Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balkanlar veya Balkan Yarımadası, Avrupa kıtasının güneydoğu kesiminde, İtalya Yarımadası'nın doğusu, Anadolu'nun batısı ve kuzeybatısında yer alan coğrafi ve kültürel bölgedir. Bölge için bazı yayınlarda Güneydoğu Avrupa terimi de kullanılır.
| Balkanlar | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
| Bölge | Güneydoğu Avrupa |
| Denizi | Akdeniz, Adriyatik Denizi, Ege Denizi, İyonya Denizi, Karadeniz, Marmara Denizi |
| Yüzölçümü | 666,700 km2 |
| Zirve | Musala (2925 m) |
| Siyasi | |
| Ülke |  Arnavutluk Bosna-Hersek Bulgaristan Hırvatistan Karadağ Kosova (sınırlı olarak tanınmakta) Kuzey Makedonya Romanya Sırbistan Slovenya Türkiye (Doğu Trakya) Yunanistan |
Bölge adını batıdan doğuya uzanan ve Bulgaristan’ı ikiye bölen dağ silsilesinden almıştır. Önceleri bu sıradağların adı olarak kullanılan Balkan, daha sonraları tüm bu bölge için kullanılmaya başlanmıştır. “Balkan” sözcüğüne bütün dillerde rastlanır.[a] Balkanlar'ın bazı kısımlarındaki çok yönlü geri kalmışlık sebebiyle bölge genel olarak, Avrupa'nın sorunlu yerlerinin başında kabul edilir. Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgedeki hükümdarlığının bitişinden itibaren Balkanlar’ın paylaşımına dair sıkıntılar günümüze dek sürmüştür. Bölgede, 49 milyon civarında insan yaşar.
Osmanlı İmparatorluğu’ndan önce, Antik ve Orta Çağ kaynaklarında, topografik durumu iyi bilinmeyen bölgedeki dağların bazı kısımlarına Haemus (Yunanca: Αἵμου veya Αἵμος) denirdi.
Köken bilimi
Bölgenin adı olan Balkan veya Balkanlar sözü Türkçedir. Bu söz Türk Dil Kurumu tarafından "öz. a. Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Slovenya, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Yunanistan ve Trakya'yı içine alan bölge" şeklinde belirtilir. Kelimenin yapısında yer alan Balkan sözünün, "sarp ve ormanlık sıradağ; sık ormanla kaplı dağ; yığın, küme; sazlık, bataklık" gibi anlamları vardır. Dünyadaki diğer dillere de Türk dilinden geçmiştir.
Kelime, Osmanlı Türkçesinde yaygın bir kullanıma sahip olmuştur (Golyak Balkanı, Bor Balkanı, Bababalkanı vb.). Osmanlı son döneminde ünlü sözlük yazarı ve edebiyatçı Şemseddin Sami tarafından oluşturulan Kâmûs-ı Türkî adlı ünlü sözlükte "Sarp ve müselsel veya ormanla mestur dağ, silsile-i cibal" şeklinde Balkan sözünü belirtmiş, ayrıca "Rumeli kıtasını garbdan şarka şakk eden silsile-i cibal ki buna izafetle kıta-i mezkûreye Balkan şibh-i ceziresi denir." şeklinde de kelimenin gelişimini açıklamıştır.
Bölge adının yapısında bir kelime ve ona eklenen çokluk eki vardır: Balkan+lAr. Balkan (Ad) +lAr (Çokluk eki) yapılarından oluşur. Türkçe "-lAr" çokluk eki ile kurulan "Balkanlar" ismi, bu ekin "aile, boy, millet, topluluk, grup" anlamını veren işlevi ile "sarp ve ormanlık sıradağların olduğu yer" anlamında kalıplaşmıştır.
Rumeli adı
Türkiye Türkçesi literatüründe Rumeli adlandırması da Balkanlar adlandırmasına denk veya ona yakın bir kullanıma sahiptir. Rumeli ismi ise, Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğu Roma İmparatorluğu'ndan fethettiği topraklara verdiği Türkçe isimdir. Osmanlı Türkleri, Avrupa'ya ayak bastıktan sonra, burada fethettikleri yerlere Rumeli adını verdiler. Hâlbuki bu isim evvelce bugünkü Anadolu için kullanılmış, hatta Orta Çağ Avrupa kaynaklarında Romanie şeklinde tercüme edilmiş iken bu son şekil, Rumeli'nin Anadolu'ya mütenazır olarak kullanılması gibi, Balkan yarımadasına tatbik olunmuş ve garp kaynaklarında "Peninsule romaine" tarzında da kullanılmıştır. Yeni çağlardan itibaren, Avrupa harita ve kitaplarında bu yarımadaya "Turquie d'Europe" veya "Empire ottoman d'Europe" denildiği görülüyor ki, sonradan Türkçe neşriyatta, bu adlara muadil olmak üzere, "Avrupa-i Osmânî" ve "Rumeli-i Şâhâne" tabirleri kullanılmıştır.
Rum+el+i (< Rum Eli: Rum (Ad) El (Ad) +i (3. teklik iyelik eki) yapısındaki sözün kökündeki "Rum" kelimesi "Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde olan toprak, halklar" anlamıyla kelimenin yapısına katılmıştır. "Roma" sözünün bir biçimidir: (Lat.) Roma > Rum (Osm.Tr.).
Coğrafya
Balkanlar, güneybatıda Adriyatik Denizi ve İyon Denizi; güneyde Akdeniz; güneydoğuda Ege Denizi, Marmara Denizi; doğuda Karadeniz ile çevrili bir yarımadadır. Kuzey sınırlarını Tuna, Sava ve Kupa nehirleri oluşturur. Kuzeybatıdan (Trieste Körfezi) güneye ve doğuya dek olan bölge sınırları denizlerle çevrilidir: Adriyatik, İyon Denizi, Akdeniz, Ege Denizi, Çanakkale Boğazı, Marmara, İstanbul Boğazı, Karadeniz. Karadeniz kıyılarında, Tuna'nın döküldüğü yerden Tuna boyunca kuzey sınır Belgrad'a ulaşır. Burada Sava boyunca devam edip Hırvatistan-Bosna-Hersek hudut hattından batıya ilerleyen kuzey sınırı Slovenya'ya girer. Čatež ob Savi köyünde Krka Nehri'nden devam eden kuzeybatı sınırı, nehrin ağzı Gradiček'in batısından Vipava Nehri üzerinden ilerleyip İtalya'ya geçer. Gorizia yakınlarında Soča Nehri ile birleşen sınır, Trieste Körfezi kıyısındaki Monfalcone yakınlarında Adriyatik'e bağlanır.[b] Balkanlar'ın toplam yüzölçümü 504.884 km²'dir. Ayrıca Balkan coğrafyasında +01.00 (Hırvatistan, Slovenya, Bosna-Hersek, Karadağ, Arnavutluk, Kosova, Sırbistan, Makedonya) ve (Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Türkiye) olmak üzere iki zaman dilimi kullanılmaktadır.
Balkanlar'ın veya coğrafi adla Balkan Yarımadası'nın doğu, güney ve batı sınırları hakkında mevcut görüş birliğine rağmen, kuzey sınırları tartışmalıdır. Bazı coğrafyacılar kuzey sınırını Tuna ve Drava nehirleri olarak kabul eder, bazıları da sınır Karpat Dağları'nın doğusundan geçirir. Balkan Yarımadası'nın kıyıları, Akdeniz sistemine dâhil olan altı denize açılmaktadır. Bu durum, Balkanlar'ın, Akdeniz stratejisindeki çok boyutlu yerini vurguladığı gibi Balkan ülkelerinin çoğunun deniz ulaştırması ve denizcilik alanlarındaki gelişmelerine de ışık tutmaktadır.
Balkanlar'da muhitlerin coğrafi yapısına bağlı olarak iklimde değişiklikler görülür. Adriyatik ve Ege kıyılarında Akdeniz iklimi hâkimdir. Karadeniz kıyılarında iklim, nemli subtropikal ve ılıman okyanus tipindedir. İç kesimlerde ise nemli kıtasal iklim görülür. Yarımadanın kuzeyi ile dağlık alanlarda kışlar soğuk ve karlı, yazlar sıcak ve kurudur. Güney kesimlerde kışları iklim hafiftir. Nemli kıtasal iklim, Slovenya geneli, Kuzey Hırvatistan, Bosna-Hersek, Arnavutluk içleri, Kuzey Karadağ, Kosova, Makedonya, Bulgaristan, Sırbistan ve Romanya'da görülür. Geri kalan ve yaygın olmayan iklim tipleri olan nemli subtropikal iklim ve okyanus iklimi, Bulgaristan'ın Karadeniz kıyılarında ve Türkiye'de görülür. Akdeniz iklimi, Slovenya kıyılarında, Güney Hırvatistan, Arnavutluk kıyı kesiminde, Yunanistan'da, Güney Karadağ'da ve Türkiye'nin Ege kıyılarında görülür.
Dağlar ve nehirler
Bölge alanının büyük kısmı dağlarla kaplıdır. Bu dağ yapıları genelde kuzeyden batıya veya güneyden doğuya uzanır. Balkan topraklarının en yüksek dağı 2925 metreye yükselen ve Bulgaristan'da bulunan Rila Dağı'dır. Rila Dağı'nı, 2917 metre ile Yunanistan'daki Olimpos Dağı ve 2914 metre ile Bulgaristan'daki Vihren takip eder. Bu yüksek dağların yanı sıra, en büyük dağ yapıları Dinar Alpleri, Arnavutluk Alpleri, Şar Dağları, Balkan Dağları, Rodop Dağları'dır. Bu dağ dizilerinin dışında, daha küçük ve yerel dağlar da vardır.
Dinar Alpleri, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ ve Kosova topraklarında uzanan sıradağ dizisidir. Arnavutluk Alpleri, Arnavutluk güneyinden Yunanistan'ın orta kesimine dek uzanır. Şar Dağları da bu sıradağların güneydoğusunda, Arnavutluk, Kosova ve Makedonya toprakları içinde yer alır. Koca Balkan Dağları, Karadeniz kıyılarından Bulgaristan içlerine doğru yayılır. Hem Bulgaristan ve Yunanistan topraklarında yer alan Rodop Dağları da önemli dağ dizilerindendir.
Bölgenin birçok kesiminde çeşitli büyüklükte akarsular yer alır. Bölgedeki nehirler içinde bazıları birçok ülke içinde akar ve büyük bir havzayı oluştururlar. Bazıları ise daha bölgesel veya yerel nehirlerdirler. Bölgedeki önemli nehirlerden birisi olan Tuna Nehri Balkanlar'ın doğu kısmında yer alan ülkeleri Karadeniz'e bağlar. Tuna Nehri'ne kuzeyden katılan Sava Nehri ve doğudan katılan Morava Nehri diğer önemli nehirlerdendir. 550 km uzunluğa sahip Morava Nehri, Balkanlar bölgesindeki en uzun nehir unvanına sahiptir; Morava'yı Drina Irmağı takip eder. Batıdan güneye akan ve Adriyatik'te denize dökülen Neretva Nehri de bölgenin önemli su kaynaklarından birisidir. Diğer önemli nehirlerin başında Bulgaristan'da doğan Meriç nehri, Arnavutluk'ta akan Drin Nehri ve Makedonya'da doğan Vardar Nehri'dir.
Yüzey ve kaynaklar
Dağlarla yükselmiş ve üç denizle çevrili yapısıyla Balkan Yarımadası, coğrafi bakımdan etkileyici sayılabilir. Kuşlar her gün Tuna Deltası'nda görünür, bölgenin güney periferisinde deniz hayatı vardır. Bitki hayatı da yüksekte, denizden orman sınırına doğru görülür. Balkan coğrafyası, Avustralya'daki Büyük Mercan Resifi ve Ekvador'daki Galapagos Takımadaları'ndan sonra dünyanın biyolojik çeşitlilik bakımından üçüncü en önemli alanı olarak kabul edilmiştir.
Macaristan'daki Tuna Deltası, Avrupa deltaları içinde büyüklük bakımından ikinci, korunmuş alan bakımından ilk sıradadır. Bu delta alanı akarsular, kanallar, ağaç saçaklı göller ve sazlık adalar barındırır. Burası kuş gözlemcileri ve yaban hayat tutkunları için bir cennettir. Bulgaristan'da Meriç Vadisi'nde yer alan Zlato Pole Koruma Alanı, tehlike altındaki birçok tür için bir vaha özelliği gösterir. Koruma alanı, bitki ve hayvan çeşitliliği bakımından oldukça zengindir. Sırbistan, UNESCO listesinde yer alan en az dokuz sulak alana sahiptir. Bunlar içinde Golija-Studenica Biyosfer Rezervi, sadece iyi korunmuş doğal kaynakları bakımından değil, aynı zamanda kültürel kaynakları bakımından da önemlidir. Avrupa'nın diğer bölgelerinde nesli tükenerek yok olmuş bitki ve hayvan türleri burada hâlen gelişmekte, Sırbistan'ın yeşil bataklıkları ve ormanlarında yaşamını sürdürmektedir.
Balkanlar'ın birçok kesiminde farklı doğal kaynaklar bulunur. Arnavutluk'un doğal kaynakları petrol, doğal gaz, kömür, boksit, kromit, bakır, demir cevheri, nikel, tuz, kereste, hidro-enerjidir. 2009 yılı verilerine göre Arnavutluk, günde 5400 varil petrol üretmiştir. Doğal gaz üretimi de 30 milyon metreküptür. Bosna-Hersek'in doğal kaynakları kömür, demir cevheri, boksit, bakır, kurşun, çinko, kromit, kobalt, manganez, nikel, kil, alçı, tuz, kum, kereste, hidro enerjidir. Bulgaristan'ın doğal kaynaklarını ise boksit, bakır, kurşun, çinko, kömür, kereste, ekilebilir arazi oluşturur. Madenî yağ, az miktarda kömür, boksit, düşük nitelikli demir filizi, kalsiyum, alçı, doğal asfalt, silis, mika, kil, tuz, hidroelektrik Hırvatistan'ın; boksit, hidroelektrik Karadağ'ın doğal kaynaklarıdır. Kosova'da nikel, kurşun, çinko, magnezyum, linyit, kaolen, krom, boksit bulunur, ayrıca kömür ve gümüş yatakları vardır. Makedonya'nın doğal kaynakları düşük tenörlü demir cevheri, bakır, kurşun, çinko, kromit, manganez, nikel, tungsten, altın, gümüş, asbest, alçı, kereste, ekilebilir arazidir. Macaristan'da petrol (rezervler azalmaktadır), kereste, doğal gaz, kömür, demir cevheri, tuz, tarıma elverişli topraklar, hidroelektrik; Sırbistan'da petrol, gaz, kömür, demir cevheri, bakır, çinko, antimon, kromit, altın, gümüş, magnezyum, pirit, kireç taşı, mermer, tuz, ekilebilir arazi; Slovenya'da linyit kömürü, kurşun, çinko, yapı taşı, hidroelektrik, ormanlar, doğal kaynaklardandır. Türkiye'nin doğal kaynakları kömür, demir cevheri, bakır, krom, antimon, cıva, altın, barit, bor, sölestin (stronsiyum), zımpara, feldspat, kireçtaşı, magnezit, mermer, perlit, ponza, pirit (sülfür), kil, tarıma elverişli topraklar, hidroelektrik; Yunanistan'ın linyit, petrol, demir cevheri, boksit, kurşun, çinko, nikel, magnezit, mermer, tuz, hidroelektrik potansiyelidir.
Ülkeler
Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya ve Yunanistan ülkeleri topraklarının tamamı Balkan coğrafyası içindedir. Balkanlar'da yer alan ülkelerden Hırvatistan'ın % 54,8'i,[c]Romanya'nın % 6,5'i,[ç]Sırbistan'ın %72,2'si,[d]Slovenya'nın %26,7'si,[e]Türkiye'nin %3'ü[f] Balkan sınırları içinde yer alır. Toplam yüzölçümü 301.340 km² olan İtalya topraklarının %0,1'i (295,1 km²)[g] Balkan coğrafyası içinde yer alır ancak İtalya, Balkan ülkesi sayılmaz.
| Ülke | Balkanlar'daki yüzölçümü ve oranı[b] | Yüzölçümü (km²) | Balkanlar'daki nüfus | Ülke nüfusu | Başkent |
|---|---|---|---|---|---|
 Arnavutluk | 28.748 | 28.748 | 2.831.741 | 2.831.741 | Tiran |
 Bosna-Hersek | 51.197 | 51.197 | 4.613.414 | 4.613.414 | Saraybosna |
 Bulgaristan | 110.879 | 110.879 | 7.351.234 | 7.351.234 | Sofya |
 Hırvatistan | 31.009 (%54,8)[c] | 56.594 | 1.725.656[c] | 4.290.612 | Zagreb |
 Karadağ | 13.812 | 13.812 | 620.145 | 620.145 | Podgorica |
 Kosova[ğ] | 10.887 | 10.887 | 1.733.872 | 1.733.872 | Priştine |
 Kuzey Makedonya | 25.713 | 25.713 | 2.052.722 | 2.052.722 | Üsküp |
 Romanya | 15.570 (% 6,5)[ç] | 238.391 | 971.643[ç] | 21.498.616 | Bükreş |
 Sırbistan | 55.965 (%72,2)[d] | 77.474 | 5.207.777[d] | 7.120.666 | Belgrad |
 Slovenya | 5.421 (%26,7)[e] | 20.273 | 299.644[e] | 2.056.262 | Ljubljana |
 Türkiye | 23.726 (%3)[f] | 783.562 | 10.434.511[f] | 84.680.273 | Ankara |
 Yunanistan | 131.957 | 131.957 | 11.305.118 | 11.305.118 | Atina |
| Toplam | 504.884 | 1.489.487 | 49.147.477 | 140.198.671 | – |
Tarih
Tarih öncesi
Balkanlar'ın tarihi 44.000 yıl önce ilk kez Üst Paleolitik dönemde homo sapiens'lerin bölgede ortaya çıkmasıyla başlar. Prehistorik dönemin sonu ise ilk kez yazılı metinlerin Antik Yunan'da ortaya çıktığı MÖ 8. yüzyıl olduğu kabul edilir. Bölgedeki prehistorik süreç Üst Paleolitik, Holosen, Orta Taş Çağı, Neolitik Devrim, Proto Hint-Avrupalılar, Protohistorya periyotları olarak adlandırılan alt dönemlerden oluşur ancak bu dönemler arasındaki geçiş görecelidir. Örneğin bazı yorumlara göre prehistorik dönem Bronz Çağı Antik Yunan dönemindeki (MÖ 2800-MÖ 1200)Girit uygarlığı, Miken uygarlığı, Trak uygarlığı, ve kapsarken, bazılarına göre kapsamamaktadır. Başka bir yoruma göre Balkan bölgesinde Prehistorik dönemin en son aşaması olan Protohistorya dönemi Homeros ile başlamıştır. Her halükârda Prehistorik dönem 5. yüzyılda Herodot'tan önce sona erdiği kabul edilmektedir.
Antik Yunan ve Makedonya Krallığı dönemleri
Çeşitli Yunan şehir devletleri, milattan önceki yüzyıllarda Balkanlar'ın özellikle Ege ve Adriyatik kıyıları ile civarında hüküm sürmüştür. MÖ 500 sonrasında bu şehir devletlerine Atina ve Sparta liderlik etmiştir. Ancak bu dönemde şehirler doğudan fetih ve işgal amacıyla gelen güçlü Pers İmparatorluğu'nun baskısıyla karşılaşmışlardır. Bu mücadele şehir devletlerinin kültürel olarak zirveye ulaşacakları, felsefi gelişme yaratan iki yüzyılın oluşmasına yol açmıştır. Bu kültürel gelişkinlik, Avrupa'nın iki bin yıllık tarih sürecini beslemiştir. Şehir devletlerindeki bu ferah dönemini, Yunan şehir devletlerinin başka güçler tarafından ele geçirildiği aralıksız savaşlar takip etmiştir.
Yunanistan'ın kuzeyinde yer alan Makedonya Krallığı, II. Filip (h. MÖ 359 - MÖ 336) idaresinde yükselişe geçmiş, onun oğlu Büyük İskender ile yükselişinin zirve dönemini yaşamıştır. Büyük İskender idaresi altında (h. MÖ 336 - MÖ 323) Makedonya, o dönemin bilinen dünyasında en büyük imparatorluk olmuştur. Döneminde Balkanlar'ın en büyük devleti olması yanında, Mısır, Suriye bölgelerini de kapsamıştır.
Roma dönemi
Balkanlar, milattan önce III-II. yüzyıllarda Romalıların egemenliğine geçmiştir. Dönemle beraber bölge idari, kültürel ve askerî açılardan Roma yapısıyla kurgulanmaya başlanmıştır. Roma egemenliğinin son yıllarında Romalılar, Gotlar ve Hunlar, bölgede kendi güç alanları oluşturma uğraşına girişmiş ve kendi alanlarını kurmuşlardır.
İmparator I. Theodosius'un (346-395) ölümünde önce, devletin topraklarını iki oğlu arasında paylaştırması üzerine Balkanlar da ikiye bölünmüştür. Kuzeybatı kısmı (bugünkü Hırvatistan ve Slovenya toprakları) Batı Roma; gerisi Doğu Roma İmparatorluğu sınırlarında kalmıştır. Batı Roma topraklarının çok küçük bir kısmı Balkan sınırları içinde olmuş, bu topraklar da Batı Roma'nın çöküşüyle beraber Doğu Roma sınırlarına katılmıştır.
Doğu Roma dönemi
Balkan topraklarının büyük kısmı, Roma İmparatorluğu'nun bölünmesi ardından Doğu Roma İmparatorluğu sınırlarında kalmıştır. Doğu Roma'nın Balkan tarihinde çok sayıda savaş, mücadele, göç vardır.
Hun ve Slav yerleşimleri
Hunlar, Gotlardan, Alanlardan ve Germen Taifallardan oluşturdukları yardımcı kuvvetlerle takviyeli olarak ilk defa 378 baharında Tuna'yı geçmişlerdir. Romalılardan karşılık görmeksizin Trakya'ya kadar ilerlemişlerdir. Roma imparatoru I. Theodosius'un ölüm yılı olan 395'te Hunlar yeniden Balkanlar'da hareketlenmişlerdir.Hunlar, MS 380 yılından itibaren Balkanlar'a egemenlik kurmuşlardır. Bölgenin büyük bir kısmında hâkim olan Hunlar, Slavlardan daha önemlidir.
V. ve VI. yüzyıllarda, çeşitli lehçeleri konuşan Slavlar birçok grup hâlinde Balkanlar'ın geniş arazilerine hâkim olmuşlardır. Slavlar, Balkanlar'a geldiklerinde, bölgeye geçici olarak yerleşmiş ve bu yerleşmelerle Slavların bölgedeki birçok halkı asimile ettiği düşünülmektedir.
Tuna Bulgarları
VII. yüzyılda Türk asıllı Bulgar kabileleri, hükümdarları Asparuh'un kumandasında Tuna'yı geçerek Batı Karadeniz ile Tuna Nehri arasındaki bölgeye yerleşen Slavları hâkimiyetleri altına almışlardır. Balkanlar'ın doğusuna yerleşen Bulgar boyları, devletleri içinde yaşayan büyük Slav nüfusuyla beraber yaşarken, bir süre sonra bu Slav boylarını kültürlerine doğru yönelip Slavlaşmışlardır.
Balkanlar'da hareketlilik
550'lerin ortalarında I. Justinianus, Balkan sahasındaki birçok kesimde zaferler elde etti, Slavlar ve Gepidler üzerinde hâkimiyet kurdu. 559'da imparatorluk Kutrigur ve Slavların büyük istilalarıyla karşılaştı. Slav istilası 545, 577, 580, 586 yıllarında gerçekleşti ve Thessalonikē muhitinde kalabalık bir Slav kolonisi oluştu. Heraclius zamanında çeşitli Slav kabileleri Balkanlar'ın kuzeyinde ve batısında (Dalmaçya, Hırvatistan, Sırbistan) yeniden yerleştiler. I. Justinianus, başkomutan Belisarius'u çağırıp, yeni Hun akınını durdurdu. Tuna birliklerinin güçlendirilmesi Kutrigur Hunlarının anlaşma yapmasına sebep oldu. 582'de Avarlar, ünlü Balkan kalelerinden Sirmium'u ele geçirdi. Bu süreçte Slavlar da Tuna boyunca çeşitli gedikler açtılar. İmparator Mauricius, 602 yılı ile beraber Balkan topraklarındaki başarılı seferleri ile Avar ve Slavları Tuna'nın ötesine püskürttü.
Bu dönem Avar, Slav gibi Balkan topraklarında yayılım yapan boylarla Doğu Roma idaresi arasında mücadelelerle devam etti. Bulgarlar, 670 yılında Hazarların varışları sırasında Tuna'nın güneyine geçti ve 680 yılında onları püskürtmek için gelen Doğu Roma ordusu bozguna uğradı. Sonraki yıl IV. Konstantinos, Bulgar Hanı Asparuh ile antlaşma imzalamış, Bulgar devleti bağımsızlık kazanmıştır. Böylece, bu devlet altındaki Slav kabileleri de Doğu Roma egemenliğinden çıkmıştır.
İç savaş ve son yıllar
Doğu Roma için 1300'lerin ortasında yeni ve derin etkisi olan olumsuzluklar peyda olmuştur. III. Andronikos'un ölümü sonrasında yaşanan ve 6 yıl süren iç savaş (1341-1347) imparatorluğu harap etmiştir. Zorlaşan kontrol sebebiyle Sırp çarı Stefan Dušan imparatorluk topraklarının büyük kısmını almış ve kısa süre ayakta kalabilen Sırp İmparatorluğu'nu kurmuştur. Doğu Roma idaresi kendi sıkıntılarıyla uğraşırken Osmanlı Türkleri yayılan Sırpları yenmiş ve devletlerini Osmanlı İmparatorluğu toprakları katmış, egemenlik sağlamıştır. I. Kosova Muharebesi sonucunda da Balkan topraklarının büyük kısmı Osmanlı egemenliğine geçmiştir.
Peçenek ve Kuman Türk boyları
(11-12. yüzyıl, Lugansk)
Bulgarların Balkanlar'a gelişinden daha sonra XI. ve XII. yüzyıllarda Peçenek, Kuman (Kıpçak) ve Uz Türkleri, Balkanlar'a göç etmişler ve bunların bir kısmı XV. yüzyıla kadar toplu olarak varlıklarını korumuşlardır. O dönemde Kumanlarla ticaret yapan Avrupalılar için 2500 kadar kelimeyi içine alan bir Kumanca sözlüğün (Codex Cumanicus) hazırlanmış olduğu bilinmektedir.
IX. yüzyılın ilk yarısında, Hazar-Oğuz ittifakı baskısına dayanamayarak, kalabalık kütleler hâlinde İdil'i geçip yurtlarından çıkardıkları Macarların yerine, Don-Kuban havalisine gelmişlerdi (860-880 sıraları). Bu, büyük göçün ilk hareketi olmuştur. Macarları önlerinden süren Peçeneklerin gerisinde Oğuzlar, onların da gerisinde Kumanlar, Karadeniz'in kuzeyinden batıya yönelmişlerdir. İmparator K. Porphyrogennetos tarafından yazılan De Administrando Imperio'da (948-952'lerde) kaydedildiğine göre, Peçenekler 8 boy hâlinde idiler.
Yakın dönemde ve 13. yüzyılda Balkan topraklarında Kumanların yayılım alanları genişlemiştir. Kumanlar, bu dönemde birçok bölgede bulunmuşlardır. Bir grup Tuna'yı Bulgaristan muhitinden geçerek Balkan topraklarına yayılmış, başka gruplar da bölgenin daha orta kısımlarından yayılmışlardır. Mart 1241'de Bulgar topraklarında ikinci bir Kuman dalgası görüldü. Bu kez Tuna'nın kuzeyindeki Kumanya'dan değil, Macaristan yönünden geldiler. Tatarların önünde kaçan Prens Köten'in (Macarca Kötöny, Rusça Kotjan) 40.000 Kumanla birlikte Macaristan'a geçtiği, Macar Krallığı'na ulaştığı ve 1239'da Kral IV. Béla tarafından vaftiz edildiği bilinen bir gerçektir. 1241-1256 yıllarında İznik İmparatoru III. İoannes (Dukas Batatzes) geniş bir Kuman grubunu stratiotes olarak imparatorluğun çeşitli sınır bölgelerine yerleştirdi: Balkanlar'da Trakya ve Makedonya'ya, Anadolu'da Maiandros (Menderes) Ovası'yla Frigya'ya. Kumanların Balkanlar'ın siyasi tarihi üzerindeki etkisi 1185 yılından 1330'lara kadar çok önemliydi. Kumanlar birbirini izleyen üç Bulgar hanedanının (Asen, Terter ve Şişman) ve Eflak hanedanının (Basarab) kurucularıydı.
Osmanlı Türkleri Balkanlar'a girmeden önce, XII.-XIV. yüzyıllarda Kıpçak/Kumanların bölgede üstün tarihî rolü yeterince vurgulanmamıştır. Özellikle, Dobruca'dan Akkerman'a kadar step bölgesinde yerleşmiş ve Hristiyan dinine geçmiş olan Kıpçak/Kumanlar çeşitli hanedanlar kurmuşlardır. Bunlardan bir grup, XIV. yüzyıl ikinci yarısında Dobruca-Varna bölgesinde bir beylik kurmuştur (Merkezi Kalliakra); Dobrotiç ve bir Kuman adı taşıyan kardeşi Çolpan'ın Dobruca Beyliği, 1388'de I. Murad'ı metbü tanımış, 1393'te I. Bayezid bu beyliği Osmanlı ülkesine katmıştır. Özetle, Deliorman ve Varna'dan Tuna'ya kadar giden bölge daha Osmanlılardan önce gerçek bir Türk yerleşim alanı olmuştur.
Orta Çağ sonları
Eski devirlerde, bölgede kurulan güçlü bir devlet, dışarıdan gelen daha güçlü bir devletin saldırısı sonucu yıkılmış, bölgeyi egemenliği altına alan bu yeni devletin de, bölgedeki egemenliği uzun süreli olmamış ve dışarıdan gelen, kendisinden daha güçlü bir başka devletin saldırısı sonucu aynı akıbete uğramıştır.
10. yüzyılda bölgenin büyük bir kısmını ele geçiren Büyük Bulgar İmparatorluğu, 1014 yılında "Bulgar Kasabı" olarak bilinen Bizans İmparatoru II. Basileios tarafından yıkıldıktan sonra, bölgeye yerleşen Bizans İmparatorluğu, 14. yüzyılda, Stefan Duşan (1331-1355) dönemindeki Sırp saldırıları sonucu aynı akıbete uğramıştır. Belgrad'dan Atina'ya kadar geniş bir alana yayılarak bölgede Doğu Roma'nın (Bizans) yerini alan kudretli Sırp İmparatorluğu ise; 14. yüzyılda doğudan gelen Osmanlı Devleti'nin saldırıları sonucu ortadan kaldırılmıştır.
Anadolu'dan Türklerin geçişi
Balkanlar'ın güneyinden, Anadolu'dan Türklerin Balkanlar'a gelip yerleşmesi, 1260'lara kadar iner. Kuzey Karadeniz bölgesinden gelen Türk orakları, zamanla Hristiyanlığı kabul edip yerli Slavlarla karıştıkları hâlde, Anadolu'dan gelen Müslüman Türkler (Türkmenler), kendi din ve kültürlerini saklamayı başarmışlardır. İlk yerleşme, 1261'de Moğollardan kaçıp Bizans'a sığınan Selçuk Sultanı İzzeddin Keykavus'la gerçekleşmiştir. Moğol idaresinden kaçan otuz-kırk Türkmen obası, kutsal kişi Sarı Saltuk Baba ile İzzeddin Keykavus'un yanına gelmiş ve Bizans imparatoru tarafından Kuzey Dobruca'ya yerleştirilmiştir (1263). Başlangıçta, Müslüman Altın Ordu emiri güçlü Nogay'ın himayesi altına giren bu Anadolu Türkmen grubu, burada Baba-Saltuk kasabası ile başka kasabalar kurmuşlardır. 1332'de buradan geçen İbn Battuta, Baba kasabasını "Türklerin oturduğu bir şehir" olarak anar.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi
Balkanlar'da yeni dönem
14. yüzyıl ortalarında Osmanlı Türklerinin Çimpe Kalesi'ni (Cinbi, Çinpi vb.) alarak Rumeli'ye geçişi Balkanlar'ın tarihinde oldukça önemli bir dönüm noktası olmuştur. Rumeli'de yerleşme, İstanbul'un Fethi gibi, tarihte yeni bir dönem açan bir olaydır. Sultan Orhan'ın büyük oğlu Süleyman Paşa'nın gayretiyle, Osmanlılar, 1352'de ilkin Tsympe (Türkçede Cinbi) Kalesi'ni ele geçirmişler, iki yıl sonra, büyük stratejik önemdeki Gelibolu'yu işgal etmiş ve beş yıl içinde Trakya'nın güney bölgesini fethederek, Anadolu'dan asker ve halk getirip yerleştirmişler; böylece kısa zamanda Avrupa yakasında güçlü bir köprü-başı kurmuşlardır. Bu köprü-başı, Osmanlıların Avrupa'da Viyana önlerine kadar yayılan imparatorluklarının başlangıcıdır. 1329-1344 yıllarında İzmir'den donanması ile Trakya'ya deniz seferleri yapan Aydınoğlu Umur Bey, Balkan fetihlerini hazırlayan ilk büyük gazi beydir. 1357-59 yılları içinde Anadolu'dan Rumeli'ye göç devam edecek, Rumeli ucu güçlenecektir. Orhan'ın Süleyman için Bolayır'da yaptırdığı imarete ait 1360 tarihli vakfiyede bu bölgede Türkçe adlar taşıyan birçok köy ve çiftliğin kurulmuş olduğunu görüyoruz.
I. Murad devrinde üç doğrultuda Balkanlar'ın başlıca yolları ve merkezleri Osmanlı Türkleri tarafından işgal edilmiş bulunuyordu: Orta kolda Meriç vadisi, sağ kolda Tunca vadisini izleyerek Balkan dağları eteklerine daha 1366 yıllarında varılmıştı. Oradan Sofya ve Niş 1385'te zaptolundu. Güneyde Evrenuz idaresindeki uçta 1383'te Serez düştü ve Selanik kuşatması başladı. Selanik, 1387 Eylül'ünde ahdname güvenceleriyle teslim oldu.Fatih Sultan Mehmed 1463 yılında Bosna'nın fethi ile Osmanlı idaresini Dalmaçya sahillerine kadar götürmüş ve İtalya'yı hedef alarak akıncılarını Trieste üzerine sevk etmiştir.
Osmanlı Türkleri, zapt ettikleri topraklarda özel bir İslamlaştırma veya özel bir Türkleştirme politikası izlemediler. Orhan Bey'den itibaren Hristiyan prenseslerle evlenen padişahlar ve şehzadeler onların din değiştirmelerine gerek görmediler. Yaşama geçirdikleri esnek düzen sayesinde başta Doğu Roma yönetici sınıfının üyeleri olmak üzere, fethedilen bölgelerdeki aristokratlar ve feodaller Osmanlı saflarına katılmakta fazla tereddüt etmediler.
Haçlı orduları ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 14. yüzyıl ortalarında Sırpsındığı Muharebesi (1364) ile başlayan çatışmalar I. Kosova Muharebesi (1389), Niğbolu Muharebesi (1396), Varna Muharebesi (1444) ve son olarak da II. Kosova Muharebesi (1448) ile 15. yüzyıl ortalarına kadar devam etti.
II. Murad devrinde (1421-1444, 1446-1451) Balkan topraklarında saldırılar ve karşı saldırılar yaşanmıştır. Bu devirde en büyük askerî harekât olarak Macar kral Hunyadi, Balkanlar'a üçüncü defa girdi ise de, Kosova'da yenildi (17-20 Ekim 1448). Balkanlar'ı ve İstanbul'u Osmanlı İmparatorluğu'ndan kurtarmak için bu son girişimdir.
II. Kosova Muharebesi'nin kaybedilmesi Balkanlar'da Osmanlılara karşı direnişinin kesin olarak sona ermesine neden oldu. Bölge, bu savaştan 17. yüzyıl sonlarındaki II. Viyana Kuşatması'na kadar, diğer dönemlere oranla göreceli de olsa sakin ve huzurlu bir dönem geçirdi. Bunda o dönemki Osmanlı yöneticilerinin bölgeden yalnızca bir miktar vergi almayı yeterli görmesi ve halkın gelenek, görenek, inanç ve ibadet olarak ifade edebileceğimiz yaşam tarzına karışmaması önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, bundan önceki yerel yöneticilerin baskı, zulüm, adaletsizlik ve ağır vergileri altında ezilen bölge halkının Osmanlıların buraya getirdiği barış, huzur, adaleti ve oluşturdukları hoşgörü ortamını beğenmeleri ve benimsemeleri, yarımadada 15. yüzyıl ortalarından başlayıp 17. yüzyıl sonlarına kadar devam eden huzur ve sakinliği açıklamakta kullanılabilir.
İstanbul'un fethi
Balkan tarihinde etkisi olan olaylardan birisi Konstantinopolis (İstanbul) şehrinin Osmanlı Türkleri tarafından fethedilmesidir. Bu etki Doğu Roma İmparatorluğu'nun yıkılışını getirmiş, Balkan topraklarında sadece Mora'daki despotluk ve (Asya'daki) Trabzon İmparatorluğu birkaç yıl daha hüküm sürmüştür. Konstantinopolis şehrinin düşüşünün geniş kapsamlı sonuçları vardır çünkü bunun sonucunda Osmanlı Türkleri, Balkanlar'daki durumlarını tam olarak sağlamlaştırdılar ve artık onların Avrupa'daki fetihlerini, 1683 yılına dek (Viyana'da) hiçbir şey durduramadı.
İstanbul'un fethi, 29 Mayıs 1453 tarihinde Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'in, Fatih Sultan Mehmet önderliğindeki Osmanlı ordusu tarafından alınmasıdır. Daha sonra şehir Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yapmıştır. İstanbul'un fethi ile 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu sona ermiş, Orta Çağ kapanıp süreci başlamıştır.
Osmanlı barışı
Balkanlar, ‘Pax Romana' (Roma barışı) olarak adlandırılan dönem dışında ilkçağlardan beri devamlı katliamlara, sürgünlere, göç ettirmelere sahne olan bir bölgeydi. Osmanlılar, 1389 Kosova Savaşı'nda Sırp ordusunu yendikten sonra kalıcı olarak yerleştikleri Balkanlar'da dönemin şartlarına iyi uyum gösteren, tarıma dayalı bir sosyal düzen kurdular. Din ve ırk ayrımcılığı gözetmeyen bir siyasi yapıyı yaşama geçirdiler. Fethedilen bölgelerde Balkan köylülerinin kendi gelenek ve göreneklerini terke zorlanmamaları, dinlerini serbestçe uygulayabilmeleri yanında vergi yüklerinin hafiflemesi gibi faktörler kendilerini Osmanlı düzeni içinde güvenli ve rahat hissetmelerini sağladı.
II. Viyana Kuşatması'nda Osmanlı ordusunun uğradığı ağır yenilgi hem Osmanlı, hem Avrupalılar, hem de Balkan ulusları için önemli bir dönüm noktası oldu. Avrupalı müttefiklerle Osmanlı İmparatorluğu arasındaki çok kanlı ve uzun savaşlar (1683-1697) süreci sonunda, Osmanlı İmparatorluğu tarihi açısından olumsuz bir antlaşma olan Karlofça Antlaşması, 1699 yılında imzalandı. Bu antlaşma, Orta Avrupa'nın büyük kısmındaki Osmanlı kontrolünü sona erdirdi ve ilk büyük toprak kaybına sebep olması bakımından imparatorluğun duraklaması yolunu açtı. Bu antlaşmanın etkilerinden biri de Balkanlar'da Habsburg monarşisi etkisinin artması sonucunu doğurdu.
Osmanlı egemenliği sonları
19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu için ayaklanmalar yüzyılı olarak kabul edilebilir. Özellikle Balkan topraklarında meydana gelen isyanlar, devletin günden güne zayıflamasına ve sonunda parçalanmaya kadar varan bir sürece götürmüştür. 1789'da meydana gelen Fransız İhtilali Avrupa'da eşitlik, adalet, özgürlük, bağımsızlık, anayasacılık vb. birçok yeni düşüncenin ortaya çıkmasına sebep oldu. Ortaya çıkan bu yeni düşünceler kısa sürede, bütün dünyada olduğu gibi Balkanlar'da da hızla yayıldı. 19. yüzyıldaki sistematik ayaklanmalardan önce 18. yüzyılda da Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan gibi bazı Osmanlı Balkan eyaletlerinde daha çok, vergilerin toplanması ve birtakım ekonomik sebeplerden ötürü ufak çaplı köylü ayaklanmaları olmuştu. Ancak ilk büyük ayaklanma 19. yüzyılın hemen başında Sırbistan'da patlak verdi.
Bu dönemde, 19. yüzyıl içinde Balkan topraklarında Osmanlı idaresine bakışta değişim görülmeye başladı. Osmanlı İmparatorluğu'na dair her şey geri çevrilmeye, ters düşünülmeye başlandı, 500 yıllık geleneksel kökleşmeye rağmen, bazı kesimlerde bu idare bir “Türk boyunduruğu” olarak düşünülür oldu.
Başlangıçta birtakım haksızlıklara karşı bir tepki olarak başlayan mücadelenin yönü, Sırp kuvvetlerinin İvankovaç Muharebesi, Mişar Muharebesi ve Deligrad Muharebesi'nde Osmanlı kuvvetlerini arka arkaya yenmesi üzerine Kara Yorgi tarafından bağımsızlık olarak değiştirildi. 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nın tam bu döneme denk gelmesi de isyanın bir türlü kontrol altına alınamamasına neden oldu. Ancak Osmanlılar 1809'da yaklaşık 20.000 kişilik bir kuvvetle tekrar Sırbistan'a girdi ve Çegar Muharebesi'nde Sırp ordusu isyanın başından beri ilk defa ciddi olarak yenilgiye uğratıldı. Ancak Kara Yorgi Rusların da desteği ile isyanını 1812'ye kadar aralıklarla devam ettirdi. 1812 Bükreş Antlaşması'nda Rusların da baskısıyla Sırplara birtakım haklar verildi. Fakat bu verilen haklardan tatmin olmayan ve yukarıda da açıkladığımız gibi tam bağımsızlığı hedefleyen Kara Yorgi tekrar ayaklandı. Tam bu sırada Napolyon'un Rusya Seferi'ni başlatmasından da faydalanan Osmanlı İmparatorluğu, Ruslardan yardım alma ümidi olmayan Sırplar üzerine bir ordu gönderdi. Osmanlı kuvvetleri karşısında tutunamayan Kara Yorgi yenilerek Avusturya'ya kaçmak zorunda kaldı. Bunun üzerine isyanın liderliğini 3 yıl sonra,1815'te Miloş Obrenoviç aldı. Bu ayaklanmaya müdahale etmesi hâlinde Rusya'nın müdahalesinden çekinen Osmanlı İmparatorluğu, Miloş'la anlaşma yoluna gitti. Onu Sırpların prensi olarak tanıdı ve Sırbistan'a kısmi özerklik verdi.
İmparatorlukta birçok sorunun görüldüğü bu dönemde bazı olumlu gelişmeler de yaşanmıştır. Sanayileşmede atılan bir ileri adım olarak 1860'larla beraber (Kosova Vilayeti itibarıyla) ilk telgraf hattı ile Prizren, İpek ve Priştine, İstanbul ve Selanik ile bağlanmıştır. 1874'te Selanik-Mitroviça demiryolu hattı açılmıştır. Kosova Vilayeti'nin doğusunda da bu dönemde tarım faaliyetlerinde modernleşme sağlayacak kereste fabrikaları, motorlu un fabrikaları gibi bazı yenilikler yapılmıştır.
Balkan Savaşları
Balkanlar'da 19. yüzyılda başlayan isyanlar, etnik karşıtlıklardan kaynaklı çatışmalar sonrasında patlak veren Balkan Savaşları, bölgedeki Osmanlı egemenliğini sarsmıştır. I. Balkan Savaşı'nda çok sayıda cephede, büyük birliklere karşı savaşmak zorunda kalan Osmanlı ordusu, birkaç savaş hariç, geri kalan bütün savaşlardan yenilgiyle ayrılmıştır. Bu savaşlar sonrasında sınırları bugünkü Türkiye Cumhuriyeti'nin batı sınırlarının bile gerisine gitmiştir. Akabinde gerçekleşen II. Balkan Savaşı'nda bir nebze dahi olsa toparlanan Osmanlı ordusu, kaybettiği küçük birkaç toprak parçasını ve Edirne'sini geri almıştır.
1878'de dağılmanın eşiğine gelen Osmanlı İmparatorluğu'nun kesin çöküşüne giden yolun dönüm noktası Balkan Harbi oldu. Onun ardından başlayan I. Dünya Savaşı bu süreci tamamladı. Esasen Balkan Harbi, âdeta Avrupa'daki karşıt ittifakların aralarındaki hesaplaşmaya ve paylaşım savaşına hazır olmak amacıyla ürettikleri modern silahların denendiği “kostümlü” bir prova olmuştu. I. Dünya Savaşı'nın halledemediği sorunlar bir şekilde II. Dünya Savaşı ile çözüldü. Tüm bu süreçte 150.000.000'dan fazla insan yaşamını kaybetti.
I. Dünya Savaşı
1912-1913 Balkan Savaşları sonrasında Balkanlar'da yeni devletler tesis edilmeye başlanmıştır. Tam da bu dönemde, 1914'te Saraybosna'da Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın öldürülmesi I. Dünya Savaşı'nın patlamasında son sebep olmuştur. Savaş sonrasında Balkanlar'da, Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, Bulgaristan, Yunanistan ve (küçük kısmında) Türkiye devletleri mevcut idi. Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, bir zaman sonra Yugoslavya Krallığı hâlini almıştır.
II. Dünya Savaşı
Balkanlar'da II. Dünya Savaşı, İtalya'nın “büyük İtalya” topraklarını oluşturma fikri sonucunda giriştiği çalışmalarla başladı. 1939'da Arnavutluk'u ele geçiren İtalya, 1940'ta Yunanistan'a yöneldi. 28 Ekim 1940'ta Yunan-İtalyan Savaşı baş gösterdi.
Yugoslavya Krallığı 1941 Nisan ayında Almanya, İtalya, Macaristan ve Bulgaristan'ın işgaline uğramıştır. Almanların himayesini alan Hırvatlar, Hırvatistan Bağımsız Devleti'ni kurarak, Ortodoks Sırplara karşı baskı kurmuşlar. Ülke içinde gerilla harpleri baş gösterdi. Sovyetler Birliği, İngiltere ve ABD'den destek alan Mareşal Josip Broz Tito, 1945 yılında ülkenin kontrolünü eline geçirdi. Tito, iç harp esnasında muhalifi olan Dragoljub Mihailović'i 1946 yılında idam ettirdi. Bu arada Yugoslavya 1945 yılında cumhuriyet oldu. Ardından 1946 yılında birleşik cumhuriyet haline geldi. Tito, hükûmet başkanlığına getirildi.
Soğuk Savaş dönemi
Soğuk Savaş döneminde Balkanlar'daki ülkeler, Sovyetler destekli komünist yönetimlerin hâkimiyetinde olmuştur.
Bu dönemde Balkanlar'da komünist-sosyalist idareler altındaki ülkelerde milliyetçilik ortadan kalkmamıştı. 1984 yılında Todor Jivkov'un idaresindeki komünist Bulgaristan'da Türkler üzerine çok sert asimilasyon ve caydırma politikaları uygulanmıştır. O dönemde Bulgaristan nüfusunun çok ciddi bir bölümünü oluşturan Türklere, isim değiştirme, din değiştirme, Türkçe konuşma yasağı, zorunlu göç ettirme, işkence vb. yöntemlerle asimilasyon politikalarına girişilmiştir. Jivkov yönetimine karşı gelen Türkler, işlerini, eğitim haklarını ve hatta yaşamlarını kaybetmişlerdir. Bu dönemde baskılardan kaçmak için çeşitli yollarla Türkiye'ye doğru milyonları oluşturan bir Türk göçü yaşanmıştır. Diğer birçok Balkan ülkesinde olduğu gibi, Bulgaristan'da da camiler kapatılmış, İslami gereklerin yaşanmasına izin verilmemiştir. 1989'da devletin ağır politikalarına karşı koyan Türkler içinde 300.000'in çok üzerinde bir kesim ülkeden sürgün edilmiştir.
Soğuk Savaş döneminde Josip Broz Tito yönetimindeki Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti (1948) ve Arnavutluk (1961) devletleri Sovyetler Birliği ile ayrı düştü. Bulgaristan ile birleşme fikirlerini geri çeviren Yugoslavya yönetimi, kısa bir zaman sonra kurulan Bağlantısızlar Hareketi'ne katılmıştır. Arnavutluk ise Komünist Çin ile kurulan ilişkilerin de etkisiyle dünyadan soyutlanmış, içe kapanık bir ülke hâlini almıştır. Bu dönemde Arnavutluk, Enver Hoca idaresinde katı bir rejim altında olmuştur.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti de, Soğuk Savaş döneminde ciddi miktarda Türk nüfusu barındıran bir Balkan ülkesi idi. Bu ülkede, özellikle Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi, Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti ve Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti içindeki Sancak bölgesinde Türkler yaşamaktaydılar. Ayrıca, Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi, Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti'nde Arnavutlar da önemli bir nüfus oranına sahip idiler. Sosyalist sistemle yönetilen Yugoslavya'da bu iki halk üzerinde çoklukla devletin özel bir dikkati olmuştur. Devletin hakkaniyetle yönetildiği dönemde, dil, eğitim gibi hakları verilen bu halklar, ülkenin bütünlüğünde yer almışlardır. 1990'larla beraber çatırdayıp çöküşe giden Yugoslavya sistemiyle beraber halkların da kısmi tepkileri başlamıştır.
Balkanlar'da her zaman komünizmin dışında kalan iki ülke Türkiye ve Yunanistan olmuştur.
Yugoslavya'nın dağılması
Başkan Tito, 1980 yılında ölünce yerine Kolektif Başkanlık idaresi geldi. 1984 yılında devlet başkanlığı Veselin Djuranović'e verildi. 1989'da görülen ekonomik ve siyasal bunalım, Hırvatistan ve Slovenya cumhuriyetleri arasında ilişkilerin bozulmasına sebep oldu. Aynı yıl Doğu Bloku'nda görülen yenileşme hareketleri Yugoslavya'ya da yansıdı ve 1990'da çok partili düzene geçildi.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılma süreci öncelikle ekonomik-politik değişimin başlangıcı ile ilintilidir. Özellikle Yugoslav resmî tezi olan Özyönetim ve bu sayede ileri bir aşamada gerçekleşmesi tasarlanan Marksizm'in ön gördüğü "özgür üreticilerin birliği" fikri, ekonomik sistemin uluslararası sermayeye açılması ile dengesini kaybetmiştir. Yugoslav siyasi yapısının "Özyönetimci Sosyalizm"den "Pazar Sosyalizmi"ne kayışı, coğrafi esasa göre oluşturulmuş Yugoslav özyönetim modelinin neo-liberal politikalar ekseni ile dönüşüm sürecine girmesini ifade etmektedir. Sosyalist federal yapının köşe taşları olan özyönetim birimleri, ekonomi-politik dönüşüm süreci ile birlikte otonom statülere açık özerk birimler durumuna gelmiştir.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, 1990'ların başıyla beraber birçok iç çatışma ve tartışmalara sahne olmuştur. Ülkenin federal yapısındaki dengesizleşme, bu ülkede kendi özerk cumhuriyetlerinde yaşayan halkların seslerini azar azar yükseltmelerine sebebiyet vermiştir. Yugoslavya'nın olumsuz gidişi ve yükselen Sırp milliyetçiliği karşısında diğer halklarda kıpırdanmalar görülmüştür.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti içinde özerk cumhuriyet liderleri ve yöneticileri arasındaki anlaşmazlıklar, çeşitli bölgelerde küçüklü büyüklü çatışma ve savaşların çıkmasına sebep olmuştur. Bu çatışma ve savaşların sonrasında federal cumhuriyeti oluşturan Slovenya Sosyalist Cumhuriyeti; Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti; Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti ve Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti (1991'den 1995 sürecine dek) bağlı oldukları Yugoslavya federasyon yapısından ayrılıp bağımsız devletler olmuşlardır. Bu ilk ayrılma dalgasında en büyük acıyı nüfusunun büyük kısmı Müslüman olan Bosna-Hersek görmüştür. Eski Yugoslav Halk Ordusu'nun (JNA) teçhizatıyla donatılmış Sırbistan ordusu ve milis güçlerinin saldırıları ve bunların yanında küçük çaplı Hırvat saldırıları ile Bosna-Hersek, insanlık dışı olaylara sahne olmuştur.
1991'de başlayan cumhuriyetler arasındaki iç savaşın neticesinde aynı senenin sonlarında Slovenya, Hırvatistan, Makedonya ve Bosna-Hersek, bağımsızlıklarını ilan ettiler. Savaşın sonunda söz konusu devletler ayrı birer siyasi yapı oldular. Karadağ ve Sırbistan birleşerek yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ni oluşturdu. Yeni federasyon, Sırbistan ve Karadağ özerk cumhuriyetleri ve Sırbistan'a bağlı Kosova ve Voyvodina özerk bölgelerinin bütünlüğüyle oluşmuştur. Söz konusu devlet zamanla “Sırbistan-Karadağ” adını aldı. Böylece “Yugoslavya” adı tarihe karışmış oldu. 3 Haziran 2006'da Karadağ'ın referandum sonucunda bağımsızlık ilan etmesiyle bu son federatif devlet de dağılmıştır.
Eski Yugoslavya topraklarındaki son parçalanma ise Kosova'nın Sırbistan'dan kopması ile gerçekleşmiştir.
1998-1999 Kosova Savaşı
1998-1999 Kosova Savaşı, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ordusunun, bağımsızlık isteyen Kosova Kurtuluş Ordusu'na ve bu örgüt yanında yer alan milis güçlerine karşı yürüttüğü operasyona karşı NATO, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'ndeki bazı stratejik, askerî mevzilere ve ordu birliklerine karşı askerî müdahalede bulunmuştur.
Kosovalı Müslümanlara (Arnavut, Türk vb.) yapılan baskının devam etmesi üzerine, NATO, Kosova ve Sırbistan'da bulunan hedeflere Mart 1999 tarihinde hava operasyonlarına başladı.
Aynı zamanda, Kosovalılara karşı, Sırp güçleri tarafından etnik temizliğe başlandı. Yüz binlerce mülteci Arnavutluk, Makedonya, Türkiye ve Karadağ'a kaçmaya başladı. Uluslararası Lahey Adalet Divanı araştırmalarında en az 2.000 cesede ulaştığını açıkladı.
11 haftalık NATO bombardımanından sonra, Miloşeviç birliklerini ve polislerini geri çekmeye zorlandı. 750.000 Kosovalı mülteci evlerine geri döndü. Bu bölgedeki Sırp nüfusun yarısına tekabül eden 100.000 Sırp evlerini terk etti. Birleşmiş Milletler, Kosova'nın bağımsızlık ya da Sırp egemenliğinden birine dönene kadar bölgeyi kontrolü altına aldı.
Mayıs 1999 tarihinde, bombalama hâlâ devam ediyordu. Miloşeviç, insanlığa karşı suç işlediği için Uluslararası Lahey Adalet Divanı'na verilen görev başındaki ilk devlet başkanı oldu.
Günümüzde Balkanlar
20. yüzyılda Balkanlar'daki devletlerin gelişimleri kısım kısım farklı bir süreç izlemiştir. Yunanistan, 1952'den beri NATO'nun ve 1981'den beri de Avrupa Birliği'nin üyesidir. Yunanistan ayrıca, Eurozone ve Batı Avrupa Birliği'nin de üyesidir. Slovenya 2004'ten beri Avrupa Birliği'ne üyedir. Bulgaristan ve Romanya da 2007'de Avrupa Birliği bünyesine katılmışlardır. Türkiye, 1963'te Avrupa Birliği üyeliği için başvurmuş, 2005'te de üyelik görüşmelerine başlama hakkı elde etmiştir. Hırvatistan ve Makedonya, 2005 yılında Avrupa Birliği üyeliğine adaylık statüsü kazanmıştır. Karadağ ve Sırbistan da Avrupa Birliği üyeliği konusunda girişimleri olan diğer Balkan ülkelerinden biridir.
17 Ekim 2007 tarihinde Hırvatistan, 2008-2009 süreci için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine kabul edilmiştir. 2004 yılında Bulgaristan, Romanya ve Slovenya devletleri NATO'ya üye olmuşlardır. 2006 yılında Karadağ, Sırbistan-Karadağ federasyonundan ayrılmıştır. Bu ayrılık, birçok dünya devletinde Balkanlar'da yeni siyasi ve sosyal sıkıntıların sebebi olarak düşünülmüş olsa da herhangi bir sıkıntı yaratmamıştır. Kosova, 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlık ilanı sonrasında, en son Afrika ülkesi olan Çad 2 Haziran 2012 tarihinde Kosova'nın 17 Şubat 2008'de tek taraflı olarak ilan ettiği bağımsızlığını resmen tanıyan 91. ülke olmuştur. 2 Haziran 2012 itibarıyla, Kosova Cumhuriyeti, 91 ülke tarafından tanınan bir cumhuriyettir. Bu tanıma süreci sürekli gelişerek devam edecek bir seyir izlemektedir. Arnavutluk ve Hırvatistan, 1 Nisan 2009 tarihinde NATO'ya katılmışlardır.
Balkanlar'ın 19. yüzyıldaki son dalgalanmalar devrine girmesi, Birinci ve İkinci Balkan Savaşı'nı hazırlamış ve bu savaşlar sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği ortadan kalkmıştır. Bu süreçlerde ciddi zararlardan birini Balkan Türkleri yaşamışlardır. Balkan Savaşları'nın yüz yılı civarında, Balkanlar'daki Türk nüfusu çok ciddi bir kayba uğramış, Türkleri azınlık hâline getiren süreçler yaşanmıştır. Bugün Türkler Balkanlar'da (Türkiye toprakları hariç tutulursa); Sırbistan'da %0,26;Kosova'da %4,5; Makedonya'da %3,9 ila %9,8; Yunanistan'da (Batı Trakya ve Ege Adaları'nda) %2 dolayında; Bulgaristan'da alt sınır olarak %9,5; Balkanlar'ın uçlarındaki Romanya'da %1 dolayına civarlarında bir nüfus oranlarındadırlar. Osmanlı devrinde birçok bölgede nüfus oranı olarak üstün olan Türk nüfusunun büyük kısmı, 1912 yılı civarıyla beraber hızla Türkiye'ye akmıştır.
Bosna-Hersek, Osmanlı Devleti'nden 19. yüzyıl sonlarında ani bir ilhakla koparılıp Avusturya-Macaristan'a dâhil edilmişti. Bu süreçten günümüze dek Bosna-Hersek ve Boşnaklar, oturmuş bir sisteme ve düzene sahip olamamışlardır. Son Yugoslavya savaşındaki katliamların yaralarını bugün bile sarmaya çalışan ülke, yasal olarak iki; fiilen üç parçalı bir idari yapıdadır. Sırbistan, Yugoslavya kurulana dek, Osmanlı devrinden beri büyüyegelen bir devlet yapısı hâlinde olmuştu. Yugoslavya'nın parçalanması ile yaşanan süreçler sonucunda kendi içinde yaşanan son çatışmalar ve savaşlarla şu an, en küçük sınırlarına yaklaşmıştır. Kuzeyindeki Voyvodina özerk bölgesi de bağımsız olur ise Sırbistan, Osmanlı İmparatorluğu'nda bağımsızlığını ilan ettiği dönemdeki sınırlarına çekilmiş, ilk sınırlarına geri dönmüş olacaktır. Karadağ, Yugoslavya'nın parçalanması akabinde Sırbistan ile hareket etmişti. Son süreçte bağımsızlığına kavuşarak yeni bir devlet oldu. Hâlihazırda, ülke olarak oturma evresindedir. Son bağımsız ülke Kosova, dünya siyaset arenasında lobiler arası çalışmalarla kalıcı bir konum elde etme çabasındadır. Bu son süreçte Sırbistan ve onun ardındaki Ortodoks camia ile Batı dünyası ve Türkiye, iki ayrı kutup gibidirler.
Yunanistan, kuzeybatı kısımlarındaki Arnavut azınlık ve kuzeydoğusuyla adalarındaki Türk azınlık ile, kuruluşundan itibaren mücadele içindedir. Kuruluşundan itibaren Türkleri sürekli kontrol altında tutmakta ve anayasal olarak da kabul etmemektedir (Türk yerine Müslüman Helen tabiri).Batı Trakya'nın Lozan Antlaşması ile resmen Yunanistan'a bırakıldığı günden beri Batı Trakya Türk Azınlığı (BTTA)'nı Türkiye'nin Yunan topraklarındaki doğal uzantısı olarak gören Yunan yönetimleri Azınlık'ı potansiyel bir tehdit ve tehlike olarak değerlendirmişler; bu çerçevede şekillendirdikleri Azınlık politikalarıyla da BTTA'nı göçe zorlamak, bu mümkün olmadığı takdirde de Türk toplumunu asimile etmek hedeflerini gütmüşlerdir. Batı Trakya Türk Azınlığı 1920'li yıllarda Batı Trakya nüfusunun %65'ini oluştururken, günümüzde bu oran %30'lara gerilemiştir. Ülkedeki çeşitli olumsuz politik çalışmalar yurt dışına göçe sebep olmuş, Yunanistan'daki Türk nüfusu azalmıştır. Aynı şekilde, Kuzeybatıda Arnavutluk sınırlarındaki Arnavut nüfus konusunda da bazı politik sıkıntılar vardır.
Bulgaristan yönetimi, 1980'lerde ülkede azımsanmayacak bir nüfus oranına sahip Türklerle şiddet, asimilasyon gibi yöntemlerle uğraşmış, bu nüfusun haklardan mahrumiyetine veya göç etmesine (Türkiye'ye) sebep olmuştur. Avrupa Birliği tam üyeliği gibi 2000'li yılların süreciyle beraber, ülkedeki Türk nüfus biraz rahatlamış gibidir.
Yunanistan ekonomik krizi
2011 yılında başlayan ve günümüzde (2012) de etkisi devam eden, Yunanistan'da olan ekonomik derin kriz; Yunan hükûmetinin borç krizidir. Yunanistan'da hükûmetin borçlanması ve bu borçları ödeyememesinden kaynaklanmıştır.
Kriz sırasında eski başbakan Yorgo Papandreu görevden ayrılmış ve yeni bir hükûmet kurulmuştur. Ülke, IMF'den ve Avrupa Birliği'nden yardım istemiştir. 2010-2012 Yunanistan protestoları başlamıştır. Ülkede işsiz sayısı rekor düzeye çıkmış, geçinememe yüzünden ırkçılık artmıştır.
Demografi
Balkanlar, üzerinde birçok millet ve dinin yaşadığı bir coğrafi bölgedir. Topraklarının tamamı Balkanlar’ın sınırları içinde olan Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya ve Yunanistan ülkelerinde yaşayanların toplam nüfusu 28.809.213’tür. Bu sayıya, topraklarının bir kısmı Balkanlar’da yer alan ve Balkan ülkesi sayılan Sırbistan, Hırvatistan, Slovenya, Romanya, Türkiye ve yine Balkanlar'da bir parça toprağı bulunan, ancak tarihi, kültürel, siyasi nedenlerle Balkan ülkesi sayılmayan İtalya’nın ilgili kısımlarındaki nüfus eklendiğinde, Balkanlar’da yaşayan insanların toplam nüfusu 48.437.687 olmaktadır.
| Ülke | Balkan yüzölçümü (km²) | Notlar | Balkan nüfusu |
|---|---|---|---|
 Yunanistan | 131.957 | 10.783.748 | |
 Türkiye | 23.726 | [f] | 11.224.439[f] |
 Bulgaristan | 110.879 | 7.153.784 | |
 Sırbistan | 55.965 | [d] | 5.207.777[d] |
 Bosna-Hersek | 51.197 | 3.517.414 | |
 Arnavutluk | 28.748 | 2.889.167 | |
| Kuzey Makedonya | 25.713 | 2.071.278 | |
 Kosova[ğ] | 10.887 | 1.771.604 | |
 Hırvatistan | 31.009 | [c] | 1.725.656[c] |
 Romanya | 15.570 | [ç] | 885.544[ç] |
 Karadağ | 13.812 | 622.218 | |
 Slovenya | 5.421 | [e] | 299.644[e] |
 İtalya | 295 | [f] | 285.414[f] |
Dil
Balkanlar, çeşitli kültürlerin bir arada yaşandığı bir bölgedir. Burada birçok din, millet yaşar. Söz konusu konuşulan çok sayıda dil de Balkanlar’ın çeşitli kısımlarında duyulur. Balkan topraklarında yaşayan milletlerin yayılımı ile devlet sınırları denk değildir. Bu yüzden bir dil, tek bir devlet sınırı içinde konuşulmaz; komşu birkaç devlet içinde aynı dil konuşuruna rastlanabilir. Bu yüzden Balkanlar’da yaşayan milletlerin toplam nüfuslarının tespit edilmesi kolay değildir. Balkanlar’da konuşulan diller konuşurlarının sayıları ortalama alınarak şu şekilde sıralanabilir: Yunanca, Türkiye Türkçesi, Bulgarca, Sırpça, Arnavutça, Boşnakça, Hırvatça, Makedonca, Rumence, Romanca, Karadağca, Pomakça, Slovence, İtalyanca, Gagavuz Türkçesi, Ulahça, Yahudi İspanyolcası, Kırım Tatarcası, İstriotça, İstro-Romanca, Megleno-Rumence. Bölge coğrafyasında, yukarıda sayılan diller, kendi ağız grupları ile beraber konuşulurlar.
Not: İtalik yazılan ülke topraklarının Balkan sınırlarında olan kısmı ölçüme katılmıştır, ülke yüzölçümünün tamamı hesaplanmamıştır.
Din
Bölgenin yerleşik dinleri Hristiyanlık (Ortodoks ve Katolik) ve İslam dinleridir. En kalabalık din grubunu Ortodokslar oluşturur. Yunanlar, Sırplar, Bulgarlar, Rumenler, Makedonlar ve Karadağlılar Ortodoks kilisesine bağlıdırlar. Arnavutlar içinde küçük ir kesim de Ortodoks inancı içindedir. Balkanlar’da ikinci büyük din grubunu Müslümanlar oluşturur. Türkler, Arnavutlar (Büyük kısmı), Boşnaklar, Pomaklar, Goralılar, Tatarlar da bölgede Müslüman inancına sahip gruplardır. Üçüncü din grubunu Katolikler oluşturur. Bu inanç grubuna Macarlar, Slovenler, Hırvatlar dâhildir. Arnavutlar arasında da Katolik vardır. Sözü edilen büyük ve yaygın dinler dışında Yahudilik, bölgede bazı küçük kesim veya yerleşim yerlerinde inanırlara sahiptir.
Hristiyanlığın Ortodoks kolu Balkanlar’ın birçok ülkesinde yaygındır. Bu yaygınlık özellikle yarımadanın güneyinde ve doğusunda daha yoğundur. Bazı ülkelerde de bir kesimin dinidir. En büyük din grubu Ortodoks olan ülkeler şunlardır:
- Bulgaristan (İslam da ikincil belirgin.)
- Karadağ (İslam da ikincil belirgin.)
- Kuzey Makedonya (İslam da ikincil belirgin.)
- Romanya
- Sırbistan
- Yunanistan (İslam da ikincil belirgin.)
Balkan topraklarına Osmanlı Türkleri tarafından yayılan Müslümanlık, bölgenin güney kesiminde yaygındır. Kuzey yarısında oldukça seyrektir. En büyük din grubu Müslüman olan ülkeler şunlardır:
- Arnavutluk (Ortodoksluk da ikincil belirgin.)
- Bosna-Hersek (Ortodoksluk da ikincil belirgin.)
- Kosova
- Türkiye
Yarımadanın kuzey kesiminde çoklukla yayılan Katolikliğin en büyük din grubunu oluşturduğu ülkeler şunlardır:
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Bigorski Manastırı
(Kuzey Makedonya) -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Siyaset ve ekonomi
Günümüzde Balkan ülkelerinin tümü cumhuriyettir. Ancak, II. Dünya Savaşı’na kadar Türkiye dışında kalan ülkelerin tamamı monarşi ile yönetilmişlerdir. Romanya ve Bosna-Hersek yarı başkanlık sistemine, diğer ülkeler parlamenter cumhuriyettirler. Bütün ülkelerde açık serbest piyasa ekonomisi hâkimdir.
Slovenya, Hırvatistan ve Yunanistan’da 12.000 $ üstü gelir, diğer ülkelerde 4.000 -12.000 $ dolayı gelir söz konusudur. Balkan ülkelerinin çoğu, daha önceleri Doğu Bloku sisteminde bir ekonomik yapıya sahiptiler. Türkiye yıldan yıla artan bir ekonomik gelişme göstermiştir. Sadece Yunanistan ekonomisi 2012 yılında gerilemiştir. Bu ülke ekonomisinin 2013 yılında büyüme gerçekleştireceği düşünülmektedir. Kişi başına düşen (Satın alma gücü paritesi) Slovenya ve Yunanistan’da (25 $ üstü) en yüksektir. Bunu Hırvatistan (20 $ üstü); Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Karadağ, Sırbistan, Makedonya (10-15 $); Bosna-Hersek, Arnavutluk ve Kosova (10 $ civarı) takip eder.
1980’lerin sonlarında dünyada yaşanan gelişmelere paralel Balkanlar coğrafyasında meydana gelen rejim değişiklikleri ile hem demokrasiye hem de serbest piyasa ekonomisine geçiş yaşanmıştır. Bu tarihe kadar, Batı Avrupa’daki ekonomik kalkınma modelinden farklı bir sisteme sahip olan bölge ülkeleri, bugün temel dış politika hedeflerinden biri hâline gelen AB’nin temelleri atılırken de doğal olarak bu yapılanmanın dışında kalmıştır. Rejim değişikliğinin hemen ardından ise yüzlerini Batı’ya dönerek, mevcut devletler sistemindeki yeni yerlerini almışlardır. Bu kapsamda, bölge ülkelerinin geçirdiği değişim ve dönüşüm sürecinde ABD ve AB belirleyici aktörler olarak ön plana çıkmış; IMF, Dünya Bankası ve NATO gibi uluslararası örgütler yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Gelinen noktada Balkan ülkeleri, 20 yıllık bir süreç içerisinde hem NATO ve AB üyesi olmuş (veya üyelik yolunda ciddi mesafe kat etmiş); hem de dünya politik ekonomisinde önemli bir jeoekonomik geçiş noktasını temsil etmeye başlamıştır.
Son dönemde bölge ülkelerinin gerek kendi iç ekonomi-politik yapılarının iyileştirilmesinde gerekse dış pazarlara açılmada ciddi adımlar attığı görülmektedir. AB’ye uyum çerçevesinde birçok yasa çıkartılmış ve reformlar gerçekleştirilmiştir. Avrupa’da kurumlar vergisinin en düşük olduğu ülkeler bu coğrafyada yer almaktadır. Henüz AB üyesi olmamalarına rağmen Kosova ve Karadağ para birimi olarak Avro’yu kullanmaktadır. Vergi muafiyetleri, sübvansiyonlar ve bürokrasinin azaltılması gibi devlet tarafından sağlanan teşvikler; ikili ve çok-taraflı serbest ticaret anlaşmaları ve özelleştirmeler bir taraftan yabancı yatırımcıların iştahını kabartırken diğer taraftan da söz konusu ülkelerin ekonomik kalkınması için önemli sıçrama taşlarını oluşturmaktadır. 20. yüzyıl boyunca sürekli çatışmalarla anılmış olan Balkanlar coğrafyası, günümüzde dünya politik ekonomisinin en yeni ve umut vadeden pazarlarını temsil etmektedir. 1990’larda yaşanan rejim değişikliği ile serbest piyasa ekonomisine geçen bu ülkeler, süreç içerisinde hızla gerçekleştirdiği reformlarla yatırımcılar için görece uygun bir zemin sunacak hâle gelmişlerdir. Bu kapsamda, kurumsal yapılanmalarını büyük ölçüde tamamlamış, yatırımcılar karşısındaki bürokrasiyi azaltmış, ticari mevzuatı sadeleştirerek hukuki yapısını bu yönde yeniden düzenlemiştir. İlaveten ikili ve çoklu serbest ticaret anlaşmaları ile vize muafiyeti anlaşmaları imzalama yoluna gitmiştir. Dünyanın ekonomik ağırlık merkezinin yer değiştirdiği günümüzde Balkanlar, jeoekonomik tartışmalar açısından kilit konumda bulunmakta; dolayısıyla bölgenin ekonomik istikrarı büyük bir hinterlandı doğrudan ilgilendirmektedir.
Ülkelerdeki ekonomik gidiş
Sırbistan’ın 2009 yılı verilerine göre GSYH’si 43 milyar dolara ulaşmıştır. Kişi başına millî geliri ise 5.6 bin dolar civarındadır. Ülkede, AB ile bütünleşme yolunda kararlı bir ekonomik program uygulanmaktadır. Yapısal reformlar başlığı altında bugüne kadar çıkardığı yasalar ciddi sayılara ulaşmıştır. Ülkede ticari mevzuat sadeleştirilmiş, bürokrasi azaltılmış ve en son Türkiye ile vize muafiyeti ve serbest ticaret anlaşmaları imzalanmıştır.
Hırvatistan’ın ekonomisi ise 2001-2008 yılları arasında ortalama %4,4 büyümüş; GSYH’si 63 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir. Ülkenin, 2005’te başlayan tam üyelik müzakereleri süresince, siyasi ve ekonomik politikalarını Avrupa Birliği ile uyumlandırma çalışmaları yapmış, kurumsal yapısında düzenlemeler gerçekleştirmiştir. Ayrıca, coğrafi konumu itibarıyla de bölge ülkelerine kıyasla oldukça avantajlı durumdadır. Zira Hırvatistan 1777 km ile Adriyatik’e en uzun kıyısı olan ülkedir. Bu noktada, Türk firmalarının Hırvatistan’daki yatırımları içerisinde ülkenin kıyı şeridindeki turizm tesislerinin büyüklük açısından ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
Bosna-Hersek, her ne kadar ülke ekonomisinin istikrarı için gerekli kurumlar AB, NATO, BM, ABD gibi uluslararası aktörlerin teknik ve finansal desteği ile ayakta duruyor olsa ve işsizlik rakamı %45 gibi astronomik seviyelerde dolaşsa da, ülkenin serbest piyasa ekonomisinin sağlıklı işleyebilmesi için dikkate değer çabalar göstermiştir. Ülkenin, siyasi alanda üçlü mekanizma toplantıları başlatması, ekonomik olarak eğitim kurumları (iki üniversite), altyapı çalışmaları, Ziraat Bankası faaliyetleri, çeşitli fabrika yatırımları (kâğıt ve soda fabrikası) şeklinde Türkiye ile büyük sayılabilecek ilişki düzeyi vardır. Ayrıca Bosna-Hersek Havayolları’nın %49’u Türk Hava Yollarına aittir.
Kuzey Makedonya ise bölgede yatırımcıları bekleyen önemli bir ekonomik potansiyel barındırmaktadır. Bilhassa Türk yatırımcılar için cazibe merkezi konumunda olan bu ülkede, 250’yi aşkın Türk firma faaliyet göstermektedir.
Bulgaristan ekonomisi, 2012 yılı itibarıyla iyi sayılamayacak bir durumda belirtilmektedir. Bulgar analist Ivan Krastev’e göre, Bulgaristan 20 yıllık büyük umutların ardından Yunanistan gibi kötü durumda olabilir. Uzun zaman öne ülkede ekonomi ve Avro krizi yaşanmış, işsizlik %12’nin üstüne çıkmıştı. 2011 yılında Bulgaristan’da yıllık ekonomik büyüme %1,7 olmuştur. 2008 yılındaki resmî verilere göre ülke ekonomisinin %30 kadarı kayıt dışıdır ve ülke, Avrupa Birliği’nin en fakir ülkesidir.
Balkanlar’da turizm denildiğinde ilk akla gelen ve bu sektörde en hızlı büyüyen ülkelerden biri olan Karadağ da son dönemde yatırımcılar açısından oldukça ilgi görmektedir. IMF, Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası üyesi olan, AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü ile ise üyelik müzakerelerine devam eden bu ülke, son dönemde özellikle ulaştırma projeleri ile dikkat çekmektedir. Bu anlamda ülkenin en büyük yatırım projesi 7 ülkeden geçmesi planlanan Adriyatik-İyonya otoyoludur.
Kosova, uluslararası sistemde tam bir aktör hâline gelememiş ve bu yönüyle devlet inşa sürecini henüz tamamlayamamıştır. Söz konusu durum, ekonomik kalkınmanın önündeki en temel engellerden birini de oluşturmaktadır. Kosova’nın sağlıklı bir şekilde piyasa ekonomisine geçişi, dünya devletleri ile ticaret yapabilmesi ve bu şekilde halkın refahının arttırılması ve yoksulluğun giderilmesi yönündeki uluslararası çabalar devam etmektedir. Tanınma sorunu nedeniyle ekonomik anlamda da izole edilmiş olan Kosova’nın Türkiye ile ticari ilişkileri hayati öneme sahiptir.
Yunanistan’ın yıllık büyümesi Kasım 2012 itibarıyla %-1,8 ve kişi başına düşen GSYİH 21.750 $ olmuştur. Altı yıllık durgunluğunda ülke ekonomisi, 2013 sonu itibarıyla mevcut durumundan da küçük hâle gelecektir.
Romanya’da iki yıllık (2010-2011) durgunluk ve tasarrufun ardından ülke ekonomisi 2011’in üçüncü çeyreği itibarıyla %4,4 büyümüştür. Bütün gelirleri, emekli aylıklarını, kiraları, ödeme gücünü geliştirmek için sosyal katılım devam ettirilecektir.
AB’nin 2004 genişlemesi çerçevesinde Birliğe üye olan Slovenya, ekonomik ve ticari ilişkilerini o tarihten bu yana AB’nin Gümrük Birliği politikaları çerçevesinde yürütmektedir. Özellikle makine, elektrik-elektronik ve otomotiv yan sanayinde oldukça gelişmiş bir endüstriye sahiptir. Avrupa pazarlarına yakınlığı ve üretim maliyetlerinin düşük olması ülkeye birçok doğrudan yabancı yatırımın gelmesini sağlamaktadır. Ayrıca, diğer Orta Avrupa ülkeleri gibi turizm cenneti olan Slovenya, turistik tesisleri ve kapasitesi ile bu sektörde de iddialı olduğunu göstermektedir.
Üyelikler
Balkan ülkeleri çeşitli uluslararası üyeliklere sahiptirler. Ülkelerden bir kısmı Avrupa Birliği’ne (AB) üyedirler. Geri kalan ülkeler de üyelik tarihi bekleyenler, adaylar, muhtemel adaylar gibi statülere sahiptirler. Bunun yanında, gümrük statüleri, para alanları, NATO üyeliği gibi düzlemler söz konusudur.
| Üyelik | Statü | Ülke(ler) |
|---|---|---|
| Avrupa Birliği | ||
| Üye | Bulgaristan, Romanya, Slovenya, Yunanistan, Hırvatistan. | |
| Müzakerede | Arnavutluk,Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Türkiye. | |
| Beklenen aday | yok. | |
| Muhtemel aday | Bosna-Hersek, Kosova. | |
| Gümrük birliği üyesi | Türkiye. | |
| Euro Bölgesi | ||
| (€ kullanan) | Slovenya, Yunanistan. | |
| (€ kullanmayan) | Bulgaristan (), Romanya (Ley). | |
| (AB üyesi olmadan € kullanan) | Karadağ, Kosova. | |
| Millî para birimi kullanan | ||
| Arnavutluk (Lek), Bosna-Hersek (Değiştirilebilir mark), Hırvatistan (Kuna), Kuzey Makedonya (Denar), Sırbistan (Dinar). | ||
| Schengen Bölgesi | ||
| (Üye) | Slovenya, Yunanistan. | |
| (Aday) | Bulgaristan,Hırvatistan,Romanya. | |
| Orta Avrupa STA | ||
| (Üye) | Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Sırbistan. | |
| NATO | ||
| Üye | Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Romanya, Slovenya, Türkiye, Yunanistan, Kuzey Makedonya, Karadağ. | |
| (Aday) | Bosna-Hersek. | |
| Korumada | Kosova. | |
| Barış İçin Ortaklık | ||
| Üye | Sırbistan. |
Ulaşım ve turizm
Balkan ülkelerinin kendisine has coğrafi özelliklerine bağlı olarak turizm yapısı da değişkenlik gösterir. Bölgenin deniz kıyısı, düzlük ve göl alanları en çok yaz döneminde yoğundur. Adriyatik ve Ege muhitinde yer alan Slovenya, Hırvatistan, Karadağ, Arnavutluk, Yunanistan ülkelerinin sahil yerleri yurt içi ve yurt dışı turizm etkinliklerinin merkez noktalarıdırlar. Deniz ve göl turizmi dışında, yine bölgenin çeşitli ülkelerinde dağ turizmi de yaygındır. Birçok yerde gelişkin kış turizmi alanları, kayak merkezleri vardır.
Bölge çapında, ülkelerdeki telefon kulübeleri genellikle jetonlu telefonlardır. Posta servisi yeterlidir. İletişim imkânları Slovenya’da, diğer Balkan ülkelerinden daha iyi durumda. 220 volt AC 50 herz yapısına sahip iki delikli silindirik geçmeli priz, Balkanlar’ın tamamında standarttır. Turistler, seyahat güvenliği açısından Arnavutluk, Kosova ve Makedonya’da çatışma, hırsızlık ve halk kargaşası açısından dikkatli olmalıdırlar. Ayrıca, Slovenya ve Sırbistan’da güvenlik endişesi yaratabilecek durumlar, siyasi konularda alınabilecek sert ve hassas tepkilere ilişkindir.
Kara ulaşımı
2000 yılı verilerine göre bölgedeki dokuz ülkede (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Hırvatistan, Makedonya, Romanya, Sırbistan) 140.000 kilometreden fazla ana ve yan yol vardır. 1400 km civarı otoyol hattı mevcuttur. Oysa 1970 ve 1980’lerdeki geliştirme çalışmalarına kadar ülke ağları oldukça engebeli idi ve onarım çalışmalarında ciddi yığılmalar vardır.
Trafik yönü sağdan ilerler. Slovenya ve Sırbistan genelindeki yol standardı üst düzeydedir. Arnavutluk ve Kuzey Makedonya’da belli merkezler arası yollar iyi ancak yol kalitesi yoğun kullanımdan ötürü zayıflamaktadır.Hırvatistan kara ulaşımı bakımından orta-üst sayılabilecek bir seviyededir. Yunanistan’ın kara ulaşımı ağı da geneli bakımından iyi sayılabilir. Kosova’da ana yollar dışındaki karayolları orta seviyededir. Son dönemde yapımına başlanıp Kosova tarafındaki inşaatı hâlen devam eden Arnavutluk-Kosova Otoyolu, Balkanlar’ın bu kesimindeki kara ulaşımına büyük rahatlık getirmiştir. Projenin tamamlanmasıyla Arnavutluk’taki Adriyatik sahili yakınlarından Kosova içlerine kadar otoyol ulaşımı sağlanacaktır. Ekim 2012 itibarıyla ulaşım Kosova ortasına (Suvareka yakınları) kadar sağlanmıştır.
Balkan sahasında demiryolu ağı, 2000 yılında 25.000 km civarında bir uzunluğa sahipti. Bu demiryolu hatlarının %17’si çift şeritli, %40'ı elektrik tesisatlıdır. Yoğunluk, Arnavutluk, Bosna-Hersek ve Kuzey Makedonya’da düşük fakat diğer sistemlerde Avrupa Birliği ortalaması düzeyindedir. Yenileme çalışmaları devam eden bölgede sinyalizasyon ve iletişim teknolojilerinde bazı yenileştirmeler olmuştur.
Deniz ulaşımı
Avrupa’nın ana ulaşım ve taşıma hatlarından olan Tuna, bölge içi gemi taşımacılığını domine eder. Ren-Main-Tuna kanalının 1990’ların başında tamamlanması ile Karadeniz’den Kuzey Denizi’ne doğru ulaşım sağlanır olmuştur. Ancak, ekonomik gerileyiş ve çatışmaların sonucu olarak 2000 yılına kadarki son on yılda trafik, keskin bir düşüş yaşamıştır. Nisan 1999’da Kosova’da yaşanan çatışma sırasında, kilit konumdaki köprülerin tahrip edilmesi sebebiyle Tuna, gemi taşımacılığına kapanmıştı.
Balkanlar’daki aktarım ve geçiş limanları Adriyatik’in Hırvatistan kesiminde konumlanan Rijeka, Zadar, Split ve Ploče; Karadağ kesiminde Bar; Arnavutluk kesiminde Dıraç limanlarıdır. Karadeniz kıyılarındaki ana liman sahaları ise Bulgaristan’da Burgaz ve Varna; Romanya’da Köstence. Ege kıyısındaki Selanik limanı, Yunanistan dışında, Kosova ve Makedonya için de bir çıkış limanıdır. Bütün limanlar için modernleştirme ve geliştirme gereklidir.
Hava ulaşımı
Balkan çapında yaygın bir havalimanı ağı var olup her ülkede uluslararası havalimanı mevcuttur. Havalimanlarında geliştirilme ihtiyacı görülür. Bölgedeki birçok havalimanı için geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Bunlardan birkaçı Makedonya’da Üsküp ve Ohri şehirlerinde gerçekleştirilmiştir. Üsküp Havalimanı için 2010 yılında Türkiye firması TAV tarafından başlatılan yenileme 2011 yılında tamamlanmış, havalimanı 8 Eylül 2011 tarihinde operasyonlara başlamıştır.Ohri Havalimanı yenilemesi de Nisan 2011’de tamamlanmıştır. Kosova’daki Priştine Uluslararası Havalimanı da yenileme kapsamındadır. Türk-Fransız konsorsiyumu yüzde 90 Limak ve yüzde 10 Aeroport de Lyon ortaklığı, Mayıs 2010 tarihinde 20 yıl havalimanını işletme sözleşmesi imzaladı. Yatırımların 2012 yılında tamamlanması öngörülüyor. Yenileme çalışmaları Makedonya ve Kosova dışındaki birçok ülkede de görülür. Slovenya’da Ljubljana Havalimanı ticaret planına göre havalimanı 2017 yılına kadar geliştirilecek. Bu çalışma Haziran 2012’de başlatılmıştır. Hırvatistan’daki Zagreb Havalimanı için 11 Nisan 2012 tarihinde Aeroports de Paris şirketi ile Hırvatistan Hükûmeti arasında 30 yıllık kullanım anlaşması imzalandı. Bosna-Hersek’teki Saraybosna Uluslararası Havalimanı’nda başlayan geliştirme çalışmalarının 2013 yılında bitmesi planlanıyor. Sırbistan’daki Belgrad Nikola Tesla Havalimanı modernizasyonu kapsamında Şubat 2012’de çalışmalar başlatılmıştır. Türkiye’deki Atatürk Havalimanı’nda TAV Havalimanları, Dış ve İç Hatlar Terminali ile otoparkta yolculara sunulan konfor ile hizmet kalitesinde ve hava yollarına sağlanan hizmette ivme yaratmak amacıyla Şubat 2010’da da yeni bir genişletme projesi gerçekleştirildi. İstanbul Atatürk Havalimanı, mimarisi, yolcu akış hızı ve sunduğu hizmet kalitesiyle sadece Türkiye'nin en büyük havalimanı değil, aynı zamanda tüm Avrupa'da önemli havalimanlarından biri konumunda bulunuyor.
Alışveriş ve tüketim
Euro, Kuna, Değiştirilebilir mark, Dinar, Denar, Lek, , Ley bölgede kullanılan para birimleridir.
Balkan çapındaki alışverişte giyim, el yapımı ve mücevherat, önde gelir. Ülke içi veya ülkeler arası kara ulaşımında otobüs hatları vardır ve bunlar iyi durumdadırlar. Demiryolu ulaşımının kalitesi kesime göre değişiklik gösterir.
Balkanlar’ın çok kültürlü yapısının sonucu olarak bölgede çeşitli kültür ögeleri vardır. Bölge yemek ve pişirme kültürü, çeşitli mutfakların birleşiminden oluşmuştur. Yemek bölge genelinde ucuzdur. Bölgede su rezervleri iyi düzeydedir. Suların büyük kısmı içilebilirdir ama paketlenmiş su satışı da yaygındır. Alkol kısıtlamaları yoktur. Bunun yanında Müslüman nüfusun yaşadığı kesimlerde alkole karşı tutum görülebilir.
Kültür yapısı
Edebiyat
Balkanlar’da çok kültürlü yapı içerisinde, her kültür-dil dairesi içinde çeşitli edebî faaliyetler yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Bu şekilde oluşturulan eserler, ilgili dilin edebiyat dünyası içinde yer almışlardır. Bazı eserler ise, yazıldığı dilin dışında başka bazı dillere de çevrilmiş, Nobel Edebiyat Ödülü gibi ödüller kazanmıştır. Bugünkü Balkan edebiyatı, dil ağacının beş ayrı kolunda yer alan sekiz millî dil ile yazılır. Bu edebiyatı anlamada, Nikos Kazancakis’in “Zorba”sı, Ivo Andrić’in “Drina Köprüsü” adlı meşhur eseri, Yaşar Kemal’in “İnce Memed”i, Fahir İz’in “An Anthology of Modern Turkish Short Stories” adlı antolojisi, Ismail Kadare’nin “Kronikë në gur” (Taştaki Kronik) eseri, Aleksandros Kotzias’ın “Jaguar”ı, “An Anthology of Romanian Women Poets” (Adam J. Sorkin, Kurt W. Treptow) adlı antoloji, Elisaveta Bagryana’nın “Penelope of the Twentieth Century” eseri, Hristo Boyçev’in “Albay Kuş’u yardımcı olabilir.
Mantık kurgusunu sempatik bir şekilde gösteren ‘kültürel kavşak’, ‘köprü’ tabirleri Balkanlar için edebiyatta en çok kullanılan mecazların başında gelir. Söz konusu mecazlar, bölgeye bir kimlik verir. Balkan edebiyatını açıklamada “dil” ölçüt olarak koyulursa, hata kaçınılmaz olur. Slav dilleri ve dil bilimi yani ‘Balkan dil birliği’ içinde yer alan belirsiz konuşur, okur veya edebiyatta yer alan kişi ve Balkanlar’daki bütün dillerde paylaşılan yüzlerce Türkçe alıntı kelimenin dışında, Balkan dilleri bugün hâlâ yanlış yolda, yabancı ve zordur. Balkan edebiyatı içinde yer alan bazı edebiyatçılar aşağıda belirtilmiştir.
Arnavut edebiyatçılar:
Boşnak edebiyatçılar:
Bulgar edebiyatçılar:
Hırvat edebiyatçılar:
Macar edebiyatçılar:
Sırp edebiyatçılar:
Sloven edebiyatçılar:
Türk edebiyatçılar:
- Avni Engüllü
- Enver Baki
- Fahri Kaya
- Hacı Ömer Lütfü
- Hasan Mercan
- Necati Zekeriya
- Nusret Dişo Ülkü
- Süreyya Yusuf
- Yahya Kemal Beyatlı
- Zeynel Beksaç
Yunan edebiyatçılar:
Müzik
Balkan ülkelerinde yapılan müziğin bölge içinde ortak özellikleri vardır. Balkan müzikleri hareketli ve armoni zenginliği açısından, farklı bir zevk verir. Buna, etnik bir müzik türü de denebilir. Balkanlar’ın hemen hemen tüm ülkelerinde kulağa hitap eden melodiler çok benzer ve coşkuları da aynıdır. Balkan müziğinde Rumeli Türk müziğinin etkisi de vardır. Bunun gibi küçücük etnik grupların renkliliklerini kattıkları koca bir oluşumdur. Dikkat edilirse, yeryüzünün ürettiği müzik birikimlerinin içinde kendini hemen belli eden, hem melodilerinin hem de bunları yorumlayış biçimlerinin çok net karakteristikleri olan bir müzik geleneğidir. Bu özel oluşumun temelinde kabaca, geçmişi Hristiyanlık öncesi döneme denk gelen Slav geleneğiyle Doğu Roma ve Osmanlı’dan ögelerin bir bileşimi yer alır. Slav geleneği, Yunan ögeleri ve Osmanlı ile Bizans’ı kapsayan Anadolu renkleri, özgün bir etkileşim ile bugün Balkan müziği denilen zengin müzik birikimini oluşturmuştur.
Balkan müziği, Türk kültürüne çok yakındır. Yıllarca aynı topraklarda yaşandığı ve benzer kültürler paylaşıldığı Balkan ve Doğu Avrupa ülkelerinin olduğu kadar, Türkiye’deki Çingenelerin de müziği budur. Balkanlar’daki müzik, Avrupa’nın geri kalanından epey farklılık göstermiştir çünkü Balkan halklarından hepsinin Osmanlı İmparatorluğu ile kültürel geçmişi mevcuttur ve bu müziğin en önemli özelliği karmaşık ritmidir.
Mutfak
Balkanlar’ın genelinde belli oranda ortaklıklara sahip bir mutfak kültürüdür. Bu mutfak içinde Balkan ülkelerinin kendisine ait özellikleri vardır ve Akdeniz mutfağından etkilenmiştir. Balkan yemek kültürü Türk, Yunan, İtalyan, Avusturyalı, Macar ve yerel yemek ve pişirme kültürlerinin karışımıdır. Kültürel kimliğin ortaya koyulmasında Balkan mutfağının ciddi bir form olabileceği öne sürülmüştür. Bu mutfakla ilgili iki görüş vardır: 1) Balkan bölgesinde yaygın şekilde paylaşılan bir beslenme yapısı vardır. 2) İnsanlar benzer temel yiyecekleri tüketir. Alexander Kiossev’e göre Balkan kimliğinin varlığını ispat etmek için en az iki yol var; ırk özellikleri ve mutfak. Kiossev’e göre, Balkanlar’ın dışında bulunan bir Balkanlı, başka bir Balkanlı kişiyi yüz özellikleri, yürüyüş tarzı ile genellikle tanır. Mutfak, birçok Balkanlı için bir diğer paylaşılan şeydir.
Kültürel etkileşim
Balkanlar’da yaşamış olan ve yaşayan birçok millet, birbirleri ile değişen derecelerde etkileşim içinde olmuşlardır. Bu etkileşim ortak hayat, evlenme, göç, savaş gibi çeşitli olaylarla kurulmuş ve günümüze gelmiştir. Bölgede birçok millet ve bunların kültürel özellikleri içinde bazı kültürler daha baskın olmuşlardır. Bölgede tarihten günümüze dek Slav kültürü, Türk kültürü, Yunan kültürü ağırlıklı yapılar oluşmuştur. Balkan kültürü olarak da belirtilen bu kültür, belli başlı kültürlerin beraberliğinden, harmanından ortaya çıkmış, bugüne ulaşmıştır.
Kültürel etkileşimin temel taşıyıcısı olan dil, bölgedeki birçok millet üzerinde etkileşimi sağlamıştır. Bu kültürel etkileşimde Türkçe, Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgede idaresini kurduğu 14. yüzyıldan itibaren merkezî bir yere sahiptir. Türkçe, bölgedeki birçok dili etkilemiştir.
Türkçe, bugün yaşayan dillerin en yaşlılarından biridir ve bu tarih derinliği yanında mekânca da geniş bir coğrafyaya sahiptir. Türkçenin konuşucuları, bu geniş tarih ve coğrafya diliminde birçok devlet kurmuşlar, komşuluklarında yer alan kavimlerden birçok bilgi öğrenmişler ve komşularına da birçok bilgi öğretmişlerdir. Türklerin komşularına öğrettikleri ile komşularından öğrendikleri bilgilerin adları, Türkçe ile ona komşu olarak yaşayan başka diller arasında, oldukça zengin bir söz alışverişine yol açmıştır.
Diğer dillerdeki yer adları
Balkanlar’da Miladın öncesindeki yıllardan başlayıp çeşitli yoğunluklarla gelişen, Osmanlı devri ile beraber de kökleşen Türk özellikleri, bugün Balkan Türkleri dışında, Balkanlar’da yaşayan diğer halklarda da çeşitli şekillerde görülmektedir. Türkçenin dışında, söz konusu Balkan dilinde kullanılacak kadar içselleşen Türkçe yer adları, bu izlerden birisi sayılır. Balkanlar’da yerleşim birimleri ve yerlerin adlarının Türkçe isimleri, 600 yıl civarındaki siyasi ve sosyal gelişimler olarak oluşmuştur. Burada sözü edilen durum ise, Türkçede kullanılan şekillerden bağımsız olarak, ilgili dilde yaşıyor olmasıdır. Osmanlı İmparatorluğu XX. yüzyıl başlarında Balkanlar’daki topraklarını kaybetti. Bu dönem sonrasında Balkanlar’ın muhtelif bölgelerinde çeşitli devletler kuruldu. Bu devletler, ilgili bölgede egemenliği ele geçiren milletin idaresi şeklinde gelişmiştir. Osmanlı egemenliği sonrasında Balkanlar’da kurulan bu devletlerin yeni idareleri tarafından Osmanlı dönemi toponimlerinin (yer adlarının) bir kısmı değiştirilmiştir. Bu değişiklikler, her bölgede, egemenliği ele geçiren milletin dili veya kültürü yönünde olmuştur. Böylece Balkanlar’da yaşayan milletlerin dillerinde (Türkler dışında) değiştirilmiş yeni toponimler kullanıma girmiş, eski bilgi zamanla hafızalardan silinmiştir. Sonuçta yüzyıllarca kullanıldıktan sonra diğer milletlerce değiştirilen bu toponimler Türk dilinde kalmış, Osmanlı Türkçesinden miras olarak Türkiye Türkçesine gelmiştir.
Söz konusu Balkan dilindeki şekilleri ile yer adlarına örnek için Sırbistan’da Ada, Adakale, Alibunar, Bor, Kula, Majdanpek, Novi Pazar, Ćuprija, Surduk; Makedonya’da Demir Hisar, Demir Kapija, Kumanovo; Bosna-Hersek’te Sarajevo, Tuzla, Odžak, Čardak; Hırvatistan’da Bakar; Arnavutluk’ta Bayram Curri, Kepenek, Ahmetaj, Elbasan; Bulgaristan’da Harmanli, Kırcaali, Kazanlık, Kula, Pazardzik, Durankulak, Pamukci; Karadağ’da Mahala, Virpazar, Kazanci, Timar, Han, Kula; Kosova’da Türkçe dışındaki şekillerde Elezhan, Ferizaj, Mamusha; Romanya’da Teleorman, Baba Ana, Azaplar, Tuzla, Topalu, Saraiu, Techirghiol, Babadag, Beştepe şeklindedir.
Balkan dillerindeki alışveriş
Türk dili ile Macar dili etkileşiminde Türkçedeki Macarca alıntılar varos “şehir” > varoş “şehirlerin sur dışı mahallesi” gibi birkaç kelimeyle sınırlıdır. Macarcadaki Türkçe ögeler ise çeşitli dönemlerde olmuştur. 15. yüzyıla kadar Macarcaya geçen 485 kelime uzun uzun müzakere edilmiştir. Macarcaya Osmanlı döneminde 1312 kelime yanında, 402 şahıs adı ve 224 yer adı bulunmaktadır. Rumencede 1700-3000 arası Türkçe alıntı, Güney Slavlarının dillerinde (Sırp-Hırvatça) 8742 Türkçe kelime alıntılandığı belirtilmiştir. Bulgarcada en az 3500 Türkçe alıntı vardır. Bulgarların yeni dili olan Bulgar Slavcasından Türkçe çete, gocuk, kuluçka gibi birkaç söz geçmiştir. Arnavutçadaki Türkçe unsurları gösteren bir sözlükte varyantlarıyla birlikte 4078 madde yer alır. Olivera Yaşar-Nasteva’nın Makedoncadaki Türkçe unsurları değişik yönleriyle inceleyen eserinde, 3089 Türkçe söz yer almaktadır.
Yunanca ile Türkçe etkileşiminde Türkçedeki Yunanca unsurların sayısı çeşitli yayınlarda 347-900 arasında belirtilmiştir. Yunancadaki Türkçe unsurların sayısı ise K. Kukkidis’e göre 3000 ve P. Georgidas’a göre 1968’dir.
Ayrıca bakınız
Notlar
| Wikimedia Commons'ta Balkanlar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- a. ^ “Balkan” sözünün dünya dillerindeki kullanımına dair bazı örnekler şöyledir: Almanca: “Balkanhalbinsel”; Arapça: “البلقان” (El Balkan); Arnavutça: “Ballkan”; Beyaz Rusça: Балканскі паўвостраў (Balkanski pauvostrau); Boşnakça “Balkan”; Bulgarca: Балкански полуостров (Balkanski poluostrov); Çekçe: “Balkán”; Farsça: “بالکان” (Balkan); Felemenkçe: “Balkan”; Fince: “Balkan”; Fransızca: “Balkans”; Hırvatça: “Balkan”; İngilizce: “Balkans”; İrlandaca: “Na Balcáin”; İspanyolca: “Península Balcánica”; İtalyanca: “Balcani” ve “Penisola Balcanica”; İsveççe: “Balkanhalvön”; İzlandaca: “Balkanskaginn”; Katalanca: “Balcans”; Lehçe: “Bałkany”; Letonca: “Balkānu pussala”; Litvanca: “Balkanai”; Macarca: “Balkánnal” ve “Balkán-félsziget” (Ayrıca “Délkelet-Európa”); Makedonca: “Балкан” (Balkan); Moğolca: “Балканы хойг” (Balkanı Hoyg); Norveççe: “Balkan”; Portekizce: “Balcãs” ve “península Balcânica”; Portekizce (Brezilya): “Bálcãs” ve “península Balcânica”; Rumence: “Balcani”; Rusça: “Балка́нский полуо́стров” (Balkanskiy Poluostrov); Sırpça: “Балкан” (Balkan); Slovakça “Balkánsky polostrov“; Slovence: “Balkan”; Takalotça: “Balkan”; Ukraynca: “Балка́нський півострів” (Balkans’kiy pivostriv); Urduca: “بلقان” (Balkan); Vietnamca: “Balkan”; Yunanca: “Βαλκάνια” (Balkania).
- b. ^ Balkan coğrafyasının sınırları hakkındaki haritalardan birkaçı: Topoğrafik harita, Balkanlar’da toprağı olan ülkeler haritası. Bölgenin toplam yüzölçümü 504.884 km²’dir (bk. “Ülkeler”).
- c. ^ Hırvatistan’ın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki jupanlıklar (županija) ve belediyeler (opčina) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Tamamı kapsanan jupanlıklar: İstra (2.820 km²), Primorje-Gorski (3.582 km²), Karlovac (3.622 km²), Lika-Senj (5.350,5 km²), Zadar (3.642 km²), Šibenik-Knin (2.939 km²), Split-Dalmaçya (4.534 km²), Dubrovnik-Neretva (1.783 km²). Jupanlık içinde kapsanan belediyeler: Sisak-Moslavina Jupanlığı’nda Donji Kukuruzari (114 km²), Dvor (504,9 km²), Gvozd (212,4), Hrvatska Dubica (131 km²), Lekenik (224,4 km²), Majur (66,72 km²), Martinska Ves (124,7 km²), Sunja (288,2 km²), Topusko (198,3 km²); Zagreb Şehri içinde Novi Zagreb - Zapad (62,59 km²), Novi Zagreb - Istok (16,54 km²), Brezovica (127,39 km²); Zagreb Jupanlığı’nda Klinča Sela (77,6 km²), Krašić (71,2 km²), Kravarsko (85 km²), Orle (57,6 km²), Pisarovina (145 km²), Pokupsko (122), Stupnik (24,87 km²), Žumberak (110 km²). Jupanlık ve belediye sınırları toplamı 31.009,91 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 56.594 km²’dir ve mevcut 31.009,91 km², toplamın %54,8’ini (54,7936353) oluşturur.
- ç. ^ Romanya’nın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki illeri (judeţul) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Tulcea (8.499 km²) ve Köstence (7.071 km²) illerinin toplam yüzölçümü 15.570 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 238.391 km²’dir ve mevcut 15.570 km², toplamın %6,5’ini (6,53128683) oluşturur. Bu illerin toplam nüfusu 971.643’tür. Söz konusu jupanlık ve belediyelerin toplam nüfusu 1.725.656’dır.
- d. ^ Sırbistan’ın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki istatistiksel bölgeler (statistički region) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Belgrad Şehri (3.227 km²), Şumadiya ve Batı Sırbistan (26.483 km²), Güney ve Doğu Sırbistan (26.255 km²) bölgelerinin toplam yüzölçümü 55.965 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 77.474 km²’dir ve mevcut 55.965 km², toplamın %72,2’sini (72,2371376) oluşturur. Söz konusu istatistiksel bölgelerin toplam nüfusu 5.207.777’dir.
- e. ^ Slovenya’nın yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki istatistiksel bölgeler (statistični regija) ve belediyeler (občina) Balkanlar’ın sınırları içindedir. Obalno-kraška (1044 km²), Notranjsko-kraška (1456 km²), Güneydoğu Slovenya (2675 km²), Orta Slovenya’da Dobrepolje (94,9 km²), Ivančna Gorica içinde Ambrus (5,67 km²), Veliki Korinj (7,1 km²), Mali Korinj (3,08 km²) Višnje (5,47 km²), Primča vas (2,25 km²), Brezovi Dol (4,56 km²), Bakrc (0,71 km²), Kamni Vrh pri Ambrusu (2,87 km²), Kal (5,39 km²), Dečja vas pri Zagradcu (2,51 km²), Grintivec (0,87 km²),, Kuželjevac (2,42 km²), Laze nad Krko (1,75 km²), Malo Globoko (0,71 km²), Veliko Globoko (0,85 km²), Male Lese (0,93 km²), Podbukovje (3,62 km²), Krka (1,55 km²), Gradiček (1,56 km²); Aşağı Sava’da Brežice içinde Pristava ob Krki (0,77 km²), Vrhovska vas (1,4 km²), Bušeča vas (1,21 km²), Gorenja Pirošica (1, 79 km²), Dolenja Pirošica (1,2 km²), Vinji Vrh (1,16 km²), Poštena vas (0,58 km²), Brvi (0,38 km²), Stojanski Vrh (2,26 km²), Izvir (1,83 km²), Kamence (0,62 km²), Čedem (0,83 km²), Kraška vas (0,96 km²), Stankovo (0,6 km²), Velike Malence (4,08 km²), Mrzlava vas (2,13 km²), Čatež ob Savi (5,44 km²), Žejno (1,3 km²), Sobenja vas (1,4 km²), Globočice (2,61 km²), Mali Cirnik (1,26 km²), Dobeno (4,11 km²), Cerina (1,13 km²), Dvorce (0,61 km²), Prilipe (1,67 km²), Podgračeno (0,47 km²), Cirnik (3,87 km²), Koritno (3,97 km²), Laze (0,65 km²), Ponikve (5,24 km²), Brezje pri Veliki Dolini (2,37 km²), Slovenska vas (2,05 km²), Perišče (0,35 km²), Rajec (1,26 km²), Nova vas pri Mokricah (0,4 km²), Obrežje (2,54 km²), Velika Dolina (0,68 km²), Mala Dolina (0,31 km²), Gaj (0,55 km²), Ribnica (2 km²), Jesenice (1,29 km²); Kostanjevica na Krki (6,23 km²); Krško içinde Slivje (0,72 km²), Žabek v Podbočju (0,43 km²), Podbočje (1,46 km²), Dobrava ob Krki (1,58 km²), Stari Grad v Podbočju (1,47 km²), Dol (0,43 km²), Gradnje (1,91 km²), Mladje (1,32 km²), Brlog (0,58 km²), Prušnja vas (1,26 km²), Planina v Podbočju (1,7 km²), Premagovce (3,58 km²), Brezovica v Podbočju (2,38 km²), Hrastek (1,05 km²), Šutna (1,67 km²), Selo (0,36 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 5.421,14 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 20.273 km²’dir ve mevcut 5.421,14 km², toplamın %26,7’sini (26,7406896) oluşturur. Söz konusu bölge ve belediyelerin toplam nüfusu 299.644’tür.
- f. ^ Türkiye’nin yüzölçümü bilgileri belirtilen aşağıdaki illeri ve ilçeleri Balkanlar’ın sınırları içindedir. Edirne (6.276 km²), Kırklareli (6.550 km²), Tekirdağ (6.313 km²); Çanakkale ili içinde Gökçeada (286 km²), Eceabat (21,22 km²), Gelibolu (806 km²); İstanbul ili içinde Arnavutköy (506,48 km²), Avcılar (41,92 km²), Bağcılar (22,4 km²), Bahçelievler (16,57 km²), Bakırköy (29,65 km²), Başakşehir (104,48 km²), Bayrampaşa (9,5 km²), Beşiktaş (18,04 km²), Beylikdüzü (37,74 km²), Beyoğlu (8,96 km²), Büyükçekmece (157,68 km²), Çatalca (1.040,42 km²), Esenler (18,51 km²), Esenyurt (43,12 km²), Eyüpsultan (228,14 km²), Fatih (15,93 km²), Gaziosmanpaşa (11,67 km²), Güngören (7,17 km²), Kâğıthane (14,83 km²), Küçükçekmece (37,51 km²), Sarıyer (151,26 km²), Silivri (869,51 km²), Sultangazi (36,24 km²), Şişli (34,98 km²), Zeytinburnu (11,31 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 23.726,24 km²’dir. Ülkenin toplam yüzölçümü 783.562 km²’dir ve mevcut 23.726,24 km², toplamın %3’ünü (3,02799778) oluşturur. Söz konusu il ve ilçelerin toplam nüfusu 10.434.511’dir.
- g. ^ İtalya’nın Balkan sınırları içinde bulunan Gorizia ili içindeki Monfalcone (20,5 km²), Ronchi dei Legionari (17 km²), Doberdò del Lago (26,9 km²), Staranzano (18,7 km²) ve Trieste ili (212 km²) alanlarının toplam yüzölçümü 295,1 km²’dir. Balkanlar’ın sınırları içindedir. Ülkenin toplam yüzölçümü 301.340 km²’dir ve mevcut 295,1 km², toplamın %0,1’ini (0,09792925) oluşturur. Söz konusu il ve belediyelerin toplam nüfusu 285.414’tür.
- ğ. ^ 2008 yılından itibaren bağımsızlığını koruyan ve uluslararası tanınma süreci tamamlanmayan Kosova Cumhuriyeti, 11 Kasım 2012 tarihi itibarıyla 93 BM üyesi ülke tarafından tanınmıştır. bk.:Tanınma Hk. 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. De facto olarak Kosova Cumhuriyeti’dir. Sırbistan devleti de jure olarak kendi toprakları içinde saymaktadır.
- h. ^ Ivo Andrić’in etnik kimliği açık değildir. “Yugoslav” üst kimliğiyle de belirtilen edebiyatçı için Hırvat ve Sırp kimlikleri de kaydedilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b İslam Ansiklopedisi (Türkiye Diyanet Vakfı), Cilt 5, s. 25.
- ^ a b İslam Ansiklopedisi (MEB), Cilt 2, s. 280-281.
- ^ Türk Dil Kurumu – Büyük Türkçe Sözlük 9 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Balkanlar" sözü
- ^ Türk Dil Kurumu – Büyük Türkçe Sözlük 13 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Balkan" sözünün anlamları ve köken bilgisi
- ^ "Balkans." 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Online Etimology Dictionary. Erişim: 14 Temmuz 2013
- ^ Binbaşı M.Nasrullah; Kolağası M.Rüşdi; Mülazım M.Eşref, Osmanlı Atlası - XX. Yüzyıl Başları, (Haz.: Yaşar Baş, Rahmi Tekin), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2003, s. 28-40.
- ^ Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, Dersaadet, 1317, s. 275. (Yeniden basımı: Eylül 1998, İstanbul)
- ^ Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Türkiye Türkçesi Grameri, Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007, s. 257-258.
- ^ Türk Dil Kurumu 24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Rum" sözü
- ^ Barbara Jelavich, History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cambridge University Press, Melbourne 1983, s.1. 9 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ "Balkanlar" 7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Coğrafya Dünyası
- ^ Илия Йовев. Колко е висок връх Мусала? 5 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Bulgarca)
- ^ Encyclopaedia Britannica "Mount Olympus" 11 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Europe Ultra-Prominences "99 Peaks with Prominence of 1,500 meters or greater" "Vikhren" 9 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . peaklist.org (İngilizce)
- ^ Bindeshwar Pathak, Shiva Pratap Singh, Bindeshwar Pathak (2010). Glimpses of Europe. Gyan Publishing House. s. 691. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ a b Flora and Fauna in the Balkan Peninsula 20 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Europe A Never-ending Journey (İngilizce)
- ^ Danube Delta 27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . UNESCO (İngilizce)
- ^ Golija-Studenica 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . UNESCO resmî internet sitesi (İngilizce)
- ^ Albania "natural resources" 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ CIA The World Factbook: Oil producers 19 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ "CIA – The World Factbook". 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2010.
- ^ Bosnia and Herzegovina "natural resources" 15 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Bulgaria "natural resources" 3 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Croatia "natural resources" 4 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Montenegro "natural resources" 12 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Kosovo "natural resources" 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Regions and territories: Kosovo, BBC News, 20.11.2009 14 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Macedonia "natural resources" 28 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Romania "natural resources" 24 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Serbia "natural resources" 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Slovenia "natural resources" 21 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Turkey "natural resources" 20 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Greece "natural resources" 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ İtalya Yüzölçümü 11 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ a b . 16 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
- ^ a b c d Agencija za statistiku 4 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bosna Hersek Nüfus Enstitüsü 2016
- ^ a b Bulgaristan Yüzölçümü 3 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ a b "Eurostat "Bulgaristan Nüfusu (1.1.2016)"". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2010.
- ^ a b Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011 13 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hırvatistan Devlet İstatistik Enstitüsü (Hırvatça)
- ^ a b Karadağ Yüzölçümü 12 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ a b Karadağ Nüfusu 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2016 Eurostat
- ^ a b Kosova Yüzölçümü Bilgisi 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ a b 2016 Nüfus Bilgisi 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kosova İstatistik Kurumu Not: 2016 nüfus sayımında Kosova'nın kuzey kesimindeki Zubin Potok, Leposaviç, Zveçan ve (Mitroviça'nın kuzeyi) belediyeleri sayıma katılmamıştır. Nüfus rakamında bu belediyeler yoktur.
- ^ a b Makedonya Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı 14 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2002 Bilgileri (2,022,547) (Makedonca)
- ^ a b "Makedonya Temel Göstergeler" (01.01.2016) 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Makedonya Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca)
- ^ Romanya Yüzölçümü 15 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Romanya Cumhuriyeti Nüfus Verileri 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 1 Ocak 2009 (Rumence)
- ^ Serbia 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The World Factbook (İngilizce)
- ^ Попис Становништва, Домаћинстава и Станова у Републици Србији 2011, Први Резултати, s. 15. 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sırbistan Cumhuriyeti İstatistik Ofisi (Sırpça)
- ^ Slovenya Yüzölçümü 16 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Europa (İngilizce)
- ^ Population by groups and sex, Slovenia, 1 July 2012 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Slovenya Cumhuriyeti İstatistik Ofisi (İngilizce)
- ^ Türkiye Cumhuriyeti Yüzölçümü
- ^ Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı (2011) 4 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türkiye İstatistik Kurumu
- ^ a b Yunanistan Yüzölçümü Bilgisi 29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Interkriti (İngilizce)
- ^ a b Yunanistan Nüfus Bilgisi (1.1.2016) 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurostat (İngilizce)
- ^ Peter A. J. Attema, Gert-Jan L. M. Burgers, P. Martijn Van Leusen (2010). Regional Pathways to Complexity: Settlement and Land-Use Dynamics in Early Italy from the Bronze Age to the Republican Period (İngilizce). Amsterdam University Press. ss. 235 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ George A. Christopoulos (1974). Prehistory and protohistory, Volume 1 (İngilizce). Pennsylvania State University Press. ss. 416 sayfa. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ a b Greece and the Balkans (200 BC) 7 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TimeMaps (İngilizce)
- ^ a b c d e İslam Ansiklopedisi (Türkiye Diyanet Vakfı), Cilt 5, s. 28-29.
- ^ Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003, s. 72-73.
- ^ . 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012.
- ^ Đorđe Janković, The Slavs in the 6th century North Illyricum 23 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Cambridge Medieval Encyclopedia, Volume II. (İngilizce)
- ^ Constantine Porphyrogennetos, (Editör: J. B. Bury), The Early History of the Slavonic Settlements in Dalmatia, Croatia, Serbia, De Administrando Imperio, Chapters 29-36, London 1920, s. vi. 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ James Evans, Allan Stewart, The World of Late Antiquity, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Publishing Group, 2005 1 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Alexander Sarantis, War and Diplomacy in Pannonia and the Northwest Balkans during the Reign of Justinian: The Gepid Threat and Imperial Responses, Dumbarton Oaks Papers (Washington, DC: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University), 2009, 63: s. 15-40. 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Andrew Louth, The Byzantine Empire in the Seventh Century, In Paul Fouracre and Rosamond McKitterick. The New Cambridge Medieval History (Volume I). Cambridge: Cambridge University Press, 2005 .
- ^ Μαρία Νυσταζοπουλου-Πελεκιδου, Συμβολὴ εἰς τὴν χρονολόγησιν τῶν Ἀβαρικῶν καὶ Σλαβικῶν ἐπιδρομῶν ἐπὶ Μαυρικίου (582-602) (μετ' ἐπιμέτρου περὶ τῶν Περσικῶν πολέμων) 27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Yunanca)
- ^ John Haldon, Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture, Cambridge: Cambridge University Press, 1990 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . (İngilizce)
- ^ Stephen W. Reinert, Fragmentation (1204–1453), In Cyril Mango. The Oxford History of Byzantium. Oxford: Oxford University Press, 2002, s. 268, 270. 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . (İngilizce)
- ^ Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2003, s. 179-180.,
- ^ István Vásáry, (Çeviren: Ali Cevat Akkoyunlu) Kumanlar ve Tatarlar, Osmanlı Öncesi Balkanlar'da Doğulu Askerler (1185-1365), YKY, İstanbul 2008, s. 76-78.
- ^ István Vásáry, (Çeviren: Ali Cevat Akkoyunlu) Kumanlar ve Tatarlar, Osmanlı Öncesi Balkanlar'da Doğulu Askerler (1185-1365), YKY, İstanbul 2008, s. 175.
- ^ a b Halil İnalcık, “Türkler ve Balkanlar”, BAL-TAM Türklük Bilgisi 3, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Prizren 2005, s. 20-21.
- ^ Halil İnalcık, Devlet-i !Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009, s. 49-53.
- ^ a b Halil İnalcık, Devlet-i !Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009, s. 64, 105-107.
- ^ a b Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007, s. 3.
- ^ Middle Ages, Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003 (İngilizce)
- ^ Робер Мантран, Историја Османског царства, Клио Београд 2002 (Sırpça)
- ^ Melissa Snell, The Forgotten Empire, About.com Guide 18 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Gábor Ágoston, Treaty of Karlowitz, Encyclopedia of the Ottoman Empire, Infobase Publishing, 2010, s. 309-310. . (İngilizce)
- ^ a b Gail Warrander, Verena Knau, Kosovo, Edition 1, The Bradt Travel Guide, Bucks 2007, s. 7, 9. (İngilizce)
- ^ İbrahim Artuç, Balkan Savaşı, KASTAŞ Yayınları, İstanbul 1988
- ^ Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007, önsöz
- ^ 20. Yüzyıldaki İkincil Savaş ve Zulüm 6 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Tanıl Bora, Milliyetçiliğin Provokasyonu, Birikim Yayınları, İstanbul 1995, s. 71.
- ^ Alpaslan Işıklı, Kuramlar Boyunca Özyönetim ve Yugoslavya Deneyi, Alan Yayıncılık, İstanbul 1983, s. 142-143.
- ^ Kosovathanksyou.com 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kosova Cumhuriyeti'nin uluslararası tanınmasına dair internet sitesi (İngilizce)
- ^ Становништво, Према Старости И Полу (Општине у Србији, 2010) 9 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sırbistan İstatistik Enstitüsü (Sırpça) Not: 2010 yılı Sırbistan resmî belgesinde, Arnavutlar, Boşnaklar, Goralılar gibi İslam inancına mensup grupların yanında “Müslümanlar” (Муслимани) başlığı altında gösterilmiştir. bk.: Становништво, s. 60.
- ^ Thomas Goltz, Minority Within a Minority- For Ethnic Turks, Serbian War is Another Chapter in a 600 Year Old Story (05-20-99) 15 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Can Karpat, Kosovalı Türkler 4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Balkan İncileri
- ^ 2002 nüfus sayımı sonuçları 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Makedonya Cumhuriyeti Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca) (İngilizce)
- ^ Fred Abrahams, A Threat to "Stability": Human Rights Violations in Macedonia, Human Rights Watch, 1996
- ^ Galina Oustinova-Stjepanovic, Religion and Politics of Sufi Turks in Macedonia A pre-field proposal, University College London, London 2008 14 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Languages of Greece: “Turkish” 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ethnologue
- ^ . 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2012.
- ^ Bulgaristan nüfusu 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Население Болгарии (Rusça)
- ^ 2001 Bulgaristan 2001 nüfus sayımı sonuçları 27 Mayıs 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Население към 01.03.2001 г. по области и етническа група (Bulgarca)
- ^ Structura etno-demografică pe arii geografice 19 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Etnokültürel Çeşitlilik Kaynak Merkezi (Rumence)
- ^ Phinnemore 2006, 157.
- ^ Constantin, Goschin & Dragusin 2008, 59.
- ^ Ahmet Halaçoğlu, Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995
- ^ Nedim İpek, Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999
- ^ Prof. Dr. İlker Alp, Pomak Türkleri (Kumanlar-Kıpçaklar), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları: 2008/2
- ^ Batı Trakya Türk Azınlığı 3 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı resmî internet sitesi
- ^ http://www.nufusu.com/ 19 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2016 Edirne Kırklareli Tekirdağ tamamı İstanbul Avrupa Yakası ve Çanakkale Avrupa Yakası nüfusunu içerir.
- ^ Romanya Tulça ili ve Köstence ili 2011 nüfusu
- ^ Robin Okey, Taming Balkan Nationalism, The Habsburg 'Civilizing Mission' in Bosnia 1878-1914, Oxford 20 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) ISBN13: 9780199213917 ISBN10: 0199213917
- ^ İslam Ansiklopedisi (Türkiye Diyanet Vakfı), Cilt 5, s. 27.
- ^ a b Report for Selected Countries and Subjects, IMF, 2009-2016 2 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ a b c d e f g h i Muzaffer Vatansever, Balkanların Ekonomik Potansiyeli: 20 Yıllık bir Evrim 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu
- ^ Bulgaria’s economy: In a rough region 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Economist (İngilizce)
- ^ The world in figures: Greece 20 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Economist (İngilizce)
- ^ Romania’s economy: Buckle up 12 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Economist (İngilizce)
- ^ a b c d e The Balkans 25 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . emta.org.au (İngilizce)
- ^ a b c d e Jack Short, “Transport in the Balkan Region” 13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . European Conference of Ministers of Transport, International Road Congress for South Eastern Europe (IRF), Sofia (Bulgaria), 18-20 September 2000 (İngilizce)
- ^ Üsküp Büyük İskender Havalimanı 20 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TAV Havalimanları
- ^ Ohri St. Paul The Apostle Havalimanı 16 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TAV Havalimanları
- ^ “Limak, Priştine Havalimanı’nı yeniliyor”[] Limak
- ^ “İş dünyası: Priştine havaalanında trafik arttı” 16 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . SETimes
- ^ We build for the future 27 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ljubljana Havalimanı resmî internet sitesi (İngilizce)
- ^ “Potpisan Ugovor o koncesiji za izgradnju i upravljanje Zračnom lukom Zagreb” 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hırvatistan Hükümeti resmî internet sitesi (Hırvatça)
- ^ A new shopping experience in Sarajevo! 5 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Saraybosna Havalimanı Merkezi (İngilizce)
- ^ “Belgrade Airport overhaul in full force”[] EX-YU Aviation News (İngilizce)
- ^ İstanbul Atatürk Havalimanı 27 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TAV Havalimanları
- ^ Robert D. Kaplan, "A Reader's Guide to the Balkans". New York Times, (April 18, 1993) (İngilizce)
- ^ Christina Kotchemidova, Balkan Literature[](İngilizce)
- ^ Alexandra D. Ioannidou, "The quest for a modern Balkan literature", The Bridge 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ . 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2012.
- ^ Balkan Folk Müziği 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Alternation
- ^ a b Cristina Bradatan, “Cuisine and Cultural Identity in Balkans”, Anthropology of East Europe Review, Volume 21, Number 1, Pennsylvania State University, s. 43-47. 3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ a b Günay Karaağaç, Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008, LXXIV+957 s. 28 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Alpay İgci, “Balkanlar’daki Yer Adları ve Bunların Türkçe Şekilleri”, V. Uluslararası Güneydoğu Avrupa Türkolojisi Sempozyumu, BAL-TAM / TDK, Prizren (13-16 Nisan 2011)
- ^ a b Günay Karaağaç, Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008, s. XXXI-LXVII. 28 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Balkanlar veya Balkan Yarimadasi Avrupa kitasinin guneydogu kesiminde Italya Yarimadasi nin dogusu Anadolu nun batisi ve kuzeybatisinda yer alan cografi ve kulturel bolgedir Bolge icin bazi yayinlarda Guneydogu Avrupa terimi de kullanilir BalkanlarCografyaBolgeGuneydogu AvrupaDeniziAkdeniz Adriyatik Denizi Ege Denizi Iyonya Denizi Karadeniz Marmara DeniziYuzolcumu amp 0000000000000666 700000 666 700 km2ZirveMusala 2925 m SiyasiUlke Arnavutluk Bosna Hersek Bulgaristan Hirvatistan Karadag Kosova sinirli olarak taninmakta Kuzey Makedonya Romanya Sirbistan Slovenya Turkiye Dogu Trakya YunanistanMODIS tarafindan Aqua uydusu ile 25 Temmuz 2007 tarihinde alinan Balkan Yarimadasi cekimi Bolge adini batidan doguya uzanan ve Bulgaristan i ikiye bolen dag silsilesinden almistir Onceleri bu siradaglarin adi olarak kullanilan Balkan daha sonralari tum bu bolge icin kullanilmaya baslanmistir Balkan sozcugune butun dillerde rastlanir a Balkanlar in bazi kisimlarindaki cok yonlu geri kalmislik sebebiyle bolge genel olarak Avrupa nin sorunlu yerlerinin basinda kabul edilir Osmanli Imparatorlugu nun bolgedeki hukumdarliginin bitisinden itibaren Balkanlar in paylasimina dair sikintilar gunumuze dek surmustur Bolgede 49 milyon civarinda insan yasar Osmanli Imparatorlugu ndan once Antik ve Orta Cag kaynaklarinda topografik durumu iyi bilinmeyen bolgedeki daglarin bazi kisimlarina Haemus Yunanca Aἵmoy veya Aἵmos denirdi Koken bilimiBolgenin adi olan Balkan veya Balkanlar sozu Turkcedir Bu soz Turk Dil Kurumu tarafindan oz a Hirvatistan Sirbistan Karadag Kosova Slovenya Arnavutluk Kuzey Makedonya Bosna Hersek Bulgaristan Yunanistan ve Trakya yi icine alan bolge seklinde belirtilir Kelimenin yapisinda yer alan Balkan sozunun sarp ve ormanlik siradag sik ormanla kapli dag yigin kume sazlik bataklik gibi anlamlari vardir Dunyadaki diger dillere de Turk dilinden gecmistir Kelime Osmanli Turkcesinde yaygin bir kullanima sahip olmustur Golyak Balkani Bor Balkani Bababalkani vb Osmanli son doneminde unlu sozluk yazari ve edebiyatci Semseddin Sami tarafindan olusturulan Kamus i Turki adli unlu sozlukte Sarp ve muselsel veya ormanla mestur dag silsile i cibal seklinde Balkan sozunu belirtmis ayrica Rumeli kitasini garbdan sarka sakk eden silsile i cibal ki buna izafetle kita i mezkureye Balkan sibh i ceziresi denir seklinde de kelimenin gelisimini aciklamistir Bolge adinin yapisinda bir kelime ve ona eklenen cokluk eki vardir Balkan lAr Balkan Ad lAr Cokluk eki yapilarindan olusur Turkce lAr cokluk eki ile kurulan Balkanlar ismi bu ekin aile boy millet topluluk grup anlamini veren islevi ile sarp ve ormanlik siradaglarin oldugu yer anlaminda kaliplasmistir Rumeli adi Turkiye Turkcesi literaturunde Rumeli adlandirmasi da Balkanlar adlandirmasina denk veya ona yakin bir kullanima sahiptir Rumeli ismi ise Osmanli Imparatorlugu nun Dogu Roma Imparatorlugu ndan fethettigi topraklara verdigi Turkce isimdir Osmanli Turkleri Avrupa ya ayak bastiktan sonra burada fethettikleri yerlere Rumeli adini verdiler Halbuki bu isim evvelce bugunku Anadolu icin kullanilmis hatta Orta Cag Avrupa kaynaklarinda Romanie seklinde tercume edilmis iken bu son sekil Rumeli nin Anadolu ya mutenazir olarak kullanilmasi gibi Balkan yarimadasina tatbik olunmus ve garp kaynaklarinda Peninsule romaine tarzinda da kullanilmistir Yeni caglardan itibaren Avrupa harita ve kitaplarinda bu yarimadaya Turquie d Europe veya Empire ottoman d Europe denildigi goruluyor ki sonradan Turkce nesriyatta bu adlara muadil olmak uzere Avrupa i Osmani ve Rumeli i Sahane tabirleri kullanilmistir Rum el i lt Rum Eli Rum Ad El Ad i 3 teklik iyelik eki yapisindaki sozun kokundeki Rum kelimesi Dogu Roma Imparatorlugu sinirlari icinde olan toprak halklar anlamiyla kelimenin yapisina katilmistir Roma sozunun bir bicimidir Lat Roma gt Rum Osm Tr CografyaBalkanlar in cografya haritasi Balkanlar guneybatida Adriyatik Denizi ve Iyon Denizi guneyde Akdeniz guneydoguda Ege Denizi Marmara Denizi doguda Karadeniz ile cevrili bir yarimadadir Kuzey sinirlarini Tuna Sava ve Kupa nehirleri olusturur Kuzeybatidan Trieste Korfezi guneye ve doguya dek olan bolge sinirlari denizlerle cevrilidir Adriyatik Iyon Denizi Akdeniz Ege Denizi Canakkale Bogazi Marmara Istanbul Bogazi Karadeniz Karadeniz kiyilarinda Tuna nin dokuldugu yerden Tuna boyunca kuzey sinir Belgrad a ulasir Burada Sava boyunca devam edip Hirvatistan Bosna Hersek hudut hattindan batiya ilerleyen kuzey siniri Slovenya ya girer Catez ob Savi koyunde Krka Nehri nden devam eden kuzeybati siniri nehrin agzi Gradicek in batisindan Vipava Nehri uzerinden ilerleyip Italya ya gecer Gorizia yakinlarinda Soca Nehri ile birlesen sinir Trieste Korfezi kiyisindaki Monfalcone yakinlarinda Adriyatik e baglanir b Balkanlar in toplam yuzolcumu 504 884 km dir Ayrica Balkan cografyasinda 01 00 Hirvatistan Slovenya Bosna Hersek Karadag Arnavutluk Kosova Sirbistan Makedonya ve UTC 02 00 Yunanistan Bulgaristan Romanya Turkiye olmak uzere iki zaman dilimi kullanilmaktadir Balkanlar in veya cografi adla Balkan Yarimadasi nin dogu guney ve bati sinirlari hakkinda mevcut gorus birligine ragmen kuzey sinirlari tartismalidir Bazi cografyacilar kuzey sinirini Tuna ve Drava nehirleri olarak kabul eder bazilari da sinir Karpat Daglari nin dogusundan gecirir Balkan Yarimadasi nin kiyilari Akdeniz sistemine dahil olan alti denize acilmaktadir Bu durum Balkanlar in Akdeniz stratejisindeki cok boyutlu yerini vurguladigi gibi Balkan ulkelerinin cogunun deniz ulastirmasi ve denizcilik alanlarindaki gelismelerine de isik tutmaktadir Balkanlar da muhitlerin cografi yapisina bagli olarak iklimde degisiklikler gorulur Adriyatik ve Ege kiyilarinda Akdeniz iklimi hakimdir Karadeniz kiyilarinda iklim nemli subtropikal ve iliman okyanus tipindedir Ic kesimlerde ise nemli kitasal iklim gorulur Yarimadanin kuzeyi ile daglik alanlarda kislar soguk ve karli yazlar sicak ve kurudur Guney kesimlerde kislari iklim hafiftir Nemli kitasal iklim Slovenya geneli Kuzey Hirvatistan Bosna Hersek Arnavutluk icleri Kuzey Karadag Kosova Makedonya Bulgaristan Sirbistan ve Romanya da gorulur Geri kalan ve yaygin olmayan iklim tipleri olan nemli subtropikal iklim ve okyanus iklimi Bulgaristan in Karadeniz kiyilarinda ve Turkiye de gorulur Akdeniz iklimi Slovenya kiyilarinda Guney Hirvatistan Arnavutluk kiyi kesiminde Yunanistan da Guney Karadag da ve Turkiye nin Ege kiyilarinda gorulur Daglar ve nehirler Bulgaristan da yer alan ve bolgeye adini verdigi belirtilen Balkan Daglari Bolge alaninin buyuk kismi daglarla kaplidir Bu dag yapilari genelde kuzeyden batiya veya guneyden doguya uzanir Balkan topraklarinin en yuksek dagi 2925 metreye yukselen ve Bulgaristan da bulunan Rila Dagi dir Rila Dagi ni 2917 metre ile Yunanistan daki Olimpos Dagi ve 2914 metre ile Bulgaristan daki Vihren takip eder Bu yuksek daglarin yani sira en buyuk dag yapilari Dinar Alpleri Arnavutluk Alpleri Sar Daglari Balkan Daglari Rodop Daglari dir Bu dag dizilerinin disinda daha kucuk ve yerel daglar da vardir Dinar Alpleri Slovenya Hirvatistan Bosna Hersek Sirbistan Arnavutluk Karadag ve Kosova topraklarinda uzanan siradag dizisidir Arnavutluk Alpleri Arnavutluk guneyinden Yunanistan in orta kesimine dek uzanir Sar Daglari da bu siradaglarin guneydogusunda Arnavutluk Kosova ve Makedonya topraklari icinde yer alir Koca Balkan Daglari Karadeniz kiyilarindan Bulgaristan iclerine dogru yayilir Hem Bulgaristan ve Yunanistan topraklarinda yer alan Rodop Daglari da onemli dag dizilerindendir Balkanlar in kuzey siniri kabul edilen Tuna Nehri nin bugunku Sirbistan Romanya sinirinda uzanan Demirkapi kesimiUskup ve icinden akan Vardar Nehri Bolgenin bircok kesiminde cesitli buyuklukte akarsular yer alir Bolgedeki nehirler icinde bazilari bircok ulke icinde akar ve buyuk bir havzayi olustururlar Bazilari ise daha bolgesel veya yerel nehirlerdirler Bolgedeki onemli nehirlerden birisi olan Tuna Nehri Balkanlar in dogu kisminda yer alan ulkeleri Karadeniz e baglar Tuna Nehri ne kuzeyden katilan Sava Nehri ve dogudan katilan Morava Nehri diger onemli nehirlerdendir 550 km uzunluga sahip Morava Nehri Balkanlar bolgesindeki en uzun nehir unvanina sahiptir Morava yi Drina Irmagi takip eder Batidan guneye akan ve Adriyatik te denize dokulen Neretva Nehri de bolgenin onemli su kaynaklarindan birisidir Diger onemli nehirlerin basinda Bulgaristan da dogan Meric nehri Arnavutluk ta akan Drin Nehri ve Makedonya da dogan Vardar Nehri dir Yuzey ve kaynaklar Daglarla yukselmis ve uc denizle cevrili yapisiyla Balkan Yarimadasi cografi bakimdan etkileyici sayilabilir Kuslar her gun Tuna Deltasi nda gorunur bolgenin guney periferisinde deniz hayati vardir Bitki hayati da yuksekte denizden orman sinirina dogru gorulur Balkan cografyasi Avustralya daki Buyuk Mercan Resifi ve Ekvador daki Galapagos Takimadalari ndan sonra dunyanin biyolojik cesitlilik bakimindan ucuncu en onemli alani olarak kabul edilmistir Macaristan daki Tuna Deltasi Avrupa deltalari icinde buyukluk bakimindan ikinci korunmus alan bakimindan ilk siradadir Bu delta alani akarsular kanallar agac sacakli goller ve sazlik adalar barindirir Burasi kus gozlemcileri ve yaban hayat tutkunlari icin bir cennettir Bulgaristan da Meric Vadisi nde yer alan Zlato Pole Koruma Alani tehlike altindaki bircok tur icin bir vaha ozelligi gosterir Koruma alani bitki ve hayvan cesitliligi bakimindan oldukca zengindir Sirbistan UNESCO listesinde yer alan en az dokuz sulak alana sahiptir Bunlar icinde Golija Studenica Biyosfer Rezervi sadece iyi korunmus dogal kaynaklari bakimindan degil ayni zamanda kulturel kaynaklari bakimindan da onemlidir Avrupa nin diger bolgelerinde nesli tukenerek yok olmus bitki ve hayvan turleri burada halen gelismekte Sirbistan in yesil batakliklari ve ormanlarinda yasamini surdurmektedir Balkanlar in bircok kesiminde farkli dogal kaynaklar bulunur Arnavutluk un dogal kaynaklari petrol dogal gaz komur boksit kromit bakir demir cevheri nikel tuz kereste hidro enerjidir 2009 yili verilerine gore Arnavutluk gunde 5400 varil petrol uretmistir Dogal gaz uretimi de 30 milyon metrekuptur Bosna Hersek in dogal kaynaklari komur demir cevheri boksit bakir kursun cinko kromit kobalt manganez nikel kil alci tuz kum kereste hidro enerjidir Bulgaristan in dogal kaynaklarini ise boksit bakir kursun cinko komur kereste ekilebilir arazi olusturur Madeni yag az miktarda komur boksit dusuk nitelikli demir filizi kalsiyum alci dogal asfalt silis mika kil tuz hidroelektrik Hirvatistan in boksit hidroelektrik Karadag in dogal kaynaklaridir Kosova da nikel kursun cinko magnezyum linyit kaolen krom boksit bulunur ayrica komur ve gumus yataklari vardir Makedonya nin dogal kaynaklari dusuk tenorlu demir cevheri bakir kursun cinko kromit manganez nikel tungsten altin gumus asbest alci kereste ekilebilir arazidir Macaristan da petrol rezervler azalmaktadir kereste dogal gaz komur demir cevheri tuz tarima elverisli topraklar hidroelektrik Sirbistan da petrol gaz komur demir cevheri bakir cinko antimon kromit altin gumus magnezyum pirit kirec tasi mermer tuz ekilebilir arazi Slovenya da linyit komuru kursun cinko yapi tasi hidroelektrik ormanlar dogal kaynaklardandir Turkiye nin dogal kaynaklari komur demir cevheri bakir krom antimon civa altin barit bor solestin stronsiyum zimpara feldspat kirectasi magnezit mermer perlit ponza pirit sulfur kil tarima elverisli topraklar hidroelektrik Yunanistan in linyit petrol demir cevheri boksit kursun cinko nikel magnezit mermer tuz hidroelektrik potansiyelidir Ulkeler Kosova nin kultur baskenti PrizrenSelanik te Beyaz KuleSaraybosna nin simgesi Bascarsi daki sebil Arnavutluk Bosna Hersek Bulgaristan Karadag Kosova Kuzey Makedonya ve Yunanistan ulkeleri topraklarinin tamami Balkan cografyasi icindedir Balkanlar da yer alan ulkelerden Hirvatistan in 54 8 i c Romanya nin 6 5 i c Sirbistan in 72 2 si d Slovenya nin 26 7 si e Turkiye nin 3 u f Balkan sinirlari icinde yer alir Toplam yuzolcumu 301 340 km olan Italya topraklarinin 0 1 i 295 1 km g Balkan cografyasi icinde yer alir ancak Italya Balkan ulkesi sayilmaz Ulke Balkanlar daki yuzolcumu ve orani b Yuzolcumu km Balkanlar daki nufus Ulke nufusu Baskent Arnavutluk 28 748 28 748 2 831 741 2 831 741 Tiran Bosna Hersek 51 197 51 197 4 613 414 4 613 414 Saraybosna Bulgaristan 110 879 110 879 7 351 234 7 351 234 Sofya Hirvatistan 31 009 54 8 c 56 594 1 725 656 c 4 290 612 Zagreb Karadag 13 812 13 812 620 145 620 145 Podgorica Kosova g 10 887 10 887 1 733 872 1 733 872 Pristine Kuzey Makedonya 25 713 25 713 2 052 722 2 052 722 Uskup Romanya 15 570 6 5 c 238 391 971 643 c 21 498 616 Bukres Sirbistan 55 965 72 2 d 77 474 5 207 777 d 7 120 666 Belgrad Slovenya 5 421 26 7 e 20 273 299 644 e 2 056 262 Ljubljana Turkiye 23 726 3 f 783 562 10 434 511 f 84 680 273 Ankara Yunanistan 131 957 131 957 11 305 118 11 305 118 AtinaToplam 504 884 1 489 487 49 147 477 140 198 671 TarihTarih oncesi Balkanlar in tarihi 44 000 yil once ilk kez Ust Paleolitik donemde homo sapiens lerin bolgede ortaya cikmasiyla baslar Prehistorik donemin sonu ise ilk kez yazili metinlerin Antik Yunan da ortaya ciktigi MO 8 yuzyil oldugu kabul edilir Bolgedeki prehistorik surec Ust Paleolitik Holosen Orta Tas Cagi Neolitik Devrim Proto Hint Avrupalilar Protohistorya periyotlari olarak adlandirilan alt donemlerden olusur ancak bu donemler arasindaki gecis gorecelidir Ornegin bazi yorumlara gore prehistorik donem Bronz Cagi Antik Yunan donemindeki MO 2800 MO 1200 Girit uygarligi Miken uygarligi Trak uygarligi ve kapsarken bazilarina gore kapsamamaktadir Baska bir yoruma gore Balkan bolgesinde Prehistorik donemin en son asamasi olan Protohistorya donemi Homeros ile baslamistir Her halukarda Prehistorik donem 5 yuzyilda Herodot tan once sona erdigi kabul edilmektedir Antik Yunan ve Makedonya Kralligi donemleri Cesitli Yunan sehir devletleri milattan onceki yuzyillarda Balkanlar in ozellikle Ege ve Adriyatik kiyilari ile civarinda hukum surmustur MO 500 sonrasinda bu sehir devletlerine Atina ve Sparta liderlik etmistir Ancak bu donemde sehirler dogudan fetih ve isgal amaciyla gelen guclu Pers Imparatorlugu nun baskisiyla karsilasmislardir Bu mucadele sehir devletlerinin kulturel olarak zirveye ulasacaklari felsefi gelisme yaratan iki yuzyilin olusmasina yol acmistir Bu kulturel geliskinlik Avrupa nin iki bin yillik tarih surecini beslemistir Sehir devletlerindeki bu ferah donemini Yunan sehir devletlerinin baska gucler tarafindan ele gecirildigi araliksiz savaslar takip etmistir Issos Savasi sirasinda Buyuk Iskender ve ati Bukefalos Yunanistan in kuzeyinde yer alan Makedonya Kralligi II Filip h MO 359 MO 336 idaresinde yukselise gecmis onun oglu Buyuk Iskender ile yukselisinin zirve donemini yasamistir Buyuk Iskender idaresi altinda h MO 336 MO 323 Makedonya o donemin bilinen dunyasinda en buyuk imparatorluk olmustur Doneminde Balkanlar in en buyuk devleti olmasi yaninda Misir Suriye bolgelerini de kapsamistir Roma donemi Balkanlar milattan once III II yuzyillarda Romalilarin egemenligine gecmistir Donemle beraber bolge idari kulturel ve askeri acilardan Roma yapisiyla kurgulanmaya baslanmistir Roma egemenliginin son yillarinda Romalilar Gotlar ve Hunlar bolgede kendi guc alanlari olusturma ugrasina girismis ve kendi alanlarini kurmuslardir Imparator I Theodosius un 346 395 olumunde once devletin topraklarini iki oglu arasinda paylastirmasi uzerine Balkanlar da ikiye bolunmustur Kuzeybati kismi bugunku Hirvatistan ve Slovenya topraklari Bati Roma gerisi Dogu Roma Imparatorlugu sinirlarinda kalmistir Bati Roma topraklarinin cok kucuk bir kismi Balkan sinirlari icinde olmus bu topraklar da Bati Roma nin cokusuyle beraber Dogu Roma sinirlarina katilmistir Dogu Roma donemi Dogu Roma Imparatorlugu nun Balkanlar daki idari bolgeleriImparator II Basileios un olumu sirasinda Dogu Roma topraklari 1025 Bulgarlar Selanik valisi Gregori Taronites i olduruyor Ioannis Skilicis in eserinden Stefan Dusan devrinde Sirbistan 1350 yili dolaylari I Kosova Muharebesi nde Osmanli hukumdari I Murat in oldugu yerde yapilan Sultan I Murat Turbesi Pristine yakinlari Kosova Osmanli minyaturunde akincilardan Sinan Bey in sol Macar sovalye Eugene ile dovusmesi Suleymanname 1526 Balkan topraklarinin buyuk kismi Roma Imparatorlugu nun bolunmesi ardindan Dogu Roma Imparatorlugu sinirlarinda kalmistir Dogu Roma nin Balkan tarihinde cok sayida savas mucadele goc vardir Hun ve Slav yerlesimleri Hunlar Gotlardan Alanlardan ve Germen Taifallardan olusturduklari yardimci kuvvetlerle takviyeli olarak ilk defa 378 baharinda Tuna yi gecmislerdir Romalilardan karsilik gormeksizin Trakya ya kadar ilerlemislerdir Roma imparatoru I Theodosius un olum yili olan 395 te Hunlar yeniden Balkanlar da hareketlenmislerdir Hunlar MS 380 yilindan itibaren Balkanlar a egemenlik kurmuslardir Bolgenin buyuk bir kisminda hakim olan Hunlar Slavlardan daha onemlidir V ve VI yuzyillarda cesitli lehceleri konusan Slavlar bircok grup halinde Balkanlar in genis arazilerine hakim olmuslardir Slavlar Balkanlar a geldiklerinde bolgeye gecici olarak yerlesmis ve bu yerlesmelerle Slavlarin bolgedeki bircok halki asimile ettigi dusunulmektedir Tuna Bulgarlari VII yuzyilda Turk asilli Bulgar kabileleri hukumdarlari Asparuh un kumandasinda Tuna yi gecerek Bati Karadeniz ile Tuna Nehri arasindaki bolgeye yerlesen Slavlari hakimiyetleri altina almislardir Balkanlar in dogusuna yerlesen Bulgar boylari devletleri icinde yasayan buyuk Slav nufusuyla beraber yasarken bir sure sonra bu Slav boylarini kulturlerine dogru yonelip Slavlasmislardir Balkanlar da hareketlilik 550 lerin ortalarinda I Justinianus Balkan sahasindaki bircok kesimde zaferler elde etti Slavlar ve Gepidler uzerinde hakimiyet kurdu 559 da imparatorluk Kutrigur ve Slavlarin buyuk istilalariyla karsilasti Slav istilasi 545 577 580 586 yillarinda gerceklesti ve Thessalonike muhitinde kalabalik bir Slav kolonisi olustu Heraclius zamaninda cesitli Slav kabileleri Balkanlar in kuzeyinde ve batisinda Dalmacya Hirvatistan Sirbistan yeniden yerlestiler I Justinianus baskomutan Belisarius u cagirip yeni Hun akinini durdurdu Tuna birliklerinin guclendirilmesi Kutrigur Hunlarinin anlasma yapmasina sebep oldu 582 de Avarlar unlu Balkan kalelerinden Sirmium u ele gecirdi Bu surecte Slavlar da Tuna boyunca cesitli gedikler actilar Imparator Mauricius 602 yili ile beraber Balkan topraklarindaki basarili seferleri ile Avar ve Slavlari Tuna nin otesine puskurttu Bu donem Avar Slav gibi Balkan topraklarinda yayilim yapan boylarla Dogu Roma idaresi arasinda mucadelelerle devam etti Bulgarlar 670 yilinda Hazarlarin varislari sirasinda Tuna nin guneyine gecti ve 680 yilinda onlari puskurtmek icin gelen Dogu Roma ordusu bozguna ugradi Sonraki yil IV Konstantinos Bulgar Hani Asparuh ile antlasma imzalamis Bulgar devleti bagimsizlik kazanmistir Boylece bu devlet altindaki Slav kabileleri de Dogu Roma egemenliginden cikmistir Ic savas ve son yillar Dogu Roma icin 1300 lerin ortasinda yeni ve derin etkisi olan olumsuzluklar peyda olmustur III Andronikos un olumu sonrasinda yasanan ve 6 yil suren ic savas 1341 1347 imparatorlugu harap etmistir Zorlasan kontrol sebebiyle Sirp cari Stefan Dusan imparatorluk topraklarinin buyuk kismini almis ve kisa sure ayakta kalabilen Sirp Imparatorlugu nu kurmustur Dogu Roma idaresi kendi sikintilariyla ugrasirken Osmanli Turkleri yayilan Sirplari yenmis ve devletlerini Osmanli Imparatorlugu topraklari katmis egemenlik saglamistir I Kosova Muharebesi sonucunda da Balkan topraklarinin buyuk kismi Osmanli egemenligine gecmistir Pecenek ve Kuman Turk boylari Peceneklerin I Svyatoslav in skyth lerine saldirisiKumanlardan kalan bir baba 11 12 yuzyil Lugansk Bulgarlarin Balkanlar a gelisinden daha sonra XI ve XII yuzyillarda Pecenek Kuman Kipcak ve Uz Turkleri Balkanlar a goc etmisler ve bunlarin bir kismi XV yuzyila kadar toplu olarak varliklarini korumuslardir O donemde Kumanlarla ticaret yapan Avrupalilar icin 2500 kadar kelimeyi icine alan bir Kumanca sozlugun Codex Cumanicus hazirlanmis oldugu bilinmektedir IX yuzyilin ilk yarisinda Hazar Oguz ittifaki baskisina dayanamayarak kalabalik kutleler halinde Idil i gecip yurtlarindan cikardiklari Macarlarin yerine Don Kuban havalisine gelmislerdi 860 880 siralari Bu buyuk gocun ilk hareketi olmustur Macarlari onlerinden suren Peceneklerin gerisinde Oguzlar onlarin da gerisinde Kumanlar Karadeniz in kuzeyinden batiya yonelmislerdir Imparator K Porphyrogennetos tarafindan yazilan De Administrando Imperio da 948 952 lerde kaydedildigine gore Pecenekler 8 boy halinde idiler Yakin donemde ve 13 yuzyilda Balkan topraklarinda Kumanlarin yayilim alanlari genislemistir Kumanlar bu donemde bircok bolgede bulunmuslardir Bir grup Tuna yi Bulgaristan muhitinden gecerek Balkan topraklarina yayilmis baska gruplar da bolgenin daha orta kisimlarindan yayilmislardir Mart 1241 de Bulgar topraklarinda ikinci bir Kuman dalgasi goruldu Bu kez Tuna nin kuzeyindeki Kumanya dan degil Macaristan yonunden geldiler Tatarlarin onunde kacan Prens Koten in Macarca Kotony Rusca Kotjan 40 000 Kumanla birlikte Macaristan a gectigi Macar Kralligi na ulastigi ve 1239 da Kral IV Bela tarafindan vaftiz edildigi bilinen bir gercektir 1241 1256 yillarinda Iznik Imparatoru III Ioannes Dukas Batatzes genis bir Kuman grubunu stratiotes olarak imparatorlugun cesitli sinir bolgelerine yerlestirdi Balkanlar da Trakya ve Makedonya ya Anadolu da Maiandros Menderes Ovasi yla Frigya ya Kumanlarin Balkanlar in siyasi tarihi uzerindeki etkisi 1185 yilindan 1330 lara kadar cok onemliydi Kumanlar birbirini izleyen uc Bulgar hanedaninin Asen Terter ve Sisman ve Eflak hanedaninin Basarab kuruculariydi Osmanli Turkleri Balkanlar a girmeden once XII XIV yuzyillarda Kipcak Kumanlarin bolgede ustun tarihi rolu yeterince vurgulanmamistir Ozellikle Dobruca dan Akkerman a kadar step bolgesinde yerlesmis ve Hristiyan dinine gecmis olan Kipcak Kumanlar cesitli hanedanlar kurmuslardir Bunlardan bir grup XIV yuzyil ikinci yarisinda Dobruca Varna bolgesinde bir beylik kurmustur Merkezi Kalliakra Dobrotic ve bir Kuman adi tasiyan kardesi Colpan in Dobruca Beyligi 1388 de I Murad i metbu tanimis 1393 te I Bayezid bu beyligi Osmanli ulkesine katmistir Ozetle Deliorman ve Varna dan Tuna ya kadar giden bolge daha Osmanlilardan once gercek bir Turk yerlesim alani olmustur Orta Cag sonlari Eski devirlerde bolgede kurulan guclu bir devlet disaridan gelen daha guclu bir devletin saldirisi sonucu yikilmis bolgeyi egemenligi altina alan bu yeni devletin de bolgedeki egemenligi uzun sureli olmamis ve disaridan gelen kendisinden daha guclu bir baska devletin saldirisi sonucu ayni akibete ugramistir 10 yuzyilda bolgenin buyuk bir kismini ele geciren Buyuk Bulgar Imparatorlugu 1014 yilinda Bulgar Kasabi olarak bilinen Bizans Imparatoru II Basileios tarafindan yikildiktan sonra bolgeye yerlesen Bizans Imparatorlugu 14 yuzyilda Stefan Dusan 1331 1355 donemindeki Sirp saldirilari sonucu ayni akibete ugramistir Belgrad dan Atina ya kadar genis bir alana yayilarak bolgede Dogu Roma nin Bizans yerini alan kudretli Sirp Imparatorlugu ise 14 yuzyilda dogudan gelen Osmanli Devleti nin saldirilari sonucu ortadan kaldirilmistir Anadolu dan Turklerin gecisi Balkanlar in guneyinden Anadolu dan Turklerin Balkanlar a gelip yerlesmesi 1260 lara kadar iner Kuzey Karadeniz bolgesinden gelen Turk oraklari zamanla Hristiyanligi kabul edip yerli Slavlarla karistiklari halde Anadolu dan gelen Musluman Turkler Turkmenler kendi din ve kulturlerini saklamayi basarmislardir Ilk yerlesme 1261 de Mogollardan kacip Bizans a siginan Selcuk Sultani Izzeddin Keykavus la gerceklesmistir Mogol idaresinden kacan otuz kirk Turkmen obasi kutsal kisi Sari Saltuk Baba ile Izzeddin Keykavus un yanina gelmis ve Bizans imparatoru tarafindan Kuzey Dobruca ya yerlestirilmistir 1263 Baslangicta Musluman Altin Ordu emiri guclu Nogay in himayesi altina giren bu Anadolu Turkmen grubu burada Baba Saltuk kasabasi ile baska kasabalar kurmuslardir 1332 de buradan gecen Ibn Battuta Baba kasabasini Turklerin oturdugu bir sehir olarak anar Osmanli Imparatorlugu donemi Balkanlar da yeni donem Tuna nin icinde yer alan Adakale Osmanli doneminde Turk nufusunun yasadigi bir stratejik ada olmusturBolgeye Osmanli doneminde gelen Turk kahvesiBalkan icin adiyla ortak olan baklavaSersem Ali Baba nin turbesi etrafinda 1538 de kurulan Kalkandelen deki Harabati Baba TekkesiSokollu Mehmed Pasa Koprusu Mimar Sinan tarafindan Sokollu Mehmed Pasa adina 1577 de Drina Irmagi uzerine yapilan 11 gozlu koprudur Ohri de bulunan Osmanli Turk mimarisi orneklerinden tarihi ev 14 yuzyil ortalarinda Osmanli Turklerinin Cimpe Kalesi ni Cinbi Cinpi vb alarak Rumeli ye gecisi Balkanlar in tarihinde oldukca onemli bir donum noktasi olmustur Rumeli de yerlesme Istanbul un Fethi gibi tarihte yeni bir donem acan bir olaydir Sultan Orhan in buyuk oglu Suleyman Pasa nin gayretiyle Osmanlilar 1352 de ilkin Tsympe Turkcede Cinbi Kalesi ni ele gecirmisler iki yil sonra buyuk stratejik onemdeki Gelibolu yu isgal etmis ve bes yil icinde Trakya nin guney bolgesini fethederek Anadolu dan asker ve halk getirip yerlestirmisler boylece kisa zamanda Avrupa yakasinda guclu bir kopru basi kurmuslardir Bu kopru basi Osmanlilarin Avrupa da Viyana onlerine kadar yayilan imparatorluklarinin baslangicidir 1329 1344 yillarinda Izmir den donanmasi ile Trakya ya deniz seferleri yapan Aydinoglu Umur Bey Balkan fetihlerini hazirlayan ilk buyuk gazi beydir 1357 59 yillari icinde Anadolu dan Rumeli ye goc devam edecek Rumeli ucu guclenecektir Orhan in Suleyman icin Bolayir da yaptirdigi imarete ait 1360 tarihli vakfiyede bu bolgede Turkce adlar tasiyan bircok koy ve ciftligin kurulmus oldugunu goruyoruz I Murad devrinde uc dogrultuda Balkanlar in baslica yollari ve merkezleri Osmanli Turkleri tarafindan isgal edilmis bulunuyordu Orta kolda Meric vadisi sag kolda Tunca vadisini izleyerek Balkan daglari eteklerine daha 1366 yillarinda varilmisti Oradan Sofya ve Nis 1385 te zaptolundu Guneyde Evrenuz idaresindeki ucta 1383 te Serez dustu ve Selanik kusatmasi basladi Selanik 1387 Eylul unde ahdname guvenceleriyle teslim oldu Fatih Sultan Mehmed 1463 yilinda Bosna nin fethi ile Osmanli idaresini Dalmacya sahillerine kadar goturmus ve Italya yi hedef alarak akincilarini Trieste uzerine sevk etmistir Osmanli Turkleri zapt ettikleri topraklarda ozel bir Islamlastirma veya ozel bir Turklestirme politikasi izlemediler Orhan Bey den itibaren Hristiyan prenseslerle evlenen padisahlar ve sehzadeler onlarin din degistirmelerine gerek gormediler Yasama gecirdikleri esnek duzen sayesinde basta Dogu Roma yonetici sinifinin uyeleri olmak uzere fethedilen bolgelerdeki aristokratlar ve feodaller Osmanli saflarina katilmakta fazla tereddut etmediler Hacli ordulari ile Osmanli Imparatorlugu arasinda 14 yuzyil ortalarinda Sirpsindigi Muharebesi 1364 ile baslayan catismalar I Kosova Muharebesi 1389 Nigbolu Muharebesi 1396 Varna Muharebesi 1444 ve son olarak da II Kosova Muharebesi 1448 ile 15 yuzyil ortalarina kadar devam etti II Murad devrinde 1421 1444 1446 1451 Balkan topraklarinda saldirilar ve karsi saldirilar yasanmistir Bu devirde en buyuk askeri harekat olarak Macar kral Hunyadi Balkanlar a ucuncu defa girdi ise de Kosova da yenildi 17 20 Ekim 1448 Balkanlar i ve Istanbul u Osmanli Imparatorlugu ndan kurtarmak icin bu son girisimdir II Kosova Muharebesi nin kaybedilmesi Balkanlar da Osmanlilara karsi direnisinin kesin olarak sona ermesine neden oldu Bolge bu savastan 17 yuzyil sonlarindaki II Viyana Kusatmasi na kadar diger donemlere oranla goreceli de olsa sakin ve huzurlu bir donem gecirdi Bunda o donemki Osmanli yoneticilerinin bolgeden yalnizca bir miktar vergi almayi yeterli gormesi ve halkin gelenek gorenek inanc ve ibadet olarak ifade edebilecegimiz yasam tarzina karismamasi onemli bir yere sahiptir Ayrica bundan onceki yerel yoneticilerin baski zulum adaletsizlik ve agir vergileri altinda ezilen bolge halkinin Osmanlilarin buraya getirdigi baris huzur adaleti ve olusturduklari hosgoru ortamini begenmeleri ve benimsemeleri yarimadada 15 yuzyil ortalarindan baslayip 17 yuzyil sonlarina kadar devam eden huzur ve sakinligi aciklamakta kullanilabilir Istanbul un fethi Balkan tarihinde etkisi olan olaylardan birisi Konstantinopolis Istanbul sehrinin Osmanli Turkleri tarafindan fethedilmesidir Bu etki Dogu Roma Imparatorlugu nun yikilisini getirmis Balkan topraklarinda sadece Mora daki despotluk ve Asya daki Trabzon Imparatorlugu birkac yil daha hukum surmustur Konstantinopolis sehrinin dususunun genis kapsamli sonuclari vardir cunku bunun sonucunda Osmanli Turkleri Balkanlar daki durumlarini tam olarak saglamlastirdilar ve artik onlarin Avrupa daki fetihlerini 1683 yilina dek Viyana da hicbir sey durduramadi Istanbul un fethi 29 Mayis 1453 tarihinde Dogu Roma Imparatorlugu nun baskenti Konstantinopolis in Fatih Sultan Mehmet onderligindeki Osmanli ordusu tarafindan alinmasidir Daha sonra sehir Osmanli Imparatorlugu na baskentlik yapmistir Istanbul un fethi ile 1058 yillik Dogu Roma Imparatorlugu sona ermis Orta Cag kapanip sureci baslamistir Osmanli barisi Balkanlar Pax Romana Roma barisi olarak adlandirilan donem disinda ilkcaglardan beri devamli katliamlara surgunlere goc ettirmelere sahne olan bir bolgeydi Osmanlilar 1389 Kosova Savasi nda Sirp ordusunu yendikten sonra kalici olarak yerlestikleri Balkanlar da donemin sartlarina iyi uyum gosteren tarima dayali bir sosyal duzen kurdular Din ve irk ayrimciligi gozetmeyen bir siyasi yapiyi yasama gecirdiler Fethedilen bolgelerde Balkan koylulerinin kendi gelenek ve goreneklerini terke zorlanmamalari dinlerini serbestce uygulayabilmeleri yaninda vergi yuklerinin hafiflemesi gibi faktorler kendilerini Osmanli duzeni icinde guvenli ve rahat hissetmelerini sagladi II Viyana Kusatmasi nda Osmanli ordusunun ugradigi agir yenilgi hem Osmanli hem Avrupalilar hem de Balkan uluslari icin onemli bir donum noktasi oldu Avrupali muttefiklerle Osmanli Imparatorlugu arasindaki cok kanli ve uzun savaslar 1683 1697 sureci sonunda Osmanli Imparatorlugu tarihi acisindan olumsuz bir antlasma olan Karlofca Antlasmasi 1699 yilinda imzalandi Bu antlasma Orta Avrupa nin buyuk kismindaki Osmanli kontrolunu sona erdirdi ve ilk buyuk toprak kaybina sebep olmasi bakimindan imparatorlugun duraklamasi yolunu acti Bu antlasmanin etkilerinden biri de Balkanlar da Habsburg monarsisi etkisinin artmasi sonucunu dogurdu Osmanli egemenligi sonlari 19 yuzyil sonunda Balkanlar 1891 1827 yilinda Osmanli Imparatorlugu nun Avrupa topraklarini gosteren bir harita Avrupa daki Turkiye Balkan Savaslari nda Osmanli savas gemisi Barbaros Hayrettin1913 te muharebede Turk askerlerinin Karistiran Koprusu nden gecisiYanya nin Yunanistan Kralligi na teslimi Veliaht Konstantin e kilici teslim eden Esat Pasa 21 Subat 1913 19 yuzyil Osmanli Imparatorlugu icin ayaklanmalar yuzyili olarak kabul edilebilir Ozellikle Balkan topraklarinda meydana gelen isyanlar devletin gunden gune zayiflamasina ve sonunda parcalanmaya kadar varan bir surece goturmustur 1789 da meydana gelen Fransiz Ihtilali Avrupa da esitlik adalet ozgurluk bagimsizlik anayasacilik vb bircok yeni dusuncenin ortaya cikmasina sebep oldu Ortaya cikan bu yeni dusunceler kisa surede butun dunyada oldugu gibi Balkanlar da da hizla yayildi 19 yuzyildaki sistematik ayaklanmalardan once 18 yuzyilda da Sirbistan Karadag Bulgaristan gibi bazi Osmanli Balkan eyaletlerinde daha cok vergilerin toplanmasi ve birtakim ekonomik sebeplerden oturu ufak capli koylu ayaklanmalari olmustu Ancak ilk buyuk ayaklanma 19 yuzyilin hemen basinda Sirbistan da patlak verdi Bu donemde 19 yuzyil icinde Balkan topraklarinda Osmanli idaresine bakista degisim gorulmeye basladi Osmanli Imparatorlugu na dair her sey geri cevrilmeye ters dusunulmeye baslandi 500 yillik geleneksel koklesmeye ragmen bazi kesimlerde bu idare bir Turk boyundurugu olarak dusunulur oldu Baslangicta birtakim haksizliklara karsi bir tepki olarak baslayan mucadelenin yonu Sirp kuvvetlerinin Ivankovac Muharebesi Misar Muharebesi ve Deligrad Muharebesi nde Osmanli kuvvetlerini arka arkaya yenmesi uzerine Kara Yorgi tarafindan bagimsizlik olarak degistirildi 1806 1812 Osmanli Rus Savasi nin tam bu doneme denk gelmesi de isyanin bir turlu kontrol altina alinamamasina neden oldu Ancak Osmanlilar 1809 da yaklasik 20 000 kisilik bir kuvvetle tekrar Sirbistan a girdi ve Cegar Muharebesi nde Sirp ordusu isyanin basindan beri ilk defa ciddi olarak yenilgiye ugratildi Ancak Kara Yorgi Ruslarin da destegi ile isyanini 1812 ye kadar araliklarla devam ettirdi 1812 Bukres Antlasmasi nda Ruslarin da baskisiyla Sirplara birtakim haklar verildi Fakat bu verilen haklardan tatmin olmayan ve yukarida da acikladigimiz gibi tam bagimsizligi hedefleyen Kara Yorgi tekrar ayaklandi Tam bu sirada Napolyon un Rusya Seferi ni baslatmasindan da faydalanan Osmanli Imparatorlugu Ruslardan yardim alma umidi olmayan Sirplar uzerine bir ordu gonderdi Osmanli kuvvetleri karsisinda tutunamayan Kara Yorgi yenilerek Avusturya ya kacmak zorunda kaldi Bunun uzerine isyanin liderligini 3 yil sonra 1815 te Milos Obrenovic aldi Bu ayaklanmaya mudahale etmesi halinde Rusya nin mudahalesinden cekinen Osmanli Imparatorlugu Milos la anlasma yoluna gitti Onu Sirplarin prensi olarak tanidi ve Sirbistan a kismi ozerklik verdi Imparatorlukta bircok sorunun goruldugu bu donemde bazi olumlu gelismeler de yasanmistir Sanayilesmede atilan bir ileri adim olarak 1860 larla beraber Kosova Vilayeti itibariyla ilk telgraf hatti ile Prizren Ipek ve Pristine Istanbul ve Selanik ile baglanmistir 1874 te Selanik Mitrovica demiryolu hatti acilmistir Kosova Vilayeti nin dogusunda da bu donemde tarim faaliyetlerinde modernlesme saglayacak kereste fabrikalari motorlu un fabrikalari gibi bazi yenilikler yapilmistir Balkan Savaslari Balkanlar da 19 yuzyilda baslayan isyanlar etnik karsitliklardan kaynakli catismalar sonrasinda patlak veren Balkan Savaslari bolgedeki Osmanli egemenligini sarsmistir I Balkan Savasi nda cok sayida cephede buyuk birliklere karsi savasmak zorunda kalan Osmanli ordusu birkac savas haric geri kalan butun savaslardan yenilgiyle ayrilmistir Bu savaslar sonrasinda sinirlari bugunku Turkiye Cumhuriyeti nin bati sinirlarinin bile gerisine gitmistir Akabinde gerceklesen II Balkan Savasi nda bir nebze dahi olsa toparlanan Osmanli ordusu kaybettigi kucuk birkac toprak parcasini ve Edirne sini geri almistir 1878 de dagilmanin esigine gelen Osmanli Imparatorlugu nun kesin cokusune giden yolun donum noktasi Balkan Harbi oldu Onun ardindan baslayan I Dunya Savasi bu sureci tamamladi Esasen Balkan Harbi adeta Avrupa daki karsit ittifaklarin aralarindaki hesaplasmaya ve paylasim savasina hazir olmak amaciyla urettikleri modern silahlarin denendigi kostumlu bir prova olmustu I Dunya Savasi nin halledemedigi sorunlar bir sekilde II Dunya Savasi ile cozuldu Tum bu surecte 150 000 000 dan fazla insan yasamini kaybetti I Dunya Savasi I Dunya Savasi nin baslamasinin sebebi olarak gosterilen Gavrilo Princip in 1914 te Saraybosna da yakalanisi 1912 1913 Balkan Savaslari sonrasinda Balkanlar da yeni devletler tesis edilmeye baslanmistir Tam da bu donemde 1914 te Saraybosna da Avusturya Arsiduku Franz Ferdinand in oldurulmesi I Dunya Savasi nin patlamasinda son sebep olmustur Savas sonrasinda Balkanlar da Sirp Hirvat ve Sloven Kralligi Bulgaristan Yunanistan ve kucuk kisminda Turkiye devletleri mevcut idi Sirp Hirvat ve Sloven Kralligi bir zaman sonra Yugoslavya Kralligi halini almistir II Dunya Savasi Balkanlar da II Dunya Savasi Italya nin buyuk Italya topraklarini olusturma fikri sonucunda giristigi calismalarla basladi 1939 da Arnavutluk u ele geciren Italya 1940 ta Yunanistan a yoneldi 28 Ekim 1940 ta Yunan Italyan Savasi bas gosterdi Yugoslavya Kralligi 1941 Nisan ayinda Almanya Italya Macaristan ve Bulgaristan in isgaline ugramistir Almanlarin himayesini alan Hirvatlar Hirvatistan Bagimsiz Devleti ni kurarak Ortodoks Sirplara karsi baski kurmuslar Ulke icinde gerilla harpleri bas gosterdi Sovyetler Birligi Ingiltere ve ABD den destek alan Maresal Josip Broz Tito 1945 yilinda ulkenin kontrolunu eline gecirdi Tito ic harp esnasinda muhalifi olan Dragoljub Mihailovic i 1946 yilinda idam ettirdi Bu arada Yugoslavya 1945 yilinda cumhuriyet oldu Ardindan 1946 yilinda birlesik cumhuriyet haline geldi Tito hukumet baskanligina getirildi Soguk Savas donemi Soguk Savas doneminde Balkanlar daki ulkeler Sovyetler destekli komunist yonetimlerin hakimiyetinde olmustur Bu donemde Balkanlar da komunist sosyalist idareler altindaki ulkelerde milliyetcilik ortadan kalkmamisti 1984 yilinda Todor Jivkov un idaresindeki komunist Bulgaristan da Turkler uzerine cok sert asimilasyon ve caydirma politikalari uygulanmistir O donemde Bulgaristan nufusunun cok ciddi bir bolumunu olusturan Turklere isim degistirme din degistirme Turkce konusma yasagi zorunlu goc ettirme iskence vb yontemlerle asimilasyon politikalarina girisilmistir Jivkov yonetimine karsi gelen Turkler islerini egitim haklarini ve hatta yasamlarini kaybetmislerdir Bu donemde baskilardan kacmak icin cesitli yollarla Turkiye ye dogru milyonlari olusturan bir Turk gocu yasanmistir Diger bircok Balkan ulkesinde oldugu gibi Bulgaristan da da camiler kapatilmis Islami gereklerin yasanmasina izin verilmemistir 1989 da devletin agir politikalarina karsi koyan Turkler icinde 300 000 in cok uzerinde bir kesim ulkeden surgun edilmistir Soguk Savas doneminde Josip Broz Tito yonetimindeki Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti 1948 ve Arnavutluk 1961 devletleri Sovyetler Birligi ile ayri dustu Bulgaristan ile birlesme fikirlerini geri ceviren Yugoslavya yonetimi kisa bir zaman sonra kurulan Baglantisizlar Hareketi ne katilmistir Arnavutluk ise Komunist Cin ile kurulan iliskilerin de etkisiyle dunyadan soyutlanmis ice kapanik bir ulke halini almistir Bu donemde Arnavutluk Enver Hoca idaresinde kati bir rejim altinda olmustur Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti de Soguk Savas doneminde ciddi miktarda Turk nufusu barindiran bir Balkan ulkesi idi Bu ulkede ozellikle Kosova Ozerk Sosyalist Bolgesi Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti ve Sirbistan Sosyalist Cumhuriyeti icindeki Sancak bolgesinde Turkler yasamaktaydilar Ayrica Kosova Ozerk Sosyalist Bolgesi Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti nde Arnavutlar da onemli bir nufus oranina sahip idiler Sosyalist sistemle yonetilen Yugoslavya da bu iki halk uzerinde coklukla devletin ozel bir dikkati olmustur Devletin hakkaniyetle yonetildigi donemde dil egitim gibi haklari verilen bu halklar ulkenin butunlugunde yer almislardir 1990 larla beraber catirdayip cokuse giden Yugoslavya sistemiyle beraber halklarin da kismi tepkileri baslamistir Balkanlar da her zaman komunizmin disinda kalan iki ulke Turkiye ve Yunanistan olmustur Yugoslavya nin dagilmasi Yugoslavya nin dagilis surecinin kronolojisi Yugoslavya SFC 1943 1992 Hirvatistan 1991 gunumuz Hersek Bosna Hirvat Cumhuriyeti 1992 1994 Sirbistan Karadag 1992 2006 Sirp Cumhuriyeti 1992 gunumuz Krayina Sirp Cumhuriyeti 1991 1995 Bosna Hersek 1992 1998 Makedonya 1991 gunumuz Slovenya 1991 gunumuz Baskan Tito 1980 yilinda olunce yerine Kolektif Baskanlik idaresi geldi 1984 yilinda devlet baskanligi Veselin Djuranovic e verildi 1989 da gorulen ekonomik ve siyasal bunalim Hirvatistan ve Slovenya cumhuriyetleri arasinda iliskilerin bozulmasina sebep oldu Ayni yil Dogu Bloku nda gorulen yenilesme hareketleri Yugoslavya ya da yansidi ve 1990 da cok partili duzene gecildi Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti nin dagilma sureci oncelikle ekonomik politik degisimin baslangici ile ilintilidir Ozellikle Yugoslav resmi tezi olan Ozyonetim ve bu sayede ileri bir asamada gerceklesmesi tasarlanan Marksizm in on gordugu ozgur ureticilerin birligi fikri ekonomik sistemin uluslararasi sermayeye acilmasi ile dengesini kaybetmistir Yugoslav siyasi yapisinin Ozyonetimci Sosyalizm den Pazar Sosyalizmi ne kayisi cografi esasa gore olusturulmus Yugoslav ozyonetim modelinin neo liberal politikalar ekseni ile donusum surecine girmesini ifade etmektedir Sosyalist federal yapinin kose taslari olan ozyonetim birimleri ekonomi politik donusum sureci ile birlikte otonom statulere acik ozerk birimler durumuna gelmistir Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti 1990 larin basiyla beraber bircok ic catisma ve tartismalara sahne olmustur Ulkenin federal yapisindaki dengesizlesme bu ulkede kendi ozerk cumhuriyetlerinde yasayan halklarin seslerini azar azar yukseltmelerine sebebiyet vermistir Yugoslavya nin olumsuz gidisi ve yukselen Sirp milliyetciligi karsisinda diger halklarda kipirdanmalar gorulmustur Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti icinde ozerk cumhuriyet liderleri ve yoneticileri arasindaki anlasmazliklar cesitli bolgelerde kucuklu buyuklu catisma ve savaslarin cikmasina sebep olmustur Bu catisma ve savaslarin sonrasinda federal cumhuriyeti olusturan Slovenya Sosyalist Cumhuriyeti Hirvatistan Sosyalist Cumhuriyeti Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti ve Bosna Hersek Sosyalist Cumhuriyeti 1991 den 1995 surecine dek bagli olduklari Yugoslavya federasyon yapisindan ayrilip bagimsiz devletler olmuslardir Bu ilk ayrilma dalgasinda en buyuk aciyi nufusunun buyuk kismi Musluman olan Bosna Hersek gormustur Eski Yugoslav Halk Ordusu nun JNA techizatiyla donatilmis Sirbistan ordusu ve milis guclerinin saldirilari ve bunlarin yaninda kucuk capli Hirvat saldirilari ile Bosna Hersek insanlik disi olaylara sahne olmustur 1991 de baslayan cumhuriyetler arasindaki ic savasin neticesinde ayni senenin sonlarinda Slovenya Hirvatistan Makedonya ve Bosna Hersek bagimsizliklarini ilan ettiler Savasin sonunda soz konusu devletler ayri birer siyasi yapi oldular Karadag ve Sirbistan birleserek yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ni olusturdu Yeni federasyon Sirbistan ve Karadag ozerk cumhuriyetleri ve Sirbistan a bagli Kosova ve Voyvodina ozerk bolgelerinin butunluguyle olusmustur Soz konusu devlet zamanla Sirbistan Karadag adini aldi Boylece Yugoslavya adi tarihe karismis oldu 3 Haziran 2006 da Karadag in referandum sonucunda bagimsizlik ilan etmesiyle bu son federatif devlet de dagilmistir Eski Yugoslavya topraklarindaki son parcalanma ise Kosova nin Sirbistan dan kopmasi ile gerceklesmistir 1998 1999 Kosova Savasi Sirp askeri guclerince Kosova nin guneybatisinda Prizren yakinlarinda kullanilan Sovyet yapimi T 55 tank 1998 1999 Kosova Savasi Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ordusunun bagimsizlik isteyen Kosova Kurtulus Ordusu na ve bu orgut yaninda yer alan milis guclerine karsi yuruttugu operasyona karsi NATO Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ndeki bazi stratejik askeri mevzilere ve ordu birliklerine karsi askeri mudahalede bulunmustur Kosovali Muslumanlara Arnavut Turk vb yapilan baskinin devam etmesi uzerine NATO Kosova ve Sirbistan da bulunan hedeflere Mart 1999 tarihinde hava operasyonlarina basladi Ayni zamanda Kosovalilara karsi Sirp gucleri tarafindan etnik temizlige baslandi Yuz binlerce multeci Arnavutluk Makedonya Turkiye ve Karadag a kacmaya basladi Uluslararasi Lahey Adalet Divani arastirmalarinda en az 2 000 cesede ulastigini acikladi 11 haftalik NATO bombardimanindan sonra Milosevic birliklerini ve polislerini geri cekmeye zorlandi 750 000 Kosovali multeci evlerine geri dondu Bu bolgedeki Sirp nufusun yarisina tekabul eden 100 000 Sirp evlerini terk etti Birlesmis Milletler Kosova nin bagimsizlik ya da Sirp egemenliginden birine donene kadar bolgeyi kontrolu altina aldi Mayis 1999 tarihinde bombalama hala devam ediyordu Milosevic insanliga karsi suc isledigi icin Uluslararasi Lahey Adalet Divani na verilen gorev basindaki ilk devlet baskani oldu Gunumuzde Balkanlar Belgrad da KalemegdanZagreb Ban Josip Jelacic MeydaniBukresSofya da Musagenitsa Metro IstasyonuPristine deki Kosova MuzesiPodgoricaDubrovnikRenkli yapilarla Tiran ve Tabak Camii 20 yuzyilda Balkanlar daki devletlerin gelisimleri kisim kisim farkli bir surec izlemistir Yunanistan 1952 den beri NATO nun ve 1981 den beri de Avrupa Birligi nin uyesidir Yunanistan ayrica Eurozone ve Bati Avrupa Birligi nin de uyesidir Slovenya 2004 ten beri Avrupa Birligi ne uyedir Bulgaristan ve Romanya da 2007 de Avrupa Birligi bunyesine katilmislardir Turkiye 1963 te Avrupa Birligi uyeligi icin basvurmus 2005 te de uyelik gorusmelerine baslama hakki elde etmistir Hirvatistan ve Makedonya 2005 yilinda Avrupa Birligi uyeligine adaylik statusu kazanmistir Karadag ve Sirbistan da Avrupa Birligi uyeligi konusunda girisimleri olan diger Balkan ulkelerinden biridir 17 Ekim 2007 tarihinde Hirvatistan 2008 2009 sureci icin Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi gecici uyeligine kabul edilmistir 2004 yilinda Bulgaristan Romanya ve Slovenya devletleri NATO ya uye olmuslardir 2006 yilinda Karadag Sirbistan Karadag federasyonundan ayrilmistir Bu ayrilik bircok dunya devletinde Balkanlar da yeni siyasi ve sosyal sikintilarin sebebi olarak dusunulmus olsa da herhangi bir sikinti yaratmamistir Kosova 17 Subat 2008 tarihinde tek tarafli olarak Sirbistan dan bagimsizligini ilan etmistir Bagimsizlik ilani sonrasinda en son Afrika ulkesi olan Cad 2 Haziran 2012 tarihinde Kosova nin 17 Subat 2008 de tek tarafli olarak ilan ettigi bagimsizligini resmen taniyan 91 ulke olmustur 2 Haziran 2012 itibariyla Kosova Cumhuriyeti 91 ulke tarafindan taninan bir cumhuriyettir Bu tanima sureci surekli geliserek devam edecek bir seyir izlemektedir Arnavutluk ve Hirvatistan 1 Nisan 2009 tarihinde NATO ya katilmislardir Balkanlar in 19 yuzyildaki son dalgalanmalar devrine girmesi Birinci ve Ikinci Balkan Savasi ni hazirlamis ve bu savaslar sonucunda Osmanli Imparatorlugu nun egemenligi ortadan kalkmistir Bu sureclerde ciddi zararlardan birini Balkan Turkleri yasamislardir Balkan Savaslari nin yuz yili civarinda Balkanlar daki Turk nufusu cok ciddi bir kayba ugramis Turkleri azinlik haline getiren surecler yasanmistir Bugun Turkler Balkanlar da Turkiye topraklari haric tutulursa Sirbistan da 0 26 Kosova da 4 5 Makedonya da 3 9 ila 9 8 Yunanistan da Bati Trakya ve Ege Adalari nda 2 dolayinda Bulgaristan da alt sinir olarak 9 5 Balkanlar in uclarindaki Romanya da 1 dolayina civarlarinda bir nufus oranlarindadirlar Osmanli devrinde bircok bolgede nufus orani olarak ustun olan Turk nufusunun buyuk kismi 1912 yili civariyla beraber hizla Turkiye ye akmistir Bosna Hersek Osmanli Devleti nden 19 yuzyil sonlarinda ani bir ilhakla koparilip Avusturya Macaristan a dahil edilmisti Bu surecten gunumuze dek Bosna Hersek ve Bosnaklar oturmus bir sisteme ve duzene sahip olamamislardir Son Yugoslavya savasindaki katliamlarin yaralarini bugun bile sarmaya calisan ulke yasal olarak iki fiilen uc parcali bir idari yapidadir Sirbistan Yugoslavya kurulana dek Osmanli devrinden beri buyuyegelen bir devlet yapisi halinde olmustu Yugoslavya nin parcalanmasi ile yasanan surecler sonucunda kendi icinde yasanan son catismalar ve savaslarla su an en kucuk sinirlarina yaklasmistir Kuzeyindeki Voyvodina ozerk bolgesi de bagimsiz olur ise Sirbistan Osmanli Imparatorlugu nda bagimsizligini ilan ettigi donemdeki sinirlarina cekilmis ilk sinirlarina geri donmus olacaktir Karadag Yugoslavya nin parcalanmasi akabinde Sirbistan ile hareket etmisti Son surecte bagimsizligina kavusarak yeni bir devlet oldu Halihazirda ulke olarak oturma evresindedir Son bagimsiz ulke Kosova dunya siyaset arenasinda lobiler arasi calismalarla kalici bir konum elde etme cabasindadir Bu son surecte Sirbistan ve onun ardindaki Ortodoks camia ile Bati dunyasi ve Turkiye iki ayri kutup gibidirler Yunanistan kuzeybati kisimlarindaki Arnavut azinlik ve kuzeydogusuyla adalarindaki Turk azinlik ile kurulusundan itibaren mucadele icindedir Kurulusundan itibaren Turkleri surekli kontrol altinda tutmakta ve anayasal olarak da kabul etmemektedir Turk yerine Musluman Helen tabiri Bati Trakya nin Lozan Antlasmasi ile resmen Yunanistan a birakildigi gunden beri Bati Trakya Turk Azinligi BTTA ni Turkiye nin Yunan topraklarindaki dogal uzantisi olarak goren Yunan yonetimleri Azinlik i potansiyel bir tehdit ve tehlike olarak degerlendirmisler bu cercevede sekillendirdikleri Azinlik politikalariyla da BTTA ni goce zorlamak bu mumkun olmadigi takdirde de Turk toplumunu asimile etmek hedeflerini gutmuslerdir Bati Trakya Turk Azinligi 1920 li yillarda Bati Trakya nufusunun 65 ini olustururken gunumuzde bu oran 30 lara gerilemistir Ulkedeki cesitli olumsuz politik calismalar yurt disina goce sebep olmus Yunanistan daki Turk nufusu azalmistir Ayni sekilde Kuzeybatida Arnavutluk sinirlarindaki Arnavut nufus konusunda da bazi politik sikintilar vardir Bulgaristan yonetimi 1980 lerde ulkede azimsanmayacak bir nufus oranina sahip Turklerle siddet asimilasyon gibi yontemlerle ugrasmis bu nufusun haklardan mahrumiyetine veya goc etmesine Turkiye ye sebep olmustur Avrupa Birligi tam uyeligi gibi 2000 li yillarin sureciyle beraber ulkedeki Turk nufus biraz rahatlamis gibidir Yunanistan ekonomik krizi 2011 yilinda baslayan ve gunumuzde 2012 de etkisi devam eden Yunanistan da olan ekonomik derin kriz Yunan hukumetinin borc krizidir Yunanistan da hukumetin borclanmasi ve bu borclari odeyememesinden kaynaklanmistir Kriz sirasinda eski basbakan Yorgo Papandreu gorevden ayrilmis ve yeni bir hukumet kurulmustur Ulke IMF den ve Avrupa Birligi nden yardim istemistir 2010 2012 Yunanistan protestolari baslamistir Ulkede issiz sayisi rekor duzeye cikmis gecinememe yuzunden irkcilik artmistir DemografiBalkanlar uzerinde bircok millet ve dinin yasadigi bir cografi bolgedir Topraklarinin tamami Balkanlar in sinirlari icinde olan Arnavutluk Bosna Hersek Bulgaristan Karadag Kosova Kuzey Makedonya ve Yunanistan ulkelerinde yasayanlarin toplam nufusu 28 809 213 tur Bu sayiya topraklarinin bir kismi Balkanlar da yer alan ve Balkan ulkesi sayilan Sirbistan Hirvatistan Slovenya Romanya Turkiye ve yine Balkanlar da bir parca topragi bulunan ancak tarihi kulturel siyasi nedenlerle Balkan ulkesi sayilmayan Italya nin ilgili kisimlarindaki nufus eklendiginde Balkanlar da yasayan insanlarin toplam nufusu 48 437 687 olmaktadir Ulke Balkan yuzolcumu km Notlar Balkan nufusuYunanistan amp 0000000000131957 000000 131 957 amp 0000000010783748 000000 10 783 748Turkiye amp 0000000000023726 000000 23 726 f amp 0000000011224439 000000 11 224 439 f Bulgaristan amp 0000000000110879 000000 110 879 amp 0000000007153784 000000 7 153 784Sirbistan amp 0000000000055965 000000 55 965 d amp 0000000005207777 000000 5 207 777 d Bosna Hersek amp 0000000000051197 000000 51 197 amp 0000000003517414 000000 3 517 414Arnavutluk amp 0000000000028748 000000 28 748 amp 0000000002889167 000000 2 889 167 Kuzey Makedonya amp 0000000000025713 000000 25 713 amp 0000000002071278 000000 2 071 278Kosova g amp 0000000000010887 000000 10 887 amp 0000000001771604 000000 1 771 604Hirvatistan amp 0000000000031009 000000 31 009 c amp 0000000001725656 000000 1 725 656 c Romanya amp 0000000000015570 000000 15 570 c amp 0000000000885544 000000 885 544 c Karadag amp 0000000000013812 000000 13 812 amp 0000000000622218 000000 622 218Slovenya amp 0000000000005421 000000 5 421 e amp 0000000000299644 000000 299 644 e Italya amp 0000000000000295 000000 295 f amp 0000000000285414 000000 285 414 f Dil Balkanlar cesitli kulturlerin bir arada yasandigi bir bolgedir Burada bircok din millet yasar Soz konusu konusulan cok sayida dil de Balkanlar in cesitli kisimlarinda duyulur Balkan topraklarinda yasayan milletlerin yayilimi ile devlet sinirlari denk degildir Bu yuzden bir dil tek bir devlet siniri icinde konusulmaz komsu birkac devlet icinde ayni dil konusuruna rastlanabilir Bu yuzden Balkanlar da yasayan milletlerin toplam nufuslarinin tespit edilmesi kolay degildir Balkanlar da konusulan diller konusurlarinin sayilari ortalama alinarak su sekilde siralanabilir Yunanca Turkiye Turkcesi Bulgarca Sirpca Arnavutca Bosnakca Hirvatca Makedonca Rumence Romanca Karadagca Pomakca Slovence Italyanca Gagavuz Turkcesi Ulahca Yahudi Ispanyolcasi Kirim Tatarcasi Istriotca Istro Romanca Megleno Rumence Bolge cografyasinda yukarida sayilan diller kendi agiz gruplari ile beraber konusulurlar Dil Dil ailesi Balkanlar da konusan sayisi Balkanlar da aslen konusuldugu ulke ler Yunanca Hint Avrupa 12 milyon Yunanistan Arnavutluk RomanyaTurkiye Turkcesi Altay 12 milyon Turkiye Bulgaristan Kuzey Makedonya Kosova Yunanistan Romanya KaradagBulgarca Hint Avrupa 7 milyon Bulgaristan Sirbistan Kuzey Makedonya Romanya TurkiyeSirpca Hint Avrupa 7 milyon Sirbistan Karadag Hirvatistan Bosna Hersek Kosova Kuzey MakedonyaArnavutca Hint Avrupa 5 5 milyon Arnavutluk Kosova Kuzey Makedonya Karadag SirbistanBosnakca Hint Avrupa 2 5 milyon Bosna Hersek Sirbistan Karadag Hirvatistan Kuzey Makedonya Slovenya Turkiye KosovaHirvatca Hint Avrupa 2 milyon Hirvatistan Bosna Hersek Kuzey Makedonya Sirbistan Karadag RomanyaMakedonca Hint Avrupa 1 4 milyon Kuzey Makedonya Sirbistan Yunanistan Karadag Bosna Hersek TurkiyeRumence Hint Avrupa 0 9 milyon Romanya SirbistanRomanca Hint Avrupa 0 7 milyon Bulgaristan Romanya Yunanistan Arnavutluk Sirbistan Kuzey Makedonya Turkiye KosovaKaradagca Hint Avrupa 0 6 milyon Karadag SirbistanPomakca Hint Avrupa 0 5 milyon Yunanistan Bulgaristan TurkiyeSlovence Hint Avrupa 0 3 milyon Slovenya ItalyaItalyanca Hint Avrupa 0 3 milyon Italya Slovenya HirvatistanGagavuz Turkcesi Altay 0 2 milyon Yunanistan BulgaristanUlahca Hint Avrupa 0 05 milyon Yunanistan Arnavutluk Romanya Sirbistan Bulgaristan Kuzey MakedonyaYahudi Ispanyolcasi Hint Avrupa 0 05 milyon Turkiye Yunanistan Bulgaristan Italya Sirbistan Bosna Hersek Kuzey Makedonya RomanyaKirim Tatarcasi Altay 0 05 milyon Romanya Bulgaristan TurkiyeIstriotca Hint Avrupa 0 05 milyon HirvatistanIstro Romanca Hint Avrupa 0 05 milyon HirvatistanMegleno Rumence Hint Avrupa 0 05 milyon Yunanistan Kuzey Makedonya Romanya Turkiye Not Italik yazilan ulke topraklarinin Balkan sinirlarinda olan kismi olcume katilmistir ulke yuzolcumunun tamami hesaplanmamistir Din Bolgenin yerlesik dinleri Hristiyanlik Ortodoks ve Katolik ve Islam dinleridir En kalabalik din grubunu Ortodokslar olusturur Yunanlar Sirplar Bulgarlar Rumenler Makedonlar ve Karadaglilar Ortodoks kilisesine baglidirlar Arnavutlar icinde kucuk ir kesim de Ortodoks inanci icindedir Balkanlar da ikinci buyuk din grubunu Muslumanlar olusturur Turkler Arnavutlar Buyuk kismi Bosnaklar Pomaklar Goralilar Tatarlar da bolgede Musluman inancina sahip gruplardir Ucuncu din grubunu Katolikler olusturur Bu inanc grubuna Macarlar Slovenler Hirvatlar dahildir Arnavutlar arasinda da Katolik vardir Sozu edilen buyuk ve yaygin dinler disinda Yahudilik bolgede bazi kucuk kesim veya yerlesim yerlerinde inanirlara sahiptir Hristiyanligin Ortodoks kolu Balkanlar in bircok ulkesinde yaygindir Bu yayginlik ozellikle yarimadanin guneyinde ve dogusunda daha yogundur Bazi ulkelerde de bir kesimin dinidir En buyuk din grubu Ortodoks olan ulkeler sunlardir Bulgaristan Islam da ikincil belirgin Karadag Islam da ikincil belirgin Kuzey Makedonya Islam da ikincil belirgin Romanya Sirbistan Yunanistan Islam da ikincil belirgin Balkan topraklarina Osmanli Turkleri tarafindan yayilan Muslumanlik bolgenin guney kesiminde yaygindir Kuzey yarisinda oldukca seyrektir En buyuk din grubu Musluman olan ulkeler sunlardir Arnavutluk Ortodoksluk da ikincil belirgin Bosna Hersek Ortodoksluk da ikincil belirgin Kosova Turkiye Yarimadanin kuzey kesiminde coklukla yayilan Katolikligin en buyuk din grubunu olusturdugu ulkeler sunlardir Hirvatistan SlovenyaAziz Sava Katedrali Belgrad Sirbistan Gazi Husrev Bey Camii Saraybosna Bosna Hersek Bigorski Manastiri Kuzey Makedonya Alaca Cami Kalkandelen Kuzey Makedonya Sibenik Katedrali Sibenik Hirvatistan Manastir Sinagogu Selanik Yunanistan Siyaset ve ekonomiEuro Bolgesi 2023 yilinda Euro Bolgesi AB disi Avro kullanilan alan2000 lerde Balkan ulkelerinin uye oldugu NATO nun Avrupa daki genisleme tarihi Gunumuzde Balkan ulkelerinin tumu cumhuriyettir Ancak II Dunya Savasi na kadar Turkiye disinda kalan ulkelerin tamami monarsi ile yonetilmislerdir Romanya ve Bosna Hersek yari baskanlik sistemine diger ulkeler parlamenter cumhuriyettirler Butun ulkelerde acik serbest piyasa ekonomisi hakimdir Slovenya Hirvatistan ve Yunanistan da 12 000 ustu gelir diger ulkelerde 4 000 12 000 dolayi gelir soz konusudur Balkan ulkelerinin cogu daha onceleri Dogu Bloku sisteminde bir ekonomik yapiya sahiptiler Turkiye yildan yila artan bir ekonomik gelisme gostermistir Sadece Yunanistan ekonomisi 2012 yilinda gerilemistir Bu ulke ekonomisinin 2013 yilinda buyume gerceklestirecegi dusunulmektedir Kisi basina dusen Satin alma gucu paritesi Slovenya ve Yunanistan da 25 ustu en yuksektir Bunu Hirvatistan 20 ustu Turkiye Bulgaristan Romanya Karadag Sirbistan Makedonya 10 15 Bosna Hersek Arnavutluk ve Kosova 10 civari takip eder 1980 lerin sonlarinda dunyada yasanan gelismelere paralel Balkanlar cografyasinda meydana gelen rejim degisiklikleri ile hem demokrasiye hem de serbest piyasa ekonomisine gecis yasanmistir Bu tarihe kadar Bati Avrupa daki ekonomik kalkinma modelinden farkli bir sisteme sahip olan bolge ulkeleri bugun temel dis politika hedeflerinden biri haline gelen AB nin temelleri atilirken de dogal olarak bu yapilanmanin disinda kalmistir Rejim degisikliginin hemen ardindan ise yuzlerini Bati ya donerek mevcut devletler sistemindeki yeni yerlerini almislardir Bu kapsamda bolge ulkelerinin gecirdigi degisim ve donusum surecinde ABD ve AB belirleyici aktorler olarak on plana cikmis IMF Dunya Bankasi ve NATO gibi uluslararasi orgutler yogun bir sekilde kullanilmistir Gelinen noktada Balkan ulkeleri 20 yillik bir surec icerisinde hem NATO ve AB uyesi olmus veya uyelik yolunda ciddi mesafe kat etmis hem de dunya politik ekonomisinde onemli bir jeoekonomik gecis noktasini temsil etmeye baslamistir Son donemde bolge ulkelerinin gerek kendi ic ekonomi politik yapilarinin iyilestirilmesinde gerekse dis pazarlara acilmada ciddi adimlar attigi gorulmektedir AB ye uyum cercevesinde bircok yasa cikartilmis ve reformlar gerceklestirilmistir Avrupa da kurumlar vergisinin en dusuk oldugu ulkeler bu cografyada yer almaktadir Henuz AB uyesi olmamalarina ragmen Kosova ve Karadag para birimi olarak Avro yu kullanmaktadir Vergi muafiyetleri subvansiyonlar ve burokrasinin azaltilmasi gibi devlet tarafindan saglanan tesvikler ikili ve cok tarafli serbest ticaret anlasmalari ve ozellestirmeler bir taraftan yabanci yatirimcilarin istahini kabartirken diger taraftan da soz konusu ulkelerin ekonomik kalkinmasi icin onemli sicrama taslarini olusturmaktadir 20 yuzyil boyunca surekli catismalarla anilmis olan Balkanlar cografyasi gunumuzde dunya politik ekonomisinin en yeni ve umut vadeden pazarlarini temsil etmektedir 1990 larda yasanan rejim degisikligi ile serbest piyasa ekonomisine gecen bu ulkeler surec icerisinde hizla gerceklestirdigi reformlarla yatirimcilar icin gorece uygun bir zemin sunacak hale gelmislerdir Bu kapsamda kurumsal yapilanmalarini buyuk olcude tamamlamis yatirimcilar karsisindaki burokrasiyi azaltmis ticari mevzuati sadelestirerek hukuki yapisini bu yonde yeniden duzenlemistir Ilaveten ikili ve coklu serbest ticaret anlasmalari ile vize muafiyeti anlasmalari imzalama yoluna gitmistir Dunyanin ekonomik agirlik merkezinin yer degistirdigi gunumuzde Balkanlar jeoekonomik tartismalar acisindan kilit konumda bulunmakta dolayisiyla bolgenin ekonomik istikrari buyuk bir hinterlandi dogrudan ilgilendirmektedir Ulkelerdeki ekonomik gidis Eski Yugoslavya cografyasinda yaygin olmus olan Sirbistan otomotiv sirketi Zastava nin Yugo Koral 1 3 EFI Cabrio modeliHirvatistan in bolge capinda meshur olan petrol sirketi INA nin Zagreb deki merkeziSlovenya firmasi Tomos yapimi bir motosiklet100 bin kisi meclis binasi onunde Yunanistan hukumetinin tasarruf onlemlerini protesto ediyor 29 Mayis 2011 Sirbistan in 2009 yili verilerine gore GSYH si 43 milyar dolara ulasmistir Kisi basina milli geliri ise 5 6 bin dolar civarindadir Ulkede AB ile butunlesme yolunda kararli bir ekonomik program uygulanmaktadir Yapisal reformlar basligi altinda bugune kadar cikardigi yasalar ciddi sayilara ulasmistir Ulkede ticari mevzuat sadelestirilmis burokrasi azaltilmis ve en son Turkiye ile vize muafiyeti ve serbest ticaret anlasmalari imzalanmistir Hirvatistan in ekonomisi ise 2001 2008 yillari arasinda ortalama 4 4 buyumus GSYH si 63 milyar dolar civarinda gerceklesmistir Ulkenin 2005 te baslayan tam uyelik muzakereleri suresince siyasi ve ekonomik politikalarini Avrupa Birligi ile uyumlandirma calismalari yapmis kurumsal yapisinda duzenlemeler gerceklestirmistir Ayrica cografi konumu itibariyla de bolge ulkelerine kiyasla oldukca avantajli durumdadir Zira Hirvatistan 1777 km ile Adriyatik e en uzun kiyisi olan ulkedir Bu noktada Turk firmalarinin Hirvatistan daki yatirimlari icerisinde ulkenin kiyi seridindeki turizm tesislerinin buyukluk acisindan ilk sirada yer aldigi gorulmektedir Bosna Hersek her ne kadar ulke ekonomisinin istikrari icin gerekli kurumlar AB NATO BM ABD gibi uluslararasi aktorlerin teknik ve finansal destegi ile ayakta duruyor olsa ve issizlik rakami 45 gibi astronomik seviyelerde dolassa da ulkenin serbest piyasa ekonomisinin saglikli isleyebilmesi icin dikkate deger cabalar gostermistir Ulkenin siyasi alanda uclu mekanizma toplantilari baslatmasi ekonomik olarak egitim kurumlari iki universite altyapi calismalari Ziraat Bankasi faaliyetleri cesitli fabrika yatirimlari kagit ve soda fabrikasi seklinde Turkiye ile buyuk sayilabilecek iliski duzeyi vardir Ayrica Bosna Hersek Havayollari nin 49 u Turk Hava Yollarina aittir Kuzey Makedonya ise bolgede yatirimcilari bekleyen onemli bir ekonomik potansiyel barindirmaktadir Bilhassa Turk yatirimcilar icin cazibe merkezi konumunda olan bu ulkede 250 yi askin Turk firma faaliyet gostermektedir Bulgaristan ekonomisi 2012 yili itibariyla iyi sayilamayacak bir durumda belirtilmektedir Bulgar analist Ivan Krastev e gore Bulgaristan 20 yillik buyuk umutlarin ardindan Yunanistan gibi kotu durumda olabilir Uzun zaman one ulkede ekonomi ve Avro krizi yasanmis issizlik 12 nin ustune cikmisti 2011 yilinda Bulgaristan da yillik ekonomik buyume 1 7 olmustur 2008 yilindaki resmi verilere gore ulke ekonomisinin 30 kadari kayit disidir ve ulke Avrupa Birligi nin en fakir ulkesidir Balkanlar da turizm denildiginde ilk akla gelen ve bu sektorde en hizli buyuyen ulkelerden biri olan Karadag da son donemde yatirimcilar acisindan oldukca ilgi gormektedir IMF Dunya Bankasi ve Avrupa Yatirim Bankasi uyesi olan AB NATO ve Dunya Ticaret Orgutu ile ise uyelik muzakerelerine devam eden bu ulke son donemde ozellikle ulastirma projeleri ile dikkat cekmektedir Bu anlamda ulkenin en buyuk yatirim projesi 7 ulkeden gecmesi planlanan Adriyatik Iyonya otoyoludur Kosova uluslararasi sistemde tam bir aktor haline gelememis ve bu yonuyle devlet insa surecini henuz tamamlayamamistir Soz konusu durum ekonomik kalkinmanin onundeki en temel engellerden birini de olusturmaktadir Kosova nin saglikli bir sekilde piyasa ekonomisine gecisi dunya devletleri ile ticaret yapabilmesi ve bu sekilde halkin refahinin arttirilmasi ve yoksullugun giderilmesi yonundeki uluslararasi cabalar devam etmektedir Taninma sorunu nedeniyle ekonomik anlamda da izole edilmis olan Kosova nin Turkiye ile ticari iliskileri hayati oneme sahiptir Yunanistan in yillik buyumesi Kasim 2012 itibariyla 1 8 ve kisi basina dusen GSYIH 21 750 olmustur Alti yillik durgunlugunda ulke ekonomisi 2013 sonu itibariyla mevcut durumundan da kucuk hale gelecektir Romanya da iki yillik 2010 2011 durgunluk ve tasarrufun ardindan ulke ekonomisi 2011 in ucuncu ceyregi itibariyla 4 4 buyumustur Butun gelirleri emekli ayliklarini kiralari odeme gucunu gelistirmek icin sosyal katilim devam ettirilecektir AB nin 2004 genislemesi cercevesinde Birlige uye olan Slovenya ekonomik ve ticari iliskilerini o tarihten bu yana AB nin Gumruk Birligi politikalari cercevesinde yurutmektedir Ozellikle makine elektrik elektronik ve otomotiv yan sanayinde oldukca gelismis bir endustriye sahiptir Avrupa pazarlarina yakinligi ve uretim maliyetlerinin dusuk olmasi ulkeye bircok dogrudan yabanci yatirimin gelmesini saglamaktadir Ayrica diger Orta Avrupa ulkeleri gibi turizm cenneti olan Slovenya turistik tesisleri ve kapasitesi ile bu sektorde de iddiali oldugunu gostermektedir Uyelikler Balkan ulkeleri cesitli uluslararasi uyeliklere sahiptirler Ulkelerden bir kismi Avrupa Birligi ne AB uyedirler Geri kalan ulkeler de uyelik tarihi bekleyenler adaylar muhtemel adaylar gibi statulere sahiptirler Bunun yaninda gumruk statuleri para alanlari NATO uyeligi gibi duzlemler soz konusudur Uyelik Statu Ulke ler Avrupa BirligiUye Bulgaristan Romanya Slovenya Yunanistan Hirvatistan Muzakerede Arnavutluk Karadag Kuzey Makedonya Sirbistan Turkiye Beklenen aday yok Muhtemel aday Bosna Hersek Kosova Gumruk birligi uyesi Turkiye Euro Bolgesi kullanan Slovenya Yunanistan kullanmayan Bulgaristan Romanya Ley AB uyesi olmadan kullanan Karadag Kosova Milli para birimi kullananArnavutluk Lek Bosna Hersek Degistirilebilir mark Hirvatistan Kuna Kuzey Makedonya Denar Sirbistan Dinar Schengen BolgesiUye Slovenya Yunanistan Aday Bulgaristan Hirvatistan Romanya Orta Avrupa STAUye Arnavutluk Bosna Hersek Karadag Kosova Kuzey Makedonya Sirbistan NATOUye Arnavutluk Bulgaristan Hirvatistan Romanya Slovenya Turkiye Yunanistan Kuzey Makedonya Karadag Aday Bosna Hersek Korumada Kosova Baris Icin OrtaklikUye Sirbistan Ulasim ve turizmD502 karayolu Hirvatistan Belgrad Nis otoyolu Sirbistan Arnavutluk Kosova Otoyolu uzerindeki tunel Arnavutluk Balkan ulkelerinin kendisine has cografi ozelliklerine bagli olarak turizm yapisi da degiskenlik gosterir Bolgenin deniz kiyisi duzluk ve gol alanlari en cok yaz doneminde yogundur Adriyatik ve Ege muhitinde yer alan Slovenya Hirvatistan Karadag Arnavutluk Yunanistan ulkelerinin sahil yerleri yurt ici ve yurt disi turizm etkinliklerinin merkez noktalaridirlar Deniz ve gol turizmi disinda yine bolgenin cesitli ulkelerinde dag turizmi de yaygindir Bircok yerde geliskin kis turizmi alanlari kayak merkezleri vardir Bolge capinda ulkelerdeki telefon kulubeleri genellikle jetonlu telefonlardir Posta servisi yeterlidir Iletisim imkanlari Slovenya da diger Balkan ulkelerinden daha iyi durumda 220 volt AC 50 herz yapisina sahip iki delikli silindirik gecmeli priz Balkanlar in tamaminda standarttir Turistler seyahat guvenligi acisindan Arnavutluk Kosova ve Makedonya da catisma hirsizlik ve halk kargasasi acisindan dikkatli olmalidirlar Ayrica Slovenya ve Sirbistan da guvenlik endisesi yaratabilecek durumlar siyasi konularda alinabilecek sert ve hassas tepkilere iliskindir Kara ulasimi 2000 yili verilerine gore bolgedeki dokuz ulkede Arnavutluk Bosna Hersek Bulgaristan Karadag Kosova Hirvatistan Makedonya Romanya Sirbistan 140 000 kilometreden fazla ana ve yan yol vardir 1400 km civari otoyol hatti mevcuttur Oysa 1970 ve 1980 lerdeki gelistirme calismalarina kadar ulke aglari oldukca engebeli idi ve onarim calismalarinda ciddi yigilmalar vardir Trafik yonu sagdan ilerler Slovenya ve Sirbistan genelindeki yol standardi ust duzeydedir Arnavutluk ve Kuzey Makedonya da belli merkezler arasi yollar iyi ancak yol kalitesi yogun kullanimdan oturu zayiflamaktadir Hirvatistan kara ulasimi bakimindan orta ust sayilabilecek bir seviyededir Yunanistan in kara ulasimi agi da geneli bakimindan iyi sayilabilir Kosova da ana yollar disindaki karayollari orta seviyededir Son donemde yapimina baslanip Kosova tarafindaki insaati halen devam eden Arnavutluk Kosova Otoyolu Balkanlar in bu kesimindeki kara ulasimina buyuk rahatlik getirmistir Projenin tamamlanmasiyla Arnavutluk taki Adriyatik sahili yakinlarindan Kosova iclerine kadar otoyol ulasimi saglanacaktir Ekim 2012 itibariyla ulasim Kosova ortasina Suvareka yakinlari kadar saglanmistir Balkan sahasinda demiryolu agi 2000 yilinda 25 000 km civarinda bir uzunluga sahipti Bu demiryolu hatlarinin 17 si cift seritli 40 i elektrik tesisatlidir Yogunluk Arnavutluk Bosna Hersek ve Kuzey Makedonya da dusuk fakat diger sistemlerde Avrupa Birligi ortalamasi duzeyindedir Yenileme calismalari devam eden bolgede sinyalizasyon ve iletisim teknolojilerinde bazi yenilestirmeler olmustur Deniz ulasimi Hirvatistan in buyuk limanlarindan biri olan Split Limani ve civariYunanistan in Ege kiyisindaki Selanik Uluslararasi HavalimaniKavala da su kemeri onu Yunanistan Sofya HavalimaniUlcinj de bir eski sokak Karadag Avrupa nin ana ulasim ve tasima hatlarindan olan Tuna bolge ici gemi tasimaciligini domine eder Ren Main Tuna kanalinin 1990 larin basinda tamamlanmasi ile Karadeniz den Kuzey Denizi ne dogru ulasim saglanir olmustur Ancak ekonomik gerileyis ve catismalarin sonucu olarak 2000 yilina kadarki son on yilda trafik keskin bir dusus yasamistir Nisan 1999 da Kosova da yasanan catisma sirasinda kilit konumdaki koprulerin tahrip edilmesi sebebiyle Tuna gemi tasimaciligina kapanmisti Balkanlar daki aktarim ve gecis limanlari Adriyatik in Hirvatistan kesiminde konumlanan Rijeka Zadar Split ve Ploce Karadag kesiminde Bar Arnavutluk kesiminde Dirac limanlaridir Karadeniz kiyilarindaki ana liman sahalari ise Bulgaristan da Burgaz ve Varna Romanya da Kostence Ege kiyisindaki Selanik limani Yunanistan disinda Kosova ve Makedonya icin de bir cikis limanidir Butun limanlar icin modernlestirme ve gelistirme gereklidir Hava ulasimi Balkan capinda yaygin bir havalimani agi var olup her ulkede uluslararasi havalimani mevcuttur Havalimanlarinda gelistirilme ihtiyaci gorulur Bolgedeki bircok havalimani icin gelistirme calismalari yapilmistir Bunlardan birkaci Makedonya da Uskup ve Ohri sehirlerinde gerceklestirilmistir Uskup Havalimani icin 2010 yilinda Turkiye firmasi TAV tarafindan baslatilan yenileme 2011 yilinda tamamlanmis havalimani 8 Eylul 2011 tarihinde operasyonlara baslamistir Ohri Havalimani yenilemesi de Nisan 2011 de tamamlanmistir Kosova daki Pristine Uluslararasi Havalimani da yenileme kapsamindadir Turk Fransiz konsorsiyumu yuzde 90 Limak ve yuzde 10 Aeroport de Lyon ortakligi Mayis 2010 tarihinde 20 yil havalimanini isletme sozlesmesi imzaladi Yatirimlarin 2012 yilinda tamamlanmasi ongoruluyor Yenileme calismalari Makedonya ve Kosova disindaki bircok ulkede de gorulur Slovenya da Ljubljana Havalimani ticaret planina gore havalimani 2017 yilina kadar gelistirilecek Bu calisma Haziran 2012 de baslatilmistir Hirvatistan daki Zagreb Havalimani icin 11 Nisan 2012 tarihinde Aeroports de Paris sirketi ile Hirvatistan Hukumeti arasinda 30 yillik kullanim anlasmasi imzalandi Bosna Hersek teki Saraybosna Uluslararasi Havalimani nda baslayan gelistirme calismalarinin 2013 yilinda bitmesi planlaniyor Sirbistan daki Belgrad Nikola Tesla Havalimani modernizasyonu kapsaminda Subat 2012 de calismalar baslatilmistir Turkiye deki Ataturk Havalimani nda TAV Havalimanlari Dis ve Ic Hatlar Terminali ile otoparkta yolculara sunulan konfor ile hizmet kalitesinde ve hava yollarina saglanan hizmette ivme yaratmak amaciyla Subat 2010 da da yeni bir genisletme projesi gerceklestirildi Istanbul Ataturk Havalimani mimarisi yolcu akis hizi ve sundugu hizmet kalitesiyle sadece Turkiye nin en buyuk havalimani degil ayni zamanda tum Avrupa da onemli havalimanlarindan biri konumunda bulunuyor Alisveris ve tuketim Euro Kuna Degistirilebilir mark Dinar Denar Lek Ley bolgede kullanilan para birimleridir Balkan capindaki alisveriste giyim el yapimi ve mucevherat onde gelir Ulke ici veya ulkeler arasi kara ulasiminda otobus hatlari vardir ve bunlar iyi durumdadirlar Demiryolu ulasiminin kalitesi kesime gore degisiklik gosterir Balkanlar in cok kulturlu yapisinin sonucu olarak bolgede cesitli kultur ogeleri vardir Bolge yemek ve pisirme kulturu cesitli mutfaklarin birlesiminden olusmustur Yemek bolge genelinde ucuzdur Bolgede su rezervleri iyi duzeydedir Sularin buyuk kismi icilebilirdir ama paketlenmis su satisi da yaygindir Alkol kisitlamalari yoktur Bunun yaninda Musluman nufusun yasadigi kesimlerde alkole karsi tutum gorulebilir Kultur yapisiEdebiyat Balkanlar da cok kulturlu yapi icerisinde her kultur dil dairesi icinde cesitli edebi faaliyetler yapilmis ve yapilmaya devam edilmektedir Bu sekilde olusturulan eserler ilgili dilin edebiyat dunyasi icinde yer almislardir Bazi eserler ise yazildigi dilin disinda baska bazi dillere de cevrilmis Nobel Edebiyat Odulu gibi oduller kazanmistir Bugunku Balkan edebiyati dil agacinin bes ayri kolunda yer alan sekiz milli dil ile yazilir Bu edebiyati anlamada Nikos Kazancakis in Zorba si Ivo Andric in Drina Koprusu adli meshur eseri Yasar Kemal in Ince Memed i Fahir Iz in An Anthology of Modern Turkish Short Stories adli antolojisi Ismail Kadare nin Kronike ne gur Tastaki Kronik eseri Aleksandros Kotzias in Jaguar i An Anthology of Romanian Women Poets Adam J Sorkin Kurt W Treptow adli antoloji Elisaveta Bagryana nin Penelope of the Twentieth Century eseri Hristo Boycev in Albay Kus u yardimci olabilir Mantik kurgusunu sempatik bir sekilde gosteren kulturel kavsak kopru tabirleri Balkanlar icin edebiyatta en cok kullanilan mecazlarin basinda gelir Soz konusu mecazlar bolgeye bir kimlik verir Balkan edebiyatini aciklamada dil olcut olarak koyulursa hata kacinilmaz olur Slav dilleri ve dil bilimi yani Balkan dil birligi icinde yer alan belirsiz konusur okur veya edebiyatta yer alan kisi ve Balkanlar daki butun dillerde paylasilan yuzlerce Turkce alinti kelimenin disinda Balkan dilleri bugun hala yanlis yolda yabanci ve zordur Balkan edebiyati icinde yer alan bazi edebiyatcilar asagida belirtilmistir Arnavut edebiyatcilar Dritero Agolli Fatmir Gjata Jakup Mato Ismail Kadare Bosnak edebiyatcilar Abdulah Sidran Dzevad Karahasan Mehmedalija Mak Dizdar Nedzad Ibrisimovic Bulgar edebiyatcilar Alek Popov Hristo Boycev Stoyan Zagorcinov Hirvat edebiyatcilar Ivo Andric h Ivana Brlic Mazuranic Miro Gavran Predrag Matvejevic Macar edebiyatcilar Arthur Koestler Elie Wiesel Ferenc Herczeg Gyorgy Tabori Imre Kertesz Lajos Zilahy Sirp edebiyatcilar Branislav Nusic Jovan Jovanovic Zmaj Milorad Pavic Vasko Popa Sloven edebiyatcilar Andrej Blatnik Drago Jancar Tomaz Salamun Vladimir Bartol Turk edebiyatcilar Avni Engullu Enver Baki Fahri Kaya Haci Omer Lutfu Hasan Mercan Necati Zekeriya Nusret Diso Ulku Sureyya Yusuf Yahya Kemal Beyatli Zeynel Beksac Yunan edebiyatcilar Dido Sotiriyu Nikos Kazancakis Mara Meimaridi Yorgos Leonardos Muzik Balkanlar da cokca rastlanabilen calgi AkordeonYoresel et lezzetlerinden kebaplar Balkan ulkelerinde yapilan muzigin bolge icinde ortak ozellikleri vardir Balkan muzikleri hareketli ve armoni zenginligi acisindan farkli bir zevk verir Buna etnik bir muzik turu de denebilir Balkanlar in hemen hemen tum ulkelerinde kulaga hitap eden melodiler cok benzer ve coskulari da aynidir Balkan muziginde Rumeli Turk muziginin etkisi de vardir Bunun gibi kucucuk etnik gruplarin renkliliklerini kattiklari koca bir olusumdur Dikkat edilirse yeryuzunun urettigi muzik birikimlerinin icinde kendini hemen belli eden hem melodilerinin hem de bunlari yorumlayis bicimlerinin cok net karakteristikleri olan bir muzik gelenegidir Bu ozel olusumun temelinde kabaca gecmisi Hristiyanlik oncesi doneme denk gelen Slav gelenegiyle Dogu Roma ve Osmanli dan ogelerin bir bilesimi yer alir Slav gelenegi Yunan ogeleri ve Osmanli ile Bizans i kapsayan Anadolu renkleri ozgun bir etkilesim ile bugun Balkan muzigi denilen zengin muzik birikimini olusturmustur Balkan muzigi Turk kulturune cok yakindir Yillarca ayni topraklarda yasandigi ve benzer kulturler paylasildigi Balkan ve Dogu Avrupa ulkelerinin oldugu kadar Turkiye deki Cingenelerin de muzigi budur Balkanlar daki muzik Avrupa nin geri kalanindan epey farklilik gostermistir cunku Balkan halklarindan hepsinin Osmanli Imparatorlugu ile kulturel gecmisi mevcuttur ve bu muzigin en onemli ozelligi karmasik ritmidir Mutfak Balkanlar in genelinde belli oranda ortakliklara sahip bir mutfak kulturudur Bu mutfak icinde Balkan ulkelerinin kendisine ait ozellikleri vardir ve Akdeniz mutfagindan etkilenmistir Balkan yemek kulturu Turk Yunan Italyan Avusturyali Macar ve yerel yemek ve pisirme kulturlerinin karisimidir Kulturel kimligin ortaya koyulmasinda Balkan mutfaginin ciddi bir form olabilecegi one surulmustur Bu mutfakla ilgili iki gorus vardir 1 Balkan bolgesinde yaygin sekilde paylasilan bir beslenme yapisi vardir 2 Insanlar benzer temel yiyecekleri tuketir Alexander Kiossev e gore Balkan kimliginin varligini ispat etmek icin en az iki yol var irk ozellikleri ve mutfak Kiossev e gore Balkanlar in disinda bulunan bir Balkanli baska bir Balkanli kisiyi yuz ozellikleri yuruyus tarzi ile genellikle tanir Mutfak bircok Balkanli icin bir diger paylasilan seydir Kulturel etkilesim Balkanlar da yasamis olan ve yasayan bircok millet birbirleri ile degisen derecelerde etkilesim icinde olmuslardir Bu etkilesim ortak hayat evlenme goc savas gibi cesitli olaylarla kurulmus ve gunumuze gelmistir Bolgede bircok millet ve bunlarin kulturel ozellikleri icinde bazi kulturler daha baskin olmuslardir Bolgede tarihten gunumuze dek Slav kulturu Turk kulturu Yunan kulturu agirlikli yapilar olusmustur Balkan kulturu olarak da belirtilen bu kultur belli basli kulturlerin beraberliginden harmanindan ortaya cikmis bugune ulasmistir Kulturel etkilesimin temel tasiyicisi olan dil bolgedeki bircok millet uzerinde etkilesimi saglamistir Bu kulturel etkilesimde Turkce Osmanli Imparatorlugu nun bolgede idaresini kurdugu 14 yuzyildan itibaren merkezi bir yere sahiptir Turkce bolgedeki bircok dili etkilemistir Turkce bugun yasayan dillerin en yaslilarindan biridir ve bu tarih derinligi yaninda mekanca da genis bir cografyaya sahiptir Turkcenin konusuculari bu genis tarih ve cografya diliminde bircok devlet kurmuslar komsuluklarinda yer alan kavimlerden bircok bilgi ogrenmisler ve komsularina da bircok bilgi ogretmislerdir Turklerin komsularina ogrettikleri ile komsularindan ogrendikleri bilgilerin adlari Turkce ile ona komsu olarak yasayan baska diller arasinda oldukca zengin bir soz alisverisine yol acmistir Diger dillerdeki yer adlari Balkanlar da Miladin oncesindeki yillardan baslayip cesitli yogunluklarla gelisen Osmanli devri ile beraber de koklesen Turk ozellikleri bugun Balkan Turkleri disinda Balkanlar da yasayan diger halklarda da cesitli sekillerde gorulmektedir Turkcenin disinda soz konusu Balkan dilinde kullanilacak kadar icsellesen Turkce yer adlari bu izlerden birisi sayilir Balkanlar da yerlesim birimleri ve yerlerin adlarinin Turkce isimleri 600 yil civarindaki siyasi ve sosyal gelisimler olarak olusmustur Burada sozu edilen durum ise Turkcede kullanilan sekillerden bagimsiz olarak ilgili dilde yasiyor olmasidir Osmanli Imparatorlugu XX yuzyil baslarinda Balkanlar daki topraklarini kaybetti Bu donem sonrasinda Balkanlar in muhtelif bolgelerinde cesitli devletler kuruldu Bu devletler ilgili bolgede egemenligi ele geciren milletin idaresi seklinde gelismistir Osmanli egemenligi sonrasinda Balkanlar da kurulan bu devletlerin yeni idareleri tarafindan Osmanli donemi toponimlerinin yer adlarinin bir kismi degistirilmistir Bu degisiklikler her bolgede egemenligi ele geciren milletin dili veya kulturu yonunde olmustur Boylece Balkanlar da yasayan milletlerin dillerinde Turkler disinda degistirilmis yeni toponimler kullanima girmis eski bilgi zamanla hafizalardan silinmistir Sonucta yuzyillarca kullanildiktan sonra diger milletlerce degistirilen bu toponimler Turk dilinde kalmis Osmanli Turkcesinden miras olarak Turkiye Turkcesine gelmistir Soz konusu Balkan dilindeki sekilleri ile yer adlarina ornek icin Sirbistan da Ada Adakale Alibunar Bor Kula Majdanpek Novi Pazar Cuprija Surduk Makedonya da Demir Hisar Demir Kapija Kumanovo Bosna Hersek te Sarajevo Tuzla Odzak Cardak Hirvatistan da Bakar Arnavutluk ta Bayram Curri Kepenek Ahmetaj Elbasan Bulgaristan da Harmanli Kircaali Kazanlik Kula Pazardzik Durankulak Pamukci Karadag da Mahala Virpazar Kazanci Timar Han Kula Kosova da Turkce disindaki sekillerde Elezhan Ferizaj Mamusha Romanya da Teleorman Baba Ana Azaplar Tuzla Topalu Saraiu Techirghiol Babadag Bestepe seklindedir Balkan dillerindeki alisveris Turk dili ile Macar dili etkilesiminde Turkcedeki Macarca alintilar varos sehir gt varos sehirlerin sur disi mahallesi gibi birkac kelimeyle sinirlidir Macarcadaki Turkce ogeler ise cesitli donemlerde olmustur 15 yuzyila kadar Macarcaya gecen 485 kelime uzun uzun muzakere edilmistir Macarcaya Osmanli doneminde 1312 kelime yaninda 402 sahis adi ve 224 yer adi bulunmaktadir Rumencede 1700 3000 arasi Turkce alinti Guney Slavlarinin dillerinde Sirp Hirvatca 8742 Turkce kelime alintilandigi belirtilmistir Bulgarcada en az 3500 Turkce alinti vardir Bulgarlarin yeni dili olan Bulgar Slavcasindan Turkce cete gocuk kulucka gibi birkac soz gecmistir Arnavutcadaki Turkce unsurlari gosteren bir sozlukte varyantlariyla birlikte 4078 madde yer alir Olivera Yasar Nasteva nin Makedoncadaki Turkce unsurlari degisik yonleriyle inceleyen eserinde 3089 Turkce soz yer almaktadir Yunanca ile Turkce etkilesiminde Turkcedeki Yunanca unsurlarin sayisi cesitli yayinlarda 347 900 arasinda belirtilmistir Yunancadaki Turkce unsurlarin sayisi ise K Kukkidis e gore 3000 ve P Georgidas a gore 1968 dir Ayrica bakinizBalkanlar tarihi Balkanlar cografyasi Balkan dilleri Osmanli Imparatorlugu kurulus donemiNotlarWikimedia Commons ta Balkanlar ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir a Balkan sozunun dunya dillerindeki kullanimina dair bazi ornekler soyledir Almanca Balkanhalbinsel Arapca البلقان El Balkan Arnavutca Ballkan Beyaz Rusca Balkanski payvostray Balkanski pauvostrau Bosnakca Balkan Bulgarca Balkanski poluostrov Balkanski poluostrov Cekce Balkan Farsca بالکان Balkan Felemenkce Balkan Fince Balkan Fransizca Balkans Hirvatca Balkan Ingilizce Balkans Irlandaca Na Balcain Ispanyolca Peninsula Balcanica Italyanca Balcani ve Penisola Balcanica Isvecce Balkanhalvon Izlandaca Balkanskaginn Katalanca Balcans Lehce Balkany Letonca Balkanu pussala Litvanca Balkanai Macarca Balkannal ve Balkan felsziget Ayrica Delkelet Europa Makedonca Balkan Balkan Mogolca Balkany hojg Balkani Hoyg Norvecce Balkan Portekizce Balcas ve peninsula Balcanica Portekizce Brezilya Balcas ve peninsula Balcanica Rumence Balcani Rusca Balka nskij poluo strov Balkanskiy Poluostrov Sirpca Balkan Balkan Slovakca Balkansky polostrov Slovence Balkan Takalotca Balkan Ukraynca Balka nskij pivostriv Balkans kiy pivostriv Urduca بلقان Balkan Vietnamca Balkan Yunanca Balkania Balkania b Balkan cografyasinin sinirlari hakkindaki haritalardan birkaci Topografik harita Balkanlar da topragi olan ulkeler haritasi Bolgenin toplam yuzolcumu 504 884 km dir bk Ulkeler c Hirvatistan in yuzolcumu bilgileri belirtilen asagidaki jupanliklar zupanija ve belediyeler opcina Balkanlar in sinirlari icindedir Tamami kapsanan jupanliklar Istra 2 820 km Primorje Gorski 3 582 km Karlovac 3 622 km Lika Senj 5 350 5 km Zadar 3 642 km Sibenik Knin 2 939 km Split Dalmacya 4 534 km Dubrovnik Neretva 1 783 km Jupanlik icinde kapsanan belediyeler Sisak Moslavina Jupanligi nda Donji Kukuruzari 114 km Dvor 504 9 km Gvozd 212 4 Hrvatska Dubica 131 km Lekenik 224 4 km Majur 66 72 km Martinska Ves 124 7 km Sunja 288 2 km Topusko 198 3 km Zagreb Sehri icinde Novi Zagreb Zapad 62 59 km Novi Zagreb Istok 16 54 km Brezovica 127 39 km Zagreb Jupanligi nda Klinca Sela 77 6 km Krasic 71 2 km Kravarsko 85 km Orle 57 6 km Pisarovina 145 km Pokupsko 122 Stupnik 24 87 km Zumberak 110 km Jupanlik ve belediye sinirlari toplami 31 009 91 km dir Ulkenin toplam yuzolcumu 56 594 km dir ve mevcut 31 009 91 km toplamin 54 8 ini 54 7936353 olusturur c Romanya nin yuzolcumu bilgileri belirtilen asagidaki illeri judeţul Balkanlar in sinirlari icindedir Tulcea 8 499 km ve Kostence 7 071 km illerinin toplam yuzolcumu 15 570 km dir Ulkenin toplam yuzolcumu 238 391 km dir ve mevcut 15 570 km toplamin 6 5 ini 6 53128683 olusturur Bu illerin toplam nufusu 971 643 tur Soz konusu jupanlik ve belediyelerin toplam nufusu 1 725 656 dir d Sirbistan in yuzolcumu bilgileri belirtilen asagidaki istatistiksel bolgeler statisticki region Balkanlar in sinirlari icindedir Belgrad Sehri 3 227 km Sumadiya ve Bati Sirbistan 26 483 km Guney ve Dogu Sirbistan 26 255 km bolgelerinin toplam yuzolcumu 55 965 km dir Ulkenin toplam yuzolcumu 77 474 km dir ve mevcut 55 965 km toplamin 72 2 sini 72 2371376 olusturur Soz konusu istatistiksel bolgelerin toplam nufusu 5 207 777 dir e Slovenya nin yuzolcumu bilgileri belirtilen asagidaki istatistiksel bolgeler statisticni regija ve belediyeler obcina Balkanlar in sinirlari icindedir Obalno kraska 1044 km Notranjsko kraska 1456 km Guneydogu Slovenya 2675 km Orta Slovenya da Dobrepolje 94 9 km Ivancna Gorica icinde Ambrus 5 67 km Veliki Korinj 7 1 km Mali Korinj 3 08 km Visnje 5 47 km Primca vas 2 25 km Brezovi Dol 4 56 km Bakrc 0 71 km Kamni Vrh pri Ambrusu 2 87 km Kal 5 39 km Decja vas pri Zagradcu 2 51 km Grintivec 0 87 km Kuzeljevac 2 42 km Laze nad Krko 1 75 km Malo Globoko 0 71 km Veliko Globoko 0 85 km Male Lese 0 93 km Podbukovje 3 62 km Krka 1 55 km Gradicek 1 56 km Asagi Sava da Brezice icinde Pristava ob Krki 0 77 km Vrhovska vas 1 4 km Buseca vas 1 21 km Gorenja Pirosica 1 79 km Dolenja Pirosica 1 2 km Vinji Vrh 1 16 km Postena vas 0 58 km Brvi 0 38 km Stojanski Vrh 2 26 km Izvir 1 83 km Kamence 0 62 km Cedem 0 83 km Kraska vas 0 96 km Stankovo 0 6 km Velike Malence 4 08 km Mrzlava vas 2 13 km Catez ob Savi 5 44 km Zejno 1 3 km Sobenja vas 1 4 km Globocice 2 61 km Mali Cirnik 1 26 km Dobeno 4 11 km Cerina 1 13 km Dvorce 0 61 km Prilipe 1 67 km Podgraceno 0 47 km Cirnik 3 87 km Koritno 3 97 km Laze 0 65 km Ponikve 5 24 km Brezje pri Veliki Dolini 2 37 km Slovenska vas 2 05 km Perisce 0 35 km Rajec 1 26 km Nova vas pri Mokricah 0 4 km Obrezje 2 54 km Velika Dolina 0 68 km Mala Dolina 0 31 km Gaj 0 55 km Ribnica 2 km Jesenice 1 29 km Kostanjevica na Krki 6 23 km Krsko icinde Slivje 0 72 km Zabek v Podbocju 0 43 km Podbocje 1 46 km Dobrava ob Krki 1 58 km Stari Grad v Podbocju 1 47 km Dol 0 43 km Gradnje 1 91 km Mladje 1 32 km Brlog 0 58 km Prusnja vas 1 26 km Planina v Podbocju 1 7 km Premagovce 3 58 km Brezovica v Podbocju 2 38 km Hrastek 1 05 km Sutna 1 67 km Selo 0 36 km alanlarinin toplam yuzolcumu 5 421 14 km dir Ulkenin toplam yuzolcumu 20 273 km dir ve mevcut 5 421 14 km toplamin 26 7 sini 26 7406896 olusturur Soz konusu bolge ve belediyelerin toplam nufusu 299 644 tur f Turkiye nin yuzolcumu bilgileri belirtilen asagidaki illeri ve ilceleri Balkanlar in sinirlari icindedir Edirne 6 276 km Kirklareli 6 550 km Tekirdag 6 313 km Canakkale ili icinde Gokceada 286 km Eceabat 21 22 km Gelibolu 806 km Istanbul ili icinde Arnavutkoy 506 48 km Avcilar 41 92 km Bagcilar 22 4 km Bahcelievler 16 57 km Bakirkoy 29 65 km Basaksehir 104 48 km Bayrampasa 9 5 km Besiktas 18 04 km Beylikduzu 37 74 km Beyoglu 8 96 km Buyukcekmece 157 68 km Catalca 1 040 42 km Esenler 18 51 km Esenyurt 43 12 km Eyupsultan 228 14 km Fatih 15 93 km Gaziosmanpasa 11 67 km Gungoren 7 17 km Kagithane 14 83 km Kucukcekmece 37 51 km Sariyer 151 26 km Silivri 869 51 km Sultangazi 36 24 km Sisli 34 98 km Zeytinburnu 11 31 km alanlarinin toplam yuzolcumu 23 726 24 km dir Ulkenin toplam yuzolcumu 783 562 km dir ve mevcut 23 726 24 km toplamin 3 unu 3 02799778 olusturur Soz konusu il ve ilcelerin toplam nufusu 10 434 511 dir g Italya nin Balkan sinirlari icinde bulunan Gorizia ili icindeki Monfalcone 20 5 km Ronchi dei Legionari 17 km Doberdo del Lago 26 9 km Staranzano 18 7 km ve Trieste ili 212 km alanlarinin toplam yuzolcumu 295 1 km dir Balkanlar in sinirlari icindedir Ulkenin toplam yuzolcumu 301 340 km dir ve mevcut 295 1 km toplamin 0 1 ini 0 09792925 olusturur Soz konusu il ve belediyelerin toplam nufusu 285 414 tur g 2008 yilindan itibaren bagimsizligini koruyan ve uluslararasi taninma sureci tamamlanmayan Kosova Cumhuriyeti 11 Kasim 2012 tarihi itibariyla 93 BM uyesi ulke tarafindan taninmistir bk Taninma Hk 22 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde De facto olarak Kosova Cumhuriyeti dir Sirbistan devleti de jure olarak kendi topraklari icinde saymaktadir h Ivo Andric in etnik kimligi acik degildir Yugoslav ust kimligiyle de belirtilen edebiyatci icin Hirvat ve Sirp kimlikleri de kaydedilmistir Kaynakca a b Islam Ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi Cilt 5 s 25 a b Islam Ansiklopedisi MEB Cilt 2 s 280 281 Turk Dil Kurumu Buyuk Turkce Sozluk 9 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Balkanlar sozu Turk Dil Kurumu Buyuk Turkce Sozluk 13 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Balkan sozunun anlamlari ve koken bilgisi Balkans 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Etimology Dictionary Erisim 14 Temmuz 2013 Binbasi M Nasrullah Kolagasi M Rusdi Mulazim M Esref Osmanli Atlasi XX Yuzyil Baslari Haz Yasar Bas Rahmi Tekin Osmanli Arastirmalari Vakfi Istanbul 2003 s 28 40 Semseddin Sami Kamus i Turki Dersaadet 1317 s 275 Yeniden basimi Eylul 1998 Istanbul ISBN 975 316 007 0 Prof Dr Zeynep Korkmaz Turkiye Turkcesi Grameri Sekil Bilgisi Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 2007 s 257 258 ISBN 975 16 1643 3 Turk Dil Kurumu 24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rum sozu Barbara Jelavich History of the Balkans Eighteenth and Nineteenth Centuries Cambridge University Press Melbourne 1983 s 1 9 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 0 521 27458 6 Ingilizce Balkanlar 7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cografya Dunyasi Iliya Jovev Kolko e visok vrh Musala 5 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bulgarca Encyclopaedia Britannica Mount Olympus 11 Eylul 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Europe Ultra Prominences 99 Peaks with Prominence of 1 500 meters or greater Vikhren 9 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde peaklist org Ingilizce Bindeshwar Pathak Shiva Pratap Singh Bindeshwar Pathak 2010 Glimpses of Europe Gyan Publishing House s 691 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2012 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Flora and Fauna in the Balkan Peninsula 20 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Europe A Never ending Journey Ingilizce Danube Delta 27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNESCO Ingilizce Golija Studenica 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNESCO resmi internet sitesi Ingilizce Albania natural resources 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce CIA The World Factbook Oil producers 19 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce CIA The World Factbook 17 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2010 Bosnia and Herzegovina natural resources 15 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Bulgaria natural resources 3 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Croatia natural resources 4 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Montenegro natural resources 12 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Kosovo natural resources 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Regions and territories Kosovo BBC News 20 11 2009 14 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Macedonia natural resources 28 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Romania natural resources 24 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Serbia natural resources 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Slovenia natural resources 21 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Turkey natural resources 20 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Greece natural resources 25 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Italya Yuzolcumu 11 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce a b Arnavutluk Verileri 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce a b 16 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ocak 2017 a b c d Agencija za statistiku 4 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bosna Hersek Nufus Enstitusu 2016 a b Bulgaristan Yuzolcumu 3 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce a b Eurostat Bulgaristan Nufusu 1 1 2016 21 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2010 a b Popis stanovnistva kucanstava i stanova 2011 13 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hirvatistan Devlet Istatistik Enstitusu Hirvatca a b Karadag Yuzolcumu 12 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce a b Karadag Nufusu 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2016 Eurostat a b Kosova Yuzolcumu Bilgisi 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce a b 2016 Nufus Bilgisi 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kosova Istatistik Kurumu Not 2016 nufus sayiminda Kosova nin kuzey kesimindeki Zubin Potok Leposavic Zvecan ve Mitrovica nin kuzeyi belediyeleri sayima katilmamistir Nufus rakaminda bu belediyeler yoktur a b Makedonya Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi 14 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2002 Bilgileri 2 022 547 Makedonca a b Makedonya Temel Gostergeler 01 01 2016 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Makedonya Devlet Istatistik Enstitusu Makedonca Romanya Yuzolcumu 15 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Romanya Cumhuriyeti Nufus Verileri 2 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 Ocak 2009 Rumence Serbia 24 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde The World Factbook Ingilizce Popis Stanovnishtva Domaћinstava i Stanova u Republici Srbiјi 2011 Prvi Rezultati s 15 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sirbistan Cumhuriyeti Istatistik Ofisi Sirpca Slovenya Yuzolcumu 16 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Europa Ingilizce Population by groups and sex Slovenia 1 July 2012 13 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Slovenya Cumhuriyeti Istatistik Ofisi Ingilizce Turkiye Cumhuriyeti Yuzolcumu Adrese Dayali Nufus Kayit Sistemi ADNKS Veri Tabani 2011 4 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Istatistik Kurumu a b Yunanistan Yuzolcumu Bilgisi 29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Interkriti Ingilizce a b Yunanistan Nufus Bilgisi 1 1 2016 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eurostat Ingilizce Peter A J Attema Gert Jan L M Burgers P Martijn Van Leusen 2010 Regional Pathways to Complexity Settlement and Land Use Dynamics in Early Italy from the Bronze Age to the Republican Period Ingilizce Amsterdam University Press ss 235 sayfa 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2012 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link George A Christopoulos 1974 Prehistory and protohistory Volume 1 Ingilizce Pennsylvania State University Press ss 416 sayfa 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2012 a b Greece and the Balkans 200 BC 7 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde TimeMaps Ingilizce a b c d e Islam Ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi Cilt 5 s 28 29 Prof Dr Ibrahim Kafesoglu Turk Milli Kulturu Otuken Nesriyat Istanbul 2003 s 72 73 ISBN 975 437 236 5 8 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2012 Đorđe Jankovic The Slavs in the 6th century North Illyricum 23 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Cambridge Medieval Encyclopedia Volume II Ingilizce Constantine Porphyrogennetos Editor J B Bury The Early History of the Slavonic Settlements in Dalmatia Croatia Serbia De Administrando Imperio Chapters 29 36 London 1920 s vi 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce James Evans Allan Stewart The World of Late Antiquity The Emperor Justinian and the Byzantine Empire Greenwood Publishing Group 2005 1 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 0 313 32582 0 Ingilizce Alexander Sarantis War and Diplomacy in Pannonia and the Northwest Balkans during the Reign of Justinian The Gepid Threat and Imperial Responses Dumbarton Oaks Papers Washington DC Dumbarton Oaks Trustees for Harvard University 2009 63 s 15 40 19 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Andrew Louth The Byzantine Empire in the Seventh Century In Paul Fouracre and Rosamond McKitterick The New Cambridge Medieval History Volume I Cambridge Cambridge University Press 2005 ISBN 0 521 36291 1 Maria Nystazopoyloy Pelekidoy Symbolὴ eἰs tὴn xronologhsin tῶn Ἀbarikῶn kaὶ Slabikῶn ἐpidromῶn ἐpὶ Mayrikioy 582 602 met ἐpimetroy perὶ tῶn Persikῶn polemwn 27 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yunanca John Haldon Byzantium in the Seventh Century The Transformation of a Culture Cambridge Cambridge University Press 1990 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 0 521 31917 X Ingilizce Stephen W Reinert Fragmentation 1204 1453 In Cyril Mango The Oxford History of Byzantium Oxford Oxford University Press 2002 s 268 270 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 0 19 814098 3 Ingilizce Prof Dr Ibrahim Kafesoglu Turk Milli Kulturu Otuken Nesriyat Istanbul 2003 s 179 180 ISBN 975 437 236 5 Istvan Vasary Ceviren Ali Cevat Akkoyunlu Kumanlar ve Tatarlar Osmanli Oncesi Balkanlar da Dogulu Askerler 1185 1365 YKY Istanbul 2008 s 76 78 ISBN 978 975 08 1310 8 Istvan Vasary Ceviren Ali Cevat Akkoyunlu Kumanlar ve Tatarlar Osmanli Oncesi Balkanlar da Dogulu Askerler 1185 1365 YKY Istanbul 2008 s 175 ISBN 978 975 08 1310 8 a b Halil Inalcik Turkler ve Balkanlar BAL TAM Turkluk Bilgisi 3 Balkan Turkoloji Arastirmalari Merkezi Prizren 2005 s 20 21 Halil Inalcik Devlet i Aliyye Osmanli Imparatorlugu Uzerine Arastirmalar I Klasik Donem 1302 1606 Siyasal Kurumsal ve Ekonomik Gelisim Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2009 s 49 53 ISBN 978 9944 88 465 1 a b Halil Inalcik Devlet i Aliyye Osmanli Imparatorlugu Uzerine Arastirmalar I Klasik Donem 1302 1606 Siyasal Kurumsal ve Ekonomik Gelisim Turkiye Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2009 s 64 105 107 ISBN 978 9944 88 465 1 a b Sacit Kutlu Milliyetcilik ve Emperyalizm Yuzyilinda Balkanlar ve Osmanli Devleti Istanbul Bilgi Universitesi Yayinlari Istanbul 2007 s 3 ISBN 975 6176 95 5 Middle Ages Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Ingilizce Rober Mantran Istoriјa Osmanskog carstva Klio Beograd 2002 Sirpca Melissa Snell The Forgotten Empire About com Guide 18 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Gabor Agoston Treaty of Karlowitz Encyclopedia of the Ottoman Empire Infobase Publishing 2010 s 309 310 ISBN 978 0816 06259 1 Ingilizce a b Gail Warrander Verena Knau Kosovo Edition 1 The Bradt Travel Guide Bucks 2007 s 7 9 ISBN 1 84162 199 4 ISBN 978 1 84162 199 9 Ingilizce Ibrahim Artuc Balkan Savasi KASTAS Yayinlari Istanbul 1988 ISBN 975 7639 04 4 Sacit Kutlu Milliyetcilik ve Emperyalizm Yuzyilinda Balkanlar ve Osmanli Devleti Istanbul Bilgi Universitesi Yayinlari Istanbul 2007 onsoz ISBN 975 6176 95 5 20 Yuzyildaki Ikincil Savas ve Zulum 6 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Tanil Bora Milliyetciligin Provokasyonu Birikim Yayinlari Istanbul 1995 s 71 Alpaslan Isikli Kuramlar Boyunca Ozyonetim ve Yugoslavya Deneyi Alan Yayincilik Istanbul 1983 s 142 143 Kosovathanksyou com 22 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kosova Cumhuriyeti nin uluslararasi taninmasina dair internet sitesi Ingilizce Stanovnishtvo Prema Starosti I Polu Opshtine u Srbiјi 2010 9 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sirbistan Istatistik Enstitusu Sirpca Not 2010 yili Sirbistan resmi belgesinde Arnavutlar Bosnaklar Goralilar gibi Islam inancina mensup gruplarin yaninda Muslumanlar Muslimani basligi altinda gosterilmistir bk Stanovnishtvo s 60 Thomas Goltz Minority Within a Minority For Ethnic Turks Serbian War is Another Chapter in a 600 Year Old Story 05 20 99 15 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Can Karpat Kosovali Turkler 4 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Balkan Incileri 2002 nufus sayimi sonuclari 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Makedonya Cumhuriyeti Devlet Istatistik Enstitusu Makedonca Ingilizce Fred Abrahams A Threat to Stability Human Rights Violations in Macedonia Human Rights Watch 1996 ISBN 1564321703 Galina Oustinova Stjepanovic Religion and Politics of Sufi Turks in Macedonia A pre field proposal University College London London 2008 14 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Languages of Greece Turkish 19 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ethnologue 10 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2012 Bulgaristan nufusu 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Naselenie Bolgarii Rusca 2001 Bulgaristan 2001 nufus sayimi sonuclari 27 Mayis 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Naselenie km 01 03 2001 g po oblasti i etnicheska grupa Bulgarca Structura etno demografică pe arii geografice 19 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Etnokulturel Cesitlilik Kaynak Merkezi Rumence Phinnemore 2006 157 Constantin Goschin amp Dragusin 2008 59 Ahmet Halacoglu Balkan Harbi Sirasinda Rumeli den Turk Gocleri Turk Tarih Kurumu Ankara 1995 ISBN 975 16 0606 3 Nedim Ipek Rumeli den Anadolu ya Turk Gocleri Turk Tarih Kurumu Ankara 1999 ISBN 9751605962 Prof Dr Ilker Alp Pomak Turkleri Kumanlar Kipcaklar Trakya Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Yayinlari 2008 2 Bati Trakya Turk Azinligi 3 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi resmi internet sitesi http www nufusu com 19 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2016 Edirne Kirklareli Tekirdag tamami Istanbul Avrupa Yakasi ve Canakkale Avrupa Yakasi nufusunu icerir Romanya Tulca ili ve Kostence ili 2011 nufusu Robin Okey Taming Balkan Nationalism The Habsburg Civilizing Mission in Bosnia 1878 1914 Oxford 20 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce ISBN13 9780199213917 ISBN10 0199213917 Islam Ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi Cilt 5 s 27 a b Report for Selected Countries and Subjects IMF 2009 2016 2 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce a b c d e f g h i Muzaffer Vatansever Balkanlarin Ekonomik Potansiyeli 20 Yillik bir Evrim 28 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uluslararasi Stratejik Arastirmalar Kurumu Bulgaria s economy In a rough region 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Economist Ingilizce The world in figures Greece 20 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Economist Ingilizce Romania s economy Buckle up 12 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Economist Ingilizce a b c d e The Balkans 25 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde emta org au Ingilizce a b c d e Jack Short Transport in the Balkan Region 13 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde European Conference of Ministers of Transport International Road Congress for South Eastern Europe IRF Sofia Bulgaria 18 20 September 2000 Ingilizce Uskup Buyuk Iskender Havalimani 20 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde TAV Havalimanlari Ohri St Paul The Apostle Havalimani 16 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde TAV Havalimanlari Limak Pristine Havalimani ni yeniliyor olu kirik baglanti Limak Is dunyasi Pristine havaalaninda trafik artti 16 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde SETimes We build for the future 27 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ljubljana Havalimani resmi internet sitesi Ingilizce Potpisan Ugovor o koncesiji za izgradnju i upravljanje Zracnom lukom Zagreb 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hirvatistan Hukumeti resmi internet sitesi Hirvatca A new shopping experience in Sarajevo 5 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Saraybosna Havalimani Merkezi Ingilizce Belgrade Airport overhaul in full force olu kirik baglanti EX YU Aviation News Ingilizce Istanbul Ataturk Havalimani 27 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde TAV Havalimanlari Robert D Kaplan A Reader s Guide to the Balkans New York Times April 18 1993 Ingilizce Christina Kotchemidova Balkan Literature olu kirik baglanti Ingilizce Alexandra D Ioannidou The quest for a modern Balkan literature The Bridge 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 5 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Kasim 2012 Balkan Folk Muzigi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alternation a b Cristina Bradatan Cuisine and Cultural Identity in Balkans Anthropology of East Europe Review Volume 21 Number 1 Pennsylvania State University s 43 47 3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce a b Gunay Karaagac Turkce Verintiler Sozlugu Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 2008 LXXIV 957 s 28 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 975 16 2021 7 Alpay Igci Balkanlar daki Yer Adlari ve Bunlarin Turkce Sekilleri V Uluslararasi Guneydogu Avrupa Turkolojisi Sempozyumu BAL TAM TDK Prizren 13 16 Nisan 2011 a b Gunay Karaagac Turkce Verintiler Sozlugu Turk Dil Kurumu Yayinlari Ankara 2008 s XXXI LXVII 28 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 975 16 2021 7