 milyar ABD doları) veya GSYİH'nın yaklaşık %1,1'ini temsil ediyor. Toplamın yaklaşık %11'i araştırma ve geliştirmeye harcandı. Bu, gelişmiş ülkelerdeki inovasyon harcamalarının yaklaşık %40,70'i ile karşılaştırılır. Bu artış, geleneksel olarak Kazakistan'ın inovasyon harcamalarının büyük kısmını oluşturan makine ve teçhizatın satın alınmasının zararına, ürün tasarımındaki keskin artıştan ve bu dönemde yeni hizmetlerin ve üretim yöntemlerinin kullanılmasından kaynaklanıyordu. Eğitim maliyetleri, inovasyon harcamalarının sadece %2'sini temsil ediyordu ve bu, gelişmiş ülkelere göre çok daha düşük bir paydı.
Aralık 2012'de Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev "Güçlü İş, Güçlü Devlet" sloganıyla ni açıkladı. Bu strateji, Kazakistan'ı 2050 yılına kadar ilk 30 ekonomi arasına çıkarmak için kapsamlı sosyo-ekonomik ve siyasi reformlar önermektedir. Bu belgede, Kazakistan bir bilgi ekonomisine dönüşmesi için kendisine 15 yıl vermektedir. Her beş yıllık planda yeni sektörler oluşturulacak. 2010-2014 yıllarını kapsayan bunlardan ilki, otomobil üretimi, uçak mühendisliği ve lokomotif, yolcu ve kargo vagonlarının üretiminde endüstriyel kapasitenin geliştirilmesine odaklanmıştır. 2019'un ikinci beş yıllık planında hedef, bu ürünler için ihracat pazarları geliştirmek. Kazakistan'ın dünya jeolojik araştırma pazarına girmesini sağlamak için ülke, petrol ve gaz gibi geleneksel maden çıkarma sektörlerinin verimliliğini artırmayı hedefliyor. Aynı zamanda elektronik, lazer teknolojisi, iletişim ve tıbbi ekipmana olan önemi göz önüne alındığında nadir toprak metalleri geliştirmeyi amaçlamaktadır. İkinci beş yıllık plan, küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) için Bölgelerdeki KOBİ'lere hibelerin tahsisi ve mikro kredi için hüküm sağlayan Business 2020 yol haritasının geliştirilmesi ile aynı zamana denk geliyor. Hükûmet ve Ulusal Girişimciler Odası da yeni kurulan şirketlere yardımcı olacak etkili bir mekanizma geliştirmeyi planlıyor.
Sonraki beş yıllık 2050 planlarında, mobil, multimedya, nano ve uzay teknolojileri, robotik, genetik mühendisliği ve alternatif enerji gibi alanlarda yeni endüstriler kurulacak. Ülkeyi sığır eti, süt ürünleri ve diğer tarım ürünleri alanında önemli bir bölgesel ihracatçı haline getirmek amacıyla gıda işleme işletmeleri geliştirilecektir. Düşük getirili, su yoğun mahsul çeşitlerinin yerini bitkisel, yağ ve yem ürünleri alacaktır. 2030 yılına kadar "yeşil ekonomi" ye geçişin bir parçası olarak, arazinin %15'i su tasarrufu sağlayan teknolojilerle yetiştirilecek. Deneysel tarım ve yenilik kümeleri kurulacak ve kuraklığa dayanıklı genetiği değiştirilmiş mahsuller geliştirilecektir.
Kazakistan 2050 Stratejisi, yeni yüksek teknoloji sektörlerinin gelişmesine izin vermek için 2050 yılına kadar GSYİH'nın %3'ünü araştırma ve geliştirmeye ayırma hedefini belirlemektedir.
Dijital Kazakistan
Dijital Kazakistan programı, dijital teknolojilerin uygulanması yoluyla ülkenin ekonomik büyümesini artırmak için 2018 yılında başlatıldı. Kazakistan’ın dijitalleştirme çabaları iki yılda 800 milyar tenge üretti. Program 120.000 iş yaratılmasına yardımcı oldu ve ülkeye 32.8 milyar tenge yatırım çekti. Tüm kamu hizmetlerinin %82'si Dijital Kazakistan programının bir parçası olarak otomatik hale geldi.
Demografi
Amerika Birleşik Devletleri Nüfus Sayım Bürosu Uluslararası Veri Tabanı, Kazakistan'ın nüfusunu 18,9 milyon (Mayıs 2019) olarak listeler. Dünya Nüfus Beklentilerinin 2019 revizyonu gibi Birleşmiş Milletler kaynakları ise 18.319.618 olarak tahmin etmektedir. Resmî tahminler ise, Kazakistan'ın nüfusunun Mayıs 2020 itibarıyla 18,711 milyon olduğunu gösteriyor. Kazakistan İstatistik Ajansı'na göre, 2013 yılında Kazakistan'ın nüfusu geçen yıla oranla %1,7 artışla 17.280.000'e yükseldi.
2009 nüfus tahmini, Ocak 1999'daki son nüfus sayımında bildirilen nüfustan %6,8 daha fazladır. 1989'dan sonra başlayan nüfus düşüşü durakladı ve muhtemelen tersine döndü. Erkekler ve kadınlar, sırasıyla nüfusun %48,3'ünü ve %51,7'sini oluşturmaktadır.
Etnik gruplar
2018 itibarıyla, etnik Kazaklar nüfusun %67,5'ini oluştururken, Kazakistan'daki Ruslar'ın oranı ise %19,8'dir. Diğer gruplar arasında Tatarlar (%1,3), Ukraynalılar (%2,1), Özbekler (%2,8), Beyaz Ruslar, Uygurlar (%1,4), Azeriler, Türkler Dunganlar, Kalmuklar, Çuvaşlar, Polonyalılar ve Litvanlar bulunmaktadır. Ukraynalılar, Koreliler, Volga Almanları (%1,1), Çeçenler,Ahıska Türkleri ve rejimin Rus siyasi muhalifleri gibi bazı azınlıklar, 1930'larda ve 1940'larda Josef Stalin tarafından Kazakistan'a sürüldü.
Önemli Rus göçü, Kruşçev döneminde Bakir Topraklar Projesi ve Sovyet uzay programı ile de bağlantılıydı. 1989'da etnik Ruslar nüfusun %37,8'ini oluştururken, Kazaklar ülkenin 20 bölgesinin yalnızca 7'sinde çoğunluğu elinde tutuyordu. 1991'den önce Kazakistan'da yaklaşık 1 milyon Alman vardı, çoğu Volga Almanlarının torunları II. Dünya Savaşı sırasında Kazakistan'a sürüldü. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra çoğu Almanya'ya göç etti. Küçük Pontus Rum azınlığının çoğu üyesi Yunanistan'a göç etti. 1930'ların sonlarında Sovyetler Birliği'ndeki binlerce Koreli de Orta Asya'ya sürüldü. Bu insanlar artık Koryo-saram olarak biliniyor. 1990'lara, 1970'lerde başlayan bir süreç olan, ülkedeki Rusların ve Volga Almanlarının çoğunun göçü damgasını vurdu. Bu, yerli Kazakları en büyük etnik grup haline getirdi. Kazakistan nüfusunun artmasındaki diğer faktörler, yüksek doğum oranları ve etnik Kazakların Çin, Moğolistan ve Rusya'dan Kazakistan'a göç etmesidir.
| Etnik Grup | sayım 19261 | sayım 19702 | sayım 19893 | sayım 19994 | sayım 20095 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | |||||||||
| Kazaklar | 3.627.612 | 58.5 | 4.161.164 | 32.4 | 6.534.616 | 39.7 | 8.011.452 | 53.5 | 10.096.763 | 63.1 | ||||||||
| Ruslar | 1.275.055 | 20.6 | 5.499.826 | 42.8 | 6.227.549 | 37.8 | 4.480.675 | 29.9 | 3.793.764 | 23.7 | ||||||||
| Özbekler | 129.407 | 2.1 | 207.514 | 1.6 | 332.017 | 2.0 | 370.765 | 2.5 | 456.997 | 2.8 | ||||||||
| Ukraynalılar | 860.201 | 13.9 | 930.158 | 7.2 | 896.240 | 5.4 | 547.065 | 3.7 | 333.031 | 2.1 | ||||||||
| Almanlar | 51.094 | 0.8 | 839.649 | 6.5 | 957.518 | 5.8 | 353.462 | 2.4 | 178.409 | 1.1 | ||||||||
| 1 Kaynak:2 Kaynak:3 Kaynak:4 Kaynak:5 Kaynak: | ||||||||||||||||||
Diller
Kazakistan resmi olarak iki dilli bir ülkedir. Nüfusun %64,4'ü tarafından yerli olarak konuşan Kazakça (Kıpçak grubu ailesinin bir parçası) "devlet" dili statüsündeyken, çoğu Kazak tarafından konuşulan Rusça "resmi" dildir ve iş, hükûmet ve etnik gruplar arası iletişimde rutin olarak kullanılmaktadır. Ancak 2018'den itibaren Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından Parlamentoda Rusça kullanılması yasaklanmıştır.
Hükûmet Ocak 2015'te Kiril alfabesinin kullanıldığı Kazakçanın 2025 yılına kadar kademeli olarak Latin alfabesine geçirileceğini duyurdu. Kazakistan'da konuşulan diğer azınlık dilleri arasında Özbekçe, Ukraynaca, Uygurca, Kırgızca ve Tatarca sayılabilir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana Türkçenin yanı sıra İngilizce de gençler arasında popülerlik kazandı. Nazarbayev 2019'daki istifa konuşmasında, gelecekte Kazakistan halkının üç dil (Kazakça, Rusça ve İngilizce) konuşacağını öngördü.
Oktay Sinanoğlu, Bye Bye Türkçe kitabında yabancı dilde eğitimi eleştirirken Kazakistan'ı örnek verir: SSCB döneminde Kazakistan'da Rusça eğitim veren okullardan mezun olanlara avantajlar verilir. Kitabın yazıldığı 2000 yılında Kazakların %40 Kazakça bilmez.
Din
2022 Nüfus Sayımına göre, nüfusun %74'i Müslüman, %14'ü Hristiyan, %2'si dinsiz'dir % 11'i ise Cevapsız bırakmış veya diğer seçeneğini işaretlemiştir.
Dini özgürlükler, Kazakistan Anayasasının 39. Maddesi ile güvence altına alınmıştır. Madde 39, "İnsan hakları ve özgürlükleri hiçbir şekilde kısıtlanamaz" der. 14. madde "dini temelde ayrımcılığı" yasaklar ve 19. madde herkesin "etnik, parti ve dini bağını belirleyip belirtmeme hakkına" sahip olmasını sağlar. Anayasa Konseyi geçmişte,[] bazı kişilerin dinlerini uygulama haklarını sınırlayan bir yasa tasarısının anayasaya aykırı olduğuna karar vererek bu hakları onayladı. Kazakistan'daki en büyük din İslam'dır. Ardından Ortodoks Hristiyanlık gelmektedir. Sovyetler Birliği tarafından on yıllarca süren dini baskıdan sonra, bağımsızlığın gelişi, kısmen din yoluyla etnik kimliğin ifadesinde bir artışa neden oldu. Dini inançların özgürce uygulanması ve tam din özgürlüğünün tesis edilmesi, dini faaliyetlerin artmasına neden oldu. Birkaç yıl içinde yüzlerce cami, kilise ve diğer ibadethaneler inşa edildi ve dini dernek sayısı 1990'da 670 iken, günümüzde 4.170'e yükseldi.
Bazı rakamlar herhangi mezhebe bağlı olmayan Müslümanların çoğunluğu oluşturduğunu gösterirken diğerleri ülkedeki Müslümanların çoğunun Hanefilik mezhebinden sonra Sünni olduğunu göstermektedir. Bunlar arasında nüfusun yaklaşık %60'ını oluşturan etnik Kazaklar ile etnik Özbekler, Uygurlar ve Tatarlar bulunmaktadır. %1'den daha azı Sünni Şâfiîlik mezhebinin bir parçasıdır (özellikle Çeçenler). Ayrıca bazı Ahmedî Müslümanlar da var. Kazakistan'da toplam 2.300 cami var, hepsi bir baş müftü tarafından yönetilen "Kazakistan Müslümanları Ruhani Derneği"ne bağlıdır.Kurban Bayramı da ülke genelinde bayram olarak kabul edilmektedir. Nüfusun dörtte biri, etnik Ruslar, Ukraynalılar ve Beyaz Ruslar dahil olmak üzere Rus Ortodoks'tur. Diğer Hristiyanlık grupları arasında Roma Katolikleri, ve Protestanlar bulunmaktadır. Toplam 258 Ortodoks kilisesi, 93 Katolik kilisesi (9 Yunan Katolik) ve 500'ün üzerinde Protestan kilisesi ve ibadethanesi bulunmaktadır. Rus Ortodoks Noel'i de Kazakistan'da bayram olarak kabul edilmektedir. Diğer dini gruplar arasında Yahudilik, Bahâîlik, Hinduizm, Budizm ve İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi bulunmaktadır.
Eğitim
Eğitim evrenseldir ve ortaöğretim kadar zorunludur ve yetişkin okuryazarlık oranı %99,5'tir. Bu istatistikler ortalama olarak Kazakistan'daki hem kadınlara hem de erkeklere eşittir.
Eğitim üç ana aşamadan oluşur: ilköğretim (1-4. Sınıflar), temel genel eğitim (5-9. Sınıflar) ve üst düzey eğitim (10-11 veya 12. sınıflar) sürekli genel eğitim ve mesleki eğitim olarak ikiye ayrılır. Mesleki Eğitim genellikle üç veya dört yıl sürer. Son zamanlarda, birkaç ortaokul, uzmanlık okulları, magnet okulları, gymnasiumlar, liseler ve dilbilimsel ve teknik gymnasiumlar kurulmuştur. Orta meslekî eğitim, özel mesleki veya teknik okullarda, lise veya kolejlerde ve meslek okullarında verilmektedir.
Ülkede üniversiteler, akademiler ve enstitüler, konservatuvarlar, yüksek okullar ve yüksek okullar bulunmaktadır. Üç ana seviye vardır: seçilen çalışma alanının temellerini sağlayan ve Lisans derecesi ödülüne götüren temel yüksek öğretim; öğrencilere Uzmanlık Diploması'nın verildiği özel yüksek öğrenim; ve yüksek lisans derecesine götüren bilimsel-pedagojik yüksek öğrenim. Lisansüstü eğitimle, Kandidat Nauk ("Bilim Adayı") ve Bilim Doktoru'na (Doktora) elde edilebilir. Eğitim ve Yüksek Öğrenim Kanunlarının kabul edilmesiyle özel bir sektör kurulmuş ve çeşitli özel kuruluşlara ruhsat verilmiştir.
Kazakistan'da 2.500'den fazla öğrenci toplam 9 milyon dolarlık öğrenci kredisi için başvuruda bulundu. En fazla öğrenci kredisi Almatı, Astana ve Kızılorda'dan talep edildi.
Kazakistan'daki eğitim ve beceri geliştirme programları da uluslararası kuruluşlar tarafından desteklenmektedir. Örneğin, 30 Mart 2015'te, Dünya Bankalarının İcra Direktörleri Grubu, Kazakistan'daki Beceriler ve İş projesi için 100 milyon dolarlık bir krediyi onayladı. Proje, işsiz, verimsiz bir şekilde serbest meslek sahibi ve eğitime ihtiyacı olan mevcut çalışanlara ilgili eğitim vermeyi amaçlamaktadır.
Kültür
Rus kolonizasyonundan önce Kazaklar, göçebe kırsal ekonomilerine dayanan oldukça gelişmiş bir kültüre sahipti. 8. yüzyılda Arapların bölgeye gelmesiyle İslam kültürü kazandırılmıştır. Başlangıçta Türkistan'ın güney kesimlerinden kuzeye doğru yayıldı.Sâmânîler, gayretli misyonerlik çalışmalarıyla dinin kök salmasına yardımcı oldu. Altın Orda Devleti, 14. yüzyılda bölgedeki kabileler arasında İslam'ı daha da yaydı.
Kazakistan, edebiyat, bilim ve felsefeye çok sayıda önde gelen katılımcıya ev sahipliği yapmaktadır: Abay Kunanbayoğlu, Muhtar Avezov, , , Muhtar Şahanov, , ve diğerleri.
Turizm, Kazakistan'da hızla büyüyen bir sektördür ve uluslararası turizm ağına katılmaktadır. 2010 yılında Kazakistan, turizmle ilgili kuruluşların Üç Bölgeli Şemsiyesi olan Bölge Girişimi'ne (TRI) katıldı. TRI, üç bölge arasında bir bağlantı görevi görüyor: Güney Asya, Orta Asya ve Doğu Avrupa. Ermenistan, Bangladeş, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Hindistan, Nepal, Pakistan, Rusya, Sri Lanka, Tacikistan, Türkiye ve Ukrayna'da bu girişimde bulunmaktadır.
Edebiyat
Kazak edebiyatı, "Orta Asya'daki Kazaklar tarafından Kazakça olarak üretilen hem sözlü hem de yazılı edebiyat eseri" olarak tanımlanmaktadır. Kazak edebiyatı, Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rus İmparatorluğu ve Kazak Hanlığı dönemi de dahil olmak üzere mevcut Kazakistan topraklarından doğmuştur. Tarih boyunca Kazakistan'da ikamet eden Türk kavimlerinin edebiyatı ve etnik Kazaklar tarafından yazılan edebiyat da dahil olmak üzere birkaç tamamlayıcı temayla bazı örtüşmeler vardır.
6. ve 8. yüzyılların Çin yazılı kaynaklarına göre, Kazakistan'daki Türk halklarının sözlü şiir geleneği vardı. Bunlar daha önceki dönemlerden geldi ve öncelikle ozanlar tarafından aktarıldı: profesyonel hikâye anlatıcıları ve müzik icracıları. Bu geleneğin izleri, iki erken Türk hükümdarı ("kağanlar") Kül Tigin ve Bilge Kağan'ın egemenliğini anlatan, MS 5-7. Yüzyıllara tarihlenen Orhun Yazıtları'nda gösterilmektedir. Kazaklar arasında ozan, sadece olmasa da, esasen erkek mesleğiydi. En azından 17. yüzyıldan beri Kazak ozanlar iki ana kategoriye ayrılabilir: başkalarının eserlerini aktaran zhırawlar (zhiraus, žyraus), genellikle kendi orijinal eserlerini yaratmayan ve ekleyenler; ve kendi şiirlerini, hikâyelerini veya şarkılarını doğaçlama yapan veya yaratan aqyns (akınlar).Didaktik terimler, zarafet tolgaws ve epik zhırlar gibi çeşitli türlerde eserler vardı. Bu tür masalların kökenleri çoğu kez bilinmemekle birlikte, çoğu Kazak şiirinin ve nesirinin ikinci yarıda ilk kez yazıldığı zamana kadar, bunların çoğu onları yarattığı veya aktardığı varsayılan yakın veya daha uzak geçmişe ait ozanlar ile ilişkilendirildi.
Müzik
Kazakistan, Kazak Devleti Halk Enstrümanları Kurmangazi Orkestrası, Kazak Devlet Filarmoni Orkestrası, Kazak Ulusal Operası ve Kazak Devlet Oda Orkestrası'na ev sahipliği yapmaktadır. Halk çalgı orkestrası adını 19. yüzyılda yaşamış ünlü besteci ve dombrasanatçısı Kurmangazi Sağırbayoğlu'ndan almıştır. 1931'de kurulan Müzikal-Dramatik Eğitim Koleji, müzik için ilk yüksek öğretim enstitüsüdür. İki yıl sonra ise Kazak Halk Çalgıları Orkestrası kuruldu. Asyl Mura Vakfı, hem geleneksel hem de klasik Kazak müziğinin harika örneklerinin tarihi kayıtlarını arşivleyip yayınlamaktadır.
Geleneksel Kazak müziğine atıfta bulunurken, otantik folkloru "folklor" dan ayırmak gerekir. İkincisi, gelecek nesiller için geleneksel müziği korumayı amaçlayan akademik olarak eğitilmiş sanatçılar tarafından yürütülen müziği ifade eder. Yeniden yapılandırılabildiği kadarıyla, Kazakistan'ın güçlü bir Rus etkisinden önceki döneme ait müziği, enstrümantal müzik ve vokal müzikten oluşuyor. Enstrümantal müzik, parçalarla ("Küy") solistler tarafından icra ediliyor. Birçok Küy başlığı hikâyelere atıfta bulunduğundan, metin genellikle müzik için arka planda (veya "programda") görülür. Vokal müziği, düğün gibi bir törenin parçası olarak (çoğunlukla kadınlar tarafından icra edilir) veya bir şölenin parçası olarak kullanılır. Burada alt türlere ayrılabiliriz: sadece tarihsel gerçekleri değil aynı zamanda kabilenin soy ağacını, aşk şarkılarını, didaktik dizeleri de içeren destansı şarkılar; ve özel bir form olarak, iki veya daha fazla şarkıcının halka açık (Aitys) kompozisyonu, diyalog karakteri ve genellikle beklenmedik bir şekilde açıkçası içerik olarak.
Kazakistan'daki müzik hayatında Rus etkisi iki alanda görülebilir: Birincisi, opera sahneli konser evleri, konservatuvarlar, Avrupa müziğinin icra edildiği ve öğretildiği konservatuvarlar gibi müzikal akademik kurumların tanıtılması ve ikincisi, birleştirmeye çalışılarak. Kazak geleneksel müziğini bu akademik yapılara dönüştürüyor. Önce Rus İmparatorluğu, ardından Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen Kazakistan'ın halk ve klasik gelenekleri, etnik Rus müziği ve Batı Avrupa müziğiyle bağlantılı hale geldi. 20. yüzyıldan önce Kazak halk müziği, besteciler, müzik eleştirmenleri ve müzikologlardan oluşan etnografik araştırma ekipleri tarafından derlenmiş ve incelenmiştir. 19. yüzyılın ilk yarısında, Kazak müziği doğrusal notasyonla yazılmıştır. Bu dönemin bazı bestecileri Kazak halk şarkılarını Rus tarzı Avrupa klasik müziğine ayarladılar.
Kazaklar ise 1931 yılına kadar kendi müziklerini nota yazmadılar. Daha sonra Sovyetler Birliği'nin bir parçası olarak Kazak halk kültürü, siyasi ve sosyal huzursuzluğu önlemek için tasarlanmış bir şekilde teşvik edildi. Sonuç olarak, gerçek Kazak halk müziğinin hafif bir türeviydi. 1920'de Rus yetkili , melodiler ve Kazak halk müziğinin diğer unsurları ile önemli sanat eserleri yarattı. 1928'den başlayarak ve 1930'larda hızlanarak, geleneksel Kazak enstrümanlarını, perdelerin ve tellerin sayısını artırmak gibi Rus tarzı topluluklarda kullanılmak üzere uyarladı.
Günümüzde, Avrupa müzik tarzlarının ağır etkisinden önce uygulandığı şekliyle geleneksel müziği yeniden keşfetme çabası olarak tanımlanabilir. Performansların kalitesi ve özgünlük arayışı göz ardı edilemese de, geleneksel halk müziği içinde icra eden çağdaş müzisyenlerin hepsinin iyi eğitimli profesyoneller (Rauchan Orazbaeva, Ramazan Stamgazi) olduğunu hatırlamak metodolojik nedenlerden dolayı önemlidir.
Bir diğer yön ise, geleneksel miraslarını batı kültürlerinden öğrendikleri müziğe dahil etmeyi amaçlayan genç besteciler kuşağından ve rock ve caz müzisyenlerinden ortaya çıkıyor, böylece sırasıyla etnik "etnik çağdaş klasikler" için yeni bir sahne oluşturuyorlar. Kazak müziğinin öncü isimlerine Bibigül Tölegenova, Roza Rımbayeva, Dimash Kudaibergen ve Batırhan Şükenov gibi isimler örnek verilebilir.
Mutfak
Kazak mutfağında, çiftlik hayvanı eti çeşitli şekillerde pişirilebilir ve genellikle çeşitli geleneksel ekmek ürünleri ile servis edilir. İçecekler ise genel olarak siyah çay, ayran ve kımız gibi geleneksel sütten elde edilen içecekleri içerir. Geleneksel bir Kazak yemeği sofrada çok sayıda meze, ardından çorba, pilav ve Beşbarmak gibi bir veya iki ana yemek içerir. Ayrıca fermente kısrak sütünden yapılan kımız da çokça tüketilmektedir.
Spor
Kazakistan sürekli olarak Olimpiyatlarda performans sergiliyor. Özellikle boksta başarılıdır. Bu, Orta Asya ulusuna biraz dikkat çekti ve sporcularının dünya bilincini artırdı. Dmitri Karpov ve Olga Rıpakova, Kazakistan'ın en önemli atletlerindendir. Dmitri Karpov, 2004 Yaz Olimpiyatları, 2003 ve 2007 Dünya Atletizm Şampiyonalarında bronz madalya alan bir dekatloncudur. Olga Rıpakova ise, 2012 Yaz Olimpiyatları'nda, 2011 Dünya Atletizm ve Altın Şampiyonası'nda gümüş madalya alan, üçlü atlama (kadınlar) konusunda uzmanlaşmış bir atlettir. 2014 Kış Olimpiyatları'te ve 2022 Kış Olimpiyatları için Almatı aday olmuştur. Ayrıca Astana ve Almatı 2011 Asya Kış Oyunlarına ev sahipliği yaptı.
Medya
Kazakistan, Sınır Tanımayan Gazeteciler tarafından derlenen 'nde 180 ülke arasında 161. sırada yer alıyor. Hükûmetin davacı sıfatıyla 2002 Mart ayı ortalarında verdiği bir mahkeme emri, 'nın basımı üç ay süreyle durduracağını belirtti. Bu karar, gazetenin Respublika Değil gibi başka başlıklar altında basılmasıyla iptal edildi. 2014 yılının başlarında bir mahkeme, küçük tirajlı Assandi-Times gazetesine de Respublika grubunun bir parçası olduğunu söyleyerek yayın durdurma emri çıkardı. İnsan Hakları İzleme Örgütü: "Bu saçma dava, Kazak yetkililerin eleştirel medyaya zorbalık yapmak için sessizliğe gitmeye ne kadar istekli olduklarını gösteriyor." şeklinde açıklama yaptı.ABD Dışişleri Bakanlığı Demokrasi, İnsan Hakları ve Çalışma Bürosu'nun (DRL) desteğiyle, Amerikan Barolar Birliği Hukukun Üstünlüğü Girişimi, Kazakistan'da ifade özgürlüğünü ve gazetecilik haklarını desteklemek için Almatı'da bir medya destek merkezi açtı.
UNESCO Dünya Mirası
Kazakistan, UNESCO Dünya Mirası listesinde üç kültürel ve iki doğal alana sahiptir:
- Hoca Ahmed Yesevi Türbesi (2003)
- Tamgalı Arkeolojik Manzarası içindeki Petroglifler ve Korgalzhyn ve Nauryzumsky rezervleri (2004)
- İpek Yolu: Çangan-Tanrı Dağları Koridoru Güzergâh Ağı (2014)
Doğal sit alanları:
- Sarıarka (2008)
- Batı Tanrı Dağları (2016)
Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". Erişim tarihi: 24 Haziran 2024.
- ^ Schneider, Johann F.; Larsen, Knud S.; Krumov, Krum; Vazow, Grigorii (2013). Advances in International Psychology: Research Approaches and Personal Dispositions, Socialization Processes and Organizational Behavior (İngilizce). Kassel university press GmbH. s. 164. ISBN . 27 Şubat 2018 tarihinde kaynağından .
- ^ Kazakhstan 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . CIA World Factbook.
- ^ "Frontline democracy and the battle for Ukraine". Democracy Index 2022. The . 2023. s. 50. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ . 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
- ^ a b c d "Kazakhstan". International Monetary Fund. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ "Gini index". World Bank. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.
- ^ . Türkiye Cumhriyeti Ekonomi Bakanlığı. 8 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2017.
- ^ "cossack | Origin and meaning of the name cossack by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (İngilizce). 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ Early Paleolithic in South and East Asia. Ikawa-Smith, Fumiko, 1930-, International Congress of Anthropological and Ethnological Sciences (9th : 1973 : Chicago, Ill.). The Hague (Noordeinde 41): Mouton. 1978. ISBN . OCLC 555831062.
- ^ According to Allentoft et al. (2015) and Haak et al. (2015),
- ^ Beckwith 2009, p. 49: "Archaeologists are now generally agreed that the Andronovo culture of the Central Steppe region in the second millennium BC is to be equated with the Indo-Iranians."
- ^ Beckwith 2009, p. 68 "Modern scholars have mostly used the name Saka to refer to Iranians of the Eastern Steppe and Tarim Basin"
- ^ Dandamayev 1994, p. 37 "In modern scholarship the name 'Sakas' is reserved for the ancient tribes of northern and eastern Central Asia and Eastern Turkestan to distinguish them from the related Massagetae of the Aral region and the Scythians of the Pontic steppes. These tribes spoke Iranian languages, and their chief occupation was nomadic pastoralism."
- ^ "Kazakhstan to c. AD 1700". Encyclopædia Britannica. 11 Ağustos 2015 tarihinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 21 Aralık 2020
- ^ "Country Briefings: Kazakhstan" 30 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Economist. 8 Aralık 2015 tarihinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 21 Aralık 2020
- ^ "Russian Colonization and the Genesis of Kazak National Consciousness". S. Sabol (2003). Springer. p.27
- ^ "Central Asia, 130 Years of Russian Dominance: A Historical Overview". Edward A. Allworth, Edward Allworth (1994). Duke University Press. p. 10.
- ^ Darrel P. Kaiser (2006). Origin & Ancestors Families Karle & Kaiser Of the German-Russian Volga Colonies. Darrel P. Kaiser. . 26 Mayıs 2013 tarihinde arşivlendi
- ^ Rafis Abazov, “The Palgrave Concise Historical Atlas of Central Asia”, Palgrave Macmillan, USA, 2008, s.70.
- ^ "Kazakhstan". Encyclopædia Britannica. 16 December 1991. 17 Haziran 2015 tarihinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 21 Aralık 2020
- ^ . Microsoft Encarta Online Encyclopedia. 2005y. 15 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim Tarihi: 21 Aralık 2020
- ^ (PDF). Simon Ertz. 3 Eylül 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ Niccolò Pianciola. (İngilizce). 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Children of the gulag live with amnesia 3 Mart 2016 tarihinde arşivlendi at the Wayback Machine, Taipei Times, 1 January 2007
- ^ Flynn, Moya (1994). Migrant Resettlement in the Russian Federation: Reconstructing 'Homes' and 'Homelands' 5 Eylül 2015 tarihinde arşivlendi at . Anthem Press. p. 15.
- ^ Keenan, Jillian. "Kazakhstan's Painful Nuclear Past Looms Large Over Its Energy Future". The Atlantic. 2 Şubat 2017 tarihinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 22 Aralık 2020
- ^ David Lane, “Soviet Society Under Perestroika”, Routledge, USA, 1992, s.14-15
- ^ "https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-london/press/news/details/133931?lang=kk". gov.egov.kz (Kazakça). 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2023.
|başlık=dış bağlantı () - ^ "Kazakhstan removes First President's Day from list of public holidays". interfax.com. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2023.
- ^ "Kazakistan: Nazarbayev'in vakfına ait bankanın devrinin iptali istendi". euronews. 17 Şubat 2023. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2023.
- ^ "Congratulatory Message of the Secretary General of the Organization of Turkic States on October 25th - the Republic Day of Kazakhstan | News". Türk Devletleri Teşkilatı. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2023.
- ^ ASTANA, YURI ZARAKHOVICH | (27 Eylül 2006). "Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews". Time (İngilizce). ISSN 0040-781X. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "Nursultan: Kazakhstan renames capital Astana after ex-president". BBC News (İngilizce). 20 Mart 2019. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ agencies, Staff and (14 Eylül 2022). . the Guardian (İngilizce). 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ Xinjiang : China's northwest frontier. Warikoo, K. (Kulbhushan), 1951-. Londra. ISBN . OCLC 932463333.
- ^ . web.archive.org. 1 Haziran 2008. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b "Republic of Kazakhstan Geographical location, natural conditions" (İngilizce). Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mart 2017.
- ^ . web.archive.org. 7 Mayıs 2007. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 3 Mart 2016. 23 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 26 Ekim 2016. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "STEO Table Browser : Non-OPEC Crude Oil and Liquid Fuels Supply". webarchive.loc.gov. 9 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 2 Nisan 2016. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ (PDF). web.archive.org. 3 Mart 2013. 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 1 Ocak 2016. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 8 Ocak 2017. 20 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 2 Ocak 2016. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Fisher, Max. "Yes, Kazakhstan should change its name. This map shows why". Washington Post (İngilizce). 29 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "Kazakh leader resigns after three decades". BBC News (İngilizce). 19 Mart 2019. 25 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ . Sözcü. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ . Akorda.kz. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ "Kazakhstan to Liberalize Rules on Protests and Political Parties". usnews.com. 20 Aralık 2019. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ . Atlantic Council (İngilizce). 17 Eylül 2019. 20 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2020.
- ^ . web.archive.org. 2 Aralık 2010. 2 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 18 Aralık 2008. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 28 Ekim 2009. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 13 Kasım 2012. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 10 Aralık 2015. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 1 Ocak 2016. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan strongman leader re-elected with 97.7% amid record voter turnout". RT International (İngilizce). 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "SON DAKİKA: Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev istifa etti". NTV. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan's Senate Speaker Tokayev to serve as acting president". TASS. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ INFORM.KZ (10 Haziran 2019). "CEC announces preliminary results of 2019 Presidential Election in Kazakhstan". www.inform.kz (İngilizce). 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b . web.archive.org. 7 Şubat 2018. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c . web.archive.org. 30 Ekim 2017. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Публичное подписание Указа «О некоторых вопросах административно-терр…". akorda.kz. 20 Haziran 2018. 20 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c d e "Country Reports on Human Rights Practices for 2013". 2009-2017.state.gov. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ tengrinews.kz (13 Kasım 2012). . Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (İngilizce). 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ NATO. "Signatures of Partnership for Peace Framework Document (country, name & date)". NATO (İngilizce). 19 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Situation in Kazakhstan and its relations with the Council of Europe". assembly.coe.int. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 4 Mart 2016. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 17 Ağustos 2009. 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . whitehouse.gov. 20 Kasım 2015. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . whitehouse.gov (İngilizce). 30 Nisan 2011. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ October 2014, Malika Orazgaliyeva in International on 27 (27 Ekim 2014). . The Astana Times (İngilizce). 19 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Sweden, Bolivia, Ethiopia and Kazakhstan elected to Security Council". UN News (İngilizce). 28 Haziran 2016. 24 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b tengrinews.kz (31 Ekim 2014). . Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (İngilizce). 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 5 Şubat 2015. 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ December 2014, Zhanar Abdulova in Nation on 22 (22 Aralık 2014). . The Astana Times (İngilizce). 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b Malashenko, Alexey. . Carnegie Moscow Center (İngilizce). 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ January 2015, Altair Nurbekov in International on 26 (26 Ocak 2015). . The Astana Times (İngilizce). 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "United Nations Treaty Collection". treaties.un.org (İngilizce). 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ INFORM.KZ (9 Mart 2020). "President approves new concept of Kazakhstan's foreign policy for 2020-2030". www.inform.kz (İngilizce). 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ February 2015, Danna Bupezhanova in Nation on 6 (6 Şubat 2015). . The Astana Times (İngilizce). 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ https://www.nytimes.com/reuters/2013/12/20/world/20reuters-kazakhstan-un.html?partner=rss&emc=rss&_r=0 []
- ^ "World Report 2015: Rights Trends in World Report 2015: Kazakhstan". Human Rights Watch (İngilizce). 8 Ocak 2015. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "World Report 2016: Rights Trends in Kazakhstan". Human Rights Watch (İngilizce). 4 Ocak 2016. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Kazakh Opposition Activist Detained For 'Spreading False Information'". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 29 Nisan 2015. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . www.americanbar.org (İngilizce). 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . www.americanbar.org (İngilizce). 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . www.americanbar.org (İngilizce). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ November 2017, Zhaniya Urankayeva in Nation on 21 (21 Kasım 2017). . The Astana Times (İngilizce). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c d Brummell, Paul,. Kazakhstan : the Bradt travel guide. Edition 3. Oleynik, Maria,. Chalfont St Peter, Bucks, England. ISBN . OCLC 1047531693.
- ^ a b "Life in the Closet: The LGBT Community in Central Asia". thediplomat.com (İngilizce). 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Hakan Güneş, “Sovyet Sonrası Orta Asya’da Kalkınma Modelleri: Yapısal Dönüşümün Karşılaştırmalı Analizi” 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Bağlam Yayınları, İstanbul, 2004, s.330-331
- ^ "Public Information Notice: IMF Executive Board Concludes 2013 Article IV Consultation with the Republic of Kazakhstan". IMF (İngilizce). 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan (04/05)". U.S. Department of State. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . stat.gov.kz. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "GDP growth (annual %) | Data". data.worldbank.org. 28 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . www.world-nuclear.org. 23 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 22 Temmuz 2011. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan". World Bank (İngilizce). 13 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ INFORM.KZ (13 Şubat 2019). "Kazakhstan's foreign trade turnover rises by %19,7 in 2018". www.inform.kz (İngilizce). 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ April 2019, Assel Satubaldina in Business on 18 (18 Nisan 2019). . The Astana Times (İngilizce). 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Arable land (hectares per person) | Data". data.worldbank.org. 25 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 10 Ekim 2010. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 13 Ekim 2010. 13 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 13 Mayıs 2018. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Astana Nurly Zhol station inaugurated". International Railway Journal (İngilizce). 2 Haziran 2017. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 25 Nisan 2015. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . web.archive.org. 15 Ağustos 2012. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ Kaminski-Morrow2016-12-12T11:43:00+00:00, David. "Sustained safety effort pulled Kazakhstan off EU blacklist". Flight Global (İngilizce). 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Central Asia :: Kazakhstan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b c d e "Summer holiday in Kazakhstan? Astana eases visa restrictions to attract tourists". the Guardian (İngilizce). 17 Temmuz 2014. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan: Astana Announces Visa-Free Travel for 10 High-Investing States | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . Travel and Tourism Competitiveness Report 2019 (İngilizce). 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . MECOMeter - Macro Economy Meter. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ tengrinews.kz (18 Haziran 2014). . Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (İngilizce). 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Kazakistan'a Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Vizesiz ülkeler güncel liste 2020 - Türk vatandaşlarından vize istemeyen ülkeler". NTV. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . UNDP (İngilizce). 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan Sets Prices for Energy From Renewable Sources". Bloomberg.com (İngilizce). 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ September 2019, Dilshat Zhussupova in Nation on 11 (11 Eylül 2019). . The Astana Times (İngilizce). 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 4 Aralık 2014. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . www.tax-news.com. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 20 Eylül 2014. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . web.archive.org. 25 Mayıs 2014. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ May 2014, Meruert Nemerbayeva in Business on 5 (5 Mayıs 2014). . The Astana Times (İngilizce). 18 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "WGI-Home". info.worldbank.org. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . . 2014. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "OECD Investment Policy Reviews: Kazakhstan 2017 | en | OECD". www.oecd.org. 17 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . gca.satrapia.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b c d "Kazakhstan Sells First Overseas Dollar Bonds in 14 Years". Bloomberg.com (İngilizce). 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b c d e f g . ranking.kz. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b c d November 2014, Danna Bupezhanova in Nation on 12 (12 Kasım 2014). . The Astana Times (İngilizce). 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ a b c September 2014, in Editorials on 16 (16 Eylül 2014). . The Astana Times (İngilizce). 19 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ Stodghill, Ron (5 Kasım 2006). "Oil, Cash and Corruption". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ OECD (10 Nisan 2012). OECD Investment Policy Reviews: Kazakhstan 2012 (İngilizce). OECD Publishing. ISBN . 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan should build on its efforts to fight corruption and push forward with reforms - OECD". www.oecd.org. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ March 2018, Assel Satubaldina in Business on 1 (1 Mart 2018). . The Astana Times (İngilizce). 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b (PDF). web.archive.org. 18 Ağustos 2016. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Signing of a Mutual Legal Assistance Treaty Between the United States and Kazakhstan". U.S. Department of State. 30 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b Innovation Performance Review. New York and Geneva: United Nations Economic Commission for Europe. 2012.
- ^ a b c d e f Unesco,. UNESCO science report : towards 2030. Paris. ISBN . OCLC 930258278. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ June 2020, Assel Satubaldina in Business on 18 (18 Haziran 2020). . The Astana Times (İngilizce). 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 30 Mayıs 2019. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . population.un.org. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 30 Mayıs 2019. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ https://baigenews.kz/en/news/obshchestvo/kazakhstans_population_increases_by_17_per_cent_over_a_year-2013_08_15-1026973/[]
- ^ Books; Affairs, Current; History; Science, Political (20 Mart 2019). "*Dark Shadows: Inside the Secret World of Kazakhstan*". Marginal REVOLUTION (İngilizce). 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 15 Şubat 2007. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Remembering Stalin's deportations" (İngilizce). 23 Şubat 2004. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Russians left behind in Central Asia" (İngilizce). 23 Kasım 2005. 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . The New Humanitarian (İngilizce). 1 Şubat 2005. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru. 11 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ (PDF). web.archive.org. 20 Ocak 2013. 4 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ (PDF). АГЕНТСТВО РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ПО СТАТИСТИКЕ. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . SpainExchange Country Guide (İngilizce). 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Lost in translation? Kazakh leader bans cabinet from speaking Russian". Reuters (İngilizce). 27 Şubat 2018. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ INFORM.KZ (30 Ocak 2015). "Kazakh language to be converted to Latin alphabet – MCS RK". www.inform.kz (İngilizce). 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Committee on Statistics. 29 Eylül 2015. 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 22 Mart 2019. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ Oktay Sinanoğlu. Bye Bye Türkçe. Bilinmeyen parametre
|Şehir=görmezden gelindi () - ^ [Results of the 2022 Population Census of the Republic of Kazakhstan] (Kazakh). Agency of Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan National Bureau of Statistics. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ a b c . web.archive.org. 11 Mayıs 2010. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ NW, 1615 L. St; Washington, Suite 800; Inquiries, DC 20036 USA202-419-4300 | Main202-419-4349 | Fax202-419-4372 | Media (9 Ağustos 2012). "Religious Identity Among Muslims". Pew Research Center's Religion & Public Life Project (İngilizce). 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b c "Kazakhstan". U.S. Department of State. 2 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Forum 18: KAZAKHSTAN: Ahmadi Muslim mosque closed, Protestants fined 100 times minimum monthly wage - 7 June 2011". www.forum18.org. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 18 Eylül 2009. 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ Dinara Beibitova. . web.archive.org. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan". U.S. Department of State. 22 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . www.collegeatlas.org (İngilizce). 25 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . unevoc.unesco.org. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 8 Aralık 2015. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ a b . web.archive.org. 9 Mart 2016. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
- ^ Atabaki, Touraj. Central Asia and the Caucasus: transnationalism and diaspora, sf. 24
- ^ Ibn Athir, cilt 8, sf. 396
- ^ a b c "Kazakh literature". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ Nurmanova, Aitjan (1 Eylül 2000). "La tradition historique orale des Kazakhs". Cahiers d’Asie centrale (Fransızca) (8): 93-100. ISSN 1270-9247. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ a b "From Folklore to Soviet National Culture- The Process of Formation of "Kazak National Music"(1920-1942)-". src-h.slav.hokudai.ac.jp. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ . www.orexca.com. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ . web.archive.org. 7 Kasım 2017. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "World press freedom index". RSF (İngilizce). 14 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ a b Wines, Michael (13 Temmuz 2002). "THE SATURDAY PROFILE; Bruised, but Still Jabbing Kazakh Heavyweights". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "Kazakhstan: Newspaper Closing a Blow to Free Speech". Human Rights Watch (İngilizce). 22 Nisan 2014. 30 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Kazakhstan". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 11 Şubat 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Twelve new members elected to World Heritage Committee". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 18 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- ^ "WTO | Kazakhstan - Member information". www.wto.org. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Eylül 2020.
- Aleksandrov, Mihail (1999). Uneasy Alliance: Relations Between Russia and Kazakhstan in the Post-Soviet Era, 1992–1997. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN ..
- Clammer, Paul; Kohn, Michael; Mayhew, Bradley (2004). Lonely Planet Guide: Central Asia. Oakland, CA: Lonely Planet. ISBN ..
- Cummings, Sally (2002). Kazakhstan: Power and the Elite. Londra: Tauris. ISBN ..
- Demko, George (1997). The Russian Colonization of Kazakhstan. New York: Routledge. ISBN ..
- Fergus, Michael; Jandosova, Janar (2003). Kazakhstan: Coming of Age. Londra: Stacey International. ISBN ..
- George, Alexandra (2001). Journey into Kazakhstan: The True Face of the Nazarbayev Regime. Lanham: University Press of America. ISBN ..
- Martin, Virginia (2000). Law and Custom in the Steppe. Richmond: Curzon. ISBN ..
- Nazarbayev, Nursultan (2001). Epicenter of Peace. Hollis, NH: Puritan Press. ISBN ..
- Nazpary, Joma (2002). Post-Soviet Chaos: Violence and Dispossession in Kazakhstan. Londro: Pluto Press. ISBN ..
- Olcott, Martha Brill (2002). Kazakhstan: Unfulfilled Promise. Washington, DC: Brookings Institution Press. ISBN ..
- Rall, Ted (2006). Silk Road to Ruin: Is Central Asia the New Middle East?. New York: NBM. ISBN ..
- Robbins, Christopher (2007). In Search of Kazakhstan: The Land That Disappeared. Londra: Profile Books. ISBN ..
- Rosten, Keith (2005). Once in Kazakhstan: The Snow Leopard Emerges. New York: iUniverse. ISBN ..
- Thubron, Colin (1994). The Lost Heart of Asia. New York: HarperCollins. ISBN ..
Dış bağlantılar
Kazakistan hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikihaber'de haberler |
 | Vikisöz'de alıntılar |
 | Vikikaynak'ta belgeler |
 | Vikikitap'ta kitaplar |
 | Vikigezgin'de seyahat bilgileri |
 | Vikiversite'de eğitim kaynakları |
 | Vikiveri'de veri |
 | Meta-Wiki'de tartışma |
 | MediaWiki'de belge |
| Vikigezgin'de Kazakhstan ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. |
- Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazakistan Parlamentosu 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazakistan Hükümeti 27 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazakistan Cumhuriyeti E-Hükümeti 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazakistan resmi istatistikleri13 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Genel bilgiler
- Wikimedia Atlas'da Kazakstan
- 2008 İnsan Hakları Raporu: Kazakistan. Devlet Dairesi; Demokrasi, İnsan Hakları ve Çalışma Bürosu26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- BBC News'te Ülke Profili1 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Kazakistan". The World Factbook (2024 bas.). CIA.
- ABD Devlet Bakanlığından Kazakistan18 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . bilgileri
- Kongre Kütüphanesi'nden Dünya Portalları9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- at UCB Libraries GovPubs
- Kazakistan İnternet Ansiklopedisi 20 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Curlie'de Kazakistan (DMOZ tabanlı)
- Country Facts 1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from Kazakhstan Discovery 8 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazak Destanları5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kazakistan Halkı Özellikleri 1 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koordinatlar 48 02 N 67 44 E Kazakistan Kazakca Қazakstan Qazaqstan Kazakca telaffuz qɑzɑqstɑ n resmi adiyla Kazakistan Cumhuriyeti Kazakca Қazakstan Respublikasy Qazaqstan Respublikasy topraklarinin buyuk bolumu Orta Asya da kucuk bir bolumu Dogu Avrupa da yer alan bir ulkedir Kazakistan Azerbaycan Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Kirgizistan Ozbekistan Turkiye ve Turkmenistan ile birlikte gunumuzdeki yedi bagimsiz Turk devletinden biri olup Turk Devletleri Teskilati ve TURKSOY un uyesidir 2 724 900 km yuzolcumu ile Bati Avrupa nin yuzolcumu kadar dunyanin en buyuk dokuzuncu ulkesidir Musluman cogunluklu ulkelerin ve Turk devletlerinin yuzolcumu bakimindan en buyugu dogal kaynaklar bakimindan da en zenginidir Kazakistan Turk tarihinin onemli devletlerinden olan Saka Hun Gokturk Kipcak Karahanli Altin Ordu gibi devletlerin merkez ussu Kipcak Oguz Karluk gibi Turk boylarinin besigi olmustur KazakistanKazakca Қazakstan Respublikasy Qazaqstan Respublikasy Rusca Respublika Kazahstan Kazakistan CumhuriyetiBayrak ArmaMilli mars Menin Қazakstanym Kazakca Kazakca Menin Qazaqstanym Transkripsiyon Benim Kazakistan im source source source track track track track track track track BaskentAstana 51 10 K 71 30 D 51 167 K 71 500 D 51 167 71 500En buyuk sehirAlmatiResmi dil ler Kazakca RuscaKonusulan dillerKazakca Rusca Ozbekce Uygurca Turkmence Ukraynaca Azerice Tatarca ve DigerleriEtnik gruplar 2024 71 0 Kazak 14 9 Rus 3 3 Ozbek 1 9 Ukraynali 1 5 Uygur 1 1 Alman 1 1 Tatar 5 2 digerDemonimKazak KazakistanliHukumetOtoriter bir hukumet altinda uniter yari baskanlik cumhuriyeti CumhurbaskaniKasim Comert Tokayev BasbakanOljas Bektenov Senato BaskaniMaulen Asimbayev Meclis BaskaniYerlan KosanovYasama organiParlamento Ust meclisSenato Alt meclisMeclisTarihi Kazak Hanligi1465 Alas Otonomu13 Aralik 1917 Kirgiz OSSC26 Agustos 1920 Kazak OSSC19 Haziran 1925 Kazakistan SSC5 Aralik 1936 Egemenlik Bildirgesi25 Ekim 1990 Kazakistan Cumhuriyeti olarak yeniden yapilanma10 Aralik 1991 SSCB den bagimsizlik16 Aralik 1991 BDT ye katilim21 Aralik 1991 Taninma26 Aralik 1991 BM ye katilim2 Mart 1992 Mevcut anayasa30 Agustos 1995Yuzolcumu Toplam2 724 900 km2 9 Su 1 7Nufus 2024 tahmini20 118 478 2021 sayimi19 082 467 64 GSYIH SAGP 2022 tahmini Toplam574 10 milyar 41 Kisi basina30 876 52 GSYIH nominal 2022 tahmini Toplam207 81 milyar 52 Kisi basina10 980 63 Gini 2017 27 5 dusukIGE 2023 0 802 cok yuksek 67 Para birimiTenge KZT Zaman dilimiUTC 05Trafik akisisagTelefon kodu 7 6xx 7 7xxISO 3166 koduInternet alan adi kz kaz Komsulari olarak kuzeyde Rusya guneyde Turkmenistan Ozbekistan ve Kirgizistan doguda Cin bulunur Ulkenin ayrica Hazar Denizi ve Aral Golu ne kiyisi vardir Bagimsizligin kazanilmasina dogru 1989 yilinda 16 464 464 kisi olan ulke nufusu 1999 yilina gelindiginde Slav ve Almanlarin ulkeden goc etmeleriyle 14 900 000 e kadar dusmustur 2010 da bu sayi 16 500 000 e yukselmis ve 01 07 2021 itibariyla 19 194 656 ya ulasmistir Etimoloji Kazak adi Kazaklarin gocebe kulturunu yansitan bir Eski Turkce sozcuk olan gezinmek anlamina gelir Farsca olan son eki stan ise arazi veya yer anlamina gelir boylece Kazakistan sozcugu tam anlamiyla gezginlerin ulkesi olarak cevrilebilir TarihiPaleolitik donemden bu yana Kazakistan da yerlesim vardir Bolgedeki iklim ve arazi kosullari gocebe yasam tarzina uygun oldugundan Pastoralizm Neolitik Donem boyunca gelismistir Kazak bolgesi karasal Ipek Yollari nin atasi olan Avrasya ticareti Bozkir Rotasi nin onemli bir parcasidir Arkeologlar insanlarin bolgenin buyuk bozkirlarinda ilk once ati evcillestirdiklerine inanmaktadirlar Yakin tarih oncesi donemlerde Orta Asya da muhtemelen Proto Hint Avrupa Afanasiyevo kulturu daha sonra Andronovo kulturu gibi erken Hint Iran kulturleri ve daha sonra Saka ve Massagetler gibi cesitli kulturlere sahip halklar yasamislardir Diger gruplar arasinda ulkenin guney bolgesinde gocebe Iskitler ve Pers Imparatorlugu vardi MO 329 yilinda Buyuk Iskender ve onun Makedonya Ordusu Jaxartes Savasi nda Iskitlere karsi bugun Siri Derya Seyhun Nehri olarak bilinen modern Kazakistan in guney sinirina kadar uzanan Jaxartes Nehri boyunca savasmislardir Kazak Hanligi Kumanlar 11 yuzyilin baslarinda modern Kazakistan in bozkirlarina gelip daha sonra Kipcaklar ile birlestiler ve genis Kuman Kipcak Hanligi ni kurdular Antik sehirler Taraz Aulie Ata ve Hazrat e Turkestan Ipek Yolu boyunca Asya ve Avrupa yi birbirine baglayan onemli yol olarak hizmet verirken gercek siyasi konsolidasyon sadece 13 yuzyilin baslarinda Mogol yonetimi ile basladi Dunya tarihinin en buyuk imparatorlugu olan Mogol Imparatorlugu na bagli olarak idari bolgeler kuruldu Bu idari bolgeler Kazak Hanligi altinda toplandi Bu donem boyunca geleneksel gocebe yasam tarzi ve hayvanciliga dayali ekonomik yapi step bolgelerinde baskin olmaya devam etmistir 15 yuzyilda Turk kabileler arasinda belirgin Kazak kimliginin ortaya cikmasi ile baslayan surec 16 yuzyilin ortalarinda Kazak dili kulturu ve ekonomisinin ortaya cikmasi ile pekismistir Yine de bolge yerli Kazak Emirleri ve Farsca konusan guneydeki komsulari arasinda bitmek bilmeyen bir cekismenin merkezi olmustur En yuksek mevkide Kazak Hanligi Orta Asya nin bir kismini yonetmis olup Kumanya yi kontrol etmistir 17 yuzyilin erken donemlerinde Kazak Hanligi nin kabileler arasindaki cekismelerin etkileri ile mucadele etmesi nufusun buyuk orta ve kucuk topluluklar arasinda bolunmesinde etkili olmustur Politik anlasmazlik kabileler arasindaki cekisme dogu ve bati arasinda kara yoluyla ticareti saglayan ticaret yollarinin oneminin azalmasi Kazak Hanligini zayiflatmistir Hive Hanligi bu firsati degerlendirerek Mangislak Yarimadasi ni ilhak etmistir Ozbekler Ruslarin varisina kadar gecen iki yuzyillik sure boyunca bolgedeki varligini surdurmustur 17 yuzyil esnasinda Kazaklar Bati Mogol kabilesinin bir federasyonu olan aralarinda Cungarlar in da bulundugu Oyratlar ile savasmistir 18 yuzyilin baslari Kazak Hanligi nin refah seviyesine ulastigi en ust nokta olarak belirtilmistir Abulhair Han liderliginde Kazaklar Cungarlar a karsi 1726 da Bulanty Nehri Savasi nda ve 1729 yilinda Anrakay Savasi nda onemli zaferler kazanmistir Abilay Han Cungarlara karsi 1720 den 1750 yilina kadar yapilan onemli savaslara katilmasi sonrasi kendi halki tarafindan kahraman ilan edilmistir Kazaklar Volga Kalmuklari nin sik akinlarindan magdur olmuslardir Hokand Hanligi Kazaklarin bu gucsuzlugunden yararlanarak Cungarlarin ve Kalmuklarin akinlarindan sonra aralarinda 19 yuzyilin ilk ceyreginde baskent olan Almati nin da bulundugu bugunku Kazakistan in guney kismini isgal etmistir Ayrica Buhara Emirligi Ruslar kontrolu ele gecirene kadar Cimkent Bolgesi ni yonetmistir Rus Imparatorlugu Ural Kazaklari Kazaklarla catisiyor Ruslar baslangicta Kazaklara Kirgiz diyorlardi Dest i Kipcak 18 yuzyilin ilk yarisinda Rus Imparatorlugu 46 Kale ve 96 Tabya serisinin oldugu aralarinda Omsk 1716 Semey 1718 Pavlodar 1720 Orenburg 1743 ve Petropavlosk 1752 sehirlerinin de bulundugu Irtysh Hatti ni Kazaklarin ve Oyratlarin Rus topraklarina olan akinlarini onlemek amaciyla insa etmistir 18 yuzyilin sonlarina dogru Kazaklar Volga nin merkezinde ortaya cikan Pugacov Isyani ndan yararlanarak Ruslarin ve Volga Almanlarinin yerlesim yerlerine akinlar yapmislardir 19 yuzyilda Rus Imparatorlugu Orta Asya daki etkisini arttirmaya baslamistir Buyuk Oyun periyodunun yaklasik 1813 yilindan 1907 yilinda Britanya ve Rusya arasinda yapilan Antanta kadar surdugu gorusu genel olarak kabul edilmistir Buyuk Oyun yarisinin cikis noktasi Ingilizler icin Ruslarin Afganistan ve Pers Imparatorlugu nun iclerine kadar ilerlemesinin Ingilizlerin Orta Dogu ve Hindistan daki ekonomik ve ticari cikarlarina zarar verecegi kanisi olusturmusken Ruslar icin Orta Asya iclerine dogru ilerlemeleri durumunda cok onemli ekonomik ve askeri kazanclar saglayabilecekleri kanisi olusturmustur Yalniz her iki ulkenin de Orta Asya da egemenlik kurma konusundaki ilk girisimleri basarisizlikla sonuclanmistir Ancak Car 2 Alexander doneminden itibaren Rus hukumetinin Orta Asya da yasayan Rus kokenli kisilerin temel haklarinin korunmasi adina baslattiklari propaganda calismalari Ruslarin bolgeyi somurge konumuna getirmeye baslamasi acisindan oldukca onemli bir adimdir Rus Carlari bugunku Kazakistan Cumhuriyeti sinirlari icerisinde yer alan pek cok bolgeyi etkili bir sekilde yonetmistir Rus Imparatorlugu nun yeni bir yonetim sistemi uygulamasini baslatmasi askeri garnizonlar ve kislalar insa etmesi Hindistan in guneyinden Guneydogu Asya ya kadar etki alanini genisleten Ingiltere ye karsi Buyuk Oyun olarak da bilinen Orta Asya da egemenlik kurma cabalari ile dogrudan ilgilidir Ruslar 1735 yilinda Orsk da ilk karakolu insa etmistir Ilaveten Ruslar Rus dilini butun okullarda ve hukumetce duzenlenen organizasyonlarda ogretmislerdir Ruslarin uygulamak icin cabaladiklari sistem Kazaklar arasinda kizginligin artmasinda ve 1860 li yillarda Rus yonetimine karsi Kazak baskaldirilarin cikmasinda etkili olmustur Bu durum geleneksel gocebe yasam tarzinin ve hayvanciliga dayali ekonominin bozulmasina insanlarin aclik ve kitlik yuzunden sikintilar yasamasina ve bazi Kazak kabilelerin yok olmasina neden olmustur 19 yuzyilin sonlarina dogru baslayan Kazak ulusal mucadelesi kendi ulusal dillerini ve kimliklerini korumak adina Rus Imparatorlugu nun asimile etme girisimleri sonucu baslamis bir direnistir 1890 lardan itibaren Rus Imparatorlugu topraklarindan gelen yerlesimciler bugunku Kazakistan topraklarini ozellikle de vilayetini koloni haline getirmeye baslamistir 1906 yilinda Orenburg dan Taskent e kadar uzanan Trans Aral Demiryolu nun yapiminin tamamlanmasi bolgeye gelen yerlesimcilerin sayisini daha da arttirmistir Ozellikle St Petersburg da kurulan Goc Departmani bolgedeki Rus etkinligini arttirmak amaciyla yapilan gocleri hem denetlemis hem de tesvik etmistir 19 yuzyil boyunca yaklasik 400 000 Rus Kazakistan a goc etmis olup 20 yuzyilin ilk otuz yilinda ortalama bir milyon Slav Alman Yahudi ve baska uluslardan yerlesimciler bolgeye goc etmistir Bu donemin buyuk cogunlugunda yerlestirmeden sorumlu yonetici olmustur Rus Imparatorlugu nun son yillarinda Kazaklar ve yeni gelen yerlesimciler arasinda toprak ve su icin rekabetin ortaya cikmasi kolonyal yonetime karsi cok ciddi kizginliklarin yasanmasina neden olmustur 1916 yilinda yasanan Orta Asya Ayaklanmasi bu ayaklanmalarin en onemlilerinden birisidir Ayaklanma bir dizi catisma ve her iki taraftan da acimasiz katliamlarin yasanmasi ile son bulmustur 1919 yilinin sonlarina kadar her iki taraf da komunist hukumete karsi direnis gostermistir Sovyetler Birligi Vladimir Lenin Oncu Orgutu Kasim 1917 de Petrograd da merkezi hukumetin cokusunun ardindan Kazaklar daha sonra resmen Kirgiz olarak anilacaktir kisa bir ozerklik donemi Alas Otonomu yasadi 26 Agustos 1920 de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti icinde Kirgiz Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu Kirgiz OSSC bugunku Kazakistan bolgesini iceriyordu ancak idari merkezi cogunlukla Rus nufuslu bir kasabasiydi Haziran 1925 te Kirgiz OSSC Kazak Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak yeniden adlandirildi ve idari merkezi Kizilorda kasabasina Nisan 1927 de ise Almati ya tasindi 1920 lerin ve 1930 larin sonlarinda zorunlu kolektivizasyonun yani sira geleneksel elitlerin Sovyet baskisi ve kitlik yuksek olumlere ve tedirginlige yol acti Ayrica bknz Kazakistan da 1932 1933 yillarinda yasanan kitlik 1930 larda bazi Kazaklar Moskova daki Sovyet hukumetinin izledigi siyasi misilleme politikalarinin bir parcasi olarak idam edildi 5 Aralik 1936 da Kazak Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti nden RSFSR ayrildi ve Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti surgun edilen ve hukum giyen kisilerin yani sira 1930 ve 1940 li yillar boyunca Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi hukumetince sinir disi edilen veya yeniden goc ettirilen kisilerin ornegin 1941 yilinin Eylul ve Ekim ayinda Volga Alman Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nden sinir disi edilen yaklasik 400 000 Volga Alman inin daha sonra Yunanlarin ve Kirim Tatarlarinin istikametlerinden birisi haline gelmistir Sinir disi edilenler ve tutuklananlar halk dusmani olarak nitelendirilen erkeklerin eslerine ayrilan Astana nin disindaki inin da dahil oldugu en buyuk Sovyet Calisma Kamplarindan Gulag birinde hapsedilmistir Pek cogu Sovyetler Birligi nin nufus transferi politikasi yuzunden tasinmis digerleri ise Sovyetler Birligi nin gonulluluk esasina dayanmayan yerlestirme politikasi sonucu tasinmaya zorlanmistir 1978 yilinda olarak bilinen Uluslararasi Temel Saglik Hizmetleri Konferansi Sovyet Alman Savasi 1941 1945 seferberligin saglanmasi baglaminda sanayilesme ve maden cikariminda artisa sebep olmustur 1953 yilinda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi lideri Joseph Stalin in oldugunde Kazakistan in buyuk cogunlugu hala tarim ekonomisine dayanmaktaydi 1953 te Sovyetler Birligi lideri Nikita Kruscev in baslattigi Bakir Topraklar Projesi Kazakistan in geleneksel otlaklarinin Sovyetler Birligi nin temel tahil uretilen bolgelerine donusturulmesi icin tasarlanmistir Bakir Topraklar Projesi baska sonuclar ortaya cikarmistir Ancak Sovyet lider Leonid Brejnev iktidarda kaldigi sure 1964 1982 tarafindan sonradan baslatilan cagdaslasma hareketlerinin yani sira proje Kazak nufusunun buyuk cogunlugunun gecim kaynagi olmaya devam eden tarim sektorunun gelismesini hizlandirmistir Yillarca suren yokluk savas ve kizginlik yuzunden 1959 lara gelindiginde Kazaklar ulkede azinlik haline gelmis ve nufusun 30 unu olusturmustur Etnik koken olarak Rus olanlarin sayisi ise toplam nufusun 43 unu olusturmustur 1947 yilinda Sovyetler Birligi hukumeti atom bombasi projesinin bir parcasi olarak Semipalatinsk kasabasinin kuzey dogusunda atom bombasi test sahasini bulmustur Bu bolge 1949 yilinda Sovyetler Birligi nin ilk nukleer testini yaptigi bolge olmustur 1989 yilina kadar yuzlerce nukleer test yapilmis ve bu testlerin zararli cevresel ve biyolojik sonuclari ortaya cikmistir 1980 lerin sonlarinda Kazakistan daki nukleer karsiti hareketler baslica politik guc haline gelmistir Almati da Aralik 1986 yilinda sonradan Jeltoksan Ayaklanmasi olarak adlandirilan ve genc Kazaklar arasinda baslayan genis capli gosteriler Kazak SSC Komunist Parti Sekreteri Dinmukhamed Konayev in SFSC deki Rus ile degistirilmesini protesto etmek amaciyla yapilmistir Hukumete ait birlikler ayaklanmayi bastirmasina ragmen bu surecte pek cok insan oldurulmus veya hapse atilmistir Sovyet hukumetinin gucunun azaldigi gunlerde hosnutsuzluk giderek artmaya devam etmis ve Sovyetler Birligi lideri Mihail Gorbacov un Glasnost politikasi altinda anlam bulmustur Ilaveten Glasnost bilgiye erisim kamuoyu elestirisi bireylerin veya gruplarin cikarlarinin acik ve net bir sekilde belirtilmesi gibi konulari yasallastirdigindan oldukca onemli bir politikadir Kitle iletisim araclarinin sadece hukumetin politikalarinin aktarildigi bir kanal olmadigi ayni zamanda pek cok ayri gorusun spontane bir sekilde belirtilmesi gerektigi bir alan oldugu dusunulunce onceki donemlere kiyasla tek bir merkezden yonetilen ve kontrol edilen medya Glasnost politikasinin uygulanmasi ile pluralizm olarak da adlandirilan pek cok ayri gorusun medyada yer bulmasina neden olmustur Bagimsizlik 25 Ekim 1990 da Kazakistan Sovyetler Birligi icinde bulunan bir cumhuriyet olarak kendi topraklarindaki egemenligini ilan etti Agustos 1991 de Moskova da yapilan darbe girisiminin ardindan Kazakistan 16 Aralik 1991 de bagimsizligini ilan ederek bagimsizligini ilan eden son Sovyet cumhuriyeti oldu On gun sonra ise Sovyetler Birligi dagildi Ulkede 16 Aralik gunu her yil milli gun olarak kutlanmaktadir Bununla birlikte daha onceki yillarda 1 Aralik tarihinde kutlanan Birinci Cumhurbaskani Gunu kaldirildi ve bu tarih yerine 25 Ekim Cumhuriyet Gunu olarak kutlanmaya basladi Kazakistan in komunist donemindeki lideri Nursultan Nazarbayev ulkenin ilk Cumhurbaskani oldu 2006 yilina bakildiginda Kazakistan Orta Asya GSYIH sinin 60 ini oncelikle petrol endustrisi yoluyla uretti 1997 de hukumet Kazakistan in baskentini Almati dan baskent Astana ya tasidi 23 Mart 2019 da Astana nin adi eski devlet baskani Nursultan Nazarbayev e ithafen Nursultan olarak yeniden adlandirildi Ancak Eylul 2022 de Nazarbayev in Kazakistan Guvenlik Konseyinden istifasiyla sonuclanan bir dizi tartisma ve protestonun ardindan baskentin adi Astana olarak yeniden degistirildi Ulke Ocak 2022 de huzursuzluk ve siyasi bir krize suruklendi CografyaKazakistan in 2004 yilina ait bir uydu goruntusuTanri Daglari Avrupa yi Asya dan ayiran hat olarak kabul edilen Ural Nehri nin her iki yakasina uzandigi icin Kazakistan iki kitada topraklari olup digeri Azerbaycan dunyada denize kiyisi olmayan kitalararasi ulkelerden biridir 2 700 000 kilometrekarelik yuzolcumuyle Bati Avrupa ya esdeger buyuklukte Kazakistan dunyanin en buyuk dokuzuncu ve kara ile cevrili en buyuk ulkesidir Kazakistan Sovyetler Birligi nin bir parcasi iken topraklarinin bir kismini Cin in Sincan Uygur Ozerk Bolgesi ne ve bir kismini da Ozbekistan a bagli Karakalpakistan Ozerk Cumhuriyeti ne kaybetti Rusya ile 6 846 kilometre Ozbekistan ile 2 203 kilometre Cin ile 1 533 kilometre Kirgizistan ile 1 051 kilometre ve Turkmenistan ile 379 kilometre sinir komsulugu yapmaktadir Baslica sehirleri arasinda baskent Astana Almati Karagandi Cimkent Atirau ve Oskemen bulunur 40 ve 56 K enlemleri ile ve boylamlari arasinda yer alir Esas olarak Asya da bulunurken Kazakistan in kucuk bir kismi da Dogu Avrupa daki Urallar in batisinda yer almaktadir Kazakistan in arazisi batidan doguya Hazar Denizi nden Altay Daglari na kuzeyden guneye Bati Sibirya ovalarindan Orta Asya nin vahalarina ve collerine kadar uzanir Yaklasik 804 500 kilometrekarelik bir alana sahip Kazak bozkiri ulkenin ucte birini kaplar ve dunyanin en buyuk kuru bozkir bolgesidir Bozkir genis otlak alanlari ve kumlu bolgelerle taninmaktadir Ulkedeki baslica goller ve nehirler arasinda Aral Golu Balkas Golu ve Zaysan Golu ile Ili Irtis Isim Ural ve Seyhun nehirleri bulunur Ayrica Kazakistan da 8500 akarsu bulunmaktadir Carin Kanyonu 80 kilometre uzunlugundadir kirmizi bir kumtasi platosunu keser ve kuzey Tanri Daglari ndaki Almati nin 200 km dogusunda Carin Nehri gecidi boyunca devam eder Dik kanyon yamaclari sutunlari ve kemerleri 150 ila 300 metre arasinda yukselige sahiptir Kanyonun erisilemezligi orada Buzul Cagi ndan kurtulan ve simdi baska bolgelerde de yetisen ender bir Disbudak agaci olan Fraxinus sogdiana icin guvenli bir bolge oldu kaynak belirtilmeli 155 tur memeli 480 tur kus 150 tur balik 250 tur tibbi bitki bulunduran bitki ortusu ve faunaya sahiptir Dogal kaynaklar Kazakistan daki bir elektrik santrali Kazakistan bol miktarda erisilebilir mineral ve fosil yakit kaynaklarina sahiptir Petrol dogalgaz ve maden cikarimlarinin gelistirilmesi 1993 yilindan bu yana Kazakistan da 40 milyar dolari asan yabanci yatirimin cogunu cekmistir Ulkenin endustriyel uretiminin yaklasik 57 sini veya gayri safi yurtici hasilanin yaklasik 13 unu olusturmaktadir Bazi tahminlere gore Kazakistan dunyanin ikinci en buyuk uranyum krom kursun ve cinko rezervlerine ucuncu en buyuk manganez rezervine ve besinci en buyuk bakir rezervine sahiptir Ayrica komur altin ve demir rezervleriyle ilk onda yer almaktadir Ayni zamanda bir elmas ihracatcisidir Su anda kanitlanmis en buyuk 11 petrol ve dogal gaz rezervlerine sahiptir Toplamda 2 7 milyar tonun uzerinde petrol iceren 160 yatak bulunmaktadir Petrol arastirmalari Hazar Denizi kiyisindaki birikintilerin cok daha buyuk bir yatagin yalnizca kucuk bir parcasi oldugunu gostermistir Bu alanda 3 5 milyar ton petrol ve 2 5 milyar metrekup gazin bulunabilecegi soyleniyor Genel olarak Kazakistan in petrol yataklarinin tahmini 6 1 milyar tondur Ancak ulke icinde Atirau Pavlodar ve Cimkent te bulunan yalnizca uc rafineri vardir Bunlar toplam ham petrol uretimini isleme kapasitesine sahip degildir ve buyuk bir kismi Rusya ya ihrac edilmektedir ABD ne gore Kazakistan 2009 yilinda gunde yaklasik 1 540 000 varil 245 000 m3 petrol uretiyordu Kazakistan ayrica buyuk fosforit yataklarina da sahiptir Bilinen en buyuklerinden biri 650 milyon ton P2O5 ile Karatau havzasi ve Kazakistan in kuzey batisinda yer alan Aktobe deki 500 800 milyon ton cevher kaynagi ile Chilisai yatagidir 17 Ekim 2013 tarihinde EITI Kazakistan i EITI Uyumlu olarak kabul etti bu ulkenin dogal kaynak gelirlerinin duzenli olarak ifsa edilmesini saglamak icin temel ve islevsel bir surece sahip oldugu anlamina gelmektedir Iklim Koppen iklim siniflandirmasina gore Kazakistan haritasi Kazakistan ilik yazlar ve cok soguk kislar ile asiri bir karasal iklime sahiptir Nitekim baskent Astana Mogolistan in baskenti Ulan Batur dan sonra dunyanin en soguk ikinci baskentidir Yagislar kurak ve yari kurak kosullar arasinda degisiklik gosterir kis ozellikle kurak gecer Kazakistan daki buyuk sehirler icin ortalama gunluk maksimum ve minimum sicakliklar Sehir Temmuz C Temmuz F Ocak C Ocak F Almati 30 18 86 64 0 8 33 17Cimkent 32 17 91 66 4 4 39 23Karagandi 27 14 80 57 8 17 16 1Astana 27 15 80 59 10 18 14 1Pavlodar 28 15 82 59 11 20 12 5Aktobe 30 15 86 61 8 16 17 2Yaban hayati Karsak Kazakistan da pek cok nadir ve nesli tukenmekte olan bitki ve hayvanlar icin guvenli siginak saglayan on doga rezervi ve on milli park bulunmaktadir Yaygin bitkiler Astragalus Allium Carex ve Oxytropis nesli tukenmekte olan bitki turleri arasinda dogal yabani elma Malus sieversii yabani uzum Vitis vinifera ve birkac yabani lale turu ornegin ve nadir sogan turleri ayrica Iris willmottiana ve bulunur Yaygin memeliler arasinda kurt kizil tilki karsak geyik argali en buyuk koyun turu bayagi vasak pallas kedisi ve bircogu korunan kar leoparlari bulunur Kazakistan in Kirmizi Korunan Turler Kitabi bircok kus ve memeli dahil 125 omurgali ve mantar yosun ve liken dahil 404 bitki listelemektedir SiyasetKasim Comert Tokayev CumhurbaskaniAlihan Ismailov Basbakan Siyasi sistem Kazakistan Kazakistan Anayasasi nda belirtildigi gibi demokratik laik anayasal bir uniter cumhuriyettir Ilk cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev 1991 den 2019 a kadar baskanlik gorevini yurutmustur Su anda cumhurbaskani ise Kasim Comert Tokayev dir Cumhurbaskani meclis tarafindan kabul edilen ve Silahli Kuvvetler baskomutani olarak yasayi veto edebilir Basbakan ise bakanlar kabinesine baskanlik eder ve Kazakistan hukumet baskani olarak gorev yapar Kabinede uc basbakan yardimcisi ve on alti bakan vardir Kazakistan Meclis alt meclis ve Senato ust meclis olmak uzere iki meclisli bir parlamentoya sahiptir Siyasi reformlar Reformlar Haziran 2019 da Kasim Comert Tokayev in secilmesinden sonra uygulanmaya baslandi Tokayev siyasi partilerin kurulmasina yonelik bir muhalefet kamu meclisi ve gevseme kurallarini desteklemektedir Bunlardan bazilari Temmuz 2019 da Kazakistan Cumhurbaskani ulke vatandaslarinin tum yapici taleplerine hizli ve verimli bir sekilde cevap veren bir dinleme durumu kavramini acikladi Diger partilerin temsilcilerinin bazi parlamento komitelerinde baskanlik pozisyonlarina sahip olmalarina alternatif gorus ve gorusleri gelistirmelerine izin veren bir yasa cikarilacaktir Bir siyasi partiyi kaydetmek icin gereken minimum uyelik esigi 40 000 den 20 000 uyeye dusurulecek Merkezi alanlarda bariscil mitingler icin ozel yerler tahsis edilecek ve organizatorlerin katilimcilarin ve gozlemcilerin hak ve yukumluluklerini ozetleyen yeni bir yasa tasarisi cikarilacaktir Kamu guvenligini artirmak amaciyla Cumhurbaskani Tokayev bireylere karsi suc isleyenlerin cezalarini guclendirdi Secimler Astana daki Amanat partisi genel merkezi 2004 yilinin Eylul ayindaki meclis secimleri Baskan Nazarbayev in baskanlik ettigi hukumet yanlisi Otan Partisi nin hakim oldugu bir alt meclis olusturdu Tarim sanayi blogu AIST ve Cumhurbaskani Nazarbayev in kizi tarafindan kurulan de dahil olmak uzere baskani destekleyen diger iki parti kalan sandalyelerin cogunu kazandi Resmi olarak kayitli olan ve secimlerde yarisan muhalefet partileri tek sandalye kazandi Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati uluslararasi standartlarin gerisinde kaldigini soyledigi secimleri izledi Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu 4 Aralik 2005 te Nursultan Nazarbayev buyuk bir oy oraniyla yeniden Cumhurbaskani secildi Secim komisyonu oylarin 90 indan fazlasini kazandigini acikladi Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati AGIT ise secim idaresinde bazi iyilestirmelere ragmen secimin uluslararasi standartlari karsilamadigi sonucuna vardi 17 Agustos 2007 de parlamentonun alt meclisi secimleri yapildi ve iktidardaki Nur Otan partisi liderligindeki Asar Partisi Kazakistan Sivil Partisi ve Tarim Partisi nin de yer aldigi bir koalisyon 88 ile her sandalyeyi kazandi Muhalefet partilerinin hicbiri koltuklarin yuzde 7 lik kriterine ulasamadi Sonuc olarak muhalefet partileri secimlerde ciddi usulsuzlukler oldugu iddiasinda bulundu 2010 yilinda Cumhurbaskani Nazarbayev destekcilerinin kendisini 2020 ye kadar gorevde tutmasi icin referandum duzenleme cagrisini reddetti Bes yillik bir donem icin cumhurbaskanligi secimlerinde israr etti 3 Nisan 2011 de yapilan secimlerde Cumhurbaskani Nazarbayev kayitli secmenlerin 89 9 u katilarak oylarin 95 54 unu aldi Mart 2011 de Nazarbayev Kazakistan in demokrasi yolunda kaydettigi ilerlemeyi ozetledi 2010 itibariyla Kazakistan The Economist tarafindan Demokrasi indeksi nde otoriter rejim olarak rapor edildi 26 Nisan 2015 te Kazakistan da besinci cumhurbaskanligi secimi yapildi Nursultan Nazarbayev 97 7 oy oraniyla yeniden secildi 19 Mart 2019 da ise mevcut Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev cumhurbaskanligindan istifa ettigini acikladi Kazakistan in senato sozcusu Kasim Comert Tokayev Nursultan Nazarbayev in istifasinin ardindan cumhurbaskani vekili oldu Daha sonra 9 Haziran da yapilan 2019 cumhurbaskanligi secimini Tokayev kazandi Kazakistan da 10 Ocak 2021 de yapilan parlamento secimlerinde uc parti baraji gecerek meclise girmeyi basardi Meclis Parti Oy sayisi Sandalye Amanat 5 148 074 71 09 76 8Ak Yol 792 828 10 95 12 5Komunist Halk Partisi 659 019 9 10 10 3383 023 5 29 0 0258 618 3 57 0 0Halk Meclisi tarafindan secilen uyeler 9 0Toplam 7 241 562 100 00 107 107Gecerli oylar 7 241 562 96 05Gecersiz bos oylar 297 718 3 95Toplam oy 7 539 280 100 00Kayitli secmen katilim 11 919 241 63 25Kaynak OSK 13 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Liter kz 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Idari bolumler Bati Atirau Aktobe Kostanay Kuzey Akmola Pavlodar Mangistav Kizilorda Karagandi Dogu Turkistan Jambil Almati Astana Baykonur Cimkent Almati Hazar Denizi RUSYA Cin OZBEK TURK RUSYA TACIKISTAN AZER Kazakistan on dort bolgeye ayrilmistir Kazakca oblystar oblystar Rusca oblasti oblasti Bolgeler ise 177 ilce ye ayrilmistir Kazakca audandar aydandar Rusca rajony rayony Ilceler ayrica ilgili belediye hukumeti olmayan tum kirsal yerlesimleri ve koyleri iceren en dusuk yonetim duzeyinde kirsal bolgelere ayrilmistir Almati ve Astana sehirleri devlet onemi statusundedir ve hicbir bolgeye ait degildir Baykonur sehri Baykonur Uzay Ussu icin 2050 yilina kadar Rusya ya kiralanmis olmasi nedeniyle ozel bir statuye sahiptir Haziran 2018 de ise Cimkent sehri cumhuriyet acisindan onemli bir sehir haline geldi Her bolge cumhurbaskani tarafindan atanan bir akim tarafindan yonetilir Kazakistan hukumeti baskentini Sovyetler Birligi bunyesinde kurulan Almati dan 10 Aralik 1997 de Astana ya tasidi Belediye bolumleri Kazakistan da belediyeler idari bolumun her seviyesinde mevcuttur Bolgesel ve bolgesel onemi olan sehirler kentsel yerlesim yerleri olarak belirlenir digerlerinin ise kirsal bolge olarak belirlenmistir En ust duzeyde bir bolgeninki kadar idari duzeyde cumhuriyet acisindan onem tasiyan sehirler olarak siniflandirilan Almati ve Astana sehirleridir Orta duzeyde idari duzeyde bir ilceninkine esit bolgesel oneme sahip sehirler vardir Bu iki seviyedeki sehirler sehir bolgelerine ayrilabilir En alt duzeyde ise ilce onemi olan sehirler ve idari duzeyde kirsal ilcelerinkine esit iki binden fazla koy ve kirsal yerlesim aul bulunmaktadir Kent merkezleri Dis iliskiler Cumhurbaskani Nazarbayev Barack Obama ve Rus Dmitri Medvedev ile birlikte 2012 Kazakistan Bagimsiz Devletler Toplulugu Ekonomik Isbirligi Teskilati ve Sanghay Isbirligi Orgutu uyesidir Kazakistan Rusya Belarus Kirgizistan ve Tacikistan ticaret tarifelerini uyumlastirmaya yonelik daha onceki cabalari canlandirmak ve gumruk birligi altinda bir serbest ticaret bolgesi olusturmak icin 2000 yilinda Avrasya Ekonomi Toplulugu nu kurdu 1 Aralik 2007 de Kazakistan in 2010 yili icin Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati na baskanlik etmek uzere secildigi aciklandi Kazakistan 12 Kasim 2012 de ilk kez Birlesmis Milletler Insan Haklari Konseyi uyeligine secildi Ayrica Kazakistan Birlesmis Milletler Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati Avrupa Atlantik Ortaklik Konseyi Turk Devletleri Teskilati ve Islam Isbirligi Teskilati uyesidir Kuzey Atlantik Antlasmasi Orgutu NATO Baris Icin Ortaklik programinin da aktif bir katilimcisidir 1999 da Kazakistan Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi ne gozlemci statusu icin basvurdu Meclisin resmi yaniti Kazakistan in kismen Avrupa da yer almasi nedeniyle tam uyelik basvurusunda bulunabilecegi ancak demokrasi ve insan haklari kayitlari iyilesene kadar konseyde herhangi bir statu verilmeyecegi seklindeydi 1991 deki bagimsizligindan bu yana Kazakistan cok yonlu dis politika olarak bilinen bir yol izleyerek iki buyuk komsusu Rusya ve Cin in yani sira Amerika Birlesik Devletleri ve diger ulkelerle esit derecede iyi iliskiler arayisindadir Rusya su anda Kazakistan in guney merkezindeki Baykonur Uzay Ussu uzay firlatma sahasini cevreleyen yaklasik 6 000 kilometrekarelik bir alan kiraladi Ayrica burada ilk insan uzaya gonderildi Sovyet uzay mekigi Buran ve unlu uzay istasyonu Mir de yine buradan uzaya gonderildi Cumhurbaskani Tokayev Rusya devlet baskani Vladimir Putin ile birlikte 2019 11 Nisan 2010 da baskanlar Nursultan Nazarbayev ve Barack Obama Washington DC deki nde bir araya gelerek Amerika Birlesik Devletleri ile Kazakistan arasindaki stratejik ortakligi guclendirmeyi tartistilar Ikili nukleer guvenligi ve nukleer silahlarin yayilmasinin onlenmesini Orta Asya da bolgesel istikrari ekonomik refahi ve evrensel degerleri tesvik etmek icin ikili isbirligini yogunlastirma sozu verdiler Nisan 2011 de Amerika Birlesik Devletleri baskani Obama Kazakistan cumhurbaskani Nazarbayev i aradi ve BN 350 reaktorunden nukleer materyalin saglanmasi da dahil olmak uzere nukleer guvenlikle ilgili bircok ortak cabayi tartisti Iki cumhurbaskaninin 2010 yilinda Nukleer Guvenlik Zirvesi ndeki ikili toplantilarinda belirledikleri hedeflere ulasma konusundaki ilerlemeyi gozden gecirdiler Kazakistan hukumeti 2014 ten beri BM Guvenlik Konseyi nde 2017 2018 icin daimi olmayan uye koltugu icin teklif veriyor 28 Haziran 2016 da ise BM Guvenlik Konseyi nde iki yillik bir donem icin gorev yapmak uzere daimi olmayan uye olarak secildi Kazakistan Haiti Bati Sahra ve Fildisi Sahili ndeki BM barisi koruma misyonlarini aktif olarak desteklemektedir Mart 2014 te Savunma Bakanligi BM barisi koruma misyonlari icin gozlemci olarak 20 Kazakistanli asker secti Kaptandan albaya siralanan askeri personel uzmanlasmis bir BM egitiminden gecmek zorundaydi Ingilizceyi akici bir sekilde konusmalari ve ozel askeri araclar kullanma konusunda yetenekli olmalari gerekiyordu Kazakistan 2014 yilinda Rusya destekli isyancilarla yasanan catismalarda Ukrayna ya insani yardimda bulundu Ekim 2014 te Uluslararasi Kizilhac Komitesi nin Ukrayna daki insani yardim cabalarina 30 000 dolar bagisladi Insani krize yardimci olmak icin Ocak 2015 te Ukrayna nin guneydogu bolgelerine 400 000 dolarlik yardim gonderdi Cumhurbaskani Nazarbayev Ukrayna daki savasla ilgili olarak Kardes katliami savasi Dogu Ukrayna ya gercek bir yikim getirdi ve buradaki savasi durdurmak Ukrayna nin bagimsizligini guclendirmek ve Ukrayna nin toprak butunlugunu saglamak ortak bir gorevdir dedi Uzmanlar Ukrayna krizi ne kadar gelisirse gelissin Kazakistan in Avrupa Birligi ile iliskilerinin normal kalacagina inaniyor Nazarbayev in arabuluculugunun hem Rusya hem de Ukrayna tarafindan olumlu karsilandigi dusunuluyor Kazakistan Disisleri Bakanligi 26 Ocak 2015 te yaptigi aciklamada Guneydogu Ukrayna daki krizi cozmenin bir yolu olarak baris muzakerelerine alternatif olmadigina kesin olarak inaniyoruz dedi Kazakistan 2018 de Nukleer Silahlarin Yasaklanmasi Antlasmasi ile ilgili BM anlasmasini imzaladi Kazakistan in 2020 2023 Dis Politikasi Kavrami 6 Mart 2020 de Kazakistan in 2020 2030 Dis Politikasi Kavrami aciklandi Belgede asagidaki ana noktalar ozetlenmektedir Dogasi geregi ilerici olan ve yeni bir kalkinma asamasinda olan Birinci Cumhurbaskani nin Nursultan Nazarbayev seyrini devam ettirerek dayanikliligini surduren ulkenin acik ongorulebilir ve tutarli bir dis politikasi Insan haklarinin korunmasi insani diplomasi ve cevrenin korunmasi Yatirim cekmek icin devlet politikasinin uygulanmasi da dahil olmak uzere uluslararasi arenada ulkenin ekonomik cikarlarinin tesviki Uluslararasi baris ve guvenligin saglanmasi Oncelikle kilit ortaklarla Rusya Cin Amerika Birlesik Devletleri Orta Asya ulkeleri ve AB ulkeleri ve ayrica cok tarafli yapilar yoluyla Birlesmis Milletler Guvenlik Teskilati ve Avrupa da Isbirligi Sanghay Isbirligi Orgutu Bagimsiz Devletler Toplulugu ve digerleri Ordu Cumhuriyet MuhafizlariBir Kazak Suhoy Su 27 Kazakistan ordusunun cogu Sovyet Silahli Kuvvetlerinin nden miras kaldi Bu birimler Kazakistan in yeni ordusunun cekirdegi oldu Alti kara kuvvetleri tumeni depolama usleri 14 ve 35 hava inis tugaylari iki roket tugayi iki topcu alayi dahil olmak uzere nun eski 32 Ordu tum birimlerini ve 17 Ordu Kolordusunun bir bolumunu satin aldi 20 yuzyilin sonlarindan bu yana Kazakistan Ordusu zirhli birliklerinin sayisini artirmaya odaklandi 1990 dan bu yana zirhli birimler 2005 te 500 den 1 613 e cikti Kazakistan Hava Kuvvetleri cogunlukla 41 MiG 29 44 MiG 31 37 Su 24 ve 60 Su 27 dahil olmak uzere Sovyetler Birligi donemi ucaklarindan olusmaktadir Hazar Denizi nde de kucuk bir deniz kuvveti bulunmaktadir Kazakistan Irak in isgali sonrasi ABD misyonuna yardim etmek icin Irak a 49 askeri muhendis gonderdi II Irak Savasi sirasinda Kazakistan birlikleri 4 milyon mayin ve diger patlayicilari soktuler 5 000 den fazla koalisyon uyesine ve sivile tibbi bakim saglamaya yardim etti ve 718 metrekup suyu aritti kaynak belirtilmeli Kazakistan Ulusal Guvenlik Komitesi UQK 13 Haziran 1992 de kuruldu Ic Guvenlik Hizmeti Askeri Karsi Istihbarat Sinir Muhafizlari birkac Komando birimi ve Yabanci Istihbarat Barlau hizmetlerini icerir Ikincisi KNB nin en onemli parcasi olarak kabul edilir Yoneticisi dir 2002 yilindan bu yana ortak taktik barisi koruma tatbikati olan Bozkir Kartali Kazakistan hukumeti tarafindan duzenleniyor Bozkir Kartali koalisyonlar olusturmaya odaklaniyor ve katilan ulkelere birlikte calisma firsati veriyor Bozkir Kartali tatbikatlari sirasinda barisi koruma taburu cok disiplinli barisi koruma operasyonlari icinde NATO ve ABD ordusu ile birlesik bir komuta altinda cok uluslu bir kuvvet icinde faaliyet gostermektedir Aralik 2013 te Kazakistan Haiti Bati Sahra Fildisi Sahili ve Liberya daki Birlesmis Milletler Baris Gucu guclerini desteklemek icin subay gonderecegini duyurdu Insan haklari Kazakistan in insan haklari durumu bagimsiz gozlemciler tarafindan zayif olarak tanimlaniyor 2015 te Insan Haklari Izleme Orgutu nun Kazakistan hakkindaki raporu ulkenin toplanma konusma ve din ozgurlugunu buyuk olcude kisitladigini soyledi 2014 yilinda yetkililer bariscil ancak onaylanmamis protestolarin ardindan gazeteleri kapatti duzinelerce insani hapse atti veya para cezasina carptirdi ve ibadet edenleri devlet kontrolleri disinda dini uygulamalari nedeniyle para cezasina carptirdi veya gozaltina aldi Muhalefet lideri Vladimir Kozlov da dahil olmak uzere hukumeti elestirenler adil olmayan yargilamalarin ardindan tutuklu kaldi 2014 yilinin ortalarinda Kazakistan yeni ceza cezai yurutme ceza usul ve idari kanunlari ile temel ozgurlukleri kisitlayan ve uluslararasi standartlarla uyumlu olmayan maddeler iceren sendikalar hakkinda yeni bir kanun kabul etti 2016 Insan Haklari Izleme Orgutu raporu Kazakistan in 2015 yilinda kotulesen insan haklari sicilini asmak icin birkac anlamli adim atarak siyasi reform yerine ekonomik kalkinmaya odaklanmayi yorumladi Kazakistan da COVID 19 pandemisi hakkinda yanlis bilgi yaydigi iddiasiyla hukumeti elestiren bazi kisiler tutuklandi Kazakistan da 2014 yilinda yayinlanan bir ABD Hukumeti raporuna gore Yasa polisin gozaltina alinanlara avukat tutma haklari oldugunu bildirmesini gerektirmiyor ve polis bunu yapmadi Insan haklari gozlemcileri kolluk kuvvetlerinin tutuklulari bir avukatla gorusmekten caydirdigini tutuklu avukati gelmeden once on sorgulama yoluyla delil topladigini ve bazi durumlarda delil toplamak icin yozlasmis savunma avukatlarini kullandigini iddia etti Yasa yeterince bagimsiz bir yargi saglamiyor Yurutme kolu yargi bagimsizligini keskin bir sekilde sinirladi Savcilar yari adli bir role sahipti ve mahkeme kararlarini askiya alma yetkisine sahipti Yargi surecinin her asamasinda yolsuzluk ortadaydi Hakimler en yuksek maasli devlet calisanlari arasinda olmalarina ragmen avukatlar ve insan haklari gozlemcileri ceza davalarinin cogunda hakimlerin savcilarin ve diger yetkililerin olumlu kararlar karsiliginda rusvet talep ettigini iddia ettiler Kazakistan in nin 2015 ndeki kuresel siralamasi 102 uzerinden 65 ulke Duzen ve Guvenlik kuresel sira 32 102 konusunda iyi ve Hukumet Yetkileri Uzerindeki Kisitlamalar kuresel sira 93 102 Acik Hukumet 85 102 ve Temel Haklar 84 102 kosullarda bir bozulmaya isaret eden dusus egilimi ile nin ABA Hukukun Ustunlugu Girisimi Kazakistan da adalet sektoru profesyonellerini egitmek icin programlara sahiptir Kazakistan in Yuksek Mahkemesi ulkenin hukuk sistemi uzerinde seffafligi ve denetimi modernize etmek ve artirmak icin son adimlar atti ABD Uluslararasi Kalkinma Ajansi ndan saglanan fonla ABA Hukukun Ustunlugu Girisimi Kazakistan yargi sisteminin bagimsizligini ve hesap verebilirligini guclendirmek icin Nisan 2012 de yeni bir program baslatti Ceza adaleti ve mahkeme sisteminde seffafligi artirmak ve insan haklarini iyilestirmek amaciyla Kazakistan 2018 yilina kadar tum sorusturma savcilik ve mahkeme kayitlarini dijital ortama aktarmayi planliyor Escinsellik 1997 den beri Kazakistan da yasaldir yine de cogu alanda sosyal olarak kabul edilemez Kazakistan da LGBT kisilere yonelik ayrimcilik halen yaygindir EkonomiAstana sehir merkezi Kazakistan Orta Asya daki en buyuk ve en guclu performans gosteren ekonomiye sahiptir Tarim hayvancilik ve zengin dogal kaynaklari sayesinde Sovyetler Birligi doneminde Sovyet ekonomisine en cok katki saglayan devletlerden birisi olan Kazakistan bagimsizlik surecinin baslamasi ile birlikte sosyalizmden kapitalizme hizli bir sekilde gecis olarak tanimlanan IMF nin Sok Terapi politikasini uygulamistir Sok Terapi politikasinin uygulanmasi sonucunda Kazakistan hem ham madde konusunda disa bagimli hale gelmis hem de ulkenin en onemli gecim kaynagi olan tarim sektorundeki gelismeler duraklamistir Ancak artan petrol uretimi ve fiyatlari ile desteklenen Kazakistan ekonomisi 2014 ve 2015 yillarinda yavaslamadan once 2013 yilina kadar yilda ortalama 8 buyumustur Kazakistan tum borcunu planlanandan 7 yil once Uluslararasi Para Fonuna geri odeyen ilk eski Sovyet Cumhuriyeti oldu Kazakistan 179 332 milyar dolarlik GSYIH ye ve yillik 4 5 buyume oranina sahiptir Kisi basina dusen Kazakistan in GSYIH si 9 686 dolardir Kazakistan 21 yuzyilin ilk on yilinin en dinamik 25 ekonomisi arasinda Cin ve Katar in ardindan ucuncu sirada yer almaktadir Kuresel ticaretteki artan rolu ve yeni Ipek Yolu ndaki merkezi konumu ulkeye pazarlarini milyarlarca insana acma potansiyeli verdi 2015 yilinda Dunya Ticaret Orgutu ne katildi Yuksek dunya ham petrol fiyatlarinin canlandirdigi GSYIH buyume rakamlari 2000 den 2007 ye kadar 8 9 ile 13 5 arasinda gerceklesirken 2008 ve 2009 da 1 3 e geriledi ve ardindan 2010 dan itibaren yeniden yukseldi Kazakistan in diger onemli ihracati bugday tekstil ve hayvanciliktir Kazakistan ayrica onde gelen bir uranyum ihracatcisidir Hukumet butce harcamalarini kontrol ederek ve Petrol Fonu Samruk Kazina da petrol geliri tasarruflarini biriktirerek muhafazakar bir maliye politikasi izlemeye devam etti Kuresel mali kriz Kazakistan i ekonomiyi desteklemek icin kamu borclanmasini artirmaya zorladi Kamu borcu 2008 de yuzde 8 7 iken 2013 te yuzde 13 4 e yukseldi 2012 ve 2013 yillari arasinda hukumet yuzde 4 5 lik genel bir mali fazla elde etti Kazakistan 2002 den beri guclu doviz girislerini enflasyonu tetiklemeden yonetmeye calisiyor Enflasyon siki kontrol altinda olmasa da 2002 de 6 6 2003 te 6 8 ve 2004 te 6 4 olarak kaydedildi Mart 2002 de ABD Ticaret Bakanligi kapsaminda Kazakistan a serbest piyasa ekonomisi statusu verdi Bu degisiklik para birimi konvertibilitesi ucret oraninin belirlenmesi yabanci yatirima aciklik ve uretim araclari ve kaynaklarin tahsisi uzerinde hukumet kontrolu alanlarinda onemli piyasa ekonomisi reformlarini kabul etti Kazakistan in ihracatinin orantili bir haritasi 2019Dis ticaret Kazakistan in 2018 yilinda dis ticaret cirosu 2017 ye gore 19 7 artisla 93 5 milyar dolar oldu 2018 de ise ihracat 67 milyar dolara ulasti 2017 ye gore 25 7 ve ithalat 32 5 milyar dolar oldu 2017 ye gore 9 9 Ihracat 2018 yilinda Kazakistan in gayri safi yurt ici hasilasinin GSYIH 40 1 ini olusturdu Kazakistan dan 120 ulkeye 800 urun ihrac edilmektedir Tarim Koksetau yakinlarinda bir tahil tarlasi Tarim Kazakistan in GSYIH sinin yaklasik 5 ini olusturmaktadir Tahil patates uzum sebze kavun ve hayvancilik en onemli tarimsal urunlerdir Tarim arazisi 846 000 kilometrekareden fazladir Mevcut tarim arazisi 205 000 kilometrekare ekilebilir arazi ve 611 000 kilometre kare mera ve saman alanindan olusmaktadir Baslica hayvancilik urunleri sut urunleri deri et ve yundur Ulkenin baslica mahsulleri ise bugday arpa pamuk ve pirinctir Onemli bir doviz kaynagi olan bugday ihracati Kazakistan in ihracat ticaretinde onde gelen urunleri arasinda yer almaktadir 2003 yilinda Kazakistan da brut olarak 17 6 milyon ton tahil hasadi yapildi bu da 2002 yilina gore 2 8 daha yuksek bir orandi Kazakistan tariminin Sovyetler Birligi yillarinda kotu yonetimden kaynaklanan bircok cevre sorunu bulunmaktadir Almati nin dogusundaki daglarda ise bir miktar Kazak sarabi uretilmektedir Kazakistan in Malus domestica nin elma vahsi atasi Malus sieversii nin ortaya ciktigi yerlerden biri oldugu dusunuluyor Ortaya ciktigi dusunulen bolgeye elma zengini adi verilen Almati denir Bu agac gunumuzde Orta Asya daglarinda Guney Kazakistan Kirgizistan Tacikistan ve Cin deki Sincan Uygur Ozerk Bolgesi nde bulunmaktadir Altyapi Kazakistan Demiryollari agi haritasi Demir yollari tum kargo ve yolcu trafiginin 68 ini ulkenin 57 sinden fazlasina sagliyor Endustriyel hatlar haric ortak tasiyici hizmetinde 15 333 km hat uzunlugu bulunmaktadir Sehirlerin cogu demir yolu ile birbirine baglidir Hizli trenler en guneydeki sehir Almati dan en kuzeydeki sehir Kizilyar a yaklasik 18 saatte ulasmaktadir Kazakistan Demiryollari 2TE10U dizel lokomotifi tarafindan cekilen 22 Kizilorda Semey treni Kazakistan Demiryollari KTZ ulkenin ulusal demir yolu sirketidir Kazakistan in demir yolu altyapisinin gelistirilmesinde Fransiz lokomotif ureticisi Alstom ile isbirligi yapmaktadir Alstom un 600 den fazla calisani KTZ ve onun Kazakistan daki istiraki ile iki ortak girisimi bulunmaktadir Ayrica Orta Asya ve Kafkasya daki tek onarim merkezidir Kazakistan daki rayli sistem Sovyetler Birligi doneminde tasarlandigindan demir yolu hatlari Sovyetler arasi sinirlar ve Sovyet planlamasinin ihtiyaclarina gore tasarlandi Bu Oral dan Aktobe ye giden yolun kisa bir sure Rusya topraklarindan gecmesi gibi anormalliklere neden oldu Bu ayni zamanda rotalarin gunumuz Kazakistan ihtiyaclarina uygun olmayabilecegi anlamina da gelmektedir kaynak belirtilmeli Almati daki bir metro duragi Kazakistan in en modern tren istasyonu olan Astana Nurlu Yol Gari 31 Mayis 2017 tarihinde baskent Astana da acildi Istasyonun acilisi Expo 2017 uluslararasi sergisinin baslangicina denk geldi Kazakistan Demiryollari na gore 120 000 m2 istasyonun gunde 54 tren tarafindan kullanilmasi ve gunde 35 000 yolcu tasima kapasitesine sahip olmasi bekleniyor Almati da 8 56 km lik kucuk bir metro sistemi bulunmaktadir Ikinci ve ucuncu metro hatlarinin ise gelecekte yapilmasi planlanmaktadir Ikinci hat ve istasyonlarinda ilk hat ile kesisecekti Mayis 2011 de Almati metrosu 1 numarali hattin ikinci etabinin insaatina baslandi Su anda genisletme projesinde 300 metreden fazla tunel kazilmistir Uzanti bes yeni istasyon icermekte ve Almati sehir merkezindeki banliyolerle a baglayacak Uzunlugu ise 8 62 km olacaktir Insaat 3 asamaya ayrilmistir Ilk asamada Sairan ve Moskova istasyonlarinin hatta eklenmesiydi 2009 yilinda Avrupa Komisyonu yalnizca Air Astana haric tum Kazak hava tasiyicilarini kara listeye aldi O zamandan beri Kazakistan hava guvenligi gozetimini modernize etmek ve yenilemek icin surekli olarak onlemler aldi 2016 yilinda Avrupa hava guvenligi yetkilileri tum Kazak hava yollarini kara listeden cikardi ve Kazak Hava yollari ve Sivil Havacilik Komitesi tarafindan uluslararasi standartlara yeterli uygunluk kaniti aldi Madencilik ve Metalurji Kazakistan da genis uranyum degerli metal metaller cevherler alasimlar ferroalasimlar ve mineral yataklari bulunmaktadir Turizm Burabay Golu Bolectau Dagi ndan gorunum Kazakistan yuzolcumune gore dunyanin en buyuk dokuzuncu ve karayla cevrili en buyuk ulkesidir Gunumuzde turizm ekonominin onemli bir bileseni degildir 2014 itibariyla turizm Kazakistan in GSYIH sinin 0 3 unu olusturdu ancak hukumet bunu 2020 ye kadar 3 e cikarmayi planliyor Dunya Ekonomik Forumu nun 2017 Seyahat ve Turizm Rekabet Edebilirlik Raporu na gore Kazakistan daki seyahat ve turizm sektoru GSYIH si 3 08 milyar dolar veya toplam GSYIH nin yuzde 1 6 sidir 2017 yilinda turist sayisi acisindan dunyada 43 sirada yer aldi 2000 yilinda toplam 1 47 milyon yabanci turist Kazakistan i ziyaret etmis ve bu rakam 2012 de 4 81 milyona yukselmistir The Guardian ulkenin dramatik dag gol ve col manzaralarinin cazibesine ragmen Kazakistan daki turizmi son derece az gelismis olarak tanimliyor Turist ziyaretlerindeki artisi engelleyen faktorlerin yuksek fiyatlar eski altyapi kotu hizmet ve cografi olarak cok buyuk az gelismis bir ulkede seyahat etmenin lojistik zorluklari oldugu soyleniyor Yerliler icin bile yurt disina tatile gitmek Kazakistan da tatil yapmanin yalnizca yari fiyatina mal olabilir Almati da bir kayak merkezi Kazakistan hukumeti tarafindan 2020 yilinda Turizm Endustrisi Gelistirme Plani 2020 adli bir girisim baslatildi Bu girisim Kazakistan da bes turizm kumesi olusturmayi amaclamaktadir Astana sehri Almati sehri Dogu Kazakistan Guney Kazakistan Turkistan ve Bati Kazakistan Ayrica 2020 yilina kadar turizm sektorunde 4 milyar dolarlik yatirim ve 300 000 yeni is yaratilmasi hedefliyor Ermenistan Azerbaycan Belarus Gurcistan Moldova Kirgizistan Mogolistan Rusya ve Ukrayna vatandaslarina 90 gune kadar Arjantin BAE Brezilya Ekvador Sirbistan Guney Kore Tacikistan Turkiye ve Ozbekistan vatandaslarina ise 30 gune kadar kalici vizesiz gezme firsati sunmaktadir Yesil ekonomi Kazakistan 2013 yilinda Yesil Ekonomi Planini baslatti Yesil Ekonomi Planina gore Kazakistan 2050 yilina kadar enerji ihtiyacinin 50 sini alternatif ve yenilenebilir kaynaklardan karsilamayi taahhut etti Hukumet Kazakistan da Yesil Ekonomiye gecisin 2050 yilina kadar gerceklesmesini hedefledi Yesil ekonominin GSYIH yi 3 artirmasi ve 500 000 den fazla yeni is yaratmasi bekleniyor Ayrica hukumet yenilenebilir kaynaklardan uretilen enerjinin fiyatlarini belirledi Ruzgar santralleri tarafindan uretilen enerjinin 1 Kilowatt saat fiyati 22 68 tenge 0 12 olarak belirlendi Kucuk hidroelektrik santraller tarafindan uretilen 1 Kilowatt saat fiyati 16 71 tenge 0 09 ve biyogaz santrallerinden ise 32 23 tenge 0 18 Dogrudan yabanci yatirim Baskent Astana da gerceklesen Expo 2017 deki Nur Alem Pavyonu Kazakistan bagimsizligindan bu yana 120 den fazla ulkeden 330 milyar dolar dogrudan yabanci yatirim DYY cekmistir ABD Disisleri Bakanligi na gore Kazakistan bolgedeki en iyi yatirim ortamina sahip olarak kabul ediliyor 2002 yilinda ulke Sovyetler Birligi nde uluslararasi bir kredi derecelendirme kurulusundan yatirim yapilabilir kredi notu alan ilk ulke oldu Dogrudan yabanci yatirim ulusal ekonomide diger bircok eski Sovyet ulkesinden daha onemli bir rol oynamaktadir Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev kurumlar vergisinden on yillik muafiyet emlak vergisinden sekiz yillik muafiyet ve diger bircok vergide on yillik dondurmayi iceren dogrudan yabanci yatirimi tesvik etmek icin yasa vergi imtiyazlarini imzaladi Diger tesvikler bir uretim tesisi faaliyete gectiginde sermaye yatirimlarinin yuzde 30 a varan geri odemesini icerir Avrupa Imar ve Kalkinma Bankasi EBRD baskani Kazakistan Yabanci Yatirimcilar Konseyi ne Baskan Nursultan Nazarbayev ile birlikte baskanlik etti Mayis 2014 te EBRD ve Kazakistan hukumeti hukumet tarafindan saglanan 2 7 milyar ABD Dolarini Kazakistan ekonomisinin onemli sektorlerine kanalize etmek icin uluslararasi finans kuruluslariyla birlikte calismak uzere Kazakistan da Reform Surecini Yeniden Enerji Verme Ortakligini olusturdu Ortaklik yatirimi artiracak ve ulkede reformlari ileriye tasiyacak Kazakistan Mayis 2014 itibariyla bagimsizligini kazandigi 1991 yilindan bu yana 190 milyar dolar brut yabanci yatirim cekmistir ve kisi basina dusen DYY acisindan BDT ulkelerine liderlik etmektedir Dogrudan yabanci yatirimlari ceken faktorlerden biri de ulkenin siyasi istikraridir Dunya Bankasi nin raporuna gore Kazakistan siyasi acidan en istikrarli ve siddetsiz ulke olarak kabul edilen dunyanin ilk 40 i arasinda yer aliyor Kazakistan ayrica Ernst amp Young tarafindan 2014 yilinda yapilan bir ankette yuksek puanlar aldi EY nin 2014 Kazakistan Cekicilik Anketi ne gore Kazakistan in potansiyeline yatirimci guveni de tum zamanlarin en yuksek seviyesinde bulunuyor ve katilimcilarin 47 3 u Kazakistan in onumuzdeki uc yil icinde giderek daha cekici hale gelmesini bekliyor Yuksek ekonomik siyasi ve sosyal istikrar seviyesi ve Kazakistan in rekabetci kurumlar vergisi orani cekiciliginin baslica nedenleriydi OECD 2017 Yatirim Politikasi Incelemesi yabanci yatirimcilara firsatlar acmak ve DYY yi cekmek icin politikayi gelistirmek icin buyuk adimlar atildigini belirtti Bankacilik Kazakistan daki bankacilik endustrisi 2000 li yillarda on yilda belirgin bir yukselme ve cokus dongusu yasadi 2000 lerin ortalarinda birkac yil suren hizli genislemenin ardindan bankacilik sektoru 2008 de coktu J S C dahil birkac buyuk banka grubu ve Alliance Bank kisa sure sonra temerrude dusuruldu O zamandan beri sektor kuculdu ve yeniden yapilandirildi sistem genelindeki krediler 2007 de 59 iken 2011 de GSYIH nin 39 una dustu Rusya ve Kazakistan bankacilik sistemleri bircok ortak ozelligi paylassa da bazi temel farkliliklar da vardir Kazakistan daki bankalar uzun bir siyasi istikrar ve ekonomik buyume donemi yasadi Bankacilik ve finans politikasina akilci bir yaklasimla birlikte Kazakistan in bankacilik sistemini daha yuksek bir gelisme duzeyine itmeye yardimci oldu Bankacilik teknolojisi ve personel nitelikleri Kazakistan da Rusya dakinden daha gucludur Tahvil piyasasi Ekim 2014 te Kazakistan 14 yildir ilk yurt disi dolar tahvillerini piyasaya surdu 5 Ekim 2014 tarihinde 2 5 milyar dolarlik 10 ve 30 yillik tahvil ihrac etti ve bu ulkenin 2000 yilindan bu yana ilk dolar cinsinden denizasiri satisiydi Midswaps in 1 5 puan uzerinde 1 5 milyar dolarlik 10 yillik dolarlik tahvilleri ve midswap lara gore iki puanlik 1 milyar dolarlik 30 yillik borcu elde etmek icin satti Ardindan ulke 11 milyar dolarlik teklif aldi Konut piyasasi Almati Televizyon Kulesi Kazakistan in konut pazari 2010 dan beri buyumustur 2013 yilinda Kazakistan daki toplam konut alani 336 1 milyon metrekare olarak gerceklesti Konut stoku yil icinde yaklasik 11 artisla 32 7 milyon kareye yukseldi 2012 ve 2013 yillari arasinda Kazak vatandasi basina dusen yasam alani 19 6 dan 20 9 metrekareye yukseldi Kentsel alanlar ulkenin konut stokunun yuzde 62 5 ini olusturmaktadir BM nin onerilen konut standardi kisi basina 30 metrekare dir Kazakistan orta vadede konut buyume oraninin yuzde 7 icinde kalmasi durumunda 2019 veya 2020 yilina kadar BM standartlarina ulasabilecek Nurly Jol Nurlu Yol ekonomi politikasi 11 Kasim 2014 te Kazakistan cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev Nur Otan partisinin Siyasi Konseyi nin uzun bir oturumunda Astana da beklenmedik bir ulus devlet konusmasi yapti ve Nurly Jol Nurlu Yol politikasini tanitti Politikanin ozeti ise gelecek birkac yil icinde altyapiya devasa devlet yatirimi anlamina gelen yeni bir ekonomi politikasi olusturmak Nurly Zhol politikasi petrol fiyatinda 25 lik dusus Bati ile Dogu arasindaki karsilikli yaptirimlar gibi modern kuresel ekonomik ve jeopolitik zorluklar baglaminda ekonomiyi surdurulebilir buyumeye dogru yonlendirmeye yardimci olmak icin gerekli onleyici tedbirler olarak kabul edilmektedir Politika finans endustri ve sosyal refah dahil olmak uzere ekonomik buyumenin tum yonlerini kapsar ancak ozellikle altyapi ve insaat islerinin gelistirilmesine yonelik yatirimlari vurgular Hammadde ihracatindan elde edilen gelirlerde yakin zamanda yasanan dususler dikkate alindiginda fonlar kullanilacak Ekonomik rekabet gucu Dunya Bankasi tarafindan hazirlanan 2020 Is Yapma Kolayligi Raporunda Kazakistan kuresel olarak 25 sirada yer aldi ve azinlik yatirimcilarinin haklarini korumak icin kuresel olarak en iyi bir numarali ulke oldu 2013 yilinda en rekabetci 50 ulke arasina girme hedefine ulasmis ve Eylul 2014 un basinda yayinlanan 2014 2015 Dunya Ekonomik Forumu Kuresel Rekabet Endeksi ndeki konumunu korumustur Kazakistan kurumlar altyapi makro ekonomik ortam yuksek ogrenim ve ogretim mal piyasasi verimliligi is gucu piyasasi gelisimi finansal piyasa gelisimi teknolojik hazirlik pazar buyuklugu dahil olmak uzere raporun rekabet gucunun hemen hemen tum sutunlarinda BDT deki diger devletlerin onunde yer almaktadir Kuresel Rekabet Endeksi bu sutunlarin her birinde 1 den 7 ye kadar bir puan verir ve Kazakistan genel olarak 4 4 puan almistir Yolsuzluk 2005 yilinda Dunya Bankasi Kazakistan i Angola Bolivya Kenya Libya ve Pakistan ile esit duzeyde bir yolsuzluk noktasi olarak listeledi 2012 de en az yolsuzluga maruz kalan ulkeler endeksinde dusuk sirada yer aldi ve Dunya Ekonomik Forumu ulkede is yapmanin en buyuk sorunu olarak yolsuzlugu listeledi 2017 OECD raporu ise Kazakistan in kamu hizmeti yargi yolsuzlugu onleme araclari bilgiye erisim ve yolsuzlugun kovusturulmasi ile ilgili yasalarda reform yaptigini belirtti Kazakistan Uluslararasi Seffaflik Orgutu gibi kuruluslar tarafindan taninan yolsuzlukla mucadele reformlarini hayata gecirdi 2011 de Isvicre Amerika Birlesik Devletleri ndeki rusvet sorusturmasinin bir sonucu olarak Isvicre banka hesaplarindan Kazakistan in 48 milyon ABD dolari tutarinda varligina el koydu ABD yetkilileri fonlarin Amerikali yetkililer tarafindan Kazakistan da petrol veya arama haklari karsiliginda Kazak yetkililere odenen rusveti temsil ettigine inaniyordu Islemler sonunda ABD de 84 milyon ABD dolari ve Isvicre de baska bir 60 milyon ABD dolari iceriyordu Federal Sorusturma Burosu ve Kazak Yolsuzlukla Mucadele Dairesi Subat 2015 te Karsilikli Hukuki Yardim Anlasmasi imzaladi Bilim ve teknolojiOrta Asya daki arastirma harcamalarindaki egilimler GSYIH nin yuzdesi olarak 2001 2013 Kaynak UNESCO Bilim Raporu 2030 2015 Sekil 14 3 Arastirma buyuk olcude arastirma personelinin 52 sine ev sahipligi yapan Kazakistan in en buyuk sehri ve eski baskenti Almati da yogunlasmistir Kamu arastirmasi buyuk olcude enstitulerle sinirlidir ve universiteler yalnizca simgesel bir katki yapmaktadir Arastirma enstituleri fonlarini Egitim ve Bilim Bakanligi semsiyesi altindaki ulusal arastirma konseylerinden almaktadir Bununla birlikte bunlarin ciktilari pazar ihtiyaclarindan kopma egilimindedir Is sektorunde cok az sanayi kurulusu arastirma yapar Iyon hizlandirici DC 60 ta calisan Ozbek arastirmacilarla isbirligi icindeki Kazakistanli fizikciler grubu 2010 yilinda kabul edilen Hizlandirilmis Endustriyel ve Yenilikci Kalkinma icin Devlet Programinin en iddiali hedeflerinden biri ulkenin arastirma ve gelistirme harcamalarini 2015 yilina kadar GSYIH nin 1 ine yukseltmektir 2013 yilina kadar bu oran GSYIH nin 0 18 i olarak gerceklesti Ekonomik buyume guclu kaldigi surece hedefe ulasmak zor olacaktir 2005 ten bu yana ekonomi arastirma ve gelistirmeye yonelik gayri safi yurt ici harcamadan daha hizli 2013 te 6 buyudu bu sadece 598 milyon SAGP den 2005 ile 2013 arasinda 714 milyon SAGP ye yukseldi Kazakistan da 2010 ile 2011 arasinda yenilik harcamalari iki katindan fazla artarak 235 milyar KZT yi yaklasik 1 6 milyar ABD dolari veya GSYIH nin yaklasik 1 1 ini temsil ediyor Toplamin yaklasik 11 i arastirma ve gelistirmeye harcandi Bu gelismis ulkelerdeki inovasyon harcamalarinin yaklasik 40 70 i ile karsilastirilir Bu artis geleneksel olarak Kazakistan in inovasyon harcamalarinin buyuk kismini olusturan makine ve techizatin satin alinmasinin zararina urun tasarimindaki keskin artistan ve bu donemde yeni hizmetlerin ve uretim yontemlerinin kullanilmasindan kaynaklaniyordu Egitim maliyetleri inovasyon harcamalarinin sadece 2 sini temsil ediyordu ve bu gelismis ulkelere gore cok daha dusuk bir paydi Aralik 2012 de Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev Guclu Is Guclu Devlet sloganiyla ni acikladi Bu strateji Kazakistan i 2050 yilina kadar ilk 30 ekonomi arasina cikarmak icin kapsamli sosyo ekonomik ve siyasi reformlar onermektedir Bu belgede Kazakistan bir bilgi ekonomisine donusmesi icin kendisine 15 yil vermektedir Her bes yillik planda yeni sektorler olusturulacak 2010 2014 yillarini kapsayan bunlardan ilki otomobil uretimi ucak muhendisligi ve lokomotif yolcu ve kargo vagonlarinin uretiminde endustriyel kapasitenin gelistirilmesine odaklanmistir 2019 un ikinci bes yillik planinda hedef bu urunler icin ihracat pazarlari gelistirmek Kazakistan in dunya jeolojik arastirma pazarina girmesini saglamak icin ulke petrol ve gaz gibi geleneksel maden cikarma sektorlerinin verimliligini artirmayi hedefliyor Ayni zamanda elektronik lazer teknolojisi iletisim ve tibbi ekipmana olan onemi goz onune alindiginda nadir toprak metalleri gelistirmeyi amaclamaktadir Ikinci bes yillik plan kucuk ve orta olcekli isletmeler KOBI ler icin Bolgelerdeki KOBI lere hibelerin tahsisi ve mikro kredi icin hukum saglayan Business 2020 yol haritasinin gelistirilmesi ile ayni zamana denk geliyor Hukumet ve Ulusal Girisimciler Odasi da yeni kurulan sirketlere yardimci olacak etkili bir mekanizma gelistirmeyi planliyor Baykonur Uzay Ussu dunyanin en eski ve en buyuk operasyonel uzay ussudur Sonraki bes yillik 2050 planlarinda mobil multimedya nano ve uzay teknolojileri robotik genetik muhendisligi ve alternatif enerji gibi alanlarda yeni endustriler kurulacak Ulkeyi sigir eti sut urunleri ve diger tarim urunleri alaninda onemli bir bolgesel ihracatci haline getirmek amaciyla gida isleme isletmeleri gelistirilecektir Dusuk getirili su yogun mahsul cesitlerinin yerini bitkisel yag ve yem urunleri alacaktir 2030 yilina kadar yesil ekonomi ye gecisin bir parcasi olarak arazinin 15 i su tasarrufu saglayan teknolojilerle yetistirilecek Deneysel tarim ve yenilik kumeleri kurulacak ve kurakliga dayanikli genetigi degistirilmis mahsuller gelistirilecektir Kazakistan 2050 Stratejisi yeni yuksek teknoloji sektorlerinin gelismesine izin vermek icin 2050 yilina kadar GSYIH nin 3 unu arastirma ve gelistirmeye ayirma hedefini belirlemektedir Dijital Kazakistan Dijital Kazakistan programi dijital teknolojilerin uygulanmasi yoluyla ulkenin ekonomik buyumesini artirmak icin 2018 yilinda baslatildi Kazakistan in dijitallestirme cabalari iki yilda 800 milyar tenge uretti Program 120 000 is yaratilmasina yardimci oldu ve ulkeye 32 8 milyar tenge yatirim cekti Tum kamu hizmetlerinin 82 si Dijital Kazakistan programinin bir parcasi olarak otomatik hale geldi DemografiYas piramidi 2020 Amerika Birlesik Devletleri Nufus Sayim Burosu Uluslararasi Veri Tabani Kazakistan in nufusunu 18 9 milyon Mayis 2019 olarak listeler Dunya Nufus Beklentilerinin 2019 revizyonu gibi Birlesmis Milletler kaynaklari ise 18 319 618 olarak tahmin etmektedir Resmi tahminler ise Kazakistan in nufusunun Mayis 2020 itibariyla 18 711 milyon oldugunu gosteriyor Kazakistan Istatistik Ajansi na gore 2013 yilinda Kazakistan in nufusu gecen yila oranla 1 7 artisla 17 280 000 e yukseldi 2009 nufus tahmini Ocak 1999 daki son nufus sayiminda bildirilen nufustan 6 8 daha fazladir 1989 dan sonra baslayan nufus dususu durakladi ve muhtemelen tersine dondu Erkekler ve kadinlar sirasiyla nufusun 48 3 unu ve 51 7 sini olusturmaktadir Etnik gruplar Orta Asya daki etknik gruplarin haritasi 1992 2018 itibariyla etnik Kazaklar nufusun 67 5 ini olustururken Kazakistan daki Ruslar in orani ise 19 8 dir Diger gruplar arasinda Tatarlar 1 3 Ukraynalilar 2 1 Ozbekler 2 8 Beyaz Ruslar Uygurlar 1 4 Azeriler Turkler Dunganlar Kalmuklar Cuvaslar Polonyalilar ve Litvanlar bulunmaktadir Ukraynalilar Koreliler Volga Almanlari 1 1 Cecenler Ahiska Turkleri ve rejimin Rus siyasi muhalifleri gibi bazi azinliklar 1930 larda ve 1940 larda Josef Stalin tarafindan Kazakistan a suruldu Onemli Rus gocu Kruscev doneminde Bakir Topraklar Projesi ve Sovyet uzay programi ile de baglantiliydi 1989 da etnik Ruslar nufusun 37 8 ini olustururken Kazaklar ulkenin 20 bolgesinin yalnizca 7 sinde cogunlugu elinde tutuyordu 1991 den once Kazakistan da yaklasik 1 milyon Alman vardi cogu Volga Almanlarinin torunlari II Dunya Savasi sirasinda Kazakistan a suruldu Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra cogu Almanya ya goc etti Kucuk Pontus Rum azinliginin cogu uyesi Yunanistan a goc etti 1930 larin sonlarinda Sovyetler Birligi ndeki binlerce Koreli de Orta Asya ya suruldu Bu insanlar artik Koryo saram olarak biliniyor 1990 lara 1970 lerde baslayan bir surec olan ulkedeki Ruslarin ve Volga Almanlarinin cogunun gocu damgasini vurdu Bu yerli Kazaklari en buyuk etnik grup haline getirdi Kazakistan nufusunun artmasindaki diger faktorler yuksek dogum oranlari ve etnik Kazaklarin Cin Mogolistan ve Rusya dan Kazakistan a goc etmesidir 1926 2009 etnik gruba gore Kazakistan nufusu Etnik Grup sayim 19261 sayim 19702 sayim 19893 sayim 19994 sayim 20095Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Kazaklar 3 627 612 58 5 4 161 164 32 4 6 534 616 39 7 8 011 452 53 5 10 096 763 63 1Ruslar 1 275 055 20 6 5 499 826 42 8 6 227 549 37 8 4 480 675 29 9 3 793 764 23 7Ozbekler 129 407 2 1 207 514 1 6 332 017 2 0 370 765 2 5 456 997 2 8Ukraynalilar 860 201 13 9 930 158 7 2 896 240 5 4 547 065 3 7 333 031 2 1Almanlar 51 094 0 8 839 649 6 5 957 518 5 8 353 462 2 4 178 409 1 11 Kaynak 2 Kaynak 3 Kaynak 4 Kaynak 5 Kaynak Diller Kazakistan resmi olarak iki dilli bir ulkedir Nufusun 64 4 u tarafindan yerli olarak konusan Kazakca Kipcak grubu ailesinin bir parcasi devlet dili statusundeyken cogu Kazak tarafindan konusulan Rusca resmi dildir ve is hukumet ve etnik gruplar arasi iletisimde rutin olarak kullanilmaktadir Ancak 2018 den itibaren Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev tarafindan Parlamentoda Rusca kullanilmasi yasaklanmistir Hukumet Ocak 2015 te Kiril alfabesinin kullanildigi Kazakcanin 2025 yilina kadar kademeli olarak Latin alfabesine gecirilecegini duyurdu Kazakistan da konusulan diger azinlik dilleri arasinda Ozbekce Ukraynaca Uygurca Kirgizca ve Tatarca sayilabilir Sovyetler Birligi nin dagilmasindan bu yana Turkcenin yani sira Ingilizce de gencler arasinda populerlik kazandi Nazarbayev 2019 daki istifa konusmasinda gelecekte Kazakistan halkinin uc dil Kazakca Rusca ve Ingilizce konusacagini ongordu Oktay Sinanoglu Bye Bye Turkce kitabinda yabanci dilde egitimi elestirirken Kazakistan i ornek verir SSCB doneminde Kazakistan da Rusca egitim veren okullardan mezun olanlara avantajlar verilir Kitabin yazildigi 2000 yilinda Kazaklarin 40 Kazakca bilmez Din Kazakistan da din 2022Islam 74Hristiyanlik 14Dinsiz 2Cevapsiz ve Diger 11 2022 Nufus Sayimina gore nufusun 74 i Musluman 14 u Hristiyan 2 si dinsiz dir 11 i ise Cevapsiz birakmis veya diger secenegini isaretlemistir Dini ozgurlukler Kazakistan Anayasasinin 39 Maddesi ile guvence altina alinmistir Madde 39 Insan haklari ve ozgurlukleri hicbir sekilde kisitlanamaz der 14 madde dini temelde ayrimciligi yasaklar ve 19 madde herkesin etnik parti ve dini bagini belirleyip belirtmeme hakkina sahip olmasini saglar Anayasa Konseyi gecmiste ne zaman bazi kisilerin dinlerini uygulama haklarini sinirlayan bir yasa tasarisinin anayasaya aykiri olduguna karar vererek bu haklari onayladi Kazakistan daki en buyuk din Islam dir Ardindan Ortodoks Hristiyanlik gelmektedir Sovyetler Birligi tarafindan on yillarca suren dini baskidan sonra bagimsizligin gelisi kismen din yoluyla etnik kimligin ifadesinde bir artisa neden oldu Dini inanclarin ozgurce uygulanmasi ve tam din ozgurlugunun tesis edilmesi dini faaliyetlerin artmasina neden oldu Birkac yil icinde yuzlerce cami kilise ve diger ibadethaneler insa edildi ve dini dernek sayisi 1990 da 670 iken gunumuzde 4 170 e yukseldi Bazi rakamlar herhangi mezhebe bagli olmayan Muslumanlarin cogunlugu olusturdugunu gosterirken digerleri ulkedeki Muslumanlarin cogunun Hanefilik mezhebinden sonra Sunni oldugunu gostermektedir Bunlar arasinda nufusun yaklasik 60 ini olusturan etnik Kazaklar ile etnik Ozbekler Uygurlar ve Tatarlar bulunmaktadir 1 den daha azi Sunni Safiilik mezhebinin bir parcasidir ozellikle Cecenler Ayrica bazi Ahmedi Muslumanlar da var Kazakistan da toplam 2 300 cami var hepsi bir bas muftu tarafindan yonetilen Kazakistan Muslumanlari Ruhani Dernegi ne baglidir Kurban Bayrami da ulke genelinde bayram olarak kabul edilmektedir Nufusun dortte biri etnik Ruslar Ukraynalilar ve Beyaz Ruslar dahil olmak uzere Rus Ortodoks tur Diger Hristiyanlik gruplari arasinda Roma Katolikleri ve Protestanlar bulunmaktadir Toplam 258 Ortodoks kilisesi 93 Katolik kilisesi 9 Yunan Katolik ve 500 un uzerinde Protestan kilisesi ve ibadethanesi bulunmaktadir Rus Ortodoks Noel i de Kazakistan da bayram olarak kabul edilmektedir Diger dini gruplar arasinda Yahudilik Bahailik Hinduizm Budizm ve Isa Mesih in Son Zaman Azizler Kilisesi bulunmaktadir Egitim Kazak Ulusal Sanat Universitesi Egitim evrenseldir ve ortaogretim kadar zorunludur ve yetiskin okuryazarlik orani 99 5 tir Bu istatistikler ortalama olarak Kazakistan daki hem kadinlara hem de erkeklere esittir Egitim uc ana asamadan olusur ilkogretim 1 4 Siniflar temel genel egitim 5 9 Siniflar ve ust duzey egitim 10 11 veya 12 siniflar surekli genel egitim ve mesleki egitim olarak ikiye ayrilir Mesleki Egitim genellikle uc veya dort yil surer Son zamanlarda birkac ortaokul uzmanlik okullari magnet okullari gymnasiumlar liseler ve dilbilimsel ve teknik gymnasiumlar kurulmustur Orta mesleki egitim ozel mesleki veya teknik okullarda lise veya kolejlerde ve meslek okullarinda verilmektedir Ulkede universiteler akademiler ve enstituler konservatuvarlar yuksek okullar ve yuksek okullar bulunmaktadir Uc ana seviye vardir secilen calisma alaninin temellerini saglayan ve Lisans derecesi odulune goturen temel yuksek ogretim ogrencilere Uzmanlik Diplomasi nin verildigi ozel yuksek ogrenim ve yuksek lisans derecesine goturen bilimsel pedagojik yuksek ogrenim Lisansustu egitimle Kandidat Nauk Bilim Adayi ve Bilim Doktoru na Doktora elde edilebilir Egitim ve Yuksek Ogrenim Kanunlarinin kabul edilmesiyle ozel bir sektor kurulmus ve cesitli ozel kuruluslara ruhsat verilmistir Kazakistan da 2 500 den fazla ogrenci toplam 9 milyon dolarlik ogrenci kredisi icin basvuruda bulundu En fazla ogrenci kredisi Almati Astana ve Kizilorda dan talep edildi Kazakistan daki egitim ve beceri gelistirme programlari da uluslararasi kuruluslar tarafindan desteklenmektedir Ornegin 30 Mart 2015 te Dunya Bankalarinin Icra Direktorleri Grubu Kazakistan daki Beceriler ve Is projesi icin 100 milyon dolarlik bir krediyi onayladi Proje issiz verimsiz bir sekilde serbest meslek sahibi ve egitime ihtiyaci olan mevcut calisanlara ilgili egitim vermeyi amaclamaktadir KulturKazakistanli sanatcilar Orta Asya Barisi Koruma Taburu nun acilis torenleri sirasinda gala konserinin bir parcasi olarak uzun binicilik mirasini sergiliyor Rus kolonizasyonundan once Kazaklar gocebe kirsal ekonomilerine dayanan oldukca gelismis bir kulture sahipti 8 yuzyilda Araplarin bolgeye gelmesiyle Islam kulturu kazandirilmistir Baslangicta Turkistan in guney kesimlerinden kuzeye dogru yayildi Samaniler gayretli misyonerlik calismalariyla dinin kok salmasina yardimci oldu Altin Orda Devleti 14 yuzyilda bolgedeki kabileler arasinda Islam i daha da yaydi Kazakistan edebiyat bilim ve felsefeye cok sayida onde gelen katilimciya ev sahipligi yapmaktadir Abay Kunanbayoglu Muhtar Avezov Muhtar Sahanov ve digerleri Turizm Kazakistan da hizla buyuyen bir sektordur ve uluslararasi turizm agina katilmaktadir 2010 yilinda Kazakistan turizmle ilgili kuruluslarin Uc Bolgeli Semsiyesi olan Bolge Girisimi ne TRI katildi TRI uc bolge arasinda bir baglanti gorevi goruyor Guney Asya Orta Asya ve Dogu Avrupa Ermenistan Banglades Gurcistan Kazakistan Kirgizistan Hindistan Nepal Pakistan Rusya Sri Lanka Tacikistan Turkiye ve Ukrayna da bu girisimde bulunmaktadir Edebiyat Kazak denemeci ve sair Abay Kunanbayoglu nun onuruna Sovyetler Birligi nin 1965 yilinda bastigi bir posta pulu Kazak edebiyati Orta Asya daki Kazaklar tarafindan Kazakca olarak uretilen hem sozlu hem de yazili edebiyat eseri olarak tanimlanmaktadir Kazak edebiyati Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Rus Imparatorlugu ve Kazak Hanligi donemi de dahil olmak uzere mevcut Kazakistan topraklarindan dogmustur Tarih boyunca Kazakistan da ikamet eden Turk kavimlerinin edebiyati ve etnik Kazaklar tarafindan yazilan edebiyat da dahil olmak uzere birkac tamamlayici temayla bazi ortusmeler vardir 6 ve 8 yuzyillarin Cin yazili kaynaklarina gore Kazakistan daki Turk halklarinin sozlu siir gelenegi vardi Bunlar daha onceki donemlerden geldi ve oncelikle ozanlar tarafindan aktarildi profesyonel hikaye anlaticilari ve muzik icracilari Bu gelenegin izleri iki erken Turk hukumdari kaganlar Kul Tigin ve Bilge Kagan in egemenligini anlatan MS 5 7 Yuzyillara tarihlenen Orhun Yazitlari nda gosterilmektedir Kazaklar arasinda ozan sadece olmasa da esasen erkek meslegiydi En azindan 17 yuzyildan beri Kazak ozanlar iki ana kategoriye ayrilabilir baskalarinin eserlerini aktaran zhirawlar zhiraus zyraus genellikle kendi orijinal eserlerini yaratmayan ve ekleyenler ve kendi siirlerini hikayelerini veya sarkilarini dogaclama yapan veya yaratan aqyns akinlar Didaktik terimler zarafet tolgaws ve epik zhirlar gibi cesitli turlerde eserler vardi Bu tur masallarin kokenleri cogu kez bilinmemekle birlikte cogu Kazak siirinin ve nesirinin ikinci yarida ilk kez yazildigi zamana kadar bunlarin cogu onlari yarattigi veya aktardigi varsayilan yakin veya daha uzak gecmise ait ozanlar ile iliskilendirildi Muzik Nevruz ile ilgili bir posta puluDimash Kudaibergen Kazakistan Kazak Devleti Halk Enstrumanlari Kurmangazi Orkestrasi Kazak Devlet Filarmoni Orkestrasi Kazak Ulusal Operasi ve Kazak Devlet Oda Orkestrasi na ev sahipligi yapmaktadir Halk calgi orkestrasi adini 19 yuzyilda yasamis unlu besteci ve dombrasanatcisi Kurmangazi Sagirbayoglu ndan almistir 1931 de kurulan Muzikal Dramatik Egitim Koleji muzik icin ilk yuksek ogretim enstitusudur Iki yil sonra ise Kazak Halk Calgilari Orkestrasi kuruldu Asyl Mura Vakfi hem geleneksel hem de klasik Kazak muziginin harika orneklerinin tarihi kayitlarini arsivleyip yayinlamaktadir Geleneksel Kazak muzigine atifta bulunurken otantik folkloru folklor dan ayirmak gerekir Ikincisi gelecek nesiller icin geleneksel muzigi korumayi amaclayan akademik olarak egitilmis sanatcilar tarafindan yurutulen muzigi ifade eder Yeniden yapilandirilabildigi kadariyla Kazakistan in guclu bir Rus etkisinden onceki doneme ait muzigi enstrumantal muzik ve vokal muzikten olusuyor Enstrumantal muzik parcalarla Kuy solistler tarafindan icra ediliyor Bircok Kuy basligi hikayelere atifta bulundugundan metin genellikle muzik icin arka planda veya programda gorulur Vokal muzigi dugun gibi bir torenin parcasi olarak cogunlukla kadinlar tarafindan icra edilir veya bir solenin parcasi olarak kullanilir Burada alt turlere ayrilabiliriz sadece tarihsel gercekleri degil ayni zamanda kabilenin soy agacini ask sarkilarini didaktik dizeleri de iceren destansi sarkilar ve ozel bir form olarak iki veya daha fazla sarkicinin halka acik Aitys kompozisyonu diyalog karakteri ve genellikle beklenmedik bir sekilde acikcasi icerik olarak Kazakistan daki muzik hayatinda Rus etkisi iki alanda gorulebilir Birincisi opera sahneli konser evleri konservatuvarlar Avrupa muziginin icra edildigi ve ogretildigi konservatuvarlar gibi muzikal akademik kurumlarin tanitilmasi ve ikincisi birlestirmeye calisilarak Kazak geleneksel muzigini bu akademik yapilara donusturuyor Once Rus Imparatorlugu ardindan Sovyetler Birligi tarafindan kontrol edilen Kazakistan in halk ve klasik gelenekleri etnik Rus muzigi ve Bati Avrupa muzigiyle baglantili hale geldi 20 yuzyildan once Kazak halk muzigi besteciler muzik elestirmenleri ve muzikologlardan olusan etnografik arastirma ekipleri tarafindan derlenmis ve incelenmistir 19 yuzyilin ilk yarisinda Kazak muzigi dogrusal notasyonla yazilmistir Bu donemin bazi bestecileri Kazak halk sarkilarini Rus tarzi Avrupa klasik muzigine ayarladilar Kazaklar ise 1931 yilina kadar kendi muziklerini nota yazmadilar Daha sonra Sovyetler Birligi nin bir parcasi olarak Kazak halk kulturu siyasi ve sosyal huzursuzlugu onlemek icin tasarlanmis bir sekilde tesvik edildi Sonuc olarak gercek Kazak halk muziginin hafif bir tureviydi 1920 de Rus yetkili melodiler ve Kazak halk muziginin diger unsurlari ile onemli sanat eserleri yaratti 1928 den baslayarak ve 1930 larda hizlanarak geleneksel Kazak enstrumanlarini perdelerin ve tellerin sayisini artirmak gibi Rus tarzi topluluklarda kullanilmak uzere uyarladi Gunumuzde Avrupa muzik tarzlarinin agir etkisinden once uygulandigi sekliyle geleneksel muzigi yeniden kesfetme cabasi olarak tanimlanabilir Performanslarin kalitesi ve ozgunluk arayisi goz ardi edilemese de geleneksel halk muzigi icinde icra eden cagdas muzisyenlerin hepsinin iyi egitimli profesyoneller Rauchan Orazbaeva Ramazan Stamgazi oldugunu hatirlamak metodolojik nedenlerden dolayi onemlidir Bir diger yon ise geleneksel miraslarini bati kulturlerinden ogrendikleri muzige dahil etmeyi amaclayan genc besteciler kusagindan ve rock ve caz muzisyenlerinden ortaya cikiyor boylece sirasiyla etnik etnik cagdas klasikler icin yeni bir sahne olusturuyorlar Kazak muziginin oncu isimlerine Bibigul Tolegenova Roza Rimbayeva Dimash Kudaibergen ve Batirhan Sukenov gibi isimler ornek verilebilir Mutfak Kazak mutfaginda ciftlik hayvani eti cesitli sekillerde pisirilebilir ve genellikle cesitli geleneksel ekmek urunleri ile servis edilir Icecekler ise genel olarak siyah cay ayran ve kimiz gibi geleneksel sutten elde edilen icecekleri icerir Geleneksel bir Kazak yemegi sofrada cok sayida meze ardindan corba pilav ve Besbarmak gibi bir veya iki ana yemek icerir Ayrica fermente kisrak sutunden yapilan kimiz da cokca tuketilmektedir Spor Astana Arena nin acilisi 2009 Kazakistan surekli olarak Olimpiyatlarda performans sergiliyor Ozellikle boksta basarilidir Bu Orta Asya ulusuna biraz dikkat cekti ve sporcularinin dunya bilincini artirdi Dmitri Karpov ve Olga Ripakova Kazakistan in en onemli atletlerindendir Dmitri Karpov 2004 Yaz Olimpiyatlari 2003 ve 2007 Dunya Atletizm Sampiyonalarinda bronz madalya alan bir dekatloncudur Olga Ripakova ise 2012 Yaz Olimpiyatlari nda 2011 Dunya Atletizm ve Altin Sampiyonasi nda gumus madalya alan uclu atlama kadinlar konusunda uzmanlasmis bir atlettir 2014 Kis Olimpiyatlari te ve 2022 Kis Olimpiyatlari icin Almati aday olmustur Ayrica Astana ve Almati 2011 Asya Kis Oyunlarina ev sahipligi yapti Medya 2010 Kazakistan Sinir Tanimayan Gazeteciler tarafindan derlenen nde 180 ulke arasinda 161 sirada yer aliyor Hukumetin davaci sifatiyla 2002 Mart ayi ortalarinda verdigi bir mahkeme emri nin basimi uc ay sureyle durduracagini belirtti Bu karar gazetenin Respublika Degil gibi baska basliklar altinda basilmasiyla iptal edildi 2014 yilinin baslarinda bir mahkeme kucuk tirajli Assandi Times gazetesine de Respublika grubunun bir parcasi oldugunu soyleyerek yayin durdurma emri cikardi Insan Haklari Izleme Orgutu Bu sacma dava Kazak yetkililerin elestirel medyaya zorbalik yapmak icin sessizlige gitmeye ne kadar istekli olduklarini gosteriyor seklinde aciklama yapti ABD Disisleri Bakanligi Demokrasi Insan Haklari ve Calisma Burosu nun DRL destegiyle Amerikan Barolar Birligi Hukukun Ustunlugu Girisimi Kazakistan da ifade ozgurlugunu ve gazetecilik haklarini desteklemek icin Almati da bir medya destek merkezi acti UNESCO Dunya Mirasi Kazakistan UNESCO Dunya Mirasi listesinde uc kulturel ve iki dogal alana sahiptir Hoca Ahmed Yesevi Turbesi 2003 Tamgali Arkeolojik Manzarasi icindeki Petroglifler ve Korgalzhyn ve Nauryzumsky rezervleri 2004 Ipek Yolu Cangan Tanri Daglari Koridoru Guzergah Agi 2014 Dogal sit alanlari Sariarka 2008 Bati Tanri Daglari 2016 Uyesi oldugu uluslararasi kuruluslarBagimsiz Devletler Toplulugu Sanghay Isbirligi Orgutu Avrupa Atlantik Ortaklik Konseyi Bireysel Ortaklik Eylem Plani Turk Devletleri Teskilati ve Uluslararasi Turk Kulturu Teskilati Birlesmis Milletler Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati UNESCO Dunya Ticaret Orgutu Islam Isbirligi TeskilatiAyrica bakinizKazakistan in idari yapilanmasi Kazakistan in ilceleri Kazakistan da siyaset KazpostNotlar Etnik Kazaklar icin demonim olan Kazak teriminin aksine Kazakistanli terimi tum vatandaslari icerir Kaynakca Arsivlenmis kopya Erisim tarihi 24 Haziran 2024 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Schneider Johann F Larsen Knud S Krumov Krum Vazow Grigorii 2013 Advances in International Psychology Research Approaches and Personal Dispositions Socialization Processes and Organizational Behavior Ingilizce Kassel university press GmbH s 164 ISBN 978 3 86219 454 4 27 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Kazakhstan 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde CIA World Factbook Frontline democracy and the battle for Ukraine Democracy Index 2022 The 2023 s 50 10 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2023 27 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2020 a b c d Kazakhstan International Monetary Fund 3 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2014 Gini index World Bank 19 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Kasim 2015 Turkiye Cumhriyeti Ekonomi Bakanligi 8 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2017 cossack Origin and meaning of the name cossack by Online Etymology Dictionary www etymonline com Ingilizce 14 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Early Paleolithic in South and East Asia Ikawa Smith Fumiko 1930 International Congress of Anthropological and Ethnological Sciences 9th 1973 Chicago Ill The Hague Noordeinde 41 Mouton 1978 ISBN 978 3 11 081003 5 OCLC 555831062 According to Allentoft et al 2015 and Haak et al 2015 Beckwith 2009 p 49 Archaeologists are now generally agreed that the Andronovo culture of the Central Steppe region in the second millennium BC is to be equated with the Indo Iranians Beckwith 2009 p 68 Modern scholars have mostly used the name Saka to refer to Iranians of the Eastern Steppe and Tarim Basin Dandamayev 1994 p 37 In modern scholarship the name Sakas is reserved for the ancient tribes of northern and eastern Central Asia and Eastern Turkestan to distinguish them from the related Massagetae of the Aral region and the Scythians of the Pontic steppes These tribes spoke Iranian languages and their chief occupation was nomadic pastoralism Kazakhstan to c AD 1700 Encyclopaedia Britannica 11 Agustos 2015 tarihinde arsivlendi Erisim Tarihi 21 Aralik 2020 Country Briefings Kazakhstan 30 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Economist 8 Aralik 2015 tarihinde arsivlendi Erisim Tarihi 21 Aralik 2020 Russian Colonization and the Genesis of Kazak National Consciousness S Sabol 2003 Springer p 27 ISBN 0230599427 Central Asia 130 Years of Russian Dominance A Historical Overview Edward A Allworth Edward Allworth 1994 Duke University Press p 10 ISBN 0822315211 Darrel P Kaiser 2006 Origin amp Ancestors Families Karle amp Kaiser Of the German Russian Volga Colonies Darrel P Kaiser ISBN 978 1 4116 9894 9 26 Mayis 2013 tarihinde arsivlendi Rafis Abazov The Palgrave Concise Historical Atlas of Central Asia Palgrave Macmillan USA 2008 s 70 Kazakhstan Encyclopaedia Britannica 16 December 1991 17 Haziran 2015 tarihinde arsivlendi Erisim Tarihi 21 Aralik 2020 Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2005y 15 Nisan 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim Tarihi 21 Aralik 2020 PDF Simon Ertz 3 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Niccolo Pianciola Ingilizce 16 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Children of the gulag live with amnesia 3 Mart 2016 tarihinde arsivlendi at the Wayback Machine Taipei Times 1 January 2007 Flynn Moya 1994 Migrant Resettlement in the Russian Federation Reconstructing Homes and Homelands 5 Eylul 2015 tarihinde arsivlendi at Anthem Press p 15 Keenan Jillian Kazakhstan s Painful Nuclear Past Looms Large Over Its Energy Future The Atlantic 2 Subat 2017 tarihinde arsivlendi Erisim Tarihi 22 Aralik 2020 David Lane Soviet Society Under Perestroika Routledge USA 1992 s 14 15 https www gov kz memleket entities mfa london press news details 133931 lang kk gov egov kz Kazakca 27 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2023 baslik dis baglanti yardim Kazakhstan removes First President s Day from list of public holidays interfax com 27 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2023 Kazakistan Nazarbayev in vakfina ait bankanin devrinin iptali istendi euronews 17 Subat 2023 27 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2023 Congratulatory Message of the Secretary General of the Organization of Turkic States on October 25th the Republic Day of Kazakhstan News Turk Devletleri Teskilati 27 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2023 ASTANA YURI ZARAKHOVICH 27 Eylul 2006 Breaking News Analysis Politics Blogs News Photos Video Tech Reviews Time Ingilizce ISSN 0040 781X 7 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Nursultan Kazakhstan renames capital Astana after ex president BBC News Ingilizce 20 Mart 2019 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2022 agencies Staff and 14 Eylul 2022 the Guardian Ingilizce 14 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2022 Xinjiang China s northwest frontier Warikoo K Kulbhushan 1951 Londra ISBN 978 1 138 18491 6 OCLC 932463333 web archive org 1 Haziran 2008 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b Republic of Kazakhstan Geographical location natural conditions Ingilizce Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu 5 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mart 2017 web archive org 7 Mayis 2007 30 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 3 Mart 2016 23 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 26 Ekim 2016 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 STEO Table Browser Non OPEC Crude Oil and Liquid Fuels Supply webarchive loc gov 9 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 2 Nisan 2016 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 PDF web archive org 3 Mart 2013 3 Mart 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 1 Ocak 2016 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 8 Ocak 2017 20 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 2 Ocak 2016 2 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 5 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Fisher Max Yes Kazakhstan should change its name This map shows why Washington Post Ingilizce 29 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Kazakh leader resigns after three decades BBC News Ingilizce 19 Mart 2019 25 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Sozcu 9 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Akorda kz 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 Kazakhstan to Liberalize Rules on Protests and Political Parties usnews com 20 Aralik 2019 24 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2020 Atlantic Council Ingilizce 17 Eylul 2019 20 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2020 web archive org 2 Aralik 2010 2 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 18 Aralik 2008 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 28 Ekim 2009 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 13 Kasim 2012 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 10 Aralik 2015 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 1 Ocak 2016 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Kazakhstan strongman leader re elected with 97 7 amid record voter turnout RT International Ingilizce 15 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 SON DAKIKA Kazakistan Cumhurbaskani Nazarbayev istifa etti NTV 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Kazakhstan s Senate Speaker Tokayev to serve as acting president TASS 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 INFORM KZ 10 Haziran 2019 CEC announces preliminary results of 2019 Presidential Election in Kazakhstan www inform kz Ingilizce 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b web archive org 7 Subat 2018 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c web archive org 30 Ekim 2017 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Publichnoe podpisanie Ukaza O nekotoryh voprosah administrativno terr akorda kz 20 Haziran 2018 20 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c d e Country Reports on Human Rights Practices for 2013 2009 2017 state gov 15 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 tengrinews kz 13 Kasim 2012 Glavnye novosti Kazahstana Tengrinews kz Ingilizce 10 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 NATO Signatures of Partnership for Peace Framework Document country name amp date NATO Ingilizce 19 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Situation in Kazakhstan and its relations with the Council of Europe assembly coe int 9 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya PDF 24 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Eylul 2020 web archive org 4 Mart 2016 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 17 Agustos 2009 31 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 whitehouse gov 20 Kasim 2015 8 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 whitehouse gov Ingilizce 30 Nisan 2011 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 October 2014 Malika Orazgaliyeva in International on 27 27 Ekim 2014 The Astana Times Ingilizce 19 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Sweden Bolivia Ethiopia and Kazakhstan elected to Security Council UN News Ingilizce 28 Haziran 2016 24 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b tengrinews kz 31 Ekim 2014 Glavnye novosti Kazahstana Tengrinews kz Ingilizce 8 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 5 Subat 2015 6 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 December 2014 Zhanar Abdulova in Nation on 22 22 Aralik 2014 The Astana Times Ingilizce 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b Malashenko Alexey Carnegie Moscow Center Ingilizce 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 January 2015 Altair Nurbekov in International on 26 26 Ocak 2015 The Astana Times Ingilizce 3 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 United Nations Treaty Collection treaties un org Ingilizce 6 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 INFORM KZ 9 Mart 2020 President approves new concept of Kazakhstan s foreign policy for 2020 2030 www inform kz Ingilizce 7 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 February 2015 Danna Bupezhanova in Nation on 6 6 Subat 2015 The Astana Times Ingilizce 7 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 https www nytimes com reuters 2013 12 20 world 20reuters kazakhstan un html partner rss amp emc rss amp r 0 yalin URL World Report 2015 Rights Trends in World Report 2015 Kazakhstan Human Rights Watch Ingilizce 8 Ocak 2015 28 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 World Report 2016 Rights Trends in Kazakhstan Human Rights Watch Ingilizce 4 Ocak 2016 14 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Kazakh Opposition Activist Detained For Spreading False Information RadioFreeEurope RadioLiberty Ingilizce 28 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 29 Nisan 2015 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 www americanbar org Ingilizce 3 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 www americanbar org Ingilizce 3 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 www americanbar org Ingilizce 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 November 2017 Zhaniya Urankayeva in Nation on 21 21 Kasim 2017 The Astana Times Ingilizce 1 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c d Brummell Paul Kazakhstan the Bradt travel guide Edition 3 Oleynik Maria Chalfont St Peter Bucks England ISBN 978 1 78477 092 1 OCLC 1047531693 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Life in the Closet The LGBT Community in Central Asia thediplomat com Ingilizce 2 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Hakan Gunes Sovyet Sonrasi Orta Asya da Kalkinma Modelleri Yapisal Donusumun Karsilastirmali Analizi 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Baglam Yayinlari Istanbul 2004 s 330 331 Public Information Notice IMF Executive Board Concludes 2013 Article IV Consultation with the Republic of Kazakhstan IMF Ingilizce 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Kazakhstan 04 05 U S Department of State 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 stat gov kz 17 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 GDP growth annual Data data worldbank org 28 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 www world nuclear org 23 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 web archive org 22 Temmuz 2011 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Kazakhstan World Bank Ingilizce 13 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 INFORM KZ 13 Subat 2019 Kazakhstan s foreign trade turnover rises by 19 7 in 2018 www inform kz Ingilizce 29 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 April 2019 Assel Satubaldina in Business on 18 18 Nisan 2019 The Astana Times Ingilizce 6 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Arable land hectares per person Data data worldbank org 25 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 10 Ekim 2010 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 13 Ekim 2010 13 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 13 Mayis 2018 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Astana Nurly Zhol station inaugurated International Railway Journal Ingilizce 2 Haziran 2017 19 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 25 Nisan 2015 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b web archive org 15 Agustos 2012 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Kaminski Morrow2016 12 12T11 43 00 00 00 David Sustained safety effort pulled Kazakhstan off EU blacklist Flight Global Ingilizce 17 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Central Asia Kazakhstan The World Factbook Central Intelligence Agency www cia gov 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b c d e Summer holiday in Kazakhstan Astana eases visa restrictions to attract tourists the Guardian Ingilizce 17 Temmuz 2014 18 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Kazakhstan Astana Announces Visa Free Travel for 10 High Investing States Eurasianet eurasianet org Ingilizce 28 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Travel and Tourism Competitiveness Report 2019 Ingilizce 25 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 MECOMeter Macro Economy Meter 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 tengrinews kz 18 Haziran 2014 Glavnye novosti Kazahstana Tengrinews kz Ingilizce 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Kazakistan a Seyahat Edecek Turk Vatandaslarinin Dikkatine Turkiye Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi 19 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Vizesiz ulkeler guncel liste 2020 Turk vatandaslarindan vize istemeyen ulkeler NTV 5 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 UNDP Ingilizce 27 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya 12 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Kazakhstan Sets Prices for Energy From Renewable Sources Bloomberg com Ingilizce 9 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 September 2019 Dilshat Zhussupova in Nation on 11 11 Eylul 2019 The Astana Times Ingilizce 11 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya PDF 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Eylul 2020 web archive org 4 Aralik 2014 4 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b www tax news com 18 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 20 Eylul 2014 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b web archive org 25 Mayis 2014 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 May 2014 Meruert Nemerbayeva in Business on 5 5 Mayis 2014 The Astana Times Ingilizce 18 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 WGI Home info worldbank org 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b Ernst amp Young 2014 1 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 OECD Investment Policy Reviews Kazakhstan 2017 en OECD www oecd org 17 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 gca satrapia com 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b c d Kazakhstan Sells First Overseas Dollar Bonds in 14 Years Bloomberg com Ingilizce 9 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b c d e f g ranking kz 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b c d November 2014 Danna Bupezhanova in Nation on 12 12 Kasim 2014 The Astana Times Ingilizce 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya PDF 5 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Eylul 2020 a b c September 2014 in Editorials on 16 16 Eylul 2014 The Astana Times Ingilizce 19 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Stodghill Ron 5 Kasim 2006 Oil Cash and Corruption The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 31 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 OECD 10 Nisan 2012 OECD Investment Policy Reviews Kazakhstan 2012 Ingilizce OECD Publishing ISBN 978 92 64 12181 2 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Kazakhstan should build on its efforts to fight corruption and push forward with reforms OECD www oecd org 26 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 March 2018 Assel Satubaldina in Business on 1 1 Mart 2018 The Astana Times Ingilizce 25 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b PDF web archive org 18 Agustos 2016 18 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Signing of a Mutual Legal Assistance Treaty Between the United States and Kazakhstan U S Department of State 30 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b Innovation Performance Review New York and Geneva United Nations Economic Commission for Europe 2012 a b c d e f Unesco UNESCO science report towards 2030 Paris ISBN 978 92 3 100129 1 OCLC 930258278 7 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 June 2020 Assel Satubaldina in Business on 18 18 Haziran 2020 The Astana Times Ingilizce 22 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 30 Mayis 2019 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 population un org 16 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Arsivlenmis kopya 27 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 web archive org 30 Mayis 2019 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 https baigenews kz en news obshchestvo kazakhstans population increases by 17 per cent over a year 2013 08 15 1026973 olu kirik baglanti Books Affairs Current History Science Political 20 Mart 2019 Dark Shadows Inside the Secret World of Kazakhstan Marginal REVOLUTION Ingilizce 22 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 15 Subat 2007 22 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Remembering Stalin s deportations Ingilizce 23 Subat 2004 6 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Russians left behind in Central Asia Ingilizce 23 Kasim 2005 11 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 The New Humanitarian Ingilizce 1 Subat 2005 27 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Demoskop Weekly Prilozhenie Spravochnik statisticheskih pokazatelej www demoscope ru 11 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Demoskop Weekly Prilozhenie Spravochnik statisticheskih pokazatelej www demoscope ru 2 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Demoskop Weekly Prilozhenie Spravochnik statisticheskih pokazatelej www demoscope ru 15 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 PDF web archive org 20 Ocak 2013 4 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 PDF AGENTSTVO RESPUBLIKI KAZAHSTAN PO STATISTIKE 5 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 SpainExchange Country Guide Ingilizce 11 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Lost in translation Kazakh leader bans cabinet from speaking Russian Reuters Ingilizce 27 Subat 2018 10 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 INFORM KZ 30 Ocak 2015 Kazakh language to be converted to Latin alphabet MCS RK www inform kz Ingilizce 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Committee on Statistics 29 Eylul 2015 29 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 22 Mart 2019 22 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Oktay Sinanoglu Bye Bye Turkce Bilinmeyen parametre Sehir gormezden gelindi yardim Results of the 2022 Population Census of the Republic of Kazakhstan Kazakh Agency of Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan National Bureau of Statistics 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2022 KB1 bakim Tanimlanamayan dil link a b c web archive org 11 Mayis 2010 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 NW 1615 L St Washington Suite 800 Inquiries DC 20036 USA202 419 4300 Main202 419 4349 Fax202 419 4372 Media 9 Agustos 2012 Religious Identity Among Muslims Pew Research Center s Religion amp Public Life Project Ingilizce 3 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b c Kazakhstan U S Department of State 2 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Forum 18 KAZAKHSTAN Ahmadi Muslim mosque closed Protestants fined 100 times minimum monthly wage 7 June 2011 www forum18 org 6 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 18 Eylul 2009 3 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Dinara Beibitova web archive org 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Kazakhstan U S Department of State 22 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b www collegeatlas org Ingilizce 25 Eylul 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 unevoc unesco org 13 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 web archive org 8 Aralik 2015 20 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 a b web archive org 9 Mart 2016 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2020 Atabaki Touraj Central Asia and the Caucasus transnationalism and diaspora sf 24 Ibn Athir cilt 8 sf 396 a b c Kazakh literature Encyclopedia Britannica Ingilizce 2 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Nurmanova Aitjan 1 Eylul 2000 La tradition historique orale des Kazakhs Cahiers d Asie centrale Fransizca 8 93 100 ISSN 1270 9247 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 a b From Folklore to Soviet National Culture The Process of Formation of Kazak National Music 1920 1942 src h slav hokudai ac jp 8 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 www orexca com 4 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2020 web archive org 7 Kasim 2017 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2020 World press freedom index RSF Ingilizce 14 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 a b Wines Michael 13 Temmuz 2002 THE SATURDAY PROFILE Bruised but Still Jabbing Kazakh Heavyweights The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 16 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Kazakhstan Newspaper Closing a Blow to Free Speech Human Rights Watch Ingilizce 22 Nisan 2014 30 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Centre UNESCO World Heritage Kazakhstan UNESCO World Heritage Centre Ingilizce 11 Subat 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Centre UNESCO World Heritage Twelve new members elected to World Heritage Committee UNESCO World Heritage Centre Ingilizce 18 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 WTO Kazakhstan Member information www wto org 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Aleksandrov Mihail 1999 Uneasy Alliance Relations Between Russia and Kazakhstan in the Post Soviet Era 1992 1997 Westport CT Greenwood Press ISBN 0313309655 Clammer Paul Kohn Michael Mayhew Bradley 2004 Lonely Planet Guide Central Asia Oakland CA Lonely Planet ISBN 1864502967 Cummings Sally 2002 Kazakhstan Power and the Elite Londra Tauris ISBN 1860648541 Demko George 1997 The Russian Colonization of Kazakhstan New York Routledge ISBN 0700703802 Fergus Michael Jandosova Janar 2003 Kazakhstan Coming of Age Londra Stacey International ISBN 1900988615 George Alexandra 2001 Journey into Kazakhstan The True Face of the Nazarbayev Regime Lanham University Press of America ISBN 0761819649 Martin Virginia 2000 Law and Custom in the Steppe Richmond Curzon ISBN 0700714057 Nazarbayev Nursultan 2001 Epicenter of Peace Hollis NH Puritan Press ISBN 1884186130 Nazpary Joma 2002 Post Soviet Chaos Violence and Dispossession in Kazakhstan Londro Pluto Press ISBN 0745315038 Olcott Martha Brill 2002 Kazakhstan Unfulfilled Promise Washington DC Brookings Institution Press ISBN 0870031899 Rall Ted 2006 Silk Road to Ruin Is Central Asia the New Middle East New York NBM ISBN 1561634549 Robbins Christopher 2007 In Search of Kazakhstan The Land That Disappeared Londra Profile Books ISBN 9781861978684 Rosten Keith 2005 Once in Kazakhstan The Snow Leopard Emerges New York iUniverse ISBN 0595327826 Thubron Colin 1994 The Lost Heart of Asia New York HarperCollins ISBN 0060182261 Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Kazakistan hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarVikihaber de haberlerVikisoz de alintilarVikikaynak ta belgelerVikikitap ta kitaplarVikigezgin de seyahat bilgileriVikiversite de egitim kaynaklariVikiveri de veriMeta Wiki de tartismaMediaWiki de belgeVikigezgin de Kazakhstan ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaskanligi 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan Parlamentosu 1 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan Hukumeti 27 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan Cumhuriyeti E Hukumeti 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan resmi istatistikleri13 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genel bilgilerWikimedia Atlas da Kazakstan 2008 Insan Haklari Raporu Kazakistan Devlet Dairesi Demokrasi Insan Haklari ve Calisma Burosu26 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News te Ulke Profili1 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan The World Factbook 2024 bas CIA Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link ABD Devlet Bakanligindan Kazakistan18 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde bilgileri Kongre Kutuphanesi nden Dunya Portallari9 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde at UCB Libraries GovPubs Kazakistan Internet Ansiklopedisi 20 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Curlie de Kazakistan DMOZ tabanli Country Facts 1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde from Kazakhstan Discovery 8 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazak Destanlari5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kazakistan Halki Ozellikleri 1 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde