Iskenderun

İskenderun (Yunanca: Αλεξανδρέττα, Aleksandretta, Türkçe karşılığı "Küçük İskenderiye"; Arapça: لواء اسكندرون, Lue İskenderun, anlamı "İskenderun Tugayı"^[2]), Hatay'ın nüfus bakımından 2. büyük ilçesidir. Nüfusu 248.335 kişidir. İlçe Türkiye'nin en büyük limanlarından birine sahip olup bu bakımdan deniz ticaretinde önemli bir konumdadır.

İskenderun
İlçe
Hatay ili siyasi haritası
Ülke	Türkiye
Bölge	Akdeniz Bölgesi
İl	Hatay
İdare
• Kaymakam	Murat Sefa Demiryürek
• Belediye başkanı	Mehmet Dönmez (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	247 km²
Rakım	2 m
Nüfus  (2022)
• Toplam	251,682
• Yoğunluk	oto/km²
Posta kodu	312xx / 313xx / 314xx
Alan kodu	326
Resmî site İskenderun Belediyesi

MÖ 333 yılında, Büyük İskender'in İssos yakınlarında kazandığı zaferden sonra Alexandreia adıyla kurulmuştur. Bu kent kurulmadan önceleri ise burada Myriandos adında bir Fenike şehri bulunmaktaydı. Makedonya Kralı Büyük İskender'in, Pers İmparatoru III. Darius'a karşı İsos Vadisi'nde üstünlük sağlamasıyla temeli atılan bu şehir, sahip olduğu coğrafi önemin etkisiyle tarihinde birçok defa işgale uğramıştır.

Selevkoslar’dan Romalılara, ardından 395 yılında Doğu Roma'ya katılmış ve 7. yüzyıl ortalarında İslam Devleti'nden 1516 yılında Memlük İmparatorluğu’na geçmiş, 1517’de Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi sırasında yapılan Mercidabık Savaşı'yla da Osmanlı İmparatorluğu'na katılan İskenderun'a, I. Dünya Savaşında Birleşik Krallık ve ardından Fransa egemen olmuştur. 1938 yılına kadar Fransız himayesinde Suriye'nin bir sancağı olarak kalmıştır. 5 Temmuz 1939'da Türk Ordusu'nun İskenderun'a girmesiyle, kurtuluş hareketinin temelleri atılmıştır.

İskenderun, Türkiye'ye katıldığı zamandan 1974 yılına kadar olan dönemde oldukça küçük bir kasabaydı. 1974 yılında üretime geçen Türkiye'nin üçüncü Demir-Çelik Fabrikası, kent yaşamına büyük canlılık getirmiştir. Ayrıca, süperfosfat fabrikası, bitkisel yağ, yem, un, konserve, salça, çırçır, dokuma, çeltik, oto ve makine yedek parçaları vb. endüstri dalları vardır. Boru hattı ile Batman'dan gelen petrol, İskenderun Limanı'ndan deniz yoluyla Mersin'e gönderilir. Limanda Demir-Çelik ve Süperfosfat fabrikalarının iskeleleriyle NATO'ya bağlı bir iskele ve demiryolu istasyonu bulunur. Türkiye'nin dördüncü büyük limanı olan İskenderun Limanı'nın yıllık yük kapasitesi 8,7 milyon tondur.

İlçe çevresinde doğal plajlar ve yaylalarla çeşitli mesire yerleri vardır. İlçe merkezi, planlı bir biçimde çağdaş şehircilik anlayışına uygun olarak gelişmektedir. İlçenin ana caddeleri denize dik iner. Deniz kıyısındaki alan, Atatürk heykeli ve çevresiyle kıyıya paralel uzanan Atatürk Bulvarı, eğlence ve spor tesisleriyle yeniden düzenlenerek 1985'te hizmete açılmıştır.

Bugün, İskenderun Türkiye'nin önde gelen en büyük ilçelerinden biri olup, özellikle sanayi, deniz ticareti ve turizm alanında hızla gelişen bir şehirdir.

Köken bilimi

İsos Savaşı'nın ardından Alexander ve Hephaistion'un, Darius'un ailesini, onların çadırında, ziyaret ederken. Bu eser Gerard Edelinck tarafından oyulmuş, Charles le Brun tarafından da 1661 yılında dönemin Fransa kralı XIV. Louis için çizilmiştir.

yıllarda Fenikeliler, Myriandrus kentini bu bölgede kurmuşlardır. Myriandrus adı, Mura-Wanda; "Muralı, Mura'ya" (Yüce Ana'ya) tapan halk demektir. Herodot'un bir yazısında "...güneyden alırsak aynı kıyı çemberi, Fenike'de Myriandrus Körfezi'nden Tripion Burnu'na kadar. Bu deniz kıyısı boyunca otuz insan soyu oturur..." geçmektedir. Bu bölgeyle ilgili Ksenophon, () Anabasis'te, "...Kyros oradan Suriye içinde beş fersenk kadar ilerleyip Fenikeliler'in oturduğu kıyı şehri Myriandrus'a vardı. Burası birçok ticaret gemisinin demir atıp beklediği bir ticaret limanıydı..." demektedir. Strabon ise "...Küçük bir kasaba olan İsos'a ve Pinaros Irmağı'na gelinir. Büyük İskender ile Darius arasındaki mücadele burada olmuştur. Ve koy İsos Körfezi olarak adlandırılır. Bu körfezde Rhosos, Nicholopolis, Myriandrus, Nepsuestia ve Pylai gibi Kilikya ile Suriye arasında sınır olduğu söylenen kentler bulunur..." demektedir.

MÖ 333 yılında Büyük İskender ile III. Darius ile yapılan savaşın ardından bölge Makedon hakimiyetine girmiştir. Bu tarihten sonra Myriandrus adı değiştirilerek, kente Alexandreia adı verilmiştir. Alexandreia, Hellen diline göre Alexandros (İskender) Yurdu anlamına gelmektedir. Büyük İskender'in Mısır'da kurduğu kente de bu isim verilmiştir. İkisini birbirinden ayırmak için, Kilikya bölgesindeki bu kente Alexandreia Minor (Küçük İskenderiye), Haçlılar döneminde de Alexandretta denilmiştir.

Coğrafya

İskenderun (Türkiye)

İskenderun

İskenderun'un Türkiye'deki konumu

Şehrin batı bölümünü Akdeniz çevreler, doğusu ise Nur Dağları'na dayamış bir haldedir. İskenderun Körfezi'nin güneybatıdan gelip kuzeye devam ettiği ovada yerleşmiştir. Nur Dağları'nın eteklerinde, genişliği 5 km²'yi bulan alan üzerinde kurulmuş olan İskenderun'un yüzölçümü 247 km²'dir. 37 derece kuzey enlemi ile 36-37 derece doğu meridyenleri üzerinde yer almaktadır.

Kara, deniz ve hava ulaşımına elverişli bir kenttir. Yörenin kuraklığı şehrin bu kıvrımlara paralel olarak serilişi, ayrı bir özellik kazandırır. İlçe topraklarının kuzeyinde Payas, doğusunda Amanos Dağları, güneydoğusunda Belen, güneyinde Arsuz ve batısında Akdeniz bulunur.İskenderun Körfezi ise Akdeniz'in Hatay ve Adana illeri arasına sokulmuş olan en doğu noktasıdır. Kara ve deniz ulaşımında hizmetlerin oldukça gelişmiş olduğu bölgede ticaret büyük öneme sahiptir. Adını aldığı İskenderun ilçesinde bulunan liman, Türkiye'nin Akdeniz kıyısında bulunan en büyük ikinci limanıdır. Geçmişte Orta Doğu'da yaşanmış olan bunalımlardan dolayı Beyrut'un eski önemini yitirmesi körfez ve çevresine değer kazandırmıştır. İskenderun Körfezi, Hatay'ın batısını Güvercinkaya'dan başlayarak Yeşilkent'e dek kuşatır. Körfez ilde yaklaşık 152 km'lik bir kıyı oluşturur. Akdeniz'in bu kesimlerinde tuzluluk oranı, binde 38-39, ortalama sıcaklık ise 22,2 °C'dir. Yöredeki doğal plajlar, ülke turizmi açısından son derece önemlidir.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1940	37.575	11.859	25.716
1945	46.280	18.612	27.668
1950	56.044	22.872	33.172
1955	83.801	46.580	37.221
1960	105.342	62.061	43.281
1965	118.793	69.382	49.411
1970	134.705	79.297	55.408
1975	173.816	107.437	66.379
1980	209.815	124.824	84.991
1985	261.644	152.096	109.548
1990	259.475	154.807	104.668
2000	287.384	159.149	128.235
2007	306.594	177.294	129.300
2008	304.891	176.374	128.517
2009	318.540	190.279	128.261
2010	331.697	201.183	130.514
2011	317.751	184.593	133.158
2012	318.780	184.833	133.947
2013	245.083	245.083	veri yok
2014	244.970	244.970	veri yok
2015	246.207	246.207	veri yok
2016	246.639	246.639	veri yok
2017	247.220	247.220	veri yok
2018	248.335	248.335	veri yok
2019	248.380	248.380	veri yok
2020	250.964	250.964	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

2008 yılında İskenderun'un yaş dağılımını gösteren bir grafik

İskenderun, limanı ve sahip olduğu sanayisi ile Türkiye çapında büyük önem taşır. İskenderun'un nüfusu 1950-1980 yılları arasında %274 oranında artmıştır. Böylece ilde, Antakya merkez ilçesinden sonra en fazla nüfusu barındıran İskenderun, aynı zamanda nüfusu en hızlı büyüyen ilçe de olmuştur. Nüfus yoğunluğu ve endüstrisi açısından Hatay'ın ve özellikle Türkiye'nin en büyük ilçelerinden biridir. Türkiye İstatistik Kurumunun güncel adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre şehirdeki toplam nüfus yaklaşık 250.964^[1] olarak tespit edilmiştir. Yapılan son nüfus sayımına göre ilçede 125.299 kadın ve 125.665 erkek yaşamaktadır. Nüfus miktarı alınan göçlerle hızla artmıştır. 1974 yılında Demir ve Çelik Fabrikası'nın üretime geçmesiyle İskenderun, yoğun göç almıştır. Bu göçlerin temel sebebi, sanayi alanındaki iş imkânlarıdır.

İklim

İskenderun'da Akdeniz iklimi görülür. Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına; kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. En sıcak ay ortalaması 32-34 °C, en soğuk ay ortalaması 10-12 °C dir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C dir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. Yılda ortalama kar yağan gün sayısı 0,1, dolu yağan gün sayısı ise 1,8'dir. Açık gün sayısı 88,3, bulutlu gün sayısı 225,8'dir. Yılda 51,2 gün ise kapalı geçmektedir. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın düşer. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür. Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600–1000 mm arasındadır. Yağış rejimi düzensizdir.

Ortalama Veriler
Aylar	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
Ortalama Sıcaklık (°C)	11,8	12,2	14,7	18,3	21,9	25,2	27,8	28,4	26,5	22,4	17,1	13,2
Ortalama En Yüksek Sıcaklık (°C)	15,4	16,0	18,5	22,3	25,4	28,2	30,5	31,3	30,1	27,0	21,5	16,9
Ortalama En Düşük Sıcaklık (°C)	8,7	8,9	11,1	14,6	18,3	21,9	24,9	25,5	23,1	18,7	13,7	10,2
Ortalama Güneşlenme Süresi (Saat)	4,2	5,1	6,1	7,2	9,0	10,3	9,5	9,3	8,8	7,5	5,6	4,0
Yağışlı Gün Sayısı	5,8	6,5	7,6	11,2	15,0	10,6	5,5	4,1	4,0	8,3	6,9	6,2
En Yüksek Sıcaklık (°C)	22,4	26,4	31,7	36,0	40,0	37,6	36,5	38,8	40,0	37,4	31,2	25,2
En Düşük Sıcaklık (°C)	- 0,8	- 0,3	0,4	5,1	11,2	14,8	18,6	18,7	15,4	2,5	2,4	0,8

Bitki örtüsü

İskenderun'un doğal bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur. Maki türleri, 4-5 metre boyunda, sert ve tüylü yapraklı bitkilerdir. Bunlar, 800 metre yükselti kuşağına dek yayılır. Mersin, defne, kekik ve lavanta yörede en çok rastlanan maki türleridir.

Nur Dağları'nın denize bakan yamaçlarında, makilik alanlardan sonra, 800 metreden 1200 metreye dek, ardıç gibi ibreli ağaçlarla, meşe, kayın, kızılcık, kavak, çınar ve tespih gibi yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. 1200 metrenin üzerinde, ibreli ağaçlardan kızılçam, karaçam, sedir ve yer yer ardıçlardan oluşan geniş orman alanları vardır.

Jeolojik yapı

İskenderun topraklarının ana çatısını Nur Dağları oluşturur. Bu dağ sırası ile körfez arasında İskenderun düzlüğü uzanır. Bu arazinin jeolojik yapısını peridotit, serpantin, gabro gibi yeşil kütleler oluşturur.

Dağlar

Bölgedeki tek ve en önemli dağ sırası, Torosların güney kolunu oluşturan Nur Dağları'dır. Bu dağlar Gavur ya da Nur Dağları olarak da bilinir. Toros Dağları sisteminin en güneyindeki bölümünü oluşturan dağlardır.

Kuzeyden güneye doğru uzanarak Asi Nehri'nin Akdeniz'e döküldüğü Samandağ deltasında sona erer. Bittiği noktanın karşısında kıyıda ve Suriye sınırındaki Keldağ vardır. Sıradağların büyük bir kısmı Hatay'da olup Amik Ovası ile Akdeniz'i birbirinden ayırır. Sıradağların en yüksek noktası Hatay'ın Hassa ilçesindeki Mığır Tepesi'dir. Bu noktada yükseklik 2262 m'dir.

Yer altı zenginlikleri

İskenderun'da yer alan 53 bin ton toplam rezervli krom yataklarında üretim yapılmaktadır. Demir boksitin toplam rezervinin 264 bin tonluk bölümü İskenderun'da toplanmıştır.

Hatay'da yer alan madenlerden biri de demirdir. 1 milyon 604 bin 400 ton toplam rezervli demir yatakları, Dörtyol, İskenderun, Kırıkhan ve Yayladağı ilçelerindedir. İskenderun'daki toplam demir rezervi 254 bin 400 tondur.

Hatay'daki mermer damarlarının rezervi bilinmemektedir. İskenderun'daki mermerler siyah renkli, ince beyaz kalsit damarlıdır.

İlin diğer madenleri arasında, İskenderun'daki 50 milyon ton toplam, 100 milyon ton jeolojik rezervli çimento hammaddesidir.

Atatürk Bulvarı ve Şehit Pamir Caddesi'nin panoramik görünümü. Solda: Cumhuriyet Meydanı, ortada: Merkez Bankası, sağda: Eskiden Adalet Sarayı olarak kullanılan tarihi bina

Tarih

Kent; sırasıyla Selevkosların, Romalıların, Bizanslıların, Arapların ve Osmanlıların egemenliğine girmiştir.

İskenderun Kronolojisi İskenderun Kronolojisi İ.Ö. 100000-40000 Orta Paleolitik Dönem İ.Ö. 40000-11000 Üst Paleolitik Dönem İ.Ö. 9000-5500 Neolitik Dönem İ.Ö. 5500-4200 İlk Kalkolitik Dönem İ.Ö. 4200-3700 Orta Kalkolitik Dönem İ.Ö. 3700-3200 Son Kalkolitik Dönem İ.Ö. 3200-1800 İlk Tunç Çağı İ.Ö. 1800-1460 Orta Tunç Çağı İ.Ö. 1460-1300 (Hitit İmparatorluk Dönemi) İ.Ö. 1300-1200 Asur Egemenliği Dönemi İ.Ö. 1200-743 Geç Hitit Prenslikleri Dönemi İ.Ö. 743-550 Asur Egemenliği Dönemi İ.Ö. 550-331 Persler Dönemi İ.Ö. 312-64 Selökid Dönemi İ.Ö. 64-İ.S. 395 Roma Dönemi 395-638 Bizans Dönemi 638 Hatay'ın Araplarca fethi 661-750 Emevîler Dönemi 750-944 Abbâsîler Dönemi 944-969 Hamdaniler Dönemi 969 Bizanslıların Hatay'ı ele geçirmesi 1084-1085 Hatay'ın Selçuklu Hanedanınca fethi 1098 Hatay'ın Haçlıların eline geçmesi 1268 Hatay'ın Memlüklerce ele geçirilmesi 1517 Hatay'ın Osmanlı yönetimine geçmesi 1822 İskenderun'da şiddetli deprem 1832-1840 Mısırlı İbrahim Paşa'nın Kilikya'yı işgali 1865 Derviş Paşa komutasındaki Fırka-i İslâhiye'nin yörede harekâta başlaması 1916 İngiliz uçaklarının İskenderun Limanı'nı altı kez bombalaması 9-10 Kasım 1918 İngilizler ve Fransızlarların İskenderun'u ele geçirmesi 26 Temmuz 1920 Kuseyir Kongresi sonrasında, Türk Kuvâ-yi Milliye örgütünün kurulması 20 Ekim 1921 Hatay'ın Ankara Antlaşması'yla Fransız mandasına bırakılması 9 Eylül 1936 İskenderun Sancağı'nı Suriye'ye bırakan Fransa-Suriye Antlaşması'nın imzalanması 4-15 Kasım 1936 Hatay Türk toplumunun, Suriye Hükümeti'nin düzenlediği genel seçimleri boykot etmesi 29 Mayıs 1937 Milletler Cemiyeti'nin, yeni bir devlet kurulmak üzere, Hatay'a geçici bir statü tanıması 5 Temmuz 1938 Hatay'a ilk Türk Tugayı'nın girmesi 2 Eylül 1938 Hatay Devleti'nin kurulması 23 Haziran 1939 Hatay Millet Meclisi'nin Türkiye'ye katılma kararı alması. Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını içeren Fransa-Türkiye Antlaşması'nın imzalanması

Tarih öncesi devirler

Şehrin kuruluşu tarih öncesi devirlere dayanmaktadır. Karaağaç yöresinde Telliköy adını taşıyan höyükte Arkeolog Mc. Evan'ın bulduğu bazı çanak çömlek parçaları buranın antik çağ öncesi yerleşime açıldığını göstermektedir. MÖ 2000'li yıllarda burada Hititler'e bağlı Kadu Beyliği'nin kurulduğu bilinmektedir (Kadu, Hititçe körfez anlamına gelmektedir.). MÖ 1200'lü yıllardan önce Fenikeliler burada "Myriandrus" adıyla bir koloni kurdular. Burası MÖ 1200'den sonra merkezi Reyhanlı olan Hattini krallığına bağlandı. MÖ 7. yüzyılda Hurriler'in eline geçen İskenderun ve çevresi MÖ 6. yüzyılda Perslerin eline geçmiştir.

Büyük İskender dönemi

Makedonya Kralı Büyük İskender ile Pers İmparatoru III. Darius arasında yapılan İsos Savaşı

İskenderun gerçek anlamıyla; Perslerin bölgede hakimiyetini yitirmesiyle, MÖ 333 yılında, Asya seferine çıkmış olan Makedonya Kralı Büyük İskender’in, Pers İmparatoru III. Darius’u İsos Vadisi'nde yenilgiye uğratmasıyla kurulmuştur. Bu kenti İskender'in adının verildiği diğer kentlerden ayırmak için buraya, "Küçük İskenderiye" anlamına gelen Alexandretta denilmiştir.

Roma İmparatorluğu ve sonrası

Roma hakimiyeti başladıktan sonra, İranlıların istilasına uğrayan kalesi tahrip edilip, yeniden inşa edilen şehrin adı Peutinger tabularında bu bölgede cüzzam hastalığı yayılmış olduğu söylentileriyle Alexandreia Scabiasa olarak gösterilmektedir. Yine düzeltme amacıyla 4. yüzyıldan itibaren "Küçük İskenderiye" de denilmiştir. Kalesi muhtemelen Abbasi halifesi tarafından yeniden inşa ettirildi. İslam kaynaklarında ismi İskenderiye-İskenderuna olarak geçen şehir Doğu Roma-İslam rekabeti sırasında defalarca el değiştirmiş Büyük Selçuklu Devletine sonra Eyyubiler'e geçmiş, Birinci Haçlı seferi sırasında Tancrede tarafından zapt edilmiştir (1097). Antakya Dukalığı'nın Mısır Memlük Devleti tarafından ortadan kaldırılması üzerine 14. ve 15. yüzyılda bu bölge Memlükler'in Halep Valiliği ve bazen de Dulkadiroğulları Beyliği'nin nüfus sahasında kalmıştır.

Osmanlı dönemi

Osmanlı yönetiminde daha sakin bir hayat sürdüren İskenderun ve çevresi 1607 yılında Sadrazam Kuyucu Murat Paşa ile Celali Canbolatoğlu arasında Oruç ovasında meydana gelen savaş dolayısıyla hareketli olaylara şahit olmuştur. 17. yüzyılın başlarında ise Halep valisi Nasuh Paşa, bugünkü varyant yolu güzün deresi kanalının kesiştiği noktada hâlâ bazı duvar kalıntılarının görüldüğü kalenin inşaatını başlatmıştır. Aynı zamanda, İskenderun, Osmanlı İmparatorluğu zamanında ticari ve stratejik özelliğini giderek arttıran bir yoğunlukla sürdürdü. Özellikle Doğu Akdeniz ticaretinde önemli bir liman vazifesi gören şehir, Orta Doğu ile olan ithalat ve ihracatta yerini almıştır.

Osmanlı döneminde İskenderun'un bir caddesi, "Alexandrette Rue du Phare Hauptstrasse" adlı Fransız kartpostalı (Türkçe: İskenderun, Fener Caddesi, Ana Cadde), Editör B.C., Osmanlı Bankası Arşivi (OBA) Koleksiyonu

1 Kasım 1913'te açılan Bağdat Demiryolu'nun İskenderun-Osmaniye hattında üstü açık yük vagonu çeken iki lokomotif

Bu liman özellikle 19. yüzyıldan itibaren bazı Avrupalı devletlerin ilgi odağı haline gelmiş, Orta Doğu'da yerleşme planlarında önemli bir yer tutarak rekabet unsuru haline gelmiştir. 1832 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa'nın kumandasındaki Mısır ordusu, Ağa Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu Belen geçidinde ağır bir yenilgiye uğratınca İskenderun kısa bir süre için Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın yönetimine girmiştir. 1839'da Tanzimat ile birlikte yapılan idari düzenlemeyle İskenderun, Payas ve Belen ile birlikte Osmanlı Devleti'nin Adana Eyaleti'ne bağlanmıştır. 1872 depremi İskenderun'da çok hasara neden olmuştur.

1881 yılında Maliye Müfettişi Mesut Bey İskenderun hakkında detaylı bir bayındırlık raporu hazırlayarak maliye nezaretine sunmuştur. Bu rapor üzerine demiryolunun İskenderun'a bağlanması kararlaştırılmış, liman genişletilmiş ve İskenderun Halep şosesinin yapımı hazırlanmıştır. 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı topraklarında ilk petrol İskenderun'un Çengen köyünde bulunmuş, bölgede sondajlarda bazı sonuçlar alınmışsa da açılan kuyulardan verim sağlanamamış ve çalışmalar durdurulmuştur. 1912 yılında Bağdat demiryolunun tali bir hattı olarak Toprakkale-İskenderun demiryolu işletmeye açılmış ve şehrin Anadolu ile olan ulaşımı yoğunluk kazanmıştır. Bu dönemde İskenderun 4 mahalleden oluşan, 1 bucağı ve 24 mahallesi olan bir kazadır.

Fransız mandası altında Hatay-İskenderun sancağı

Fransa tarafından Suriye Posta İşletmesi'nde Alexandrette (İskenderun) Sancağı adına bastırılan posta pulu

Türkiye Hükümeti'nin, varlığını Ankara Antlaşması'yla birlikte kabul ettiği Suriye'deki Fransız mandası, aslında, 1919 Milletler Cemiyeti kararlarıyla başlatılmıştı. Fransızca bir sözcük olan "mandat", Milletler Cemiyeti'nin bazı büyük devletlere verdiği, başka ülke ve devletler üzerindeki "vesayet görevi"ni tanımlıyordu. Milletler Cemiyeti A,B ve C olmak üzere ayrı manda tipi öngörmüştü ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan kopan Arap toprakları A tipi manda içinde yer alıyordu. Mandater devlete verilen görev, "siyasal bakımdan yeterince olgunlaşmadığı" kabul edilen halkları "bağımsızlığa hazırlamak"tı. Fransa'nın, İskenderun Sancağı'nı da kapsayan Suriye üzerindeki nüfusu da bu biçimde dile getiriliyordu.

1920'de başlayan Fransız manda yönetimi, Fransız yüksek komiserleri eliyle yürütüldü. İskenderun Sancağı, Ankara Antlaşması'nın imzalandığı dönemde Halep Hükümeti'ne bağlıydı. 1922'de Suriye Devletleri Federasyonu kurulunca, bu kez, bu federasyonun Halep Devleti içinde yer aldı. Sancakta yönetsel yetkiler mutasarrıflarca kullanılıyor, yönetimde, yüksek komiserler kurulunun görevlendirdiği Fransız delegesi de söz sahibi bulunuyordu. Bu delege, mutasarrıfın yönetimini mandater devletin temsilcisi olarak denetliyordu. Halep Devleti'nce atanan İskenderun Sancağı mutasarrıfının kaza kaymakamlarını, nahiye müdürlerini atamak, yasa ve yönetmelikleri uygulatmak, vergi toplamak, sancak bütçesini hazırlamak gibi yetkileri vardı.

20. yüzyılın başlarında Fransız mandası altında İskenderun. CPA, coll. M. Paboudjian.

Görünüşteki bu özerk yapıya karşın, Fransa, Ankara Antlaşması'nda yer alan hükümleri yerine getirmekten sürekli olarak kaçındı. Örneğin, sancak mutasarrıfı, Fransız delegesinin onayını alması gerektiğinden, yetkilerini bir türlü kullanamıyordu. Fransızların müdahalesiyle, mutasarrıflar sürekli olarak Araplar arasından atanıyor, öbür yüksek düzeydeki görevlere de Hıristiyanlar getiriliyordu. Ankara Antlaşması sonrasında Güney Anadolu'dan İskenderun'a giden Ermeni taburları, her fırsatta bölgenin Müslüman halkına gözdağı veriyor, özellikle Sunni Türkleri sindirmeye çalışıyorlardı. Fransız Yüksek Komiserliği'nin, Türk kökenli yerli halkın etkinliğini hiçe indirmek için giriştiği uygulamalardan biri de, Suriye Millet Meclisinde yer alacak İskenderun Sancağı temsilcilerinin dinsel esaslara göre belirlenmesi ilkesini getirmesiydi. Bu yüzden, yerli halk, mecliste etnik yapısına göre temsil edilme olanağı bulamıyordu. Aynı tutum, eğitim konusunda da sürüyor, her gün yeni yeni Hristiyan okulları açılıyor, Türk okullarına bile Türk öğretmen verilmiyordu.

Yerli halk arasında açıkça ayrım gözeten uygulamaların en çarpıcıları ise ekonomik yatırımlar ve sağlık alanındaydı. Manda döneminde Toprakkale demiryolunun iyileştirilmesi, İskenderun, Antakya ve Kırıkhan'daki elektrifikasyon çalışmaları, İskenderun Limanı'nın yeterli bir duruma getirilmesi gibi bazı girişimlere karşın, yalnızca Türk nüfusun yaşadığı Amik Ovası ve Amik Gölü çevresine hiçbir yatırım yapılmamıştı. Sağlık alanında da, sancak sınırları içinde hayli yaygın olan sıtmaya karşı çeşitli önlemler alınırken, Amik Ovası bu tür önlemlerin dışında bırakılmıştı.

Türkiye'nin İskenderun Sancağı üzerinde hak isteğini önlemek için uygulanan bu ayrımcı siyaset, çok geçmeden, yöredeki huzursuzluğun başlıca kaynağı oldu.

Manda döneminde örgütlenme çalışmaları

Fransa'nın Türklere karşı kimi zaman Hristiyan azınlıkları, kimi zaman da Müslüman Arapları kullanarak yürüttüğü baskı siyaseti, kısa sürede, mandacıların da hesaba katmadıkları olumsuz sonuçlar yarattı. Sancak sınırları içinde sürekli bir huzursuzluk ortamı doğdu; iç çatışmalar, kimi zaman Fransızlara da yönelen saldırılar aldı yürüdü. Bu gelişmeler üzerine, Fransız Yüksek Komiserliği yatıştırıcı bir siyaset izlemeyi, gelecekteki çıkarları açısından daha uygun buldu. Bu amaçla, Selamet-i Belde adı altında ve Türk, Arap, Rum ve Ermeni gençlerini bünyesinde barındıran bir örgüt kurulması düşüncesi ortaya atıldı. Ancak, bir süre sonra bu örgüt de merkezi yönetimin denetiminden çıktı ve "Anavatanla Birleşme" siyasetinin bir aracı olarak kullanılmaya başlandı. Bunun üzerine, Fransızlar, daha fazla gelişmesine olanak vermeden örgütü kapattılar.

Selamet-i Belde örgütünün kapatılmasını, İskenderun Sancağı'ndaki Türk eşrafın önayak olmasıyla, "Antakya-İskenderun Yurdu" derneğinin kuruluşu izledi. Ancak, çalışmaların kesintiye uğramasını önlemek ve olası baskılardan korunmak amacıyla, örgüt merkezi olarak Adana seçildi. Başkanlığa Tayfur Sökmen getirildi ve dernek, Türkiye ile birleşme doğrultusunda propaganda yapmak için Altınözü gazetesini yayınlamaya başladı. Bir süre sonra Antakya Halk Fırkası adı altında bir de parti kurulduysa da, bunun ömrü Antakya-İskenderun Yurdu örgütüne oranla kısa oldu. Antakya-İskenderun Yurdu yöneticileri her fırsatta Milletler Cemiyeti'ne başvurarak, İskenderun sorununun, Türkiye ile birleşmekten başka bir çözümü olmadığı görüşünü savunuyor, huzursuzlukların ancak böyle bir çözümle giderilebileceğini belirtiyorlardı.

İskenderun hükûmeti denemesi

Yöredeki huzursuzlukların giderek büyümesi ve Antakya-İskenderun Yurdu Cemiyeti yöneticilerinin sürdürdüğü propagandaların Milletler Cemiyeti'nde yankı bulmaya başlaması üzerine, Fransız Yüksek Komiseri De Jouvenel, 1926'da bir kararname yayınlayarak, İskenderun Sancağı sınırları içinde, merkezi İskenderun olan bir hükûmet kurulacağını ve bu hükûmetin doğrudan doğruya Beyrut'taki yüksek komiserliğe bağlı olacağını duyurdu. Bu hükûmetin kendi anayasası, millet meclisi ve seçilmiş bir hükûmet başkanı olacaktı. Ayrıca, Şam'daki Suriye Millet Meclisine gönderilen milletvekili sayısı altıdan dokuza çıkarılacaktı.

Bu önerinin, Fransa'nın bir süredir uyguladığı yatıştırma siyasetinin bir parçası olduğu, kısa süre sonra ortaya çıktı: Seçimler yapıldı. Arapların çoğunlukta olduğu millet meclisi oluşturuldu ve anayasa yapılarak, Fransız mandası altında "Bağımsız İskenderun Hükûmeti"nin kurulduğu ilan edildi. Hükûmet başkanlığına da İskenderun'daki Fransız Delegesi H. Durieux getirildi. Ancak bu gelişme bile, Şam'da büyük tepkiyle karşılandı. Bunun üzerine kurulduğu ilan edilen hükûmetin adı iki gün sonra değiştirilerek Kuzey Suriye Hükûmeti oldu. Dört gün sonra da, milletvekillerinin büyük çoğunluğu Şam Hükûmeti'ne bağlanma kararı aldı.

Hatay Sorununun Türkiye'de yeniden gündeme gelmesi

Suriye'deki Fransız manda yönetiminin 1936'da sona ermesi ve Fransa'nın 9 Eylül 1936 Antlaşması'yla Suriye'nin egemenliğini tanımasından sonra İskenderun Sancağı'nın geleceğine ilişkin sorunlar yeniden Türkiye'nin gündemine girdi. Aslında, bu sorun Ankara Antlaşması'nın hemen sonrasında da vardı. Nitekim, Mustafa Kemal, 1923'te İskenderun Türkleri temsilcileriyle yaptığı bir görüşmede, sorunun şu ya da bu biçimde, ama kesinlikle Türklerin çıkarları doğrultusunda çözüleceğini belirtmişti. Ancak Suriye'nin, Fransa ile yaptığı antlaşmaya dayanarak sancağı resmen topraklarına katmaya kalkışması, konuyu yeniden alevlendirdi. Antlaşma metni açıklandıktan sonra, Türkiye Fransa'daki Leon Blum Hükûmeti'ne bir nota vererek, Fransa-Suriye Antlaşması'nın İskenderun Sancağı'na ilişkin hükümlerini tanımayacağını bildirdi. Atatürk de, aynı günlerde, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışı dolayısıyla yaptığı konuşmada, "Fransa ile Türkiye arasında yıllardır sürüp giden davanın sonuçlanması zamanının geldiğini" belirtti. Suriye Hükûmeti ise, 1925'te imzalanan ve "İskenderun Sancağı'nın özerklik statüsünün, Suriye'deki hiçbir siyasal gelişmeden etkilenmeyeceği" hükmünü içeren Dostluk Antlaşması'nı çiğnemekle suçlanıyordu. Nitekim, Haşim el-Attasi başkanlığındaki Suriye Hükûmeti'ne verilen notada, antlaşma hükümlerinin yerine getirilmemesi durumunda, ortaya çıkabilecek olumsuz gelişmelerden Türkiye'nin sorumlu tutulamayacağı bildirilmişti.

Hatay adının konması

İskenderun Sancağı'na ilişkin sorunların böyle duyarlı bir noktaya varması üzerine, Atatürk, konuyu ele almış, Antakya-İskenderun Yurdu Cemiyeti yöneticileriyle görüşmeler yapmaya başlamıştı. İskenderun-Antakya yöresinin adının Hatay olarak değiştirilmesi de yine bu görüşmelerden birinde ve Atatürk'ün buyruğu üzerine oldu. Cemiyet Başkanı Tayfur Sökmen'le yaptığı konuşmada örgütün adının değiştirilmesini de isteyen Atatürk, Antakya-İskenderun Yurdu Cemiyeti'nin bundan böyle Hatay Egemenlik Cemiyeti olarak anılacağını belirtti. Cemiyet merkezinin İstanbul'da olmasını; ancak asıl ağırlığın, Hatay'a geçiş yolu üzerinde bulunması nedeniyle Dörtyol'da yoğunlaştırılmasını öneren Atatürk, Hassa, Kilis ve Mersin'de de şube açılmasını istedi. Yine Atatürk'ün buyruğuyla, Hatay Egemenlik Cemiyeti Genel Başkanlığına İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Genel Sekreterliği'ne de Emniyet Genel Müdürü Şükrü Sökmen Süer getirildi. Örgütün Dörtyol Şubesi Başkanlığını önce Abdurrahman Melek, daha sonra da Tayfur Sökmen üstlendiler.

Hatay'da genel seçimlerin boykot edilmesi

İskenderun Sancağı'nın Türkiye'ye katılmasına karşı çıkan bir grup kadının Şam'daki protestosu, 1939. Pankartın birinde yazan cümle şöyle: "Kanımız Suriye Arap Sancağı'na feda olsun."

Ankara Hükûmeti'nin Fransa ve Suriye'ye yönelttiği protesto ve girişimler sürerken, Suriye Hükûmeti, 14-15 Kasım 1936'da genel seçimlerin yapılmasını karşılaştırdı. Ancak, Hatay Egemenlik Cemiyeti, Suriye'nin egemenliğini yasallaştıracağı gerekçesiyle seçimlerin yapılmasına kesin olarak karşı çıktı. Hatay'da kurulan halkevi ve spor kulübü, genel seçimlerin boykot edilmesini sağlamak amacıyla yoğun bir propaganda başlattı. Kısa bir süreye sığdırılan bu propaganda olumlu bir sonuç verdi ve İskenderun yöresinde seçimleri katılma oranı çok düşük oldu. Bundan sonra, sancağa tam bir kargaşa egemen oldu. Sancaktaki Türkler Suriye Hükûmeti'ne bağlı resmî görevlilerle ve henüz Suriye'de bulunan Fransız askerleriyle sık sık çatışmaya başladılar. Fransız Yüksek Komiserliği ise buna, baskıları arttırarak, Türklerin çıkardığı Yenigün gazetesini kapatarak ve yoğun tutuklamalara girişerek yanıt verdi.

Hatay Sorunu Milletler Cemiyeti'nde

Hatay Sorunu'nun devletlerarası ikili görüşmeler yoluyla bir çözüme ulaştırılamaması, giderek daha da olumsuz noktalara yönelmesi üzerine, konu Milletler Cemiyeti gündemine getirildi. Uzun görüşmelerden sonra yöreye, bir Norveçli, bir Hollandalı ve bir İsviçreliden oluşan bir inceleme kurulu gönderilmesi kararlaştırıldı. Kurul, incelemelerinin yanı sıra, yöre halkının eğilimini belirleyecek bir halk oylamasının hazırlığını yapacaktı.

Hatay'ın geleceğini belirleyecek olan halk oylaması Mayıs 1937'de başladı. Ancak, sandık başındaki Milletler Cemiyeti gözlemcilerinin açıkça yan tutması üzerine, Türkiye, bu olayı Milletler Cemiyeti'ne yansıttı ve oylamanın durdurulmasını istedi. Milletler Cemiyeti gözlemcileri de oylamayı yarıda bırakarak Cenevre'ye döndüler. Ancak, bu sırada Fransa Hükümeti'nin tutumunda, uluslararası koşullara da bağlı olarak, önemli bir değişiklik görülüyordu. Bu değişiklik bir süre sonra, sorunun çözümü yönünde çok önemli bir etki yaratacaktı.

Fransa'nın uzlaşmaya yanaşması ve nedenleri

İskenderun'a giren, Şükrü Kanatlı komutası altındaki Türk askerleri, 5 Temmuz 1938

Hatay Sorunu'nun Fransa ve Türkiye arasında görüşülmeye başlandığı dönemde, uluslararası plandaki en önemli sorun, Hitler Almanyası'nın Avrupa üzerinde artan tehdidiydi. Silahlanmayla etkisini arttıran bu tehdit, Avrupa'nın diğer ülkelerini birleşmeye ve Nazi yayılmasına karşı önlem almaya zorluyordu. Türkiye'nin Balkanlar ve Orta Doğu'daki konumu ise, bu bölgenin savunulmasında yaşamsal bir önem taşıyordu. Gerek Fransa, gerek görüşmelere arabulucu olarak katılan Birleşik Krallık, bu uluslararası koşullarda, Türkiye ile gerginlik ilişkileri içinde bulunmanın kendilerine hiçbir yarar sağlamayacağını, tersine Avrupa'nın güneydoğu kanadının savunmasız kalmasına yol açabileceğini görerek tutumlarını adım adım yumuşatmışlardı. Dış politikadaki bu gelişmeleri Türkiye Hükümeti de değerlendiriyor ve uzlaşma eğilimi gösteren Fransa'yı kesin ödünler vermeye zorluyordu. Gerçekten de, 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi'yle Çanakkale ve İstanbul boğazlarında denetim hakkını elde etmesi, öte yandan, bağımsızlık yönünde adım atan Ortadoğu'nun Müslüman devletleri üzerindeki küçümsenemeyecek manevi etkisi, Türkiye'yi Güney Avrupa'nın savunulması açısından vazgeçilmez kılıyordu.

Değişen koşullar, 1937'de Fransa-Türkiye görüşmelerini giderek olumlu bir temele oturttu.

Hatay Devleti

Fransa'nın Suriye'ye bağımsızlık tanıması için yapılan çalışmalar üzerine Türk Hükûmeti'nin müdahalesi ile bağımsız Hatay devleti kurulmuş aynı gün Hatay Meclisi yasama çalışmalarına başlamıştır. Bir yıl sonra bu meclis Hatay'ın Türkiye'ye katılması kararını alınca 5 Temmuz 1938 Günü Türk Ordusu'nun Hatay'a girmesiyle İskenderun, Türkiye sınırlarına dahil olmuştur.

Ekonomi

Şehrin ekonomisinin temelini sanayi oluşturur. Bunun yanında alt yapısız turizm ve tarım, endüstri kadar olmasa da ekonomiye katkı sağlar.

Sanayi

İskenderun'da çok sayıda fabrika ve endüstri kuruluşu vardır. Ayrıca bir tane Organize Sanayi Bölgesi tam kapasite hizmet vermektedir. Organize Sanayi Bölgesi'nin dolmasıyla birlikte ikinci Organize Sanayi Bölgesi inşaatı için çalışmalar başlamıştır.

İskenderun Demir ve Çelik Fabrikası

İskenderun Demir ve Çelik A.Ş, (kısaca: İSDEMİR) Türkiye’nin güneyinde Hatay'ın Payas ilçesinde bulunan en büyük demir-çelik işletmesidir. Tesisler İskenderun'un 17 km. kuzeyinde bulunan Payas ilçesinde, sosyal tesisleri ile birlikte toplam 16.757.238 m² alan üzerine kurulmuştur. İSDEMİR; Türkiye’nin kuruluş tarihi itibarıyla üçüncü, uzun mamul üretimi açısından ise en büyük entegre tesisidir.

Kuruluş çalışmalarına 1966 yılında başlanan İSDEMİR, 25 Mart 1967 tarihinde Sovyetler Birliği ile yapılan Teknik ve Ekonomik İşbirliği anlaşması kapsamında Tiajpromexprot firmasına projeler yaptırılmış, aynı firma ile 10 Ekim 1969 tarihinde fabrika kuruluş anlaşması gerçekleştirilmiştir. 1,1 milyon ton/yıl blum kapasitesinde kurulması planlanan tesisin temeli 3 Ekim 1970 tarihinde atılmıştır. İnşaat ve montaj faaliyetlerinin tamamlanmasını müteakiben üretim üniteleri 1975 yılından itibaren kademeli olarak işletmeye alınmıştır. Özelleştirme İdaresi tarafından 31 Ocak 2002 tarihinde düzenlenen ihaleyi OYAK kazanarak İSDEMİR'i satın almıştır. 2006 yılı itibarıyla de İSDEMİR hisselerinin %95,07'si ERDEMİR'e kalan %4,93'ü ise diğer sahiplere aittir.

Ticaret

İskenderun Limanı

Akdeniz'in kuzeydoğusunda önemli bir stratejik noktada entegre olmuş; Orta Doğu'nun yanı sıra Güney ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine de hizmet vermektedir. Genel olarak aktarma liman özelliğine sahiptir. Hinterlandının güçlü olması potansiyelini arttıran temel etkenlerdendir. 1400 m uzunlukta mendireğe sahiptir. Liman girişinde derinlik 12 m.'dir. Kuzey ve güney rüzgarlarından korunaklı bir yapıya sahiptir.

90 ton kapasiteli bir yüzer vinç, bir kılavuz botu, 4 römorkör, 2 palamar ve bir servis botu hizmet vermektedir. 60.000 ton kapasiteli TMO'ya ait bir beton siloya sahiptir.

Limanın yükleme hızı saatte 350 ton, boşaltma hızı ise saatte 250 tondur.

Tarım ve hayvancılık

Portakal ve zeytin tarım ürünlerinde ilk sırayı alır. Limon, mandalina gibi Turunçgillerin dışında buğday, arpa, yulaf, mercimek, nohut, pamuk, yerfıstığı, üzüm ve çeşitli sebzeler yetiştirilir. Yaylalarda geleneksel hayvan yetiştiriciliği sürdürülür.

Zirai Karantina Müdürlüğü

1957'de kurulan bölge müdürlüğünün merkezi İskenderun'dur. Etkinlik alanı Hatay'ın Reyhanlı ilçesinden Şırnak'ın Silopi ilçesine dek uzanır. Bu sınırlar içinde Antakya, Yayladağı, Reyhanlı, Gaziantep, İslahiye, Kilis, Oğuzeli, Şanlıurfa, Akçakale, Viranşehir, Mardin, Nusaybin, Kızıltepe, Cizre ve Silopi olmak üzere 15 tarımsal karantina kapısı vardır.

Müdürlüğün görevleri, ülkeden dışarı çıkarılan tarımsal ürünlerin denetimini yapmak ve alıcı ülkelerin tarımsal karantina tüzüklerine uygun biçimde hastalık ve zararlılardan arınmış olmalarını sağlamak, aynı biçimde yurda getirilen tarımsal ürünleri de denetleyerek ülkede bulunmayan hastalık ve zararlıların yurda girmesini önlemektir.

Bahçe Kültürleri Üretme İstasyonu

İskenderun'da 1948 yılında çalışmalarına başlamış olan bir devlet kuruluşudur. Temel amacı Mersin, Adana, Hatay illerini kapsayan Çukurova bölgesinde turunçgil tarımını geliştirmektir. Bu amaçla, her yıl 20-25 bin aşılı turunçgil fidanının halka dağıtımını sağlayarak, bahçe kurmak isteyenlere yardımcı olan kuruluşun 300 dekarlık bir alanı vardır. Bu alanın 168 dekarında damızlık fidan üretimi yapılmaktadır.

Kültür

1970-1975 yılları arasında kentin göç alması ve aynı yıllarda Orta Doğu Savaşlarının etkin olması İskenderun'da kentleşmenin hızlanmasını sağlamıştır. Bu durum bölgenin kültürel özelliklerini etkilemiştir.

1970'li yıllarda terzilik, giyim evi gibi işyerleri artış göstermiştir. Eski dönemlerdeki geleneksel kadın kıyafeti zıbın, mavi yünlü ya da pamuklu kumaştan beli büzgülü entari, üzerine yelek, bel bölgesine kuşak, ince yün çorap, yemeni, çarık, baş için ak şal ve kefiyedir. Takı günümüzde olduğu gibi o dönemlerde de yaygındı. Altın küpe, bilezik, yüzük, sırma denilen altın diziler en çok kullanılan ziynet eşyalarıdır. Eski dönemlerdeki geleneksel erkek kıyafeti paçaları işlemeli şalvar, bel bölgesine enli kuşak, gömlek, aba denilen yelek, baş için takke denilen el örgüsü bir başlık, yün çorap ve yemenidir.

Künefenin anavatanı Hatay'dır. Bu nedenle İskenderun'da da künefe en önemli tatlılardandır.

İskenderun'da yetiştirilen tarım ürünlerinin çeşitli olması bölgenin mutfağına yansımıştır. Beslenme büyük ölçüde buğday ve buğday ürünlerine dayanır. Üretimi yaygın olan sebze ve meyve tüketimi fazladır. Bölgede patlıcan, biber, kabak, bamya gibi sebzeler genelde kurutularak kışa saklanır. Nar ekşisi, biber, domates, şalgam turşusu en çok kullanılan katıklardır. Künefe, cezerye, güllaç, lokma ve halka tatlısı yaygın tüketilen tatlı türlerindendir. Turunç, ceviz reçeli ve kabak tatlısı ünlüdür. Genellikle ramazan bayramında kömbe adı verilen pastalar yapılır. Köylerde tandırda biberli ekmek pişirilmesi yaygındır. Sürk denilen çökelek salatası genelde kahvaltılarda çok tüketilir. Çiğ köfte, içli köfte, Belen tavası bölgede en çok tercih edilen et yemekleridir. Kış kabağından yapılan kabak boranisi bölgeye has yemeklerdendir. Yine, tuzlu yoğurt ve taze bakladan yapılan etli yemeğin adı bakla boranisidir. Pazı sapından yapılan zeytinyağlı, biberli ya da yoğurtlu yemeğe zılk denir.

Bölgede evlilik törenleri daha çok modern biçimde gerçekleştirilir. Geleneksel olarak düğünden bir gün önce kına gecesi yapılır. Bu geceye yalnızca kadınlar katılır. Önce gelinin arkadaşlarına, sonra annesine ve daha sonra geline kına yakılır. Gelin ortaya oturur, yedi kız oyunlar oynayarak kına tepsisini getirir. Gelinin çevresinde toplanarak, avucuna para ve kına koyarlar. Ertesi günde düğün yapılır.

Sanayileşmeden önce bölgede el sanatları yaygındı. Ağaç işçiliği en köklü sanatlardandır. Günümüzde el sanatları ve işlemecilik bölgede yok denilecek kadar azdır.

Çok uzun bir süre boyunca bir arada yaşamayı öğrenmiş etnik kökenleri, dinleri farklı birçok topluluğa ev sahipliği yapan Hatay, UNESCO tarafından barış kenti seçilmiştir. Çok kültürlü yapısını tarih boyunca korumuş olan bölgede aynı ulusa mensup birden fazla dini cemaat bulunmaktadır. Sünni Türkler ve Nusayriler'in yanında, az da olsa Sünni Araplar, Hristiyan Süryani Ortodoks ve Hristiyan Protestanlar, Maruniler ve Rum-Ortodoks etnik Süryaniler, Museviler, Ermeniler ve diğer küçük topluluklar, bu çok kültürlü yapının dinamiklerini oluştururlar.

Bölgede halk müziği ve geleneksel oyunlar, bölgeye göç eden insanlardan ve çevre illerden etkilenerek gelişmiştir. Uzun havalar, türküler ve halk oyunları Çukurova ve Gaziantep yörelerindekilere çok benzerdir. Halaylar en yaygın oynanan türdür.

Popüler kültürde İskenderun

• Indiana Jones: Son Macera filminin konusunun bir bölümü İskenderun'da geçmektedir. Filmin İskenderun çekimleri İspanya'nın Granada şehrinde yapıldı ve üç hafta sürdü. Brody'yi kaçırma sahnesi burada gerçekleşti.
• 1999 yılından bu yana faaliyet gösteren İsveçli metal grubu Andromeda, Chimera adlı üçüncü stüdyo albümlerinde, sekizinci sırada, "Iskenderun" adlı şarkıya yer vermişlerdir.
• Asi adlı dizinin çekimleri Hatay'da yapılmıştır.
• 1,8 milyon Türk liralık bütçesiyle Türk televizyonlarında bugüne kadar çekilen en yüksek maliyetli yapımlardan biri olan ve 1950'li yılların Adana'sını yansıtan Hanımın Çiftliği adlı dizinin "Büyük Kulüp" sahnelerinin çekimi tarihi Fransız mimarisine sahip olan İskenderun Mithatpaşa İlköğretim Okulu'nda yapılmaktadır. Ayrıca bazı sahnelerin çekimleri İskenderun Devlet Hastanesi'nde yapılmıştır.
• Yemekteyiz adlı reality showun bir haftalık bölümü İskenderun'da geçmiştir.

Turizm

Nur Dağları ile Akdeniz arasında pitoresk sahil bandında yer alan İskenderun; sahip olduğu körfezi, doğal yapısı, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle turizm alanında önemli kentlerden biridir.

Yöredeki bilinen en eski yerleşim Fenikeliler tarafından kurulmuş Myriandos liman kentidir. Bu yerleşime ait günümüze kadar ulaşan herhangi bir yapı bulunmamaktadır. Antik kente ait yapıların birçoğu 1822 yılında meydana gelen depremde yıkılmıştır. MÖ 333 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender'in Pers Kralı III. Darius ile yaptığı savaşta üstünlük elde etmesiyle bugünkü İskenderun'un bulunduğu bölgede Alexandreia kentini kurdu. Kent Roma, Sasani, Arap, Bizans, Selçuklu, Haçlı, Memlük ve Osmanlı gibi devletlerin hakimiyeti altına girmiştir.

İskenderun yöresindeki tarihi kalıntılar; Şalan Kalesi, Bakras Kalesi, Yunus Sütunu (Sarıseki), Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, Payas Kalesi, Cin Kulesi, İsos Harabeleri, İn ve Hamam, Mancınık Kilisesi 'dir.

Bölgedeki gezi ve mesire alanları; Soğukoluk (Güzelyayla), Gülcihan, Delibekirli; Çataloluk, Nergizlik, Alan, Atik ve Sarımazı Yaylaları'dır.

Festivaller

5 Temmuz Festivali

5 - 9 Temmuz Uluslararası İskenderun Turizm ve Kültür Festivali

Her yıl düzenlenen ve İskenderun'un düşman işgalinden kurtuluşunun ve Hatay'a Türk askerlerinin İskenderun üzerinden girişinin kutlamaları olan ve İskenderun Belediyesi Festival Komitesi tarafından düzenlenen bir etkinlikler bütünüdür.

İskenderun sahili havadan fotoğrafı

Eğitim

İskenderun'da 2011 yılının ilk çeyreğinde edinilen bilgilere göre 7 anaokulu, 94 ilköğretim okulu, 26 lise, 20 dershane, 11 rehabilitasyon merkezi, 10 (motorlu taşıt sürücü kursu), 7 muhtelif kurs, 4 özel okul, 2 etüt merkezi, Öğretmen Evi Akşam Sanat Okulu18 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , , , Uluçınar Gençlik ve İzcilik Eğitim Tesisi^[] ve İş Okulu 1 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . olmak üzere toplam 187 eğitim birimi bulunmaktadır.

İskenderun Teknik Üniversitesi

Şehir merkezine yaklaşık 3 km uzaklıkta bulunan havaalanı arazisinde Mustafa Kemal Üniversitesi'ne bağlı olan Mühendislik Fakültesi ve kampüs dışında şehrin farklı lokasyonlarında bulunan İskenderun Meslek Yüksekokulu, (Konservatuvar), Sivil Havacılık Yüksekokulu, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, Su Ürünleri Fakültesi 2015-2016 eğitim öğretim yılı itibarıyla Mustafa Kemal Üniversitesi'nden ayrılarak İskenderun Teknik Üniversitesi ismiyle yeni kurulan üniversiteye bağlanmıştır. İskenderun Teknik Üniversitesi, kısa adıyla İSTE^([2]), Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 31.3.2015 tarihinde çıkardığı 6640 sayılı bir yasayla Hatay'ın İskenderun ilçesinde kurulmuş teknik üniversitedir. İskenderun Teknik Üniversitesini oluşturan ilk fakülteler Mustafa Kemal Üniversitesi'nden ayrılarak bu üniversite bünyesine alınmıştır. Teknoversite olarak kendine bir ad kazanmıştır.

Sağlık

6 Şubat Depremlerine kadar ilçe merkezinde ilki 1923, ikincisi 1968 yılında hizmete giren; toplam 73 poliklinik, 11 ameliyathane ve 570 yatak kapasitesine sahip 2 adet devlet hastanesi, 1990 yılında açılan; 6 poliklinik, 3 ameliyathane ve 125 yatak kapasitesine sahip 1 adet doğum ve çocuk hastanesi; 4 tıp merkezi, 1 kardiyoloji merkezi, 1 nöroloji merkezi ve 2 özel hastane olmak üzere 8 özel sağlık kuruluşu; 10'u merkezde 19'u bağlı belde ve köylerde olmak üzere toplam 29 tane sağlık ocağı,Hatay'ın en büyük Verem Savaş Dispanseri, 1 Ana-Çocuk Sağlık ve Aile Planlaması Merkezi, 1 Halk Sağlığı Laboratuvarı bulunmaktaydı.(?)

6 Şubat depremlerinde şehir merkezinde 1968 yılında inşa edilmiş hastane tamamen yıkılmıştır. 6 Şubat 2023 itibari ile şehirdeki sağlık altyapısını geliştirmek için çeşitli çalışmalar yapılmış ancak net sayı bilinmemektedir.

Ulaşım

Kente en yakın havaalanı, 2007 yılında hizmete giren, 30 km. uzaklıktaki Hatay Havaalanı'dır. Buradan İstanbul, Ankara ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Almanya'ya uçak seferleri vardır. Ayrıca yurtdışı ve İstanbul, Ankara dışındaki diğer kentlere ulaşım için 150 km. uzaklıktaki Adana Şakirpaşa Havaalanı kullanılabilinmektedir. Geçmiş dönemlerde oldukça işlek olan İskenderun Havaalanı, günümüzde kullanılmamaktadır. Bu arazide İskenderun Teknik Üniversitesi Merkez Kampüsü bulunmaktadır.

İskenderun'un ana karayolu bağlantısı Mersin-Adana-İskenderun TEM otoyoludur.Adana-İskenderun-Hatay devlet yolu ise ikinci karayolu bağlantısıdır. Toprakkale'den ayrılan bu yol Dörtyol'dan geçerek İskenderun'a ulaşır ve oradan Belen Geçidi'yle Amik Ovası'na bağlanır.

Şehir, Türkiye'deki demiryollarının en güney noktasıdır. TCDD Adana 6. Bölge içerisinde yer alır. Ayrıca TCDD İskenderun Liman İşletmesi deniz ulaşımında etkilidir.

Kent içi ulaşım belediye otobüsleriyle sağlanmaktadır. Belediye otobüsleriyle şehrin hemen hemen her yerine, bağlı beldelere ve köylere ulaşılabilir.

İskenderun'a önemli kentlerden karayolu mesafeleri
Şehir	İstanbul	Ankara	İzmir	Adana	Bursa	Antalya	Konya	Samsun	Mersin	Gaziantep	Kayseri	Diyarbakır	Balıkesir	Van
Uzaklık (km)	1087	629	1042	136	976	697	493	833	205	198	451	511	1042	885
Karayolları Genel Müdürlüğü23 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Spor

Spor kulüpleri

İskenderunspor

1967'de kurulmuştur. Renkleri Turuncu-Mavidir. Maçlarını uzun yıllar boyunca İskenderun 5 Temmuz Stadı'nda oynamıştır.

Kulüp, 2. ligden 1. lige çıkma mücadelesini 1990'lı yıllara kadar devam ettirse de 1. Körfez Savaşı'nın ardından ekonomisi zayıflayan kentin İskenderunspor'a desteği kademeli olarak azaldı ve takım önce 3. lige daha sonra da amatör kümeye düştü.

2007 yılı itibarıyla amatör liglerde mücadele etmektedir.

Körfez İskenderunspor

İskenderun'da kurulan futbol takımıdır. Maçlarını İskenderun 5 Temmuz Stadı'nda oynamaktadır. Kulübün renkleri Turuncu-Mavidir. Takım 2015-2016 sezonunda 3. Lig'de mücadele edecektir.

İskenderunspor 1967

İskenderunspor'un amatör kümeye düşmesinin ardından 2009 yılında kurulan futbol takımı. Maçlarını İskenderun 5 Temmuz Stadı'nda oynamaktadır. Kulübün renkleri turuncu-mavidir. Takım Hatay Süper Amatör Ligi'nde mücadele etmektedir.

İskenderun Belediyespor

İskenderun'un bir takımıdır. 1926 yılında kurulmuştur. 2006-2007 sezonunda Türkiye 3. Ligi 1. Grupta oynamıştır. 24 Eylül 2007 tarihinde aldığı kararla ismini İskenderun Belediyespor olarak değiştirdi.

İskenderun Belediye Spor Kulübünün ayrıca Tekerlekli Sandalye Basketbol Süper Lig'de mücadele eden tekerlekli sandalye basketbolu takımı vardır. 2007-08 Tekerlekli Sandalye Basketbol Süper Lig sezonunu yedinci olarak bitirmiştir.

İskenderun Balıkadam ve Doğa Sporları Kulübü

2003 yılında kurulan bu sosyal grup özellikle dalgıçlık alanında adını duyurmuş bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca kulüp, düzenlenen birçok sualtı aktivitesi ve yarışmalara katılmaktadır.

Yerel yönetim

Belediye

İskenderun'da belediye teşkilatı ilk kez 1939 yılında Hatay'ın Türkiye'ye katılımıyla birlikte kurulmuştur.

İskenderun Belediye Başkanları
İsim	Görev Yılı
Mehmet Dönmez	2024-
M.Fatih Tosyalı	2019-2024
Seyfi Dingil	2014-2019
Yusuf Civelek	2009-2014
Mete Aslan	1994-2009
Hasan İnsan	1989-1994
Abdülkadir Kocabaş	1984-1989
Mahmet Alpagot	1980-1984
Sabri İnce	1977-1980
Ali Dingiltepe	1968-1977

İdari yapı

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasayla büyük şehir yasasıyla, İskenderun ilçesinin idari sınırları İskenderun Belediyesi'ne bağlanmış ve belde belediyeleri kapatılmıştır. İskenderun 45 mahalleden oluşmaktadır.

Mahalleler

Sahildeki Atatürk Parkı'nda bulunan Şehitler Anıtı İsmet İnönü (Fener) Caddesi'nden bir görünüm... Akarca Mahallesi Aşkarbeyli Mahallesi Azganlık Mahallesi Barbaros Mahallesi Barıştepe Mahallesi Bekbele Mahallesi Bitişik Mahallesi Buluttepe Mahallesi Büyükdere Mahallesi Cırtıman Mahallesi Cumhuriyet Mahallesi Çay Mahallesi Çınarlı Mahallesi Denizciler Mahallesi Dumlupınar Mahallesi Düğünyurdu Mahallesi Esentepe Mahallesi Fatih Sultan Mehmet Mahallesi Gültepe Mahallesi Gürsel Mahallesi Güzelçay Mahallesi Güzelköy Mahallesi Hürriyet Mahallesi İsmet İnönü Mahallesi Kaledibi Mahallesi Karayılan Mahallesi Kavaklıoluk Mahallesi Kocatepe Mahallesi Kurtuluş Mahallesi Meydan Mahallesi Modernevler Mahallesi Muradiye Mahallesi Mustafa Kemal Mahallesi Numune Mahallesi Orhangazi Mahallesi Pınarbaşı Mahallesi Pirireis Mahallesi Sakarya Mahallesi Sarıseki Mahallesi Savaş Mahallesi Suçıkağı Mahallesi Süleymaniye Mahallesi Yenişehir Mahallesi Yıldırımtepe Mahallesi Yunus Emre Mahallesi

Uluslararası ilişkiler

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız: (Türkiye'deki şehirlerin kardeş şehirleri)

Lankaran, Azerbaycan

Konsolosluklar

İskenderun'da aşağıdaki ülkelerin fahri ve fahri muavin konsoloslukları bulunmaktadır.

Almanya Fransa Hollanda Birleşik Krallık İspanya İtalya Norveç Yunanistan

Ayrıca bakınız

İskenderun Körfezi Nur Dağları İsos Savaşı Büyük İskender III. Darius İskenderun Havaalanı İskenderun Demir Çelik Fabrikası İskenderun Deniz Üssü İskenderun Teknik Üniversitesi İskenderun Tosçelik Fen Lisesi İskenderun İstiklal Makzume Anadolu Lisesi İskenderun 5 Temmuz Stadı İskenderun Spor Kulübü Defne Anadolu FK İskenderun Belediyesi Spor Kulübü Hatay

Dipnot

• 1. ^{a b} Yerleşim yerlerine (il, ilçe, belde belediyesi, köy) göre nüfuslar belirlenirken: Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından, 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 5393 sayılı Belediye Yasası'nın 8. ve 11. maddeleri ve ilgili diğer mevzuat uyarınca Ulusal Adres Veri Tabanında yerleşim yerlerine yönelik olarak yapılan; idari bağlılık, tüzel kişilik ve isim değişiklikleri dikkate alınmıştır.
• 2. ^{^} Alexandrië (Hollanda dili), Alejandría (İspanyolca), Aleksandretta (Lehçe), Alessandretta (İtalyanca), Alexandreta (Portekizce), Alexandretta (İngilizce varyant, Almanca), Alexandrétta - Αλεξανδρέττα (Yunanca), Alexandria - Αλεξάνδρια (Yunanca), Alexandrette (Fransızca varyant, Almanca), Iskandarūn - إسكندرون (Arapça), (al-)Iskandariya (eski Arapça), İskenderiye (1939'a kadar Türkçe), İskenderun (Türkçe), İsgəndərun (Azeri), Scanderoon (iski İngilizce varyant), Aleksandrija (Karadağca), Alexandria (Rumence), Isukenderun - イスケンデルン (Japonca), ისქანდერუნი (Gürcüce).

Notlar

1. ^ Belen ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
2. ^ Arsuz ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

1. ^ . 18 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
2. ^ . İskenderun Belediyesi. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2019. 
3. ^ İl ve ilçelere göre il/ilçe merkezi, belde/köy nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı, 2022 6 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., TÜİK
4. ^ . 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009. 
5. ^ Türk Telekom 11 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Alan Kodları
6. ^ (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2015. 
7. ^ Meteoroloji Genel Müdürlüğü 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . resmi web sitesi, İskenderun Merkez sayfası, 21.11.2015 tarihinde erişilmiştir.
8. ^ İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Otopark İşletmeleri Ticaret A.Ş. 21 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İl plaka kodları
9. ^ . www.hatay.gov.tr. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
10. ^ . 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2018. 
11. ^ . 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016. 
12. ^ Görsel Ansiklopedi (7. Cilt)
13. ^ ^{a b} Vikipedi 14 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.-Türkiye'nin en büyük ilçeleri
14. ^ ^{a b c d e f} . 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
15. ^ Alexanderstomb 16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Büyük İskender Resim Arşivi
16. ^ Haber 21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-Antik kent Myriandrus etimolojisi
17. ^ Makale 16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-Alexandreia isim açıklaması
18. ^ (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2015. 
19. ^ İskenderun Coğrafyası, Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5)
20. ^ Ansiklopedim.info 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-Hatay hakkında bilgi...
21. ^ İskenderun Körfezi, Görsel Ansiklopedi (7. Cilt)
22. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
23. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
24. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
25. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
26. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
27. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
28. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
29. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
30. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
31. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
32. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
33. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
34. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
35. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
36. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
37. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
38. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
39. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
40. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
41. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
42. ^ ^{a b c d e f}
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "İskenderun Nüfusu - Hatay". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
    • "Hatay İskenderun Nüfusu". nufusune.com. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
43. ^ . 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
44. ^ Hatay'da Görülen İklim Elemanları, Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5)
45. ^ . 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2009. 
46. ^ İskenderun Bitki Örtüsü, Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5)
47. ^ ^{a b c} İskenderun'un Doğal Yapısı, Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5)
48. ^ . 4 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2009. 
49. ^ . 3 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
50. ^ İkinci Organize Sanayi Bölgesi^[]
51. ^ https://www.isdemir.com.tr/kurumsal/ 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İSDEMİR Resmi Web Sitesi
52. ^ . 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
53. ^ Görsel Ansiklopedi (5. Cilt), Tarım
54. ^ ^{a b} Yurt Ansiklopedisi (Cilt 5), Tarım
55. ^ İskenderun Blog 26 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İndiana Jones İskenderun'da
56. ^ (1995) The Films of Steven Spielberg, 175, Citadel. .
57. ^ The Indy Map 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Empire (2008-05-14). 2008-05-14 tarihinde erişilmiştir.
58. ^ Wikipedia 4 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Andromeda'nın Chimera adlı albümü (8. şarkı "Iskenderun")
59. ^ Vikipedi 23 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Asi (dizi) adlı madde.
60. ^ İskenderun Ajans^[] Hanımın Çiftliği Dizisi İskenderun'a Uzandı" adlı haber, 20.10.09 tarihinde erişilmiştir.
61. ^ T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 5 Temmuz Festivali
62. ^ . 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2016. 
63. ^ . 19 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
64. ^ . 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
65. ^ . 20 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
66. ^ . 20 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
67. ^ . 19 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2008. 
68. ^ Gençİskenderun 18 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-"Bitmeyen senfoni" İskenderun Havaalanı adlı röportaj
69. ^ Karayolları Genel Müdürlüğü 2 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 5. Bölge Haritası
70. ^ Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları 20 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . bölge haritası
71. ^ . Karayolları Genel Müdürlüğü. 23 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2008. 
72. ^ İskenderun Belediyespor 27 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . hakkında haber
73. ^ İskenderun Yerel Seçimleri^[]
74. ^ Türkiye İstatistik Kurumu 9 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İllere göre mahalle nüfusları - 2014 - Hatay, 08,07,2015 tarihinde erişilmiştir.
75. ^ İskenderun Ajans 8 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .-İskenderun'da kurtuluş coşkusu adlı haber, 02.11.2008 tarihinde erişilmiştir.
76. ^ 6Dtr.com 28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Konsolosluklar ve Elçilikler

Dış bağlantılar

Yönetim

• T.C. İskenderun Kaymakamlığı18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• T.C. İskenderun Belediyesi10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .