Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sovyetler Birliği (Rusça: Советский Союз - Sovetskiy Sayuz), resmî adıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Союз Советских Социалистических Республик Soyuz Sovyetskikh Sotsialisticheskikh Respublik | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1922-1991 | |||||||||||||||||||
Slogan Пролетарии всех стран, соединяйтесь! Proletarii vseh stran, soedinyaytes'! (Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!) | |||||||||||||||||||
 Sovyetler Birliği konumu (yeşil) | |||||||||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Moskova 55°45′K 37°37′D / 55.750°K 37.617°D | ||||||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Rusça | ||||||||||||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | |||||||||||||||||||
| Azınlık dilleri | |||||||||||||||||||
| Etnik gruplar (1989) |
| ||||||||||||||||||
| Resmî din | Laik devlet (de jure olarak) Devlet ateizmi (de facto olarak) | ||||||||||||||||||
| Demonim | Sovyet | ||||||||||||||||||
| Hükûmet |
| ||||||||||||||||||
| Lider | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Yasama organı | Sovyetler Birliği Sovyetler Kongresi (1922-1938) Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti (1938-1991) | ||||||||||||||||||
| Milliyetler Sovyeti | |||||||||||||||||||
| Birlik Sovyeti | |||||||||||||||||||
| Tarihî dönem | 20. yüzyıl | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||||||
| 1991 | 22.402.200 km2 | ||||||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 1990 tahminî | ||||||||||||||||||
• Toplam | $2,7 trilyon | ||||||||||||||||||
• Kişi başına | $9.200 | ||||||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 1990 tahminî | ||||||||||||||||||
• Toplam | $2,7 trilyon | ||||||||||||||||||
• Kişi başına | $9.200 | ||||||||||||||||||
| Gini (1989) | 0.275 düşük | ||||||||||||||||||
| Para birimi | Sovyet rublesi (SUR) | ||||||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC+2 ilâ +12 | ||||||||||||||||||
| Tarih formatı | gg/aa/yyyy | ||||||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||||
| Telefon kodu | +7 | ||||||||||||||||||
| ISO 3166 kodu | |||||||||||||||||||
| İnternet alan adı | .su | ||||||||||||||||||
Avrupa'nın doğu kesimiyle, Asya'nın kuzey kesimi boyunca yayılan SSCB, II. Dünya Savaşı'ndan sonra 22.403.000 km²lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesi konumundaydı. Nüfus bakımından da 293.047.571 (Haziran 1991) kişiyle, dünyada 3. sırada yer alıyordu. Aynı zamanda dünyanın başlıca siyasi ve askerî güçlerinden biri olan Sovyetler Birliği'nin batısında Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Romanya, güneyinde Karadeniz, Türkiye, İran, Afganistan, Çin, Moğolistan ve Kuzey Kore yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise Arktik Okyanusu ve Büyük Okyanus çiziyordu. Birliğin başkenti Moskova, para birimi ise Sovyet rublesiydi.
1917 Ekim Devrimi ile iktidara gelen Vladimir Lenin önderliğindeki Bolşevikler tarafından 1922 yılında kurulan SSCB, Soğuk Savaş sürecinde Amerika Birleşik Devletleri'nin karşısında önemli bir güç konumunda idi. 1980'li yıllarda dünya genelinde sanayi üretim hacminin %16.5'luk kısmını yaparak 2. sırada, milli gelir açısından da dünya genelinde %3.4'lük payla 7. sırada yer alıyordu. 1985 yılında iktidara gelen Mihail Gorbaçov'un başlattığı Glasnost ve Perestroyka denilen ve 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği resmen dağıldı. Birliğin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden 15 cumhuriyetten 12'si bir araya gelerek Bağımsız Devletler Topluluğu'nu oluşturdu.
Etimoloji
Sovyet sözcüğü, 'konsey', 'toplantı', 'tavsiye' anlamına gelen Rusça sovet (Rusça: совет ) sözcüğünden türetilmiştir, nihai olarak * vět-iti'nin ('bilgilendirmek' ) proto-Slav sözlü kökünden türemiştir. '), Slav věst ("haberler") ile ilgili, İngilizce bilge, ad-vis-or kökü (Fransızca aracılığıyla İngilizceye geldi) veya Hollandaca weten ("bilmek"; wetenschap 'bilim' anlamına gelir) karşılaştırın. Sovietnik sözcüğü 'meclis üyesi' anlamına gelir.совет). Rus İmparatorluğu'nda 1810'dan 1917'ye kadar görev yapan Devlet Şurası, Bakanlar Kurulu olarak anılırdı.
İşçi konseyleri olarak Sovyetler ilk olarak 1905 Rus devrimi sırasında ortaya çıktı. İmparatorluk hükûmeti tarafından hızla bastırılmalarına rağmen Sovyetler, 1917 Şubat devriminden sonra ülke çapında yeniden ortaya çıktı ve Rusya Geçici Hükûmeti ile iktidarı paylaştı.Vladimir Lenin liderliğindeki Bolşevikler, Geçici Hükûmete karşı "tüm iktidar Sovyetlere" sloganını kullandılar ve 1917 Ekim devrimiyle iktidarı ondan aldılar. Ocak 1918'de, Üçüncü Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi'nde Lenin, Sovyetler Birliği'nin kurulduğunu ilan etti.
1922 Gürcü Olayı sırasında Lenin, RSFSR'yi ve diğer ulusal Sovyet cumhuriyetlerini, başlangıçta Avrupa ve Asya Sovyet Cumhuriyetleri Birliği olarak adlandırdığı daha büyük bir birlik oluşturmaya çağırdı (Rusça: Союз Советских Республик Европы и Азии, tr. Soyuz Sovetskikh Respublik Evropy i Azii).Josef Stalin başlangıçta Lenin'in önerisine direndi, ancak sonunda kabul etti, ancak Lenin'in anlaşmasıyla adı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) olarak değiştirdi, ancak tüm cumhuriyetler sosyalist sovyet olarak başladı ve 1936'ya kadar diğer düzene geçmedi. Ayrıca birçok cumhuriyetin ulusal dildeki konsey veya konsil, yalnızca oldukça geç Rus sovyetinin bir uyarlamasına dönüştürüldü ve diğerlerinde, örneğin Ukrayna SSR'sinde asla değiştirilmedi.
СССР (Latin alfabesinde: SSSR), SSCB kökenli Rus dilinin Kiril harfleriyle yazılmış kısaltmasıdır. Sovyetler bu kısaltmayı o kadar sık kullandı ki, dünya çapındaki izleyiciler onun anlamına aşina oldu. Bundan sonra, en yaygın Rusça başlatma Союз ССР'dir (harf çevirisi: Soyuz SSR), dilbilgisi farklılıklarını telafi ettikten sonra esasen İngilizce'de Union of SSRs anlamına gelir. Buna ek olarak, Rusça kısa biçim adı Советский Союз (harf çevirisi: Sovetskiy Soyuz, kelimenin tam anlamıyla Sovyetler Birliği anlamına gelir)) da yaygın olarak kullanılır. Büyük Vatanseverlik Savaşı'nın başlamasından bu yana, Sovyetler Birliği'nin Rusça isminin СС olarak kısaltılması (örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nin ABD olarak kısaltılmasıyla aynı şekilde) tam bir tabu olmuştur, bunun nedeni СС'nin yerine bir Rus Kiril kısaltması olan SS'nin İngilizcede olduğu gibi, Nazi Almanyası'nın kötü şöhretli Schutzstaffel ile ilişkilendirilmesidir.
İngiliz medyasında devlet, Sovyetler Birliği veya SSCB olarak anılıyordu. Diğer Avrupa dillerinde, Fransızca'da Union soviétique ve URSS veya Almanca'da Sowjetunion ve UdSSR gibi yerel olarak çevrilmiş kısa biçimler ve kısaltmalar genellikle kullanılır. İngilizce konuşulan dünyada, Sovyetler Birliği de gayri resmi olarak Rusya ve vatandaşları Ruslar olarak adlandırılıyordu, ancak Rusya SSCB'nin cumhuriyetlerinden yalnızca biri olduğu için bu teknik olarak yanlıştı.Rusya teriminin ve türevlerinin dilbilimsel eşdeğerlerinin bu tür yanlış uygulamaları diğer dillerde de yaygındı.
Tarih
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Ağustos 2022) () |
Ekim Devrimi
Miladi takvime göre 7 Kasım (Jülyen takvimine göre 25 Ekim) 1917'de Rusya'da Bolşevikler geçici hükûmeti devirerek iktidarı ele geçirdiler. 8 Kasım'da Sankt-Peterburg'da açılan Rusya İşçi ve Asker Sovyetleri II. Kongresi'nde devrim lideri Lenin, Halk Komiserleri Konseyi (hükûmet) başkanı seçildi.Lenin ilk olarak savaşan tüm hükûmetlere ilhaksız ve tazminatsız bir barış önerisinde bulundu. Barış kararnamesini toprak kararnamesi izledi. Büyük mülk sahipliği yasaklandı. Kilise ile devletin ayrılması, medeni nikâh, kadınlar ile erkekler arasında hak eşitliği, işletmeler üzerinde işçi denetimi, bankaların ulusallaştırılması, ulusal topluluk hakları vb. pek çok hak ve özgürlük getirildi. Fabrikalar işçi konseylerine devredildi. Büyük çoğunluğu Batı Avrupa devletlerince işletilen maden ocakları millileştirildi.
Soyluluk unvanları kaldırıldı ve herkes kanun önünde eşit kabul edildi. İşçilerin günlük çalışma süresi 8 saate indirildi. Çocuk işçi çalıştırılması yasaklandı. Çalışan herkese, çocuklara ve çalışamayacak durumda olan yaşlı ve hastalara sosyal güvence sağlandı. Hafta sonları tatil ilan edildi.
Bolşevikler eğitime çok önem veriyordu. Amaçları modern, proletkult anlayışıyla yetişmiş, milliyetçiliğe ve köhne geleneksel düzene düşman yeni bir "Sovyet insanı" yaratmaktı. Çocuk ve yetişkin herkes için eğitim seferberliği başlatıldı. Çarlık döneminde halkın sadece %20'si eğitim olanaklarından faydalanabildiği için okur-yazar oranı oldukça düşüktü. Bu nedenle yetişkinler için işçi fakülteleri (rabfak) kuruldu. Bu fakültelerde işçilerin hem temel ve teorik, hem de mesleki ve pratik eğitim almaları sağlandı. Eğitim tüm toplum için ücretsiz ve mecburi hale getirildi. Böylece 1932'de çocukların %98'i bilfiil okula gidiyor olacaktı. Bu konuda verilen çabalar Sovyetler Birliği halkını %100'lük okuma-yazma oranına ulaştırmayı başaracaktır. Tabii bu eğitim-öğretim seferberliği Sovyet halklarını ilim ve teknolojide büyük başarılara imza atan bir toplum haline de getirecektir.
25 Ocak 1918'de toplanan III. Sovyetler Kongresi'nde Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulduğu ilan edildi. Eski Rus Çarlığı toprakları özerk cumhuriyetlere ayrıldı ve her ulusa yerel yönetimlerini örgütleme hakkı tanındı.
Ülkede kısa sürede birçok reform yapılmasına karşın uluslararası ilişkilerde önemli sorunlar yaşanmaktaydı. İngiltere, Fransa ve ABD, Sovyet hükûmetinin meşrutiyetini kabul etmezken, Almanya da savaştan çekilen Sovyet hükûmetine çok ağır şartlar içeren bir barış anlaşması öneriyordu. Dışişleri Bakanı Lev Troçki Almanya'nın önerisine toprak talebinin olmadığı bir barış teklifiyle cevap verdi. Ancak bunu reddeden Almanya, Doğu Cephesi'nde Rusya üzerindeki saldırılarını arttırdı. Petrograd'a saldırı tehlikesi üzerine hükûmetin güvenlik amacıyla Moskova'ya taşınmasıyla tarihi şehir yeniden başkent oldu. Bolşevik komiser Troçki, Almanya'nın dayattığı ağır barış koşullarını kabul etmeyince uzlaşma sağlanamadı. Almanya'nın saldırılarının devrimin kazanımlarını tehlikeye atması, Troçki'nin görevinden azledilmesine sebep oldu. Dışişleri Komiserliğine getirilen Litvinov, Almanya ile yeniden diplomatik görüşmelere başladı. Sovyet hükûmeti barış için Berlin'in istekleri karşısında tavizler vermek zorunda kaldı. Mart 1918'de Belarus'un batı toprakları Almanya'ya bırakılarak Brest Litovsk Anlaşması imzalandı. Almanya'da devrim olacağını uman Lenin, böylece verilen tavizlerin telafi edileceğini ifade ediyordu. 1919'da Berlin'de Sovyet hükûmetinin de desteklediği ve Lenin'in yakın arkadaşı olan Rosa Luxemburg'un öncülüğündeki devrim girişimi başarısız olsa da Almanya'nın I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması tavizleri kısmen geçersizleştirdi.
Lenin, I. Dünya Savaşı'nda Avrupa'daki sosyal demokratların çoğunun kendi hükûmetlerinin saldırgan politikalarını desteklemelerini ve hükûmetlerinin savaş bütçelerini onaylamalarını Marksizm'e ihanet olarak değerlendirdi. Bu nedenle Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin adının Komünist Parti olarak değiştirilmesini önerdi. Bolşevik liderin önerisi Mart 1918'de kabul edildi ve parti resmî olarak Rusya Komünist Partisi adını aldı.
Rusya’da devrim başarıya ulaşmasına rağmen Bolşevikler, Merkezi Rusya (Avrupa Rusyası) dışında özellikle toprak aristokratlarının yoğun olduğu kırsal bölgelerde yeterince güçlü değildi. 1918'de Çar yanlısı generaller, Birleşik Krallık, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri'nden aldıkları maddi ve askeri destekle Bolşeviklere karşı saldırıya geçtiler.Lenin'in emperyalist savaş sırasında Çar ile diğer İtilaf Devletleri arasında yapılan gizli paylaşım anlaşmalarını açıklaması Rusya'nın eski ortaklarını zor durumda bıraktı. Zaten müttefiklerinin savaştan çekilmesine karşı çıkan ve komünizmin kendi ülkelerinde de yayılmasından korkan emperyalist devletler gizli anlaşmaların da açıklanmasıyla Bolşeviklere karşı savaşmak üzere asker sevkiyatına başladılar.Bolşevikler bir yandan Anton Denikin, Aleksandr Kolçak, Pyotr Vrangel gibi monarşi yanlısı generaller ve onların müttefiki dış mihraklarla, diğer yandan fırsattan istifade ederek toprak kazanma amacıyla Rusya'yı işgale başlayan Romanya, Polonya ve Japonya ile mücadele etmek zorunda kaldılar.
Lenin bu saldırılar karşısında Kızıl Ordu'yu örgütledi. Silahlı Kuvvetler Halk Komiseri olan Lev Trotski cepheye giderek Beyazlara karşı mücadeleyi organize etti. İçerideki karşı-devrimcilerle mücadele etmek için de Çeka kuruldu. Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin ilk istihbarat ve gizli servisi olan Çeka'nın kurucu önderi Feliks Dzerjinski de devrimi sabote etmeye çalışanlara ve devlet dairelerine sızan rejim düşmanlarına karşı sert tedbirler aldı. Ancak monarşi taraftarları Bolşevik hükûmetini devirebilmek için Beyaz Terör hareketlerine giriştiler. Bunun üzerine özgürlükler geçici olarak kısıtlandı ve "Savaş Komünizmi" olarak adlandırılan bir dönem başladı. 1918 yazında saldırılar şiddetlendi. Almanya ile yapılan anlaşmayı bozarak Rusya'yı yeniden savaşa sürüklemek amacıyla Alman Büyükelçisi Wilhelm von Mirbach temmuz ayında düzenlenen bir suikastla öldürüldü. 30 Ağustos 1918'de ise Fanya Kaplan adında bir teröristin düzenlediği suikast Lenin'in ağır bir biçimde yaralanmasına sebep oldu. Ancak o gün Kuzey Komünü Bolşevik Komiseri Moisei Uritski öldürüldü.
İç savaş döneminde Beyazların Sovyet hükûmetini devirebilmek için batılı emperyalistlerle iş birliği yapmaları ve batılı askerî birliklerin Rusya'yı işgaline izin vermeleri toplumda infial yarattı ve tarafsız kitlelerin de Kızıl Ordu'ya katılımında etkili oldu. Bunun da etkisiyle 1919 yılından itibaren Bolşevikler Beyaz Terör'ü yenmeyi ve monarşi yanlısı beyaz orduları geri püskürtmeyi başardılar. Anti-komünist birliklerin düzensiz hareket etmesi ve Sovyet hükûmetine desteğin artması üzerine daha fazla kayıp vermek istemeyen ABD, Fransa ve İngiltere'ye ait askerî birlikler 1920 yılında Beyaz komutanları yalnız bırakarak ülkeyi terk ettiler. Desteksiz kalan monarşi taraftarı generaller de ülkedeki Beyaz askerleri kaderine terk ederek kaçmaya başladılar.
Bolşevikler hem enternasyonalist politikanın gereği olarak hem de rejimi güvence altına almak için sosyalizmin yayılmasını gerekli görüyorlardı. Bu amaçla 1919'da devrimin tüm dünyada yayılmasına öncülük edecek Komünist Partileri bir araya getiren III.Enternasyonal kuruldu. İtalya, Fransa, İspanya, Portekiz ve daha pek çok Avrupa ülkesinde Komünist Partiler kurularak Komintern'e katıldı ve sosyalizmin yayılması için dünya genelinde örgütlü bir mücadele başladı. Ancak Bolşevikler bununla da yetinmeyerek, Macaristan ve Almanya deneyimlerinin başarısızlığının da etkisiyle amaçlarının kısa vadede gerçekleşmemesi olasılığını dikkate alarak, uluslararası politikada en azından Sovyet rejiminin kapitalist saldırılar karşısında güvenliğini temin etme amaçlı, sosyalizmi kabul etmeseler de bazı devletlerle işbirliğine gideceklerdir. Böylece emperyalist saldırganlığın itici gücüyle ortak düşmana karşı ortak amaçlar doğrultusunda Türkiye gibi bazı devletlerle ittifak yapmaktan çekinmeyeceklerdir.
Sovyetler Birliği'nin kurulması
1921'de Bolşevikler iç savaştan zaferle çıkarak tüm Rusya'da otoriteyi sağladılar. Beyaz Rusya, Ukrayna, Orta Asya ve Transkafkasya’da da Bolşevikler muhaliflerini bertaraf etmeyi başardılar.
1922'de savaş döneminde mecburi olarak kabul edilen sıkı politik ve ekonomik önlemler kaldırıldı. Lenin'in belirlediği ve Nikolay Buharin'in önemli ölçüde katkıda bulunduğu yeni ekonomik atılımları içeren NEP (Novaya Ekonomiçeskaya Politika/Yeni Ekonomi Politikası) kabul edildi. Toprak aristokratlarının sabotaj faaliyetlerine, kolektif çiftlikleri yağmalayarak üretimi düşürme çabalarına, karaborsacılık ve kasıtlı kıtlık yaratma girişimlerine karşı önlem amacıyla köylülerin serbest ticaret yapmalarına izin verildi. NEP emperyalist savaş ile iç savaşta daha da sarsılan ekonominin kısa sürede toparlanmasını sağladı.
1922 yılında devletin federal yapısı konusunda tartışmalar yaşandı. Milliyetler Halk Komiseri olan Stalin tüm cumhuriyetlerin Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk nitelikte teşkilatlanmaları gerektiğini savunuyordu. Lenin buna şiddetle karşı çıkarak tüm cumhuriyetlerin eşit statüde, egemenlik haklarının korunduğu birleşik bir federasyon planı hazırladı. Plana göre her cumhuriyetin birlikten ayrılma hakkı vardı. Sonunda federasyonun oluşturulmasında Leninist ilkeler kabul edildi.
30 Aralık 1922'de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin, Beyaz Rusya SSC, Ukrayna SSC, Orta Asya ve Kafkas cumhuriyetleriyle birleşmesiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği resmen kuruldu.
Lenin döneminde Sovyetler Birliği (1922–1924)
1917 yılında ilk sosyalist hükûmeti kurmayı başaran ve bu hükûmeti yaşatabilmek için zorlu koşullarda bedel ödemek pahasına da olsa mücadele veren Vladimir Lenin iç savaşın bitimiyle birlikte enkaz halindeki ülkeyi yeniden inşa edebilmek için sosyalist ilkelerden kısmen taviz vererek NEP'i uygulamaktan çekinmedi. Enerjinin ülke kalkınmasındaki önemini belirten Lenin ekonomik politikaların da buna göre uygulanması gerektiğini savundu. Tarım ile sanayinin modernize edilmesinin önemini vurgulayarak, tarımda ilkel yöntemlerin derhal terk edilebilmesi için güçlü bir sanayi hamlesine ihtiyaç olduğunu ifade etti.
Uluslararası alanda ise sosyalist devrimlerin yaygınlaşması için özellikle batılı sosyalist partilere destek vermekten çekinmeyen Lenin, Almanya'da 1919 yılındaki Spartaküs hareketinin başarısızlığı üzerine mücadelenin yönünü sömürge altındaki ülkelere çevirdi. Dünyanın pek çok yerinde emperyalist hegemonya altındaki halklara bağımsızlık çağrısı yaptı. Bu çağrı Moğolistan, Çin gibi bazı ülkelerde sosyalizme eşdeğer girişimlerle, Türkiye, Hindistan gibi bazı ülkelerde ise ortak amaçlar doğrultusunda karşılık buldu. Ancak bu mücadelelere verilen destek batının Sovyet hükûmetine yönelik tepkisini de kaçınılmaz kıldı.
1922 yılının Mayıs ayından itibaren sağlığı bozulan Lenin, vasiyetname olarak kabul edilen ünlü notlarını yazdırdı. Bu vasiyetnamede Komünist Parti'de önde gelen mücadele arkadaşlarının olumlu ve olumsuz yönlerini sıralayarak çeşitli uyarılarda bulundu. Partinin iki önemli ismi Stalin ve Trotski arasındaki çatışmanın tehlikesini vurgulayan Lenin, 1922 yılında Komünist Parti Genel Sekreteri seçilen Yosif Stalin'in yetkilerinin daraltılmasının gerekliliğini sebepleriyle birlikte açıkladı. Ancak Mart 1923'te felç olan ve konuşamaz hale gelen Lenin resmî liderliğini sürdürse de politikadan uzaklaşmak zorunda kaldı.
SSCB'nin siyasal ve ekonomik temellerini atarak dünyadaki ilk ve en büyük sosyalist devleti kuran Lenin 21 Ocak 1924'te öldü. Devrimin liderinin ölümüyle ülkede bir hafta sürecek yas ilan edildi. Birkaç günde 1 milyon insan Lenin'in naaşı önünde saygıyla eğildi.Lenin'in naaşı tahnit edilerek, 27 Ocak 1924'te düzenlenen büyük bir cenaze töreniyle Moskova Kızıl Meydan'da bulunan Lenin Mozolesi'nde daimi istirahatgahına konuldu.
Josef Stalin dönemi (1924–1953)
Lenin'in ölümünden sonra bir süre ülke onun istediği gibi kolektif iktidar (troyka) tarafından yönetildi. Ancak birlik ve beraberlik yönünde verilen onca demeç partideki rekabeti gizlemeye yetmedi. 1922'de Komünist Parti Genel Sekreterliğine getirilmiş olan Stalin bu yetki ile troyka içerisinde ön plana çıkmaktaydı. Zaten asıl rekabet de Kızıl Ordu'nun önderi Lev Trotski ile Milliyetler Halk Komiseri Josef Stalin arasında yaşanmaktaydı. Özellikle izlenecek ekonomik politika konusunda görüş ayrılıkları bulunmaktaydı. Lenin dönemindeki ekonomik politikanın belirlenmesinde etkili olan Buharin ısrarla NEP'i savunurken kimi Bolşevikler de hızlı bir şekilde kolektivizasyona geçilmesini savunuyordu. Stalin ise ilk başta bu tartışmalarda hakem rolü üstlenerek iktidarda daha geniş destek sağlamaktaydı. Önceleri Trotski'ye karşı Stalin ile uzlaşmaya çalışan Grigoriy Zinovyev ve Lev Kamenev 1925 yılında saf değiştirerek muhalif cepheye geçti. Ancak bu süreçte Stalin, partideki nüfuzunu kullanarak Kliment Voroşilov ve Vyaçeslav Molotov gibi destekçilerini önemli makamlara getirdi ve gücünü pekiştirdi. Partinin etkili isimleri Zinovyev ve Kamenev saf değiştirmişti ama Kızıl Ordu'nun lideri Trotski de Politbüro'dan ihraç edilmişti. Trotski, 1927'de Kazakistan'a sürgüne gönderildiğinde Stalin partinin ve ülkenin lideri konumuna gelmişti. Buharin'in savunduğu NEP'in gerekli iyileştirmeyi sağladığı savıyla sosyalizm için gerekli olan kolektif ekonomiye geçilmesi kararı alındı.
1924'te birleşik cumhuriyetlere ve Leninist ilkelere uygun yeni anayasa kabul edildi. Anayasal düzenlemeyle oy hakkı, işçi sınıfına ve kolektif köylüye verildi.
1927'de Tüm Birlik Sovyetleri Beşinci Kongresi'nde SSCB'nin ulusal ekonomik gelişimini sağlayacak olan Birinci Beş Yıllık Plan hazırlanarak kabul edildi. Sanayi ve tarım alanlarında tek tek belirlenen planın ilkeleri ülkenin hızlı bir şekilde kalkınmasını hedefliyordu. Lenin'in enerjiyi kalkınmanın temeli olarak kabul ettiği komünizm Sovyet iktidarı ve elektirifikasyonla sağlanır sözüne dayanarak enerji yatırımlarına önem verildi. Sanayinin ihtiyacı için ülkenin pek çok yerinde hidroelektrik santralleri kuruldu. Endüstriyel alanda ağır sanayiyi güçlendirme hamlelerine öncelik verildi.
Tarımda kulakların (büyük toprak sahibi zengin köylüler) tasfiyesi ve tüm toprakların kolektifleştirilmesi kararı alındı. Topraklar kolhoz ve sovhoz olarak ikiye ayrıldı. Kolektif köylü tarımsal üretimin büyük kısmını devlet mülkiyetindeki kolhoz ve sovhozlar üzerinde yaparken, her çiftçiye yasalarca belirlenmiş toprak mülkiyetini özel tasarrufunda işleme hakkı verildi. Bu, devrim öncesinde toprakların büyük kısmının mülkiyetine sahip az sayıda aristokratın tasarruf hakkıyla kıyaslandığında çok daha adil kabul edildi. Sanayi hamleleri henüz yeni atılmakta olduğundan tarım için gerekli olan makina ihtiyacında da ithalat yoluna gidildi. Bu nedenle ilk etapta İngiltere'den ithal edilen traktör araçlarıyla ilkel tarımdan modern üretime geçme konusunda da önemli bir adım atıldı. Ancak özellikle Ukrayna'nın batısında toprak aristokratları kolektifleştirmeye karşı gelerek kasıtlı olarak tarımsal verimi düşürme amacıyla sabotaj faaliyetlerine giriştiler. Traktör istasyonlarını yağmalayarak, kolektif çiftlikleri yaktılar. Bu durum hükûmetin sert tedbirler almasına sebep oldu. Böylece Birinci Beş Yıllık Planın hedeflerine dört yıl üç ay gibi bir sürede ulaşıldı.
1933'te başlatılan İkinci Beş Yıllık Plan döneminde SSCB'de 4500 fabrika ve enerji tesisi yapılarak hizmete açıldı. Üçüncü Beş Yıllık Planın 1938-1941 arasındaki döneminde 3000'e yakın sanayi tesisi kuruldu. Böylece II. Dünya Savaşı öncesi planlı dönemde 9000 dolayında büyük ölçekli sanayi tesisi açılmış oldu. 1940 yılı sonunda SSCB ağır sanayi üretimi 1913'tekinin 12 katına ulaştı. Sovyetler dünyanın üç büyük ekonomisinden biri oldu.
Tarım alanında Birinci Beş Yıllık Planın uygulandığı dönemde kolektif normlara uygun olarak 210.000 kolhoz oluşturuldu. II. Dünya Savaşı öncesinde tarımsal üretimin modernizasyonu için gerekli olan 6000'e yakın makine ve traktör istasyonu hizmete açılmış ve bu istasyonlarda yarım milyon traktör mevcut hale getirilmişti.
1936'da yeni anayasa kabul edildi. Bu anayasada işçi ve köylülerin sosyalist devletinde sınıfsız toplumun sağlandığı gerekçesiyle ülkenin tüm yurttaşlarına oy hakkı tanındı. Bu dönemde Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan'ın sınırları yeniden düzenlendi ve son şeklini aldı.
1936-1938 Moskova Duruşmaları sırasında Nikolay Buharin, Lev Kamenev ve Grigoriy Zinovyev gibi partinin üst düzey pek çok ismi istihbarat servisi NKVD tarafından tasfiye edildi. Ancak bu tasfiye hareketlerinde NKVD şefi Nikolay Yejov'un Stalin'i asılsız belgeler sunarak yanılttığı ve kendi rakiplerini ortadan kaldırmaya çalıştığı fark edilince yargılamaların seyri değişti. Bu defa Stalin'in emriyle görevinden azledilen Yejov yargılanarak 1940 yılında idam edildi. Tasfiye hareketleriyle hapse atılan pek çok kişi ise serbest bırakıldı.
Stalin döneminde dış politikada ise Sovyetler Birliği'nin kapitalist devletlerle barış içinde yaşama politikasına karşın batı Avrupa ülkelerindeki işçi hareketlenmeleri dolayısıyla tedirgin olan kapitalist cephe Nazi Almanyası ile ittifak oluşturmaktan çekinmedi. 1933'te Almanya'da iktidara gelen nazizm, sosyalizmin batıda yayılmasına karşı bir kalkan vazifesi görüyordu. Almanya ve İtalya'da devrimci güçlerin imha edilmesi ABD ve Birleşik Krallık tarafından memnuniyetle karşılandı. 1938'de Fransa ve Birleşik Krallık Almanya'nın Çekoslovakya'yı işgaline izin veren Münih Anlaşması'nı imzaladı. Bu durum Çekoslovakya'nın toprak bütünlüğünü tehdit eden bir duruma karşı saldırıya geçebileceğine dair 1924'te güvence veren Sovyetler Birliği için şok etkisi yarattı. Fransa'nın da bu konuda teminat sunmasına rağmen 1938 Münih Anlaşması'nı çekinmeden imzalaması Sovyetler tarafından şiddetle eleştirildi.
II. Dünya Savaşı yılları
Sovyetler Birliği 1939'da Almanya ile saldırmazlık paktı imzaladı. Stalin'in Nazi tehdidine karşı ülkesinin güvenliğini temin etme amacıyla imzaladığı bu pakt Hitler'in Polonya ve Fransa üzerine saldırı başlatması için bir fırsat oldu. Nazi Almanyası ile ilişkileri bozulan Batı Avrupa devletleri ve ABD daha önce Sovyetlerin uzlaşı çabalarına karşın Hitler ile yaptıkları ittifaka rağmen bu defa Stalin'in Saldırmazlık Paktı'nı imzalamasını eleştirdiler.
1939'da Moldova, Litvanya, Letonya ve Estonya cumhuriyetleri SSCB'ye katıldı. Beyaz Rusya'ya ait olup 1920'de mecburi olarak Polonya'ya bırakılan topraklar da geri alındı ve batı sınırları da hemen hemen son şeklini aldı. Böylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 15 birlik cumhuriyetinden oluşan bir devlet haline geldi.
Almanya 1939'da saldırmazlık paktı imzalamasına rağmen 22 Haziran 1941'de savaş ilanı yapmaksızın Sovyetler Birliği'ne ani bir saldırı başlattı. Rusya'nın iklim koşulları dikkate alınarak yazın başlatılan ve Barbarossa Harekatı adı verilen bu saldırıya hazırlıksız yakalanan Ruslar önceleri geri çekilmek zorunda kaldı. Sovyet generallerin Hitler'in imzaladığı pakta güvenmemesi gerektiği konusundaki uyarılarına rağmen yeterli hazırlığı yapmayan Stalin bu ani saldırı karşısında şok yaşadı. Nazilerin doğuya yönelmesi batı cephesindeki yükün hafiflemesi dolayısıyla müttefik devletler tarafından memnuniyetle karşılandı.
Almanlar Ukrayna'nın batısında Katolikler ve eski toprak aristokratı ailelerden aldıkları destekle kısa sürede Moskova ve Leningrad önlerine ulaştı. Geçtikleri her yeri ve bu arada büyük ve küçük ölçekli 32.000 sanayi kuruluşunu yağma etti. Üçüncü Beş Yıllık Plan yarım kalırken metalürji tesisleri, maden ocakları, tren istasyonları, demiryolları, sovhoz ve kolhozlar, makine ve traktör istasyonları imha edildi. Ancak Stalin doğru bir politikayla bu tesislerdeki taşınabilir olanları Ural dağlarının doğusuna taşınması emrini verdi. 1941'de Savunma Sanayi Halk Komiseri olan Dmitri Ustinov askeri sanayi tesislerinin Ural Dağları'nın doğusuna nakledilmesi görevini üstlendi. 80'den fazla askeri sanayi tesisi, 600.000 işçi, teknisyen, mühendis Leningrad'dan tahliye edildi.[1]
Stalin 7 Kasım 1941'de Ekim Devrimi'nin 24. yıldönümünde Kızıl Meydan'da büyük bir geçit töreni düzenleyerek cepheye gidecek Kızıl Ordu askerlerine anavatan savunması konusunda kutsal mücadele çağrısı yaptı. Devrimin şehri Leningrad Naziler tarafından ablukaya alındı. Hitler'in amacı kışa kadar Moskova'yı teslim almaktı. Ancak Moskova'da güçlü bir savunma hattı oluşturan Sovyet birlikleri, Georgi Jukov'un komutasındaki direnişle Nazilerin şehre 100 km'den fazla yaklaşmasına izin vermedi. Kışın da gelmesiyle birlikte avantajlar Sovyetlerin lehine geçti. Bunun üzerine Merkezi Rusya'yı doğudan abluka altına almayı ve Hazar petrollerine ulaşmayı amaçlayan Hitler, emrindeki subayların donanım yetersizliği konusundaki uyarılarına rağmen Nazi ordularına Stalingrad'a hücum etme emri verdi. Geniş Rus steplerinin ortasında, Volga nehrinin iki yakasında kurulu şehrin yarısı Nazilerin işgali altına girdi. Şehirde partizan savaşları başladı. Cephede üstün tank kuvvetleriyle galip gelen Almanlar, partizan direnişi karşısında ise tam bir hezimete uğradı. Binlerce subayını şehirdeki partizan direnişinde kaybeden Naziler bozguna uğradı ve dağılmaya başladı. Mihver Devletleri'nin Doğu Cephesi'ndeki Nazi subayı Friedrich Paulus kumandasındaki en büyük ordusu olan 6. Ordu tamamen etkisiz hale getirildi ve Paulus teslim oldu. Bu teslimiyet savaşın kaderini değiştirdi ve Naziler geri çekilmeye başladı. Sovyet halkı ağır kayıplar verse de Kızıl Ordu 1943'te karşı harekâtı başlattı. Leningrad kuşatması yarıldı. Kızıl Ordu Nazileri Sovyet topraklarından kovmayı başardıktan sonra Polonya'dan itibaren tüm Doğu Avrupa'yı Nazi işgalinden kurtardı. Polonya'daki Nazi toplama kampları kapatıldı ve esirler serbest bırakıldı. Stalin, Kızıl Ordu'ya Berlin'e ilerleme emri verdi ve Nisan 1945'te Kızıl Ordu Berlin'e girdi. Mayıs ayında da Nazi Almanyası teslim olarak barış anlaşması istedi. Böylece II. Dünya Savaşı sona erdi.
Savaş boyunca Naziler milyonlarca Sovyet savaş esirini öldürdü.
II. Dünya Savaşı sonrası ve Stalin'in son yılları
Savaşın yıkımı Sovyet halkı için ağır oldu. Sovyetler Birliği çoğunluğu Ruslar olmak üzere farklı uluslardan 27 milyon kayıp verdi. Büyük şehirler yoğun bombardıman altında kaldığından sivil kayıplar askeri kayıpları aşmıştı. Sanayi bölgelerinin tahribatı ve tarımsal üretimin düşmesiyle ekonomi de ciddi bir darbe aldı.
Savaş sırasında Nazi işgaline direnen partizan birlikleri ve sosyalist partiler, Sovyetler Birliği'nin desteğiyle Çekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan, Yugoslavya, Arnavutluk, Doğu Almanya, Polonya ve Romanya'da iktidara gelerek söz konusu ülkelerde sosyalist halk cumhuriyetlerini kurdular. Uzakdoğu'da da yine Sovyetlerin desteğiyle Çin ve Kuzey Kore'nin sosyalizme yönelmesi savaş öncesi kuşatılmış olan ülkenin güvenliği ve müttefik kazanması açısından önemli gelişmelerdi. Ancak ABD ve müttefiklerinin komünizmin yayılmasından endişe etmesi ve Marshall Planı'nı uygulaması uluslararası gerilimin yaşanmasına sebep oldu. Ayrıca ABD ve uydu devletlerinin 1949'da kısaca NATO denilen Kuzey Atlantik Paktı ile Sovyetler Birliği'ne karşı askeri ittifak kurması dünyada yeni bir savaş tehlikesi yarattı.
Sovyet hükûmeti savaşın sebep olduğu yıkıma rağmen Dördüncü Beş Yıllık Plan ile ülke ekonomisinin yeniden toparlanmasını sağladı. Planlı ekonomi ve teknolojik ilerlemelerin de etkisiyle 1950'lerde endüstriyel kalkınmada ve tarımsal üretimde savaş öncesinden daha iyi bir düzeye ulaşıldı. Sanayide makine üretimine öncelik verilirken tarımda kolektivizasyon tamamlandı ve bakir toprakların da tarıma açılmasıyla üretim yeniden arttı.
Ekim 1952'de Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Sovyetler Birliği Komünist Partisi adını aldı.
Stalin’in son dönemlerinde Politbüro’da iktidar hesapları yapılmaya başlandı. Stalin, devletin istikrarı açısından etrafındakilere yeterince itimat etmiyordu. Özellikle KGB şefi Lavrenti Beria’nın partide savaş sonrasında yaptığı tasfiye hareketleri ciddi tedirginlik yaratıyordu. Ancak bazı politik analistlere göre Stalin gayri-resmî de olsa halefini seçmişti. 1946 yılında SBKP Merkez Komitesi Dış Politika Bölümü Başkanı olan, 1947'de ise Propaganda Bölümü Başkanlığı'na atanan Mihail Suslov iktidar hırsı yapmayan bir kişi olarak Stalin'in dikkatini çekmişti. Rus siyasi analist Jores Medvedev'e göre Stalin en çok, partinin ideoloji ve propaganda sorumlusu kabul edilen Suslov'a güveniyordu ve hatta ölümünden sonra onu genel sekreterliğe varis tayin etmişti. Ancak Suslov’un iktidar konusunda çaba göstermemesi partide diğer adaylara fırsat veriyordu.
Stalin 5 Mart 1953'te öldü. Stalin'in tarihsel rolü dikkate alınarak bedeni mumyalandı ve naaşı Lenin Mozolesi'ne konuldu. Sovyet halkında şok etkisi yaratan Stalin'in ani ölümüyle birlikte politbüroda iktidar mücadelesi başladı.
Nikita Kruşçev dönemi (1953–1964)
1953'te Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği'ne Nikita Kruşçev, hükûmet başkanlığına Georgi Malenkov, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığına ise Kliment Voroşilov getirildi. Troyka iktidarı ile yönetimde parti sekreteri, hükûmet başkanı ve Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı bulunuyordu.
Stalin'in ölümüyle iktidarı almaya çalışan ve Sovyet istihbarat servisi NKVD'in başkanı olarak Stalin dönemi tasfiyelerinin asıl sorumlusu kabul edilen Lavrenti Beria Aralık 1953'te idam edildi.
1956'da partide Kruşçev'e karşı muhalefet hareketi oluştuysa da Merkez Komite Başkanı Suslov'un desteğini alan parti sekreteri konumunu koruduğu gibi yetkilerini de genişletti. Sovyet siyasetçi ve dönemin Politbüro üyesi Mikoyan'ın daha sonra yapacağı açıklamaya göre Kruşçev güçlü bir muhalefete karşın Mihail Suslov sayesinde iktidarda kalmıştı.
Kruşçev 1956'da Komünist Parti 20. Kongresi'nin gizli oturumunda Stalin'e yönelik ağır eleştirilerde bulundu. Stalin dönemi tasfiyelerinin partiye büyük zarar verdiğini ve Stalin kültünün yıkılması gerektiğini ifade etti. Ancak Stalin'in tarihsel rolü ve Sovyetler Birliği'nin kalkınmasındaki liderlik vasfı hiçbir zaman tartışma konusu edilmedi.
Siyasi tutuklular serbest bırakıldı. Kongreden sonra toplumda Stalin'e yönelik sevgiden dolayı halkın tepkisini çekmemek ve toplumsal infial yaratmamak için Stalin heykelleri sessizce ve yavaş yavaş kaldırıldı. 1961 yılında Stalin'in tahnit edilmiş naaşı Lenin Mozolesi'nden çıkarılarak Kremlin Duvarı Mezarlığı'na defnedildi.
Kruşçev dış politikada kapitalist devletler ile uzlaşmaya çalışsa da ABD hegemonyasına karşı savunma tedbirleri almaktan da çekinmedi. NATO ittifakına karşı 1955'te sosyalist devletlerle birlikte Varşova Paktı'nı kurdu. Kruşçev'in uluslararası arenada izlediği politika bazı müttefik devletlerle gerilim yaşanmasına sebep oldu. SSCB'nin ABD ile yakınlaşma politikası Çin ile ilişkilerin bozulmasına sebep oldu. Mançurya'daki sınır problemini henüz halledememiş olan ancak müttefik oldukları için bu konuyu sorun haline getirmemeye çalışan iki devlet Kruşçev'in Washington ziyaretleri ve batı ile iş birliği çabaları sebebiyle siyasi bir gerilim yaşadı. Çin Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni Marksizm-Leninizm'e ihanet etmekle suçlarken, Kruşçev buna Lenin'in batı ile dost olma politikasıyla cevap verdi.
SSCB ekonomide, bilim ve teknolojide sağladığı büyük başarılarla dünyada iki süper güçten biri haline geldi. 1957'de Sputnik adı verilen ilk uydu uzaya gönderilerek dünyanın yörüngesine yerleştirildi. 1961'de Yuri Gagarin uzaya giden ilk insan olarak tarihe adını yazdırdı. Sovyetler Birliği başarılarıyla ABD'den bir adım önde olduğunu gösterdi.
SSCB'nin dahili başarılarının yanında dışarıda da komünizm hızla yayılmaktaydı. 1959'da Küba'da Fidel Castro'nun önderliğindeki devrimin başarılı olması ve bu ülkede sosyalizmin ilan edilmesi ideolojinin ABD kapılarına dayandığını gösteriyordu. Castro'nun sık sık yapacağı Moskova ziyaretleri ve devrim dalgasının tüm Latin Amerika'da yayılmaya başlaması NATO üyesi devletleri işçi hareketlenmelerine karşı yeni tedbirler almaya yöneltti. ABD ve müttefikleri ile ilişkilerin geliştirilmesi çabalarına karşın, sömürge altındaki ülkelerdeki devrim hareketlerinden endişelenen ABD, SSCB'ye karşı uydu devletlerde füze konuşlandıracak, bunlar da yeni bir savaş tehlikesi yaratacaktı.
Kruşçev döneminde SSCB'de bilimsel-teknik ve ekonomik ilerlemelere karşın bazı siyasi sorunlar yaşanacaktı. Parti sekreteri, Voroşilov ve Molotov gibi Stalin döneminin etkili isimlerini tasfiye ederken rejim için tehlikeli olabilecek atamalar yapıyordu. Politbüro'nun onayını almayan icraatlar ve anti-komünist saldırganlığa verilen tavizler dikkati çekerken, tarımsal alanda da problemler ortaya çıkmaktaydı. İşlenen topraklar ve tarımsal üretim artıyordu ama hasılat hızla artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayamıyordu. Bu nedenle buğday başta olmak üzere bazı tarım ürünlerinin ithalatı artmaktaydı. Tüm bu sorunlar partide Kruşçev'e karşı muhalefet hareketlerinin oluşmasına sebep oldu. Moskova hizbi olarak adlandırılan bu muhalefet hareketinde liderliği üstlenen Politbüro başkanı ve ideolojik yetkili Mihail Suslov, yetkilerini kötüye kullandığı, Stalin'e yönelik eleştirilerinin kişisel bir düşmanlık haline geldiği, Anti-Stalinizasyon kampanyasının yıkıcı bir etki yarattığı savıyla Kruşçev'in genel sekreterlik görevinden alınması çağrısında bulundu. Partide güçlü bir nüfuzu olan Suslov'un bu çağrısı üzerine Yüksek Sovyet, Ekim 1964'te Kruşçev'i azletti.
Leonid Brejnev dönemi (1964–1982)
14 Ekim 1964’te Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliğine Leonid Brejnev, Hükûmet Başkanlığına Aleksey Kosigin, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığına ise Mikoyan getirildi. Mikoyan, Prezidyum Başkanlığı'nı daha sonra Nikolay Podgorni'ye, o da genel sekreterin siyasi etkisini arttırmasıyla ve anayasal değişikliğe gidilmesiyle 1977 yılında bu makamı Leonid Brejnev'e bıraktı.
Leonid Brejnev'in etkisi ile 1965-1970 yılları arasındaki yeni ekonomik planda kabul edilen reformlar olumlu sonuçlar alınmasını sağladı. Dünyadaki petrol fiyatlarının yükselmesinin de etkisiyle VIII. Beş Yıllık Plan'ın sonuçları yıkılışa kadarki ekonomik planlar içerisinde en verimlisi oldu. Bu dönemde Sovyetler Birliği ekonomik açıdan iki süper güçten biri haline geldi. 1966'da işletmecilerin yetkisini genişleten reform önerisi kabul edildi. Verimliliği arttırmak için işletmelerin kârlılık esası üzerinden değerlendirilmesi kararlaştırıldı.
Sosyo-ekonomik alanda da önemli gelişmeler söz konusuydu. Kentsel nüfus artmış, kültür seviyesi yükselmiş ve okuma-yazma oranı %100'e ulaşmıştı. Dünya Bankası verilerine göre 1970 yılında SSCB'de finansman kaynakları itibarıyla eğitim harcamalarının GSYİH’ya oranı %7'ydi. Hâlen G-7 ülkelerinden dahi bazılarında bu oran %5-6 civarındadır. Bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemeler Nobel ödüllerinin sıralanarak adeta övünç kaynağı olmasını sağladı.
Vietnam'ın ve bazı Afrika ülkelerinin sömürgeciliğe karşı bağımsızlık mücadelelerinde Sovyetler Birliği'nden yardım almaları ve komünizmi tercih etmeleri SSCB ile ABD'yi pek çok kez karşı karşıya getirdi. 1963 yılında Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi (Vietkong)'nin Fransız sömürgeciliğine karşı başlattığı bağımsızlık hareketi ABD'nin ülkeyi işgal etmesine sebep oldu. Sömürgecilerle iş birliği yapan güneylilere karşı ülkenin kuzeyindeki Vietkong gerillaları Sovyetler Birliği ve diğer sosyalist ülkelerin maddi yardımlarıyla desteklendi. Kuzey Vietnam'ın 1975'te mutlak zafer kazanması ABD'nin tek kutuplu dünya arzusuna ket vururken, SSCB'nin uluslararası prestijini arttırdı. Buna rağmen Brejnev'in Lenin'in barış politikasını devam ettirme konusundaki ısrarcı politikası sayesinde ABD ile silahsızlanma antlaşmaları imzalandı. Ancak bu anlaşmalar Küba ile ilişkilerin bozulmasına sebep oldu. ABD'nin hegemonyacı siyasetine ve ülkesini işgal etme tehdidine karşı Sovyetler Birliği'nden yeni ve güçlü bir savunma hattı isteyen Küba lideri Castro'nun talebi Brejnev tarafından maddi sebeplerden dolayı reddedildi. Bundan sonra Sovyetler Birliği ile Küba arasındaki ilişkiler ticari alışverişten öteye gidemedi. Fidel Castro da Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni Marksizm-Leninizm'e ihanetle suçladı.
Paris'te başlayan ve önce Avrupa'ya daha sonra tüm dünyaya yayılan 1968 Mayıs hareketi ise Marksizm-Leninizm'in uluslararası siyasi arenada güçlenmesini sağladı. Fransa'da De Gaulle yönetiminin ekonomik politikasını ve işsizliği protesto amacıyla öğrencilerin başlattığı gösteriler işçilerin katılımıyla arttı. Protestolar pek çok ülkede yayıldı ve uluslararası düzeyde Vietnam Savaşı, ABD, faşizm ve sömürgecilik karşıtı isyanlar halini aldı.
1968'de Çekoslovakya'daki Prag isyanı ise Moskova'nın güdümüne karşı çıkan Çek Sosyalistlerinin bir direniş hareketi olarak başladı. Çekoslovakya Komünist Partisi'nin lideri olan Alexander Dubček ülkesinde reform hareketlerine girişerek Moskova'dan bağımsız bir sosyalist politika uygulayınca Varşova Paktı ülkeleri Prag'a askerî müdahalede bulundu. Her şeye rağmen Çekoslovak halkının Moskova yönetimini eleştiren ancak Marksizm-Leninizm'e sahip çıkan pankartlarla bu müdahaleyi protesto etmesi insancıl sosyalizme olan inançlarının bir kanıtı olarak dikkat çekti.
1970'li yıllara gelindiğinde Sovyetler Birliği artık gücünün doruklarındaydı. Uzay Çağı'nı başlatan ve ABD ile uzay yarışına giren SSCB, Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkelerle kurduğu ticari iş birliği örgütü COMECON ile de Avrupa Ekonomik Topluluğu karşısındaki rekabetçi gücünü gösteriyordu. 1970'te Sovyetler Birliği, başka bir gezegenden Dünya'ya veri gönderen ilk uzay aracını, Venera 7'yi Venüs'e yollamıştı. 1971-1975 arası dönemi kapsayan IX. Beş Yıllık Plan döneminde ise sanayi üretiminde %43 artış sağlanırken, enerji ve yakıt üretimine özel bir ağırlık verildi. Bu dönemde SSCB kömür, demir cevheri, çelik, petrol, çimento, yapay gübre üretimi gibi alanlarda dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı durumuna geldi. Dönem boyunca ulusal gelir artışı %28'i buldu.
Devletin temel görevi halkın gelir seviyesini yükseltmekti. Bu ekonomik politikayla işçi ve memurların ortalama aylık ücreti 1970-1985 arasında %50'den fazla arttı. Aynı dönem içinde toplam perakende fiyat endeksi ise sadece %8 artış gösterdi. Söz konusu fiyat artışı altın, pırlanta ve kürk gibi bazı lüks eşyalara yapıldı. Sovyetler Birliği'nde halkın lükse olan ilgisini azaltma çabası ilk dönemlerden itibaren geçerli bir politikaydı. Ancak halkın temel ihtiyaçlarını karşılayabilmesi adına gıda maddeleri ve tüm temel tüketim mallarının fiyatları aynı kaldı. Bu da Sovyet halkının alım gücünün hızla yükselmesini sağladı. Yine 1970-1985 yılları arasında toplumsal tüketim fonları iki kattan fazla büyüdü. Bu fonlar sayesinde halka parasız ilk, orta ve yüksek öğretim, herkes için parasız sağlık hizmeti, ev kirasıyla belediye hizmetleri ve kent içi toplu taşıma ücretlerinin üçte ikisinden fazlası, emekli maaşları, burs, yardım parası, kreş ve ana okulu harcamalarının tümü ve birçok başka ödemeler sağlandı. Böylece halkın gerçek geliri %40 oranında daha artmış oldu.
Kültür ve sanat alanındaki gelişmeler de dikkat çekiciydi. Halkın sanatsal etkinliklere ilgisini arttırmak adına sinema, tiyatro, bale, konser gibi etkinlikler oldukça düşük ücretle toplumun hizmetine sunuldu. Lenin'in "sinema sanatlar içerisinde en önemlisidir" sözü Sovyet sinemacılığına önemli bir ivme kazandırdı. Sosyalist ülkelerde ilgiyle izlenen Sovyet filmleri kapitalist ülkelerde ise ideolojik etkenlerden dolayı yayınlanmadı.
Okur-yazar oranının en yüksek seviyeye ulaşması diğer devletlerle adeta yarış yaparcasına toplumun kültür düzeyini arttırmaya çalışan devletin uluslararası alanda prestijini arttıracak önemli gelişmeleri de beraberinde getirdi. 1925 yılında yayınlanmaya başlayan Komsomolskaya Pravda gazetesi 1970'li yıllarda 17 milyona ulaşan günlük tirajı ile tüm dünyada en çok satan gazete unvanını kazandı. Önceleri Komsomol örgütüne bağlı gençlik gazetesi olarak çıkan ancak zamanla toplumun her kesiminden vatandaşların okuduğu bu gazete mevcut tirajıyla devletin Sovyet toplumunu batıdaki toplumsal yozlaşmalarla kıyaslaması için bir nevi gurur kaynağıydı. Çocuklar için yayınlanan Pionerskaya Pravda, Komünist Parti'nin resmî yayın organı Pravda, emekçi gazetesi vb. toplumun her kesimi için yayınlanan gazetelerin olması halkın kültür seviyesini yükseltmek adına verilen bir mücadelenin kanıtıydı.
1976 yılındaki SBKP XXV. Kongresi'nde gelişmiş sosyalist topluma denk düşecek yeni bir anayasa hazırlanması kararı alındı. Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nin 60. yıldönümüne yetiştirilecek şekilde yapılan çalışmalarla 1977 yılında SSCB'nin yeni anayasası kabul edildi. Bu anayasada devlet çok uluslu sosyalist federasyon olarak tanımlandı. Ülkede burjuvazi ve sömürücü sınıflar kalmadığı için anayasadaki işçi ve köylülerin sosyalist devleti ifadesi kaldırılarak tüm halkın sosyalist devleti ifadesi getirildi. Sadece sanayi ve tarım sektöründe çalışanlar değil hizmet sektörü de dahil tüm ekonomik faaliyetlerde görev alanlar ve dolayısıyla tüm halk emekçi sınıfı olarak kabul edildi.
Sovyetler Birliği Marşı'nın sözleri yeniden düzenlendi ve Stalin'e yönelik atıflar kaldırıldı. Brejnev Ekim Devrimi'nin 60. yıldönümünde yaptığı konuşmada Avrupa'daki bazı Komünist Partilerin Marksizm'i terk ederek Eurokomünizm fraksiyonuna yönelmelerine cevap olarak Komünist Parti'nin Marksizm-Leninizm'e olan bağlılığını ve Lenin'in ilkelerinden ödün verilmeyeceğini açıkladı. Avrupa'daki durumun aksine Güneydoğu Asya ve Afrika'daki Komünist Partiler ise Sovyetler Birliği ile ilişkilerini geliştirme yönünde bir politika izlediler.
Brejnev döneminde dış politikada Sovyetler Birliği'nin etkisi giderek artmaktaydı. 1978'de Afganistan'da sosyalistler iktidara geldi ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Ancak 1979'da ABD destekli örgütler yeni Afgan hükûmetini devirebilmek için saldırıya geçti. ABD tarafından silahlandırılan Taliban vb. örgütler ülkede iç savaş başlattı. İktidarı tehlikeye düşen sosyalist Babrak Karmal Sovyetler Birliği'nden yardım istedi. Bu gelişmeler üzerine Kızıl Ordu Afganistan'a girdi. Ancak Afganistan'a asker sevkiyatı, bu müdahalenin maddi külfetinden dolayı ülkede ciddi bir muhalefet hareketinin oluşmasına sebep oldu. Fakat kısa süre önce Prezidyum Başkanlığı'nı da alarak gücünü pekiştiren Brejnev, Politbüro başkanı Mihail Suslov'un ve Savunma Bakanı Dimitri Ustinov'un da müdahaleyi desteklemesiyle muhalif hareketleri kolayca bertaraf etmeyi başardı.
Brejnev döneminde Fransa ve Almanya Federal Cumhuriyeti başta olmak üzere pek çok Avrupa ülkesiyle ekonomik, kültürel ve toplumsal antlaşmalar yapıldı. Sibirya'daki doğalgazın Batı Avrupa ülkelerine taşınması için büyük bir boru hattı projesi başlatıldı. ABD'nin ambargo ve ticari kısıtlama çabalarına karşın Brejnev Batı Avrupa devletleriyle ticari alışverişi geliştirme yönünde çaba sarf etti.
1981'deki SBKP XXVI. Kongresi'nde Brejnev uluslararası alanda barışın sağlanmasının en önemli sorun olduğunu belirtti. 1982'de de Dışişleri Bakanı Andrey Gromiko, SSCB'nin herhangi bir savaş durumunda nükleer silahı kullanan ilk ülke olmayacağı, ancak ülkesine bu silahla saldırılması durumunda kendilerinin de kullanacağı ve topraklarında nükleer silah bulundurmayan ülkelere karşı bu tarz silah kullanılmayacağı taahhüdünde bulundu.
Brejnev iktidarı genel olarak ülkede bir istikrar dönemi olarak sürdü. Ekonomik kalkınma, halkın refah seviyesinin yükselmesi toplumsal barış ortamının korunmasında belirleyici oldu. Ancak 1980'li yılların başlarında Politbüro'nun önemli isimlerinin birer birer hayatını kaybetmesi SSCB siyasetinde belirgin değişikliklere yol açtı. Hastalığı nedeniyle görevinden istifa eden Başbakan Aleksey Kosigin Aralık 1980'de öldü. Ocak 1982'de de Politbüro'nun kıdemli üyesi ve en önemlisi Stalin sonrası siyasetinin belirleyici ismi Mihail Suslov'un ani ölümü partide radikal değişiklik talep edenler için bir fırsat oldu. Nihayet yaşlı lider Brejnev'in de 10 Kasım 1982'de ölmesi SSCB'de sık sık liderlerin değiştiği bir dönemin başlamasına sebep oldu.
Yuri Andropov ve Konstantin Çernenko dönemi (1982–1985)
Brejnev'in yerine SBKP Genel Sekreterliğine KGB şefi Yuri Andropov getirildi. Andropov genel olarak Brejnev'in istikrar sürecini devam ettirmeye yönelik bir politika izledi. SSCB'de toplumsal refahın korunmasında etkili olan bu politika batılı kapitalistler tarafından muhafazakarlık olarak değerlendirildi. Andropov 1984 Şubat'ında ölünce yerine Konstantin Çernenko getirildi. Ancak Çernenko da 1985 Mart'ında ölünce SBKP Genel Sekreterliğine daha genç biri olarak Mihail Gorbaçov getirildi.
Mihail Gorbaçov dönemi ve Sovyetler Birliği'nin dağılması (1985–1991)
Gorbaçov iktidara geldikten sonra Sovyetler Birliği'nde pek çok değişiklik yapma konusunda adımlar attı ancak bu adımlar SSCB'yi altı yıl içinde parçalanmaya götürecek olaylara zemin hazırladı.
Yeni sekreter ilk olarak Politbüro'da revizyona giderek Brejnev dönemi üyelerinin çoğunu tasfiye etti. Eylül 1985'te Nikolay Rıjkov'u hükûmet başkanlığına getirerek reformlarının desteklenmesi ve uygulanmasında önemli bir aşama olan kabine değişikliğini gerçekleştirdi.
Şubat 1986'da toplanan SBKP XXVII. Kongresi'nde siyasal alanda glastnost (açıklık) ile sosyal ve ekonomik alanda perestroyka (yeniden yapılanma) ilkeleri kabul edildi. Ancak açıklık politikası ile birlikte cumhuriyetlere sızan batılı sivil toplum kuruluşları ile basın ve medyanın Rus olmayan uluslar üzerinde yaptığı ayrılıkçı propagandalar milliyetçi taleplerin ortaya çıkmasına sebep oldu.
Yeniden yapılanma ise ekonomide aşırı merkeziyetçilikten adem-i merkeziyetçiliğe geçilmesini, devlet tekeli ve kısmi özel girişimcilikten piyasa ekonomisine geçişi amaçlıyordu. Ancak bu konuda da hızlı ve hatalı dönüşümler ekonominin her alanında hızlı bir gerileme yaşanmasına sebep oldu. Sanayide, madencilikte ve tarımsal alanda üretim düştü. Halkın gelir seviyesi ve alım gücü hızla azaldı.
Gorbaçov 1987'de Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nin 70. yıldönümü kutlamalarında yaptığı konuşmada Stalin ve Trostki'ye yönelik ağır suçlamalarda bulundu. Partide yaşanan tasfiyelerden dolayı Stalin'i ve uzlaşmaz tavırlarından dolayı da Trotski'yi eleştirdi. Stalin'in ülkenin ekonomik kalkınmasındaki rolünü kabul etse de tasfiye hareketlerinin partiye büyük zarar verdiğini ifade etti ve ülkenin yaşadığı mevcut sorunların temelinde Stalin'in hatalarının olduğunu belirtti.
Kasım 1989'da Doğu ve Batı Berlin arasındaki geçişler serbest bırakıldı. 1990 yılında da her iki Alman devleti Demokratik Alman Cumhuriyeti ve Federal Alman Cumhuriyeti resmî olarak birleşti. 1989 yılında Doğu Avrupa'daki sosyalist halk cumhuriyetlerinde batılı devletlerin başlattığı anti-komünist propagandaya müdahale edilmemesi ve bunun sonucunda sosyalist iktidarların birer birer düşmesi bu ülkelerle siyasi ve ticari birlik örgütleri kuran SSCB'yi ekonomik olarak daha da sarstı. SSCB'de daha önce olmayan enflasyon serbest piyasa ekonomisine geçişle birlikte ortaya çıktı ve kısa sürede önemli bir sorun haline geldi. 1990 yılında fiyatların serbest bırakılması ve temel gıda ürünlerinin fiyatlarının hızla yükselmesi halkın temel ihtiyaçlarını bile karşılamasını zorlaştırdı.
Yanlış politikalar sonucu gelen ekonomik çöküş milliyetçi taleplerin daha da artmasına sebep oldu. İlk isyan ABD merkezli sivil toplum kuruluşlarının faaliyet gösterdiği ve halkı tahrik ettiği Baltık ülkelerinde oldu. Mart 1990'da Baltık ülkesi Litvanya'nın ayrılığını ilan etmesi Kremlin'in müdahalesine sebep oldu. Ancak gelişmeler yeni reformların yapılmasını gerekli kıldı.
1990 yılında yapılan reformla yönetici konumunda olan genel sekreterlik makamı kaldırılarak başkanlık sistemine geçildi ve Yüksek Sovyet meclisinde yapılan oylamada Mihail Gorbaçov, SSCB Devlet Başkanı seçildi. Ekonominin çöktüğünü fark eden Nikolay Rıjkov ise 14 Ocak 1991'de hükûmet başkanlığından istifa etti. İlerleyen dönemde Komünist Parti'nin yönetici rolü kaldırılarak çok partili sisteme geçildi. Haziran 1991'de rejim muhalifi Boris Yeltsin Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devlet başkanı seçildi.
Birliğin dağılma tehlikesi üzerine SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov Aralık 1990'da Sovyet cumhuriyetlerine yenilenmiş birlik anlaşması yapma çağrısında bulundu. Gorbaçov'un yaptığı bu çağrıya Beyaz Rusya, Ukrayna, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan Türkmenistan ve Azerbaycan olumlu yanıt verdi. 17 Mart 1991’de bu ülkelerde yapılan referandumlarda (Sovyetler Birliği Referandumu 1991) halkın %77'si birlik lehine oy kullandı. Türki cumhuriyetlerde bu oran %95'in üzerindeydi.Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde halkın %98.26'sı, Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ise %95.98'i Sovyetler Birliği’nin korunması yönünde evet oyu verdi. Referandumdan çıkan sonuca göre 20 Ağustos 1991'de birlik anlaşmasının imzalanmasına karar verildi.
Ancak 19 Ağustos 1991'de KGB Başkanı Vladimir Kryuçkov öncülüğünde ordunun askerî müdahale girişimi gelişmeleri farklı bir noktaya getirdi. Ordu kısa sürede geri adım atmasına rağmen bu girişim diğer cumhuriyetlerde tedirginlik yarattı ve ayrılığa yönelmelerine sebep oldu. Askerî müdahale girişimi Mart 1991'de yapılan referanduma göre 20 Ağustos 1991'de yapılması planlanan yenilenmiş birlik anlaşmasının da iptal edilmesine sebep oldu. Askerî müdahale üyelerinden biri intihar etti, diğerleri ise tutuklandı. KGB Başkanı Vladimir Kryuçkov da görevinden azledilerek hapse atıldı. Askerî müdahaleden sorumlu tutulan Komünist Parti'nin faaliyetleri yasaklandı. Partinin tüm gelirlerine el konuldu. Askerî müdahale girişiminin ardından Rusya FSSC devlet başkanı Boris Yeltsin'in popülaritesi arttı. Gorbaçov'un siyasi yetkilerini alarak devlet başkanını etkisiz bırakan Yeltsin birlik cumhuriyetlerindeki ayrılıkçı propagandaları serbest bıraktı. Ekonomik liberalleşmeyi destekleyen ancak birliğin dağıtılmasına karşı çıkan Rusya FSSC hükûmet başkanı İvan Silayev'i de Eylül ayında görevden aldı. Rusya FSSC'nin mevcut durumunun ittifakı korumakta yetersiz kaldığını fark eden referandum destekçisi ve birlik yanlısı 8 Sovyet cumhuriyeti de Eylül 1991'den itibaren birer birer ayrılıklarını ilan etti. Boris Yeltsin basına yaptığı açıklamada yeni yıldan önce SSCB'yi dağıtacağını belirtti. 6 Kasım'da KGB Başkanı Vadim Bakatin'e verdiği emirle istihbarat servisini de lağvetti.
8 Aralık 1991'de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devlet başkanı Boris Yeltsin, Ukrayna devlet başkanı Leonid Kravçuk ve Belarus temsilcileri Minsk'te bir araya gelerek Sovyetler Birliği'ni dağıtan anlaşmayı imzaladılar. Ancak 12 Aralık 1991'de Yüksek Sovyet meclisinde yapılan oylamada anlaşmanın onaylanması reddedildi. Sovyet anayasasına göre birliğin dağıtılması ancak Yüksek Sovyet'in yetkisindeydi. Buna rağmen Yeltsin'in baskısı üzerine Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov 25 Aralık 1991'de görevinden istifa ettiğini açıkladı. Aynı gün gece yarısı Kremlin'de dalgalanan Kızıl Bayrak indirilerek yerine Rus bayrağı çekildi. Böylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 25 Aralık 1991'de resmen dağıldı.
Sovyet sonrası devletler
Sovyet sonrası 15 devlet için devletlerin ardıllığının analizi karmaşıktır. Rusya Federasyonu yasal devam eden devlet olarak görülüyor ve çoğu amaç için Sovyetler Birliği'nin varisi. Tüm eski Sovyet büyükelçilik mülklerinin mülkiyetini elinde tuttu ve ayrıca Güvenlik Konseyi'ndeki kalıcı koltuğuyla Sovyetler Birliği'nin BM üyeliğini miras aldı.
Dağılma sırasında SSCB'nin diğer iki kurucu devletinden Ukrayna, Rusya'ya benzer şekilde hem Ukrayna SSC'nin hem de SSCB'nin devlet halefi olduğuna dair yasalar çıkaran tek ülkeydi. Sovyet anlaşmaları, Ukrayna'nın gelecekteki dış anlaşmaları için temel oluşturdu ve Ukrayna'nın, SSCB'nin yabancı mülklerinden payını alacağı Sovyetler Birliği'nin borçlarının% 16.37'sini üstlenmeyi kabul etmesine yol açtı. O zamanlar zor durumda olmasına rağmen, Rusya'nın Batı'da geniş çapta kabul gören 'SSCB'nin tek devamı' konumu ve Batılı ülkelerden gelen sürekli baskı nedeniyle, Rusya'nın SSCB'nin devlet mallarını yurtdışında elden çıkarmasına izin verdi. Bu nedenle Ukrayna, Sovyet Altın Rezervleri ve Elmas Fonu hakkında bilgi vermeyi reddettiği için, Rusya Federasyonu'nun diğer eski Sovyet cumhuriyetleriyle imzaladığı 'sıfır seçenek' anlaşmasını hiçbir zaman onaylamadı. İki eski cumhuriyet arasındaki eski Sovyet mülkiyeti ve varlıkları konusundaki anlaşmazlık hala devam ediyor:
Çatışma çözülemez. Kiev bildirilerini 'sorunu çöz' hesabıyla dürtmeye devam edebiliriz, ancak bu çözülmeyecek. Mahkemeye gitmek de anlamsız: Bazı Avrupa ülkeleri için bu siyasi bir mesele ve kimin lehine bir karar verecekler. Bu durumda ne yapılacağı açık bir sorudur. Önemsiz olmayan çözümler arayın. Ancak 2014 yılında dönemin Ukrayna Başbakanı Yatsenyuk'un başvurusuyla Rusya ile davaların 32 ülkede yeniden başladığını hatırlamalıyız.
—
Kültür varlıklarının iadesi konusunda da benzer bir durum yaşandı. 14 Şubat 1992'de Rusya ve diğer eski Sovyet cumhuriyetleri Minsk'te 'Kültürel ve tarihi varlıkların menşe devletlere iadesine ilişkin' anlaşmayı imzalamasına rağmen, sonunda ' Yerinden Edilen Kültürel Değerlere İlişkin Federal Yasa'yı ' kabul eden Rusya Devlet Duması tarafından durduruldu. SSCB'nin İkinci Dünya Savaşı Sonucu ve Rusya Federasyonu Toprakları Üzerinde Bulunması iadeyi imkansız hale getirdi.
Estonya, Letonya ve Litvanya kendilerini, 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından işgal ve ilhak edilmeden önce var olan üç bağımsız ülkenin yeniden canlanmış hali olarak görüyorlar.
Buna ek olarak, uluslararası olarak tanınan diğer Sovyet sonrası devletlerden bağımsızlığını iddia eden ancak sınırlı uluslararası tanınırlığa sahip altı devlet vardır : Abhazya, Dağlık Karabağ, Donetsk, Luhansk, Güney Osetya ve Transdinyester. Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'ndeki Çeçen ayrılıkçı hareketi, Gagavuzya Cumhuriyeti'ndeki Gagavuz ayrılıkçı hareketi ve Talış -Muğan Özerk Cumhuriyeti'ndeki Talış ayrılıkçı hareketi uluslararası olarak tanınmıyor.
Dış ilişkiler
Başkanlığı sırasında, her zaman nihai politika kararlarını Stalin verdi. Aksi takdirde, Sovyet dış politikası, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Dış Politika komisyonu veya partinin en yüksek organı Politbüro tarafından belirlendi. Operasyonlar, ayrı Dışişleri Bakanlığı tarafından yürütüldü. 1946'ya kadar Dışişleri Halk Komiserliği (veya Narkomindel) olarak biliniyordu. En etkili sözcüler Georgi Çiçerin (1872–1936), Maksim Litvinov (1876–1951), Vyaçeslav Molotov (1890–1986), Andrey Vışinski (1883–1954) ve Andrey Gromıko (1909–1989). Entelektüeller, Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'ne dayanıyordu.
- Komintern (1919–1943) veya Komünist Enternasyonal, Kremlin merkezli dünya komünizmini savunan uluslararası bir komünist örgüttü. Komintern, "uluslararası burjuvazinin devrilmesi ve devletin tamamen ortadan kaldırılmasına geçiş aşaması olarak uluslararası bir Sovyet cumhuriyetinin kurulması için silahlı kuvvet dahil mevcut tüm araçlarla mücadele etmeyi" amaçlıyordu.Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı uzlaştırıcı bir önlem olarak kaldırıldı.
- Comecon, Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi (Rusça: Совет Экономической Взаимопомощи, Sovet Ekonomicheskoy Vzaimopomoshchi, СЭВ, SEV) 1949'dan 1991'e kadar Sovyet kontrolü altında Doğu Bloku ülkelerini ve dünyanın başka yerlerindeki birkaç komünist devleti kapsayan ekonomik bir organizasyondu. Moskova, Marshall Planı konusunda endişeliydi ve Comecon, Sovyetlerin etki alanındaki ülkelerin Amerikalılar ve Güneydoğu Asya'ya doğru ilerlemesini engellemeyi amaçlıyordu. Comecon, Doğu Bloku'nun Batı Avrupa'da Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (OEEC) oluşumuna yanıtıydı.
- Varşova Paktı, 1955 yılında Soğuk Savaş sırasında SSCB ve Doğu Avrupa'daki uydu devletleri arasında kurulan bir toplu savunma ittifakıydı. Varşova Paktı, Orta ve Doğu Avrupa'nın sosyalist devletlerinin bölgesel ekonomik örgütü olan Comecon'un askeri tamamlayıcısıydı. Varşova Paktı, Batı Almanya'nın NATO'ya entegrasyonuna tepki olarak oluşturuldu.
- Gayri resmi olarak Komünist Bilgi Bürosu ve resmi olarak Komünist ve İşçi Partilerinin Bilgi Bürosu olan Kominform (1947–1956), Komintern'in 1943'te dağılmasından bu yana uluslararası Marksist-Leninist hareketin ilk resmi ajansıydı. Sovyet yönetimi altındaki Marksist-Leninist partiler arasındaki eylemleri koordine etmek. Stalin bunu, Batı Avrupa komünist partilerine münhasıran parlamenter çizgilerini terk etmelerini ve bunun yerine Marshall Planı'nın operasyonlarını siyasi olarak engellemeye odaklanmalarını emretmek için kullandı. Ayrıca 1947-1949 Yunan İç Savaşı sırasında Marksist-Leninist isyancılara uluslararası yardımı koordine etti.Josip Broz Tito'nun ardından 1948'de Yugoslavya'yı sınır dışı etti.bağımsız bir programda ısrar etti. Gazetesi, Kalıcı Barış İçin, Halk Demokrasisi İçin!, Stalin'in pozisyonlarını terfi ettirdi. Kominform'un Avrupa'ya yoğunlaşması, Sovyet dış politikasında dünya devrimi üzerindeki vurgunun kaldırılması anlamına geliyordu. Tek tip bir ideoloji ilan ederek, kurucu partilerin meselelerden ziyade kişiliklere odaklanmalarına izin verdi.
İlk politikalar (1919–1939)
Sovyetler Birliği'nin Marksist-Leninist liderliği, dış politika konularını yoğun bir şekilde tartıştı ve birkaç kez yön değiştirdi. Stalin, 1920'lerin sonlarında diktatörce kontrolü ele geçirdikten sonra bile tartışmalar oldu ve sık sık pozisyon değiştirdi.
Ülkenin ilk dönemlerinde, her büyük sanayi ülkesinde yakında Komünist devrimlerin patlak vereceği varsayılmıştı ve onlara yardım etmek Sovyet sorumluluğundaydı. tercih edilen silahtı. Birkaç devrim patlak verdi, ancak hızla bastırıldılar (en uzun ömürlüsü Macaristan'daydı) Macaristan Sovyet Cumhuriyeti. Komintern yalnızca 21 Mart 1919'dan 1 Ağustos 1919'a kadar sürdü. Rus Bolşevikleri herhangi bir yardımda bulunacak durumda değildi.
1921'de Lenin, Troçki ve Stalin, kapitalizmin Avrupa'da istikrara kavuştuğunu ve yakın zamanda herhangi bir yaygın devrim olmayacağını anladılar. Rusya'da sahip olduklarını korumak ve köprübaşını yok edebilecek askeri çatışmalardan kaçınmak Rus Bolşeviklerinin görevi haline geldi. Rusya artık Almanya ile birlikte bir parya devletiydi. İkili, 1922'de uzun süredir devam eden şikayetleri çözen Rapallo Antlaşması ile anlaştı. Aynı zamanda, iki ülke gizlice SSCB'deki gizli kamplarda yasadışı Alman ordusu ve hava kuvvetleri operasyonları için eğitim programları oluşturdu.
Moskova sonunda diğer devletleri tehdit etmeyi bıraktı ve bunun yerine ticaret ve diplomatik tanınma açısından barışçıl ilişkiler kurmaya çalıştı. Birleşik Krallık, Winston Churchill ve diğer birkaç kişinin devam eden bir Marksist-Leninist tehditle ilgili uyarılarını reddetti ve 1922'de ticari ilişkiler ve fiili diplomatik tanıma başlattı. Savaş öncesi Çarlık Rusya'nın borçlarının ödenmesi için umut vardı, ancak bu olmadı defalarca ertelendi. Resmi tanınma, yeni İşçi Partisi'nin 1924'te iktidara gelmesiyle geldi. Diğer tüm ülkeler ticari ilişkilerin açılmasında aynı şeyi yaptı. Henry Ford 1920'lerin sonunda uzun vadeli barışa yol açacağını umarak Sovyetlerle geniş çaplı ticari ilişkiler kurdu. Nihayet, 1933'te Birleşik Devletler, yeni bir kârlı pazarın açılmasını bekleyen kamuoyu ve özellikle ABD ticari çıkarları tarafından desteklenen bir kararla, SSCB'yi resmen tanıdı.
1920'lerin sonlarında ve 1930'ların başlarında Stalin, dünya çapındaki Marksist-Leninist partilere, Marksist olmayan siyasi partilere, işçi sendikalarına veya diğer sol örgütlere şiddetle karşı çıkmalarını emretti. Stalin, 1934'te, tüm Marksist partileri faşizme karşı olan tüm anti-Faşist siyasi, işçi ve örgütsel güçlere, özellikle de Nazi türüne katılmaya çağıran Halk Cephesi programıyla tersine döndü.
1939'da, Münih Anlaşması'ndan altı ay sonra, SSCB, Fransa ve İngiltere ile Nazi karşıtı bir ittifak kurmaya çalıştı.Adolf Hitler, SSCB'ye Molotov-Ribbentrop Paktı aracılığıyla Doğu Avrupa'nın çoğu üzerinde kontrol sağlayacak daha iyi bir anlaşma önerdi. Eylül ayında Nazi Almanya'sı Polonya'yı işgal etti ve SSCB de o ayın sonunda işgal ederek Polonya'nın bölünmesine neden oldu. Buna cevaben İngiltere ve Fransa, Almanya'ya savaş ilan ederek II. Dünya Savaşı'nın başlangıcı oldu.
İkinci Dünya Savaşı (1939–1945)
1953'teki ölümüne kadar Josef Stalin, savaşlar arası dönemde Sovyetler Birliği'nin tüm dış ilişkilerini kontrol etti. Almanya'nın artan savaş makinesine ve İkinci Çin-Japon Savaşı'nın patlak vermesine rağmen, Sovyetler Birliği kendi yolunu izlemeyi seçen başka hiçbir ulusla işbirliği yapmadı. Ancak Barbarossa Harekatı'ndan sonra Sovyetler Birliği'nin öncelikleri değişti. Birleşik Krallık ile önceki çatışmasına rağmen, Vyaçeslav Molotov savaş sonrası sınır taleplerini geri çekti.
Soğuk Savaş (1945–1991)
Soğuk Savaş, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği ve ilgili müttefikleri olan Batı Bloku ve Doğu Bloku arasında 1945'ten sonra başlayan ve iki süper güç arasında büyük ölçekli çatışmalar, ancak her biri vekalet savaşları olarak bilinen büyük bölgesel çatışmaları destekledi. Çatışma, bu iki süper gücün küresel nüfuz için ideolojik ve jeopolitik mücadelesine dayanıyordu ;1945'te Nazi Almanyası. Nükleer cephanelik geliştirme ve konvansiyonel askeri konuşlandırmanın yanı sıra, hakimiyet mücadelesi psikolojik savaş, propaganda kampanyaları, casusluk, geniş kapsamlı ambargolar, spor etkinliklerinde rekabet ve teknolojik yarışmalar gibi dolaylı yollarla ifade edildi. Uzay Yarışı'da bunlara dahildir.
Siyaset
Sovyetler Birliği'nde üç güç hiyerarşisi bulunmaktaydı: yasama organını Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti, hükûmeti ise Bakanlar Kurulu ve ülkedeki tek yasal parti olan ve nihai politika yapan Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) temsil etmekte idi.
Merkezi
SSCB Yüksek Sovyeti iki meclisten oluşur: Birlik Sovyeti ve Milliyetler Sovyeti. Her iki mecliste de 750 üye vardır ve her iki meclisin de yasa önerme gücü eşittir. Bir yasa her iki Mecliste çoğunlukla kabul edildiğinde yürürlüğe girer. Birlik Sovyeti tüm halkın nüfusunun eşit biçimde temsilci seçtiği bir yasama organıydı (300.000 kişiye bir temsilci). Milliyetler Sovyeti’ne seçilecek üye sayısı ise Birlik Cumhuriyetleri için 32, Özerk Cumhuriyetler için 11, Özerk Bölgeler için 5, Oblast denilen yönetim birimleri için 1 olarak belirlenmişti.
SSCB Yüksek Sovyeti, genellikle yılda iki kez ve iki-üç gün süreyle toplanırdı. Her toplantıdan önce ve sonra milletvekili komisyonlarının ve sürekli organ olan Yüksek Sovyet Prezidyumu’nun çalışmaları nedeniyle yoğun bir yasama etkinliği gösterirdi. Yüksek Sovyet toplantıları arasındaki dönemde Prezidyum, komisyon çalışmalarını eş güdümlü kılar, milletvekillerinin etkinliklerine yardımcı olur ve devlet başkanlığı işlevlerini yerine getirirdi. Prezidyum'un 1'i SSCB'nin başkanı, 15'i birlik cumhuriyetlerinin başkanları, 1'i sekreter, 20'si üyeler olmak üzere 37 üyesi var ve iki meclisin ortak toplantısında seçilirdi. Her meclis, yönetim dallarına ve etkinlik alanına göre uzmanlaşmış 16’şar milletvekili komisyonu oluştururdu. Bu 32 komisyonda yaklaşık 1.000 milletvekili görev alırdı. Birlik Cumhuriyetleri’nin ve Özerk Cumhuriyetlerin Yüksek Sovyetleri, her cumhuriyetin en yüksek devlet organlarıydı. Tek meclisten oluşur ve meclis seçimleri 5 yılda bir yapılırdı. Milletvekili sayısı cumhuriyetin nüfusuna bağlıydı. Örneğin; Rusya SFSC Yüksek Sovyet’ine 975, Türkmenistan Yüksek Sovyeti’ne 330 halk temsilcisi seçilirdi. Yerel Sovyetler, belli bir yönetsel birimde devlet otoritesini uygulardı. İki buçuk yılda bir seçim yapılır ve yaklaşık 2.300.00 temsilci belirlenirdi.
SSCB 1924 Anayasası'na göre işçi ve köylülerin sosyalist devleti olarak tanımlanmıştı. Ancak Leonid İliç Brejnev döneminde sömürücü, aristokrat ve burjuva sınıfının tamamen ortadan kalktığı ve toplumun tamamen emekçi halktan oluştuğu tespitiyle hazırlanan 1977 Anayasası’na göre SSCB, tüm halkın sosyalist devleti olarak tanımlanmıştır. Tüm erk halka aitti. 1924 Anayasası'na göre sadece işçi ve köylülere tanınan oy hakkı 1936 Anayasası ile tüm halka verilmişti.
Halk temsilcileri
Halk devlet erkini, SSCB’nin siyasal temelini oluşturan Halk Temsilcileri Sovyetleri aracılığıyla yürütür. Devletin diğer organlarının tümü, Sovyetler’in denetimine tabidir ve onlara karşı sorumludur. Devletin örgütlenmesi ve etkinliği, demokratik merkeziyetçilik ilkesine uygun olarak gerçekleşir. Bir başka deyişle, devlet erk organlarının tümü seçimle gelir ve etkinlikleri konusunda halka hesap vermek zorundadırlar; üst organların kararlarını alt organlar uygulamak durumundadır. Devlet yaşamındaki en önemli sorunlar halkın tartışmasına açılır ve bu konularda halk oylamasına gidilir. Anayasa’ya göre siyasal sistemin gelişmesindeki ana yönelim, sosyalist demokrasinin sürekli derinleştirilmesidir. SSCB’nin siyasal temelini oluşturan Halk Temsilcileri Sovyetleri, hem yasama, hem de yürütme erkine sahiptir. Etkinlik gösterdiği bölgede Sovyetler yalnızca yasa çıkarmakla ve karar almakla kalamaz, aynı zamanda siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmeye ilişkin her sorun konusundaki kararları yürütürler. Her halk temsilcisinin, Sovyet’in etki alanındaki devlet kurumlarının tümünü, işletmeleri, devlet çiftliklerini ve kolhozları denetleme yetkisi vardır; Sovyet içinde yürüttüğü çalışmalar konusunda da, seçmenlerine rapor vermek durumundadır. Çalışmaları konusunda seçmenlerin çoğunluğu kendisini yetersiz görürlerse, diledikleri zaman onu görevden alır ve bir başkasını seçebilirler. Her Sovyet kendi etkinlik alanında en yüksek otoriteye sahiptir ve Sovyetler’in tümü tek bir devlet otoritesi sistemi oluşturur. Bu sistem, SSCB Yüksek Sovyeti'ni, 15 Birlik Cumhuriyeti’nin yüksek sovyetlerini, 20 Özerk Cumhuriyeti ve 59.991 yerel Sovyeti kapsar. Her Sovyette devlet yönetim organları olarak hem Bakanlar Konseyleri, hem de Yürütme Komiteleri vardır.
Yargı
Yargı, hükûmetin diğer dallarından bağımsız değildi. alt mahkemeleri () ve Anayasa tarafından kurulan ya da Yüksek Sovyeti tarafından yorumlanan yasaları denetlemekteydi. Anayasa Gözetim Komitesi kanun ve eylemleri anayasaya göre gözden geçirmekteydi. Sovyetler Birliği'nde yargıç, ve savunma avukatının iş birliği içinde olduğu Roma hukukunun kullanılmaktaydı.
İdari bölümler
Anayasal olarak Sovyetler Birliği, kurucu Birlik Cumhuriyetleri olan Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile federal Transkafkasya cumhuriyetlerinin 30 Aralık 1922'de SSCB Kuruluş Antlaşması'nı imzalamalarıyla kuruldu. 1924 yılında Orta Asya'da ile RSFSC'nin Türkistan ÖSSC'nin bazı topraklarından ve iki Sovyet devleti olan ve 'lerinin topraklarından Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 1929 yılında Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Özbekistan SSC'den ayrıldı. 1936 anayasası ile, Transkafkasya SFSC'nin bileşenleri olan Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan SSCleri birlik cumhuriyeti sıfatına yükseltildi ve RFSSC'nin özerk devletleri olan Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de SSCB'yi oluşturan eşit, egemen cumhuriyetler haline geldiler. Ağustos 1940'ta, Ukrayna SSC ve Romanya'dan alınan Besarabya'nın bazı toprakları ile Moldova SSC kuruldu. Ayrıca Estonya, Letonya ve Litvanya gibi Baltık devletleri SSCB topraklarına katıldı. Finlandiya'dan alınan bazı topraklar ile Mart 1940'ta kurulan Karelo-Fin SSC, 1956'da RSFSC'ye tekrar dahil edildi. Aynı zamanda II. Dünya Savaşı'ndan sonra yine Finlandiya'ya bağlı Doğu Karelya, Salla ve Kuusamo'nun bir kısmı, bölgesi ve Finlandiya Körfezi'ndeki dört ada, Japonya'nın Kuril adaları, Almanya'nın Könisberg bölgesi, Polonya'nın doğusu ve 11 Ekim 1944'te de Tuva Halk Cumhuriyeti SSCB topraklarına katıldı. 1940 yılından birliğin resmen dağıldığı Aralık 1991'e kadar 15 Sovyet cumhuriyeti bulunmaktaydı.
| # | Cumhuriyet | 1956-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği'nin cumhuriyetlerinin haritası |
|---|---|---|
| 1 |  Rusya SFSC |  |
| 2 |  Ukrayna SSC | |
| 3 |  Beyaz Rusya SSC | |
| 4 |  Özbekistan SSC | |
| 5 |  Kazakistan SSC | |
| 6 |  Gürcistan SSC | |
| 7 |  Azerbaycan SSC | |
| 8 |  Litvanya SSC | |
| 9 |  Moldova SSC | |
| 10 |  Letonya SSC | |
| 11 |  Kırgizistan SSC | |
| 12 |  Tacikistan SSC | |
| 13 |  Ermenistan SSC | |
| 14 |  Türkmenistan SSC | |
| 15 |  Estonya SSC |
1977 Anayasasına göre SSCB, ulusların kendi kaderlerini özgürce belirlediği, eşit haklara sahip 15 cumhuriyetten oluşan çok uluslu federal bir devletti. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri’nin özgür iradesiyle, sosyalist federalizm ilkesi temeli üzerinde kurulmuştu.
Federe cumhuriyetlerden her birinin, Birlik Anayasası temeline dayalı ve ulusal özelliklerine göre düzenlenen kendi anayasası ve yüksek devlet erki organları vardı: Yüksek Sovyet, Yüksek Sovyet Prezidyumu, Bakanlar Konseyi, Yüksek Mahkeme, Emekçi Temsilcileri Sovyetleri ve onların yürütme komiteleri. Her Cumhuriyet’in Yurttaş ve Ceza Yasası, İş Yasası gibi ayrı yasaları, ulusal marşı, bayrağı ve başkenti vardı. Her cumhuriyet yabancı bir devletle doğrudan ilişkiye geçme, antlaşma imzalama, diplomatik temsilci değiş-tokuşunda bulunma ve SSCB’den ayrılma hakkına sahipti. Kimi birlik cumhuriyetlerinin içinde özerk cumhuriyetler yer alırdı. 20 Özerk Cumhuriyet’ten 16’sı Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nde, 2’si Gürcistan’da, 1’i Özbekistan’da, 1’i de Azerbaycan’da bulunmaktadır. Özerk cumhuriyetler, federe cumhuriyetin bütünleyici parçası olan bir siyasal oluşumdur; her birinin kendi anayasası ve yüksek erk organları vardır ve toprakları Özerk Cumhuriyet’in kendi onayı olmaksızın değişikliğe uğratılamaz. Toplamı 8 tane olan özerk bölgelerden 5'i RSFSC’de, 1’i Gürcistan’da, 1’i Azerbaycan’da, 1’i de Tacikistan’dadır. Bunlar, yönetsel özerklikten yararlanan ulusal ve mekansal oluşumlardır. 10’u RSFSC’de 1’i Gürcistan’da, 1’i Azerbaycan’da, 1’de Tacikistan’da yer alan özerk topraklar ise ulusal azınlıklara ayrılmıştır.
Askerî
Sovyetler Birliği Soğuk Savaş boyunca askerî olarak Dünya'nın en güçlü 2 devletinden biriydi ve tarihte üretilen en güçlü nükleer bomba olan Çar Bombasını üretmişlerdir. 1986'da Sovyetler Birliği'nde bulunan nükleer silah sayısı 45.000'dir ve bu o zamanın en büyük nükleer gücüdür. Sovyetler ordusu en büyüğü 2. Dünya Savaşı Olmak üzere Doğu Alman Ayaklanması, 1956 Macaristan Ayaklanması, Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi ve Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi gibi birçok savaşta yer almıştır.
Uzay Programı
1950'lerin sonunda, SSCB, ABD ile üstün uzay uçuşu kabiliyeti elde etmek için bir yarışma olan Uzay Yarışı'nın başlangıcını belirleyen ilk uydu olan Sputnik 1'i inşa etti. Bunu, test köpeklerinin uzaya gönderildiği Sputnik 5 başta olmak üzere diğer başarılı uydular izledi. 12 Nisan 1961'de SSCB, Yuri Gagarin'i taşıyan ve onu uzaya fırlatılan ve uzay yolculuğunu tamamlayan ilk insan yapan Vostok 1'i fırlattı. O zamanlar uzay mekikleri için ilk planlar Sovyet tasarım ofislerinde ve yörünge istasyonları oluşturuldu, ancak sonunda tasarımcılar ve yönetim arasındaki kişisel anlaşmazlıklar bunu engelledi.
Ay uzay programına gelince, SSCB'nin yalnızca otomatik uzay aracı fırlatma programları vardı. Mürettebatlı uzay aracı kullanılmadan, Uzay Yarışı'nın "Ay Yarışı" bölümünü geçmek istiyorlardı.
1970'lerde uzay mekiği tasarımı için özel öneriler ortaya çıkmaya başladı, ancak özellikle elektronik endüstrisindeki eksiklikler (elektroniğin hızlı aşırı ısınması), programı 1980'lerin sonuna kadar erteledi. İlk mekik olan Buran Uzay Mekiği, 1988'de hiçbir insan mürettebatı olmadan uçtu. Başka bir mekik olan Ptiçka, 1991'de mekik projesi iptal edildiğinden sonunda yapım aşamasında kaldı. Uzaya fırlatılmaları için, bugün dünyanın en güçlüsü olan kullanılmayan bir süper güç roketi Energiya var.
1980'lerin sonlarında, Sovyetler Birliği Mir yörünge istasyonunu inşa etmeyi başardı. Salyut istasyonlarının inşası üzerine inşa edildi ve tek rolü sivil düzeyde araştırma görevleriydi.
Mir, 1986'dan 1998'e kadar faaliyette olan tek yörünge istasyonuydu. Yavaş yavaş, Amerikan modülleri de dahil olmak üzere başka modüller eklendi. Ancak, gemide çıkan bir yangından sonra istasyon hızla bozuldu, bu nedenle 2001'de yandığı atmosfere getirilmesine karar verildi.
Siyasal Sistem
Çok Uluslu Devlet
Rus Çarlığı, sınırları içerisinde birbirinden ırk, dil, din bakımından farklı toplulukları barındırırdı. Bunların arasında Ruslar diğerlerini yönetir konumdaydı. Bütün bu halkları merkezi otoriteye bağlı kılabilmek için Ruslaştırma politikası izlenirdi.
Devrimden sonra diğer uluslar Ruslarla eşit konuma geldi. Bağımsızlıkları kabul edilen uluslar federalizm ilkeleri içinde bir araya getirildi.
Sovyetler Birliği, 15 birlik cumhuriyetinden meydan gelmekteydi. Ayrıca bunların içinde özerk cumhuriyet, eyalet ve bölgeler vardı. Cumhuriyetlerden her biri, federal devletin yetkisine girmeyen konularda bağımsızdı.
Federal devletin yetkileri arasında;
- Sovyetler Birliği’nin uluslararası ilişkileri
- Sovyetler Birliği’nin iç örgütlenişi
- Ekonominin genel yönetimi
- Hukuksal örgütlenme ile kültürel örgütlenmenin genel yönetimi
Sosyalist Demokrasi
Devlet iktidarının temel kurumu, iki meclisli Yüce Sovyet’ti. Bu meclislerden biri (Birlik Sovyeti) Sovyetler Birliği’ndeki halkların bütününü, ötekisi (Cumhuriyetler Sovyeti) ise federe cumhuriyetleri ve özerk bölgeleri temsil eder. Yüce Sovyet bir yasama organıdır. Yürütme organını oluşturan Bakanlar Kurulu’nu seçen de bu Yüce Sovyettir. Sovyetler Birliği’nde, Batı demokrasilerinde çeşitli biçimlerde uygulanan güçler ayrılığı ya da görev bölünmelerine benzeyen bir durum yoktu. Güçler birliği ve dikey bir yetki paylaşımı vardı. Bütün yetki Yüce Sovyet’in elindeydi. Prezidyum, ondan aldığı yetkileri onun adına kullanıyordu. Bakanlar Kurulu da alınan kararları uyguluyordu.
Tek parti anlayışı
Batı demokrasilerinden farklı olarak, Sovyet demokrasisi tek partiliydi. Bu parti, Sovyetler Birliği Komünist Partisi adını taşıyordu. Komünist Parti’nin kendi kongrelerindeki kararları, Sovyetler Birliği’nin siyasal yaşamında bir aşama niteliği taşırdı. Devlet mekanizmasının ve tüm halkın gerçek dinamosu bu partiydi. Kurulan mahalle, ilçe, il konseyleri ile tüm Sovyet yurttaşları aynı zamanda yönetime katılıyor ve SBKP üyesi sayılıyordu. Tek parti anlayışının ideolojik boyutu ise, sermaye ve emek çelişkisi yok edildiği için, tüm halkın emekçi olması ve bu partinin tüm emekçileri yönetimde temsilî değil, fiilî bir birey olarak görmesidir.
Özgürlüklerin Anlamı
Sovyetlerde özgürlüklerin anlamı batıdakinden farklıydı. Marksist anlayışa uygun olarak, özgürlükler, soyut ve mutlak veriler olarak değil, toplum yapısında belli bir sürece göre yapılacak değişikliklerle gerçekleşecek şeyler olarak kabul edilirdi. Birey rejimi yıkacak faaliyetlerde bulunmadığı müddetçe kapitalist toplumlara göre daha özgürdü. Ancak siyasi özgürlükler tek parti ve tek rejimle sınırlandırılmıştı.
Sovyetler Birliği'nde siyasal eleştiri hürriyeti dönemsel değişikliklikler göstermişti. Lenin döneminde eleştiri silahlı bir eyleme dönüşmediği müddetçe serbesti. Örneğin devrimci bir şair olmasına rağmen Vladimir Mayakovski'nin eleştirileri Lenin tarafından idari alanda düzenlemeler yapılması için faydalı dahi görülmüştü. Ancak Stalin döneminde eleştiriler yöneticilere değil, sadece alınan kararlara ve uygulamalara yönelik olabilirdi. Bu sayede yasal düzenlemeler yapılabilirdi. Kruşçev ve Brejnev dönemlerinde rejimi tehdit eden unsurların tamamen ortadan kalktığı inancıyla ifade özgürlüğü yeniden sağlandı. Hatta Brejnev döneminin refah ortamı ve rehavetiyle halk arasında ülkeyi yönetenler hakkında Kremlin'e kadar ulaşacak fıkralar yayıldı. Ancak rejime karşı siyasal eylemler ya da komünist rejimin meşruiyeti tartışma konusu dahi edilmezdi. Bu dönemin muhalif yazarları eser yazmaktan men edilmek ya da en kötüsü vatandaşlıktan çıkarılmakla cezalandırılırdı. Gorbaçov'un başlattığı glastnost denilen açıklık politikası ise ifade özgürlüğünün sınırlarını rejimin eleştirisine varıncaya kadar yıkmış ve ülkede ilk isyanların başlamasına sebep olmuştu. Batılı sivil toplum örgütlerinin devlet için bir tehdit unsuru olabileceğini tahmin etmeyen Komünist Parti Genel Sekreteri Gorbaçov, egemen devlet Rusya'nın merkezinde dahi bu örgütlerin faaliyet göstermesinde sakınca görmedi. Ancak 1990 yılından itibaren ekonomik krizin sebep olduğu sefalet eleştiri özgürlüğü ile birlikte isyanı da kaçınılmaz kıldı.
Sosyal Tablo
Sosyalist ilkelere dayanan üretim biçimi ve ilişkilerinden dolayı Sovyetler Birliği'nde toplum, bütün kurumlarıyla batılı devletlerden farklı bir toplum yapısı olarak ortaya çıkmıştı.
Sınıfsız Toplum
Sovyetler Birliği'nde, devrimden önceki eski sınıf ve zümreler kalmamıştı; "Soylular" sınıfı bütünüyle ortadan kalkmıştı; "Ruhban" ise sosyal planda sadece bir meslekti; "Burjuvazi" bütün biçimleriyle tasfiye edilmişti. Sovyetler Birliği'nde bir işçinin, bir mühendisin, bir opera sanatçısının topluma verdiklerinin birbirinden farklı şeyler olduğu kabul edilir ve buna göre emekleri karşılanırdı. Bu farklılıklar birtakım sınırlamalara bağlıydı:
- Spekülasyon yoluyla kazanç elde etmek olası değildi. Çünkü Sovyetler Birliği'nde borsa veya tahvil piyasası yoktu.
- Zorunlu gereksinim maddelerinin fiyatları düşük, onun dışında kalanların fiyatları ise yüksek tutulmuştu. Böylece herkes, kısa dönemde zorunlu gereksinimleri karşılandığına ve onun dışında kalanların satın alınması da büyük tasarrufları gerektirdiğine göre para biriktirmek büyük bir önem taşımamaktaydı.
- Bireyin sosyal planda yükselme olanakları -herkese açık eğitim örgütü ile- geniş ölçülere vardırılmıştı. Bir işçi ya da köylü çocuğu kapitalist ülkedekilerden daha kolaylıkla istediği mesleğe sahip olabilirdi. Öyle ki Sovyetler Birliği'ni 18 yıl yöneten Leonid Brejnev yoksul bir işçi ve son genel sekreter Mihail Gorbaçov da yoksul bir köylü ailesinden gelmekteydi.
Aile, Kadın ve Çocuk
1917 Ekim Devrimi’nden hemen sonra, aile kurumu parçalanır duruma geldi: Bir yandan, bütün baskıların ortadan kaldırılması ve özgür aşkı savunan bazı anarşistler; öte yandan toplumun içinde bulunduğu iktisadi ve sosyal koşullar, aileyi bir süre sarstı. Evlenme ve boşanma işleri yalınlaştırıldı. Çocuk aldırmak serbest bırakıldı. Zamanla, koşullar iyileştikçe, ailenin güçlendirilmesine önem verildi: 1936’da çocuk düşürmek yasaklandı ve aynı zamanda gebe kadınlara devletin ilgisi ve yardımı artmaya başladı. 1944 yılında aile ile ilgili olarak çıkarılan bir kanunla, evlenme kurumuna verilen değer arttı. Bunun dışında evlilik dışı olan çocuk ve anası maddi ve manevi olarak korundu ve yardım gördü. Kadın, bütün üretim faaliyetlerine katılmaktaydı: Kadınlar, kolhozlarda, tarımsal yaşamda çok etkin rol oynarlardı, maden ve sanayide çalışanların %30’u kadındı. Başta, bu doğumların fazla olmasından ileri geliyordu. Çocuk, devletin ücretsiz doğum evlerinde doğardı. Çocuğun bakımına, çok sayıda kreş ve çocuk bahçesiyle devlet destek olurdu. Kreş ve çocuk bahçeleri kentlerden köylere ve kolhozlara kadar yayılmıştı.
İnsan hakları
Sovyetler Birliği'nde insan hakları ciddi şekilde sınırlandırılmıştı. Sovyetler Birliği 1927'den 1953'e kadar totaliter bir devletti ve 1990'a kadar tek parti devletiydi.İfade özgürlüğü bastırıldı ve muhalefet cezalandırıldı. İster özgür sendikalara, özel şirketlere, bağımsız kiliselere veya muhalefetteki siyasi partilere katılım olsun, bağımsız siyasi faaliyetlere müsamaha gösterilmedi. Yurt içinde ve özellikle yurt dışında hareket özgürlüğü kısıtlandı.
Sovyet insan hakları anlayışı uluslararası hukuktan çok farklıydı. Sovyet hukuk teorisine göre, "bireye karşı ileri sürülecek olan insan haklarından yararlanan hükümettir." Sovyet devleti, insan haklarının kaynağı olarak görülüyordu. Bu nedenle, Sovyet hukuk sistemi hukuku siyasetin bir kolu ve mahkemeleri hükûmetin organları olarak görüyordu. Sovyet gizli polis teşkilatlarına kapsamlı yargı dışı yetkiler verildi. Sovyet hükûmeti pratikte hukukun üstünlüğünü önemli ölçüde dizginledi, sivil özgürlükler, hukukun korunması ve mülkiyet garantileri, bunlar Andrey Vyshinsky gibi Sovyet hukuk teorisyenleri tarafından "burjuva ahlakı" örnekleri olarak kabul edildi. Vladimir Lenin'e sosyalist mahkemelerin amacı " terörü ortadan kaldırmak değil... ama onu kanıtlamak ve ilke olarak meşrulaştırmaktı".
Sovyetler Birliği, 1973'te Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme gibi yasal olarak bağlayıcı insan hakları belgelerini imzaladı, ancak bunlar ne geniş çapta biliniyordu, ne Komünist yönetim altında yaşayan insanlar tarafından erişilebilirdi, ne de Komünist yetkililer tarafından ciddiye alındı.
Coğrafya
22,402,200 kilometrekarelik bir alana sahip Sovyetler Birliği, dünyanın yüzölçümü bakımından en büyük devleti idi ve dağıldıktan sonra bu unvanı ardılı olan Rusya almıştır. SSCB, Dünya yüzölçümünün altıda birini kaplamaktaydı ve büyüklüğü Kuzey Amerika ile karşılaştırılmaktaydı. Avrupa'daki kısmı, ülkenin yüzölçümünün çeyreği kadardı ve ülkenin kültürel ve ekonomik merkeziydi. Asya'nın doğu kısmında Pasifik Okyanusu'na uzanırken güneyinde ise Afganistan bulunmaktaydı ve bu bölgeler daha seyrek nüfusluydu. SSCB, 11 zaman dilimi arasında doğudan batıya 10.000 km ve kuzeyden güneye 7200 km boyunca yayılmaktaydı. Ülkede beş iklim bölgesi bulunmaktaydı: tundra, tayga, bozkırlar, çöller ve dağlar.
Sovyetler Birliği, 60.000 kilometre ile dünyanın en uzun sınırına sahip olup bunun üçte ikisi Arktik Okyanusu kıyı şeridiydi. Bering Boğazı üzerinden Amerika Birleşik Devletleri ve La Pérouse Boğazı üzerindende Japonya'ya komşuydu. Sovyetler Birliği, 1945'ten 1991'e kadar Afganistan, Çin, Çekoslovakya, Finlandiya, Macaristan, İran, Moğolistan, Kuzey Kore, Norveç, Polonya, Romanya ve Türkiye ile sınırdı.
Sovyetler Birliği'nin en uzun nehri İrtiş Nehri'ydi. En yüksek dağ, günümüzde Tacikistan sınırları içerisinde yer alan Komünizm Zirvesi (şimdiki adıyla Somoni Zirvesi) olup 7495 m yüksekliğindeydi. Dünyanın en büyük gölü olan Hazar Denizi'nin büyük bir kısmı ve Dünyanın en büyük tatlı su ve en derin gölü olan Baykal Gölü Sovyetler Birliği'nde yer alıyordu.
Ekonomi
Merkezî sosyalist plana dayalı bir ekonomiye sahip olan SSCB'nin ekonomik temelini üretim araçlarının toplumsal mülkiyeti oluşturur. Marksist teori, sosyalist toplumda üretim araçlarının toplumsal mülkiyetini, üretimin ve bölüşümün tamamen merkezi planlama doğrultusunda gerçekleştirileceğini söyler. Ekim Devrimi'nin hemen ardından tüm devlet yönetimine el koyan ve burjuva-kapitalist devlet mekanizmasını parçalamayı hedefleyen Bolşevikler, ülkedeki tüm bankaları, fabrikaları, belirli bir değerlemenin üzerindeki üretim araçlarını bedelsiz kamulaştırmış, tüm dış borçları reddetmişlerdir. Ancak kısa süre sonra, İngiliz destekli Çar yanlılarının Bolşevikler ile tutuştukları iç savaş, Lenin tarafından Savaş Komünizmi kararlarının uygulanmasına sebep olmuştur. Bu dönemde köylünün tarımsal üretiminin bir kısmına devrimciler tarafından el konulmuş, yıllık üretim birikimi ve tüketim miktarı planlanmış ve paranın pazar içerisinde dönüşümü kısıtlanmıştır. İç savaş ekonomiye ağır bir darbe indirmiş, 1920'de üretim birikimi 1914 öncesi dönemin bile gerisine düşmüştür. 1921'de iç savaşın Bolşevikler lehine sonuçlanmasının ardından, Lenin tarafından "bir adım geri, iki adım ileri" şeklinde formüle edilmiş Yeni Ekonomi Politikası yürürlüğe sokulmuştur. Sovyetlerin sermaye birikimi sağlaması, üretimin canlanması ve endüstriyel kalkınma hamleleri için bir dayanak noktası olması planlanan bu politika ile, köylünün üretim fazlasını pazarda satabilmesine olanak sağlanmış, küçük işletmelere ve küçük burjuvaziye izin verilmiştir. Suikast sonucu sağlığını yitiren Lenin'in 1924'te ölümü üzerine parti genel sekreteri olan Stalin tarafından 1928'e kadar devam ettirilen Yeni Ekonomi Politikası, sonuç itibarıyla başarıya ulaşmış ve ekonominin hızla kalkınmasını sağlamıştır.
Stalin dönemi, SSCB'nin kısa sürede muazzam bir endüstriyel kalkınma gerçekleştirdiği ve dünyanın en büyük sanayilerinden birisi haline geldiği bir süreçtir. 1927'de Politbüro içerisinde yaşanan sert tartışmalar sonucunda Stalin, Yeni Ekonomi Politikası'nın artık gereksiz olduğunu, komünizme geçiş için modern kapitalist ülkelerin endüstriyel gelişmişlik düzeylerinin hızla yakalanması gerektiğini belirtmiş ve fikirlerini kabul ettirmiştir. Bunun sonucunda 1927 yılında alınan bir kararla kesin olarak planlı ekonomiye geçiş yapılmış, tarım kolektifleştirilmiş ve 1928'de ilki kabul edilen uygulamaya konulmuştur. Bu kalkınma planları, ülke kaynaklarının hızlı endüstriyel kalkınma için mobilize edilmesi üzerine kuruluydu. Batı kapitalizmi, 1929-1936 arasında tarihinin en derin talep yetersizliğine bağlı iktisadi krizlerinden birini yaşarken, SSCB liderliğindeki sosyalist dünya zaman/performans açısından medeniyet tarihinin en başarılı kalkınmalarından birini gerçekleştirmiş, 1936'da Avrupa'nın en büyük sanayisi konumuna yükselmiştir.
II. Dünya Savaşı'nda 27 milyon vatandaşını kaybeden SSCB maddi açıdan da ağır şekilde tahrip edilmişti. Savaşın ardından Berlin'e kadar genişleyen sosyalist cumhuriyetler sonucunda, o zamana kadar içe kapanık ve kendi kendine yeterliliği öne çıkaran Sovyet ekonomisi, hızla dışa açılmış ve Sosyalist ülkeler arasında Comecon adı verilen ekonomik iş birliği organını oluşturmuştur. Ancak yine de dünya ekonomisinin SSCB içerisindeki etkisi zayıftı ve ülke içerisindeki tüm tüketici fiyatlamaları, devlet tarafından planlanıyordu.
Ağır sanayisi oldukça gelişmiş olan SSCB özellikle 1960'lardan itibaren makine ihracatında dünyada ön plana çıkmıştı. Ayrıca ABD'nin uydu devletlerine silah satabilmek için başlattığı Soğuk Savaş, silahlanma yarışına sebep olmuş ve bu durum ABD ve SSCB'yi önemli silah ihracatçıları konumuna getirmiştir. Ülke içerisinde planlanmamış ve "ikinci ekonomi" şeklinde tanımlanan bir yasadışı ekonominin ortaya çıkışı, 1965'te yapılan reformlar sonucunda hafifletilmeye çalışılmıştır.
İhracatta sanayi ürünleriyle ön plana çıkan SSCB, ithalat alanında ise tarımsal ürünlere yönelmekteydi. SSCB dünyanın önemli tahıl üreticilerinden olmasına karşın hükûmet özellikle II. Dünya Savaşı'ndan sonra artan nüfusun ihtiyacını gidermekte zorlanıyordu. Tarımsal üretimin artması dahi SSCB'nin tahıl ithalatına yönelmesine engel olamıyordu. Bu durum özellikle Kruşçev döneminde ciddi bir sorun olmuş ve genel sekreterin görevden alınmasında etkili olmuştu.
1980'de Japonya tarafından ekonomik büyüklük bakımından geçilen ve dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi durumuna gelen SSCB'de, Gorbaçov'un iktidara gelişiyle 1987'de Prestroyka denilen iktisadi reform paketini açıklandı. SSCB'nin dağılışının iktisadi sebeplere dayandığı iddia edilse de, Yalçın Küçük gibi Sovyetologlar dağılışın ardında siyasi ihanetin olduğunu ifade etmişlerdir. Nitekim Sovyet ekonomisinin 1985 yılına kadar istikrarlı gelişimi perestroykanın uygulanmaya konduğu 1986'dan itibaren ise duraklama sürecine girmesi devletin yıkılışında siyaset ve ekonomiye yöneticiler tarafından keskin müdahalelerin yapılmasının etkili olduğunu göstermektedir.
Enerji
Sovyetler Birliği'nde yakıt ihtiyacı, 1970'lerden 1980'lere kadar her toplumsal ürünün başına brüt ruble ve endüstriyel ürün başına ruble düşmüştür. Başlangıçta bu düşüş çok hızlı büyüdü, ama yavaş yavaş 1970 ve 1975 yılları arasında yavaşlamıştır. 1975'ten ve 1980'e kadar sadece yüzde 2,6 daha yavaş büyümüştür. Tarihçi David Wilson, yüzyılın sonuna kadar gaz endüstrisinin Sovyet yakıt üretiminin %40'ını karşılayacağını inanıyordu. Ancak bu teori SSCB'nin çöküşü nedeniyle gerçekleşemedi. SSCB teoride, enerji alanları nedeniyle 1990'larda %2-2.5 oranında bir ekonomik büyüme devam etmiş olurdu. Ancak ülkenin yüksek askeri harcamaları ve öncesi ile gergin ilişkiler nedeniyle enerji sektörü birçok zorlukla karşı karşıya kalıyordu.
1991 yılında, Sovyetler Birliği 82.000 km'lik ham petrol ve 206.500 km'lik doğalgaz boru hattı ağına sahipti. Petrol ve petrol ürünleri, doğalgaz, metaller, ahşap, tarım ürünleri ve çeşitli üretim malları, öncelikli makine, silah ve askeri teçhizat ihraç edildi. 1970'li ve 1980'li yıllarda Sovyetler Birliği'nde kazancı ağır fosil yakıt ihracatına dayanıyordu. 1988 yılında zirvesinde, dünyanın en büyük ham petrol üreticisi ve Suudi Arabistan'dan sonra ikinci büyük ihracatçısı idi.
Bilim ve teknoloji
Sovyetler Birliği, kendi ekonomisi için bilim ve teknolojiye büyük vurgu yapmaktaydı, ancak, dünyanın ilk uzay uydusunu yapmak gibi teknolojisindeki en önemli başarıların genellikle askeri sorumluluğu bulunmaktaydı. Lenin, eğer Sovyetler teknolojide gelişmiş dünyanın gerisinde kalısa asla onları geçemeyeceğine inanıyordu. Sovyet otoriteleri büyük ağlar, araştırma ve geliştirme kuruluşları geliştirerek Lenin'in inancına bağlılıklarını kanıtladı. 1989 yılında, Sovyet bilim adamları , tıpta sayılı alanlar, matematik, kaynak ve askeri teknolojiler gibi çeşitli alanlarda dünyanın en iyi eğitimli uzmanları arasında yer aldı. Ancak katı devlet planlaması ve yoğun bürokrasi nedeniyle, Sovyetler Birliği kimya, biyoloji ve bilgisayar teknolojileri gibi konularda Birinci Dünya'ya kıyasla geride kalmıştır.
Ronald Reagan yönetimi altındaki , Sovyetler Birliği'nin ABD ile kökten farklı bir şekilde bilim ve teknoloji edinimini belirlenmiştir. ABD örneğinde, ekonomik önceliklendirmenin hem kamu hem de özel sektörün bilim ve teknoloji edinme aracı olarak yerli araştırma ve geliştirme için kullanılanılıyordu. Buna karşılık Sovyetler Birliği, edinmede ofansif ve defansif manevra ve dünya çapındaki teknoloji kullanımı teknoloji elde ettiği rekabet avantajı artırmak için rekabet avantajı elde eden ABD'yi önlemekteydi. Ancak ek olarak, Sovyetler Birliği'nin teknoloji tabanlı planlama, merkezi, devlet merkezli bir büyük ölçüde esneklikten uzak bir şekilde yürütülmekteydi. Bu önemli bir eksiklik olup Sovyetler Birliği'nin gücünü zayıflatmak ve böylece kendi reformu teşvik etmek için ABD tarafından istismar edilmiştir.
Ulaşım
Ulaşım, ülke ekonomisinin önemli bir bileşeni idi. 1920'lerin sonunda ve 1930'larda ekonominin merkezileştirilmesi, en önemlisi bir havacılık olan Aeroflot'un kurulması gibi altyapının büyük ölçekte gelişmesini sağlamıştır. Ülkede kara, su ve hava yolu olmak üzere geniş bir ulaşım yelpazesi bulunmaktaydı. Ancak, kötü bakımdan dolayı yol, su ve Sovyet sivil havacılığı Birinci Dünya ile karşılaştırıldığında oldukça eski ve teknolojik olarak geri kalmaktaydı.
Sovyet demiryolu taşımacılığı dünyanın en büyük ve en yoğun olarak kullanılan demiryolu taşımacılığı olup; aynı zamanda çoğu Batılı ülkelerden daha iyi gelişmiş durumdaydı. 1970'lerin sonunda ve 1980'lerin başında, Sovyet ekonomistleri demiryolları gelen yükü biraz hafifletmek ve Sovyet devlet bütçesini artırmak için daha fazla demiryolu yapımını önerdi. ve otomotiv endüstrisi fazla gelişmemiş ve büyük şehirler dışında stabilize yollar yaygındı. Sovyet bakım projeleriyle, ülkenin ihtiyacı olan bazı yolların bakılamayacağını anlaşıldı. 1980'lerin ortalarında, Sovyet otoriteleri yenilerinin inşası sipariş ederek yol sorunu çözmek için çalıştı. Bununla birlikte, otomobil endüstrisi yol yapımından daha hızlı bir oranda büyümekte idi. Gelişmemiş karayolu ağı toplu taşıma için büyüyen bir talebe yol açmıştır.
Gelişmelere rağmen, taşımacılık sektörü hâlâ birçok açıdan eski altyapı, yatırım eksikliği, yolsuzluk ve kötü kararlar gibi sorunlar nedeniyle geri kaldı. Sovyet otoriteleri ulaşım altyapısı ve hizmetleri için artan talebi yeterince karşılayamadı.
Sovyet ticaret filosu dünyanın en büyüklerinden biriydi.
Demografi
20. yüzyılın ilk elli yılında Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği yaşadığı felaketler sonucu büyük ölçekli nüfus kayıpları verdi. I. Dünya Savaşı ve Rus İç Savaşı sırasında (savaş sonrası dahil) toplam 18 milyon, 1930'larda yaklaşık 10 milyon, ve 1941-5 yılında 26 milyondan fazla kişi ölmüştür. Savaş sonrası Sovyet nüfusu eğer demografik büyüme devam etseydi 45-50 milyon daha fazla olması gerekirdi.
SSCB'nin 1926'da binde 44.0 iken büyük ölçüde artan kentleşme ve evliliklerin artan ortalama yaşı nedeniyle 1974'te binde 18.0'e düşmüştür. da kademeli olarak düşüş göstererek 1926 yılında binde 23,7 iken 1974 yılında 8,7'e düşmüştür. Genel olarak, Transkafkasya ve Orta Asya'da bulunan güney cumhuriyetlerin doğum oranlarının Sovyetler Birliği'nin kuzey bölgelerine kıyasla çok daha yüksek olduğu ve hatta bazı durumlarda II. Dünya Savaşı sonrası dönemde artmış bir fenomen kısmen yavaş şehirleşme oranları ve güney cumhuriyetlerinde geleneksel olarak yapılan erken evlilikler atfedilir. Sovyet Avrupası'nda yönelirken, Sovyet Orta Asyası'nda ise nüfus yenilenmesi için yüksek olan doğum üzerinde nüfus artış göstermeye devam etmiştir.
1960'ların sonlarında ve 1970'lerde, SSCB'de ölüm oranının azalan seyri özellikle çalışma çağındaki erkeklerde tersine bir tanık olundu ancak aynı zamanda Rusya ve ülkenin diğer Slav ağırlıklı alanlarda yaygın oldu. 1980'lerin sonlarında resmî veri analizine göre 1970'lerin sonundan ve 1980'lerin başında kötüleşen yetişkin ölüm oranı tekrar düzelmeye başladı. 1970 yılında 24,7'e olan bebek ölüm hızı 1974 yılında 27,9'a yükselmişti. Bazı araştırmacılar bu durumu büyük ölçüde reel olarak kötüleşen sağlık koşulları ve hizmetlerin bir sonucu olarak kabul etmektedirler. Yetişkin ve bebek ölüm oranlarının yükselişi Sovyet yetkilileri tarafından açıklanmadı ve sadece on yıl için tüm ölüm oranı istatistiklerini yayınlamaktan vazgeçti. Sovyet demograflar ve sağlık uzmanları, 1980'li yılların sonuna kadar ölüm oranlarının artması hakkındaki verilerin yayınlanmasına devam etmek ve araştırmacıların gerçek nedenlerini araştırmak varken bu duruma sessiz kaldılar.
Kadınlar ve doğurganlık
Lenin'e göre devlet, kadın ve erkek eşitliğini teşvik etmek için açık taahhütlerde bulundu. Pek çok erken dönem Rus feministi ve sıradan Rus çalışan kadın, Devrim'e aktif olarak katıldı ve daha pek çoğu, o dönemin olaylarından ve yeni politikalardan etkilendi. Ekim 1918'den başlayarak, Lenin'in hükûmeti boşanma ve kürtaj yasalarını serbestleştirdi, eşcinselliği suç olmaktan çıkardı (1930'larda yeniden suç haline getirildi), birlikte yaşamaya izin verdi ve bir dizi reform başlattı. Bununla birlikte, doğum kontrolünün olmadığı yeni sistem, birçok evlilik dışı evliliğin yanı sıra sayısız evlilik dışı çocuk üretti. Boşanma ve evlilik dışı ilişkiler salgını, Sovyet liderleri insanların çabalarını ekonomiyi büyütmeye yoğunlaştırmasını istediğinde sosyal zorluklar yarattı. Kadınlara doğurganlıkları üzerinde kontrol vermek, ülkelerinin askerî gücüne yönelik bir tehdit olarak algılanan doğum oranlarında da ani bir düşüşe yol açtı. 1936'da Stalin, liberal yasaların çoğunu tersine çevirerek onlarca yıl süren pronatalist bir çağ başlattı.
1917'de Rusya, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk büyük güç oldu.I. ve II. Dünya Savaşlarındaki ağır kayıpların ardından Rusya'da kadınların sayısı 4:3 oranında erkeklerden fazlaydı. Bu, o zamanın diğer büyük güçlerine kıyasla Rus toplumunda kadınların oynadığı daha büyük role katkıda bulundu.
Etnik gruplar
Sovyetler Birliği, 100'den fazla farklı etnik gruplar ile farklı etnik kökenlere sahip ülke idi. Toplam nüfus 1991 yılındaki nüfus sayımında 293 milyon olarak tespit edilmiştir. 1990'da yapılan bir hesaplamaya göre, nüfusun çoğunluğu Ruslar (50.78%) olmak üzere, bunu Ukraynalılar (15.45%) ve Özbekler (5.84%) takip ediyordu.
SSCB'nin tüm vatandaşların kendi etnik bağlılığı bulunmaktaydı. Bir kişinin etnikliği 16 yaşındayken çocuğun ailesi tarafından seçilirdi. Aile kabul etmez ise çocuk babasının etnisitesini alırdı. Kısmen Sovyet politikaları nedeniyle dilsel bağı bulunan Gürcüler ile sınıflandırılan Gürcistan SSC'deki Megreller gibi daha küçük azınlık bazı etnik gruplar daha büyük olanların bir parçası olarak kabul edilmiştir. Bazı etnik gruplar gönüllü olarak diğerleri ise zorla asimile olmuştur. Ruslar, Beyaz Ruslar ve Ukraynalılar yakın kültürel bağları paylaşırken bu durum diğer etnik gruplarda olmadı. Aynı topraklarda yaşayan birden fazla millet arasında yıllar içinde etnik karşıtlıklar gelişmiştir.
Dil
Vladimir Lenin başkanlığındaki Sovyet hükûmeti küçük dil grupları kendi yazı sistemlerini vermiştir. Bazı kusurları tespit edilmesine rağmen bu yazı sistemlerinin geliştirilmesi çok başarılı olmuştu. SSCB'nin sonraki günlerinde aynı çokdillilik durumundaki ülkelerde benzer politikalar uygulandı. Bu yazı sistemleri oluştururken dilleri birbirinden büyük ölçüde lehçesel farklılıklar gibi ciddi sorunlar oluştu. Bir dil kendi yazı sistemine sahip olduğu ve kayda değer bir yayını bulunursa bu dil "resmî dil" statüsüne sahip olabiliyordu. Kendi yazı sistemine sahip olmayan birçok azınlık dilini konuşanlar ikinci bir dil almaya zorlanırdı. Sovyet yönetiminin bu politikayı uygulamasına örnek olarak özellikle Stalin rejimi altında bir dil yeterince yaygın değilse o dilde eğitim kesilirdi. Bu diller daha sonra çoğunlukla Rusça olmak üzere başka dillere asimile oldu.Büyük Vatanseverlik Savaşı (II. Dünya Savaşı) zamanında bazı azınlık dilleri yasaklandı ve bunun konuşucuları düşmanla iş birliği yapmakla suçlandı.
Sovyetler Birliği'nin birçok dil konuşulmakta olup en yaygın dil olan Rusça de facto resmî dil olarak "etnik iletişim dili" (Rusça: язык межнационального общения) olup, ancak 1990 yılında resmî birlik dili olarak kabul edildi.
Din
1990 yılı istatistiklerine göre, ülkenin dini yapısı %20 Rus Ortodoks, %10 Müslüman, %7 Protestan, Gürcü Ortodoks, Ermeni Ortodoks ve Katolik, %1'den azı Yahudi ve %60'ı Ateist idi. Hristiyanlık ve İslam, dine inanan vatandaşlar arasında en fazla sayıda taraftarı olan dinleriydi.Doğu Hristiyanlığı, Sovyetler Birliği'ndeki en büyük Hristiyan mezhebi olan Rusya'nın geleneksel Rus Ortodoks Kilisesi ile Hristiyanlar arasında hakim idi. Sovyetler Birliği'nin Müslümanların yaklaşık %90'ı Sünni olup kalan %10 Şii ise Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde yaşamaktaydı. Küçük gruplar ise Katolik, Yahudi, Budist ve çeşitli Protestan gruplarıydı.
Sovyetler Birliği, anayasal olarak kilise ve devletin ayrılması ilkesinin ilan edildiği laik bir devletti. 1919'dan itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi, dinin ortadan kaldırılmasına katkıda bulundu. Sovyet iktidarının ilk on yıllarında, birçok Ortodoks kilisesi, özellikle Moskova'daki Kurtarıcı İsa Katedrali, Moskova Kremlin'deki 14. yüzyıldan kalma birkaç manastır ve ülke genelinde düzinelerce kilise yıkıldı. 1925'ten 1947'ye kadar SSCB'de "Militan Ateistler Birliği" Bezbozhnik yayınevi, daha sonra olarak işlev gördü. Ateist dünya görüşü parti ve devlet kurumları tarafından desteklendi ve teşvik edildi; üniversitelerde "" öğretiliyordu. 15 Mayıs 1932'de Sovyetler Birliği'nde, 1 Mayıs 1937'ye kadar ülkede dinin tamamen ortadan kaldırılması olan bir kampanya ilan edildi. 1939'a gelindiğinde, Sovyetler Birliği'nde çalışmaya devam eden kiliselerin sayısı birkaç yüze indirildi ve piskoposluk yapıları tamamen yıkıldı. Büyük Temizlik sırasında, Stalin'in kişisel kararı ile Başpiskopos ve Moskova Patrikhanesi başkanı Başrahip vuruldu.
Eğitim
1917 öncesinde Rus İmparatorluğu'nda eğitim zorunlu değildi ve bu nedenle alt sınıf işçi ve köylü ailelerinden olan birçok çocuk eğitim olanaklarına zorlukla erişilebiliyor veya hiç erişemiyordu. 1917 tahminlerine göre nüfusun %75-80'i okuma yazma bilmiyordu.
Anatoli Lunaçarski, Sovyet Rusya'nın ilk Eğitim (bakan) oldu. Başlangıçta, Sovyet otoriteleri cehaletin ortadan kaldırılmasına büyük önem vermekteydiler. Bu nedenle okuma yazma bilenler doğrudan öğretmen yapıldı. Kısa bir süre için kaliteden bir miktar ödün verildi. 1940 yılında Yosif Stalin cehaletin ortadan kaldırıldığını ilan etti. Büyük Vatanseverlik Savaşı sonrasında ülkenin eğitim sistemi önemli ölçüde genişledi. Bu genişleme büyük bir etki yarattı. 1960'larda tek istisna Sibirya'nın en ücra köşelerinde kırsal bölgelerde avcılıkla geçinenler hariç neredeyse tüm Sovyet çocukları eğitime erişebiliyordu. Nikita Kruşçev, eğitimi daha erişilebilir hale getirmek için çocuklara açıktan toplumun ihtiyaçlarına yakından bağlı hale getirmeye çalıştı. Eğitim aynı zamanda 'nı yaratma konusunda önemli oldu.
Ülkenin eğitim sistemi son derece merkezi bir yapıda olup tüm vatandaşlar için evrensel olarak erişilebiliyordu ve kültürel gerilik ile ilişkili halklardan gelen adaylar için pozitif ayrımcılık uygulanıyordu. Anayasal olarak vatandaşların doğrudan iş gücüne katılma ve ücretsiz mesleki eğitim hakkı vardı. Brejnev yönetimi tüm üniversiteler için gerekli başvuruları sunmak için yerel Komsomol parti sekreterinin önerisinin gerekliliği kuralını koydu. 1986 istatistiklerine göre, yükseköğretimde nüfus başına düşen öğrenci sayısı 10.000 kişide SSCB için 181, ABD için ise 517 idi.
Milliyetler ve Etnik Gruplar
Sovyetler Birliği, 100'den fazla farklı etnik gruba sahip, etnik olarak çeşitli bir ülkeydi. Ülkenin toplam nüfusu 1991 yılında 293 milyon olarak tahmin edilmiştir. 1990 yılındaki bir tahmine göre, nüfusun çoğunluğu Ruslar (%50,78), onu Ukraynalılar (%15,45) ve Özbekler (%5,84) izlemektedir. Genel olarak, 1989'da ülkenin etnik demografisi, %69.8'inin Doğu Slavları, %17.5'inin Türk halkları, %1.6'sının Ermeniler, %1.6'sının Baltlar, % 1.5'inin Fin, %1.5'ini Tacikler, %1.4'ünü Gürcüler, %1,2 Moldovalılar ve %4.1'i diğer çeşitli etnik gruplardan oluşuyordu.
SSCB'nin tüm vatandaşlarının kendi etnik bağlantıları vardı. Bir kişinin etnik kökeni, çocuğun ebeveynleri tarafından on altı yaşında seçildi. Ebeveynler aynı fikirde değilse, çocuğa otomatik olarak babanın etnik kökeni atanır. Kısmen Sovyet politikaları nedeniyle, daha küçük azınlık etnik gruplarının bazıları, dilsel olarak ilişkili Gürcülerle sınıflandırılan Gürcistan Megreller gibi daha büyük grupların bir parçası olarak kabul edildi. Bazı etnik gruplar gönüllü olarak asimile olurken, diğerleri zorla getirildi. Ruslar, Belarus'lular ve tamamı Doğu Slav ve Ortodoks olan Ukraynalılar, yakın kültürel, etnik ve dini bağları paylaşırken, diğer gruplar paylaşmadı. Aynı bölgede yaşayan birden fazla milletle birlikte, yıllar içinde etnik düşmanlıklar gelişti.
Çeşitli etnik kökenlerden üyeler yasama organlarına katıldı. Politbüro, Merkez Komite Sekreterliği vb. gibi iktidar organları resmi olarak etnik olarak tarafsızdı, ancak gerçekte, Sovyet liderliğinde Joseph Stalin, Grigory Zinoviev gibi Rus olmayan liderler olmasına rağmen etnik Ruslar aşırı temsil edildi. Nikolai Podgorny veya Andrei Gromyko. Sovyet döneminde, önemli sayıda etnik Rus ve Ukraynalı diğer Sovyet cumhuriyetlerine göç etti ve birçoğu oraya yerleşti. 1989'daki son nüfus sayımına göre, Sovyet cumhuriyetlerindeki Rus "diasporası" 25 milyona ulaşmıştı.
Sağlık
1917 yılında devrim öncesinde, Rusya'da sağlık koşulları gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde idi. Lenin bu durumu "Ya sosyalizm biti yenecek, ya da bit sosyalizmi" diye eleştirmiştir. Sovyet sağlık prensibi 1918 yılında tarafından oluşturulmuştu. Sağlık hizmetleri devlet tarafından kontrol edilecekti ve devrimci bir kavram olan ücretsiz sağlık hizmeti tüm vatandaşlara sağlanacaktı. 'nın 42. maddesi tüm yurttaşların sağlığı koruma altına alınmış ve SSCB'de herhangi bir sağlık kurumuna ücretsiz erişim hakkı verilmişti. Ancak, Sovyetler Birliği'nde nüfus artışı sebebiyle sağlık sisteminin halkının tüm ihtiyaçlarını yerine getirmesi mümkün değildi.Mihail Gorbaçov devlet başkanı olmadan önce Sovyetler Birliği'nin sağlık sistemi birçok yabancı uzmanın çalışmaları, sosyo-ekonomik politikalar ve tıp alanındaki gelişmelerle halka kaliteli bir hizmet sunabiliyordu.. Ancak Mihail Gorbaçov döneminde, ekonomik iflasla maddi imkansızlıklar Sovyet sağlık sisteminin hizmet kalitesi ve sunumunda eşitsizliğin ortaya çıkmasına sebep oldu. , Sovyetler Birliği Komünist Partisi 19. Kongresi sırasında, dünyanın en iyi doktorlarına ve en iyi hastanelerine sahip olmak, bu konudaki sorunları tespit edip hizmet kalitesini iyileştirebilmek için milyarlarca harcanması gerektiğini belirtti.
Sosyalist devrimin ardından, tüm yaş grupları için yaşam kalitesi yükseldi. Bu durumun istatistiksel verilerine göre bazı sosyologlar sosyalist sistemin kapitalist sisteme göre daha üstün olduğunu iddia etti. Bu gelişmeler 1960'larda daha da iyi koşullar yarattı ve Sovyetler Birliği'nde yaşam kalitesi ABD'yi geçti. 1970'lerde ortalama ömür muhtemelen yüzünden çoğu yıl boyunca sabit kaldı. Yine bu sebepten bebek ölüm oranları yükselmeye başladı. 1974 yılından sonra hükûmet bu konudaki yayın istatistiklerinin yayımlanmasını durdurdu. Bu eğilim Sovyetler Birliği'nin daha gelişmiş Avrupa kısmında belirgin bir şekilde gerilerken ülkenin bebek ölüm oranlarının en yüksek olduğu Asya yakasındaki bu durum büyük ölçüde artan gebelik sayısı ile açıklanabilir. Brejnev döneminde yaşam kalitesinde düşüşe sebep olan en önemli faktörlerden alkolizme karşı da devlet tarafından kampanya başlatıldı. Alkol kullanımını azaltmak için reklamlar yapıldı ve hatta satışı ve kullanımına ilişkin sınırlamalar getirildi.
Diş hekimliği
Sovyet diş teknolojisi ve diş sağlığı herkesin bildiği gibi kötü durumdaydı. 1991'de ortalama 35 yaşındaki bir kişinin 12 ila 14 arası çürüğü, dolgusu veya eksik dişi vardı. Diş macunu çoğu zaman mevcut değildi ve diş fırçaları modern diş hekimliği standartlarına uymuyordu.
Kültür
Felsefe
Sovyetler Birliği’nde felsefi araştırmalar resmî olarak Marksist düşünce odaklıydı. Bu, kuramsal olarak nihai felsefi doğru ve nesnellik temeliydi. 1920’ler ve 1930’lar boyunca, Rus düşüncesinin diğer eğilimleri baskılandı (pek çok filozof göç etti, başkaları sürüldü). Stalin 1931’de diyalektik materyalizm’i Marksizm Leninizm ile özdeşleştiren bir karar çıkartarak, bütün komünist devletlerde ve Comintern aracılığıyla çoğu Komünist partide geçerli olacak resmî felsefe haline getirdi. Bolşevik yönetimin başlangıcından itibaren Sovyet felsefesinin resmî amacı (her derste yer alması zorunlu bir öğretim konusuydu), Komünist düşüncelerin kuramsal olarak anlatılmasıydı. Bununla birlikte, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra, hem felsefi hem siyasi mücadeleler damgasını vurmuş ve artık eskisi gibi dogmatik olunmayıp daha ilerici ve olumlu konular tartışılır hale getirmiştir. Evald Vasilevich Ilyenkov 1960’ların önde gelen filozoflarından biriydi, Leninist Diyalektik ve Positivizmin Metafizikliği (Leninist Dialectics & Metaphysics of Positivism) (1979) kitabında, 1920’lerin “mekanikçiler ile “diyalektikçiler” tartışmasını yeniden açtı. 1960’lar ve 1970'lerde analitik felsefe (analytical philosophy) ve mantık deneyciliği (logical empiricism) dahil Batı felsefeleri Sovyet düşüncesi üzerinde iz bırakmaya başladılar.
Çevre
Resmi Sovyet çevre politikası, insanoğlunun doğayı aktif olarak iyileştirdiği eylemlere her zaman büyük önem vermiştir. Lenin'in "Komünizm, Sovyet iktidarı ve ülkenin elektrifikasyonudur!" sözü birçok açıdan modernizasyon ve endüstriyel gelişmeye odaklanmayı özetler. 1928'deki ilk beş yıllık plan sırasında, Stalin ülkeyi ne pahasına olursa olsun sanayileştirmeye başladı. Modern bir sanayi toplumu yaratma mücadelesinde çevre ve doğa koruma gibi değerler tamamen göz ardı edilmiştir. Stalin'in ölümünden sonra çevre sorunlarına daha fazla odaklandılar, ancak çevre korumanın değerine ilişkin temel algı aynı kaldı.
Sovyet medyası her zaman uçsuz bucaksız topraklara ve neredeyse yok edilemez doğal kaynaklara odaklanmıştır. Bu, doğanın kirlenmesinin ve kontrolsüz sömürülmesinin bir sorun olmadığını hissettirdi. Sovyet devleti ayrıca bilimsel ve teknolojik ilerlemenin tüm sorunları çözeceğine kesinlikle inanıyordu. Resmi ideoloji, sosyalizm altında, görünüşte çözülemeyecekleri kapitalist ülkelerin aksine, çevre sorunlarının kolayca üstesinden gelinebileceğini söyledi. Sovyet yetkilileri, insanın doğayı aşabileceğine dair neredeyse sarsılmaz bir inanca sahipti. Ancak, yetkililer çevre sorunları olduğunu kabul etmek zorunda kaldıklarında 1980'lerde SSCB'de sorunları öyle bir şekilde açıkladılar ki, sosyalizm henüz tam olarak gelişmemişti; sosyalist bir toplumdaki kirlilik, sosyalizm gelişseydi çözülecek olan geçici bir anormallikti.
1986'daki Çernobil faciası, sivil bir nükleer santralde meydana gelen ilk büyük kazaydı. Dünyada benzeri olmayan bu olay, atmosfere çok sayıda radyoaktif izotopun salınmasına neden oldu. Radyoaktif dozlar nispeten uzaklara dağılmıştır. Olaydan sonra 4.000 yeni tiroid kanseri vakası rapor edildi, ancak bu nispeten düşük sayıda ölüme yol açtı (WHO verileri, 2005). Bununla birlikte, kazanın uzun vadeli etkileri bilinmemektedir. Bir başka büyük kaza da Kyshtym felaketidir.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından çevre sorunlarının Sovyet yetkililerinin kabul ettiğinden daha büyük olduğu keşfedildi. Kola Yarımadası, açık sorunları olan yerlerden biriydi. Örneğin nikelin çıkarıldığı Monçegorsk ve Norilsk sanayi şehirlerinin çevresinde, tüm ormanlar kirlilikten yok olurken, Rusya'nın kuzeyi ve diğer kısımları emisyonlardan etkilendi. 1990'larda Batı'daki insanlar nükleer tesislerin radyoaktif tehlikeleri, hizmet dışı bırakılmış nükleer denizaltılar ve radyoaktif atıkların veya kullanılmış nükleer yakıtın işlenmesiyle de ilgilendiler. 1990'ların başında SSCB'nin Barents Denizi ve Kara Denizi'ne radyoaktif madde taşıdığı biliniyordu ve bu daha sonra Rus parlamentosu tarafından onaylandı. 2000 yılında batıda K-141 Kursk denizaltısının çökmesi endişeleri daha da artırdı. Geçmişte, K-19, K-8, K-129, K-27, K-219 ve K-278 Komsomolets denizaltılarının karıştığı kazalar oldu.
Miras
SSCB'nin mirası tartışmalı bir konu olmaya devam ediyor. Özellikle Stalin yönetimindeki SSCB gibi komünist devletlerin sosyo-ekonomik doğası da çok tartışıldı ve çeşitli şekillerde bürokratik kolektivizm, devlet kapitalizmi, devlet sosyalizmi veya tamamen benzersiz bir üretim tarzı olarak etiketlendi. SSCB, farklı liderler tarafından uygulanan büyük miktarda birbiriyle çelişen politikalarla, uzun bir süre boyunca geniş bir politika yelpazesi uyguladı. Bazıları ülke hakkında olumlu düşünürken, bazıları ülkeyi baskıcı bir oligarşi olarak nitelendirerek eleştirmektedir. SSCB hakkındaki görüşler karmaşıktır ve zaman içinde değişmiştir, farklı kuşakların konuyla ilgili farklı görüşleri ve tarihi boyunca farklı zaman dilimlerine karşılık gelen Sovyet politikaları vardır. Solcular, SSCB hakkında büyük ölçüde farklı görüşlere sahiptir. Anarşistler ve diğer liberter sosyalistler gibi bazı solcular, işçilere üretim araçları üzerinde kontrol vermediği ve merkezi bir oligarşi olduğu konusunda hemfikir olsalar da, diğerleri Bolşevik politikaları ve Vladimir Lenin hakkında daha olumlu görüşlere sahipler. Anarşistler gibi birçok anti-Stalinist solcu, Sovyet otoriterliğine ve baskısına aşırı derecede eleştirel yaklaşıyor. Aldığı eleştirilerin çoğu, Sovyetler Birliği'ndeki katliamlar, SSCB'de mevcut merkezi hiyerarşi ve kitlesel siyasi baskının yanı sıra hükûmeti eleştirenlere ve diğer solcular gibi siyasi muhaliflere yönelik şiddete odaklanıyor. Eleştirmenler ayrıca, herhangi bir önemli işçi kooperatifini uygulamadaki veya işçi özgürlüğünü uygulamadaki başarısızlığının yanı sıra yolsuzluğa ve Sovyet otoriter doğasına da işaret ediyor.
2021'de yapılan bir ankette, Rusların %70'i Josef Stalin hakkında olumlu görüşlere sahip olduklarını belirtti.Ermenistan'da, yanıt verenlerin %12'si SSCB'nin çöküşünün iyi olduğunu söylerken, %66'sı zarar verdiğini söyledi. Kırgızistan'da, ankete katılanların %16'sı SSCB'nin çöküşünün iyi olduğunu söylerken, %61'i zarar verdiğini söyledi. 2018 Derecelendirme Sosyoloji Grubu anketinde, yanıtlayan Ukraynalıların %47'si, 1964'ten 1982'ye kadar Sovyetler Birliği'ni yöneten Sovyet lideri Leonid Brejnev hakkında olumlu görüşe sahipti. Levada Center tarafından 2021'de yapılan bir anket, Rusların %49'unun SSCB'nin siyasi sistemini tercih ederken, %18'inin mevcut siyasi sistemi ve %16'sının Batı Demokrasisini tercih edeceğini ortaya koydu. Ankete katılanların %62'si Sovyet merkezi planlama sistemini tercih ederken, %24'ü piyasaya dayalı bir sistemi tercih ediyor. SSCB'nin hayranlığının çoğu, oligarkların kontrolü, yolsuzluk ve modası geçmiş Sovyet dönemi altyapısı gibi modern Sovyet sonrası hükûmetlerin başarısızlıklarının yanı sıra Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra organize suçun yükselişi ve egemenliğinden geliyor. Sovyetler Birliği doğrudan onun için bir nostaljiye yol açıyor.
İkinci Dünya Savaşı'nın 1941–1945 dönemi, Rusya'da hala ' Büyük Yurtseverlik Savaşı ' olarak biliniyor. Savaş, sinemada, edebiyatta, okullardaki tarih derslerinde, kitle iletişim araçlarında ve sanatta büyük önem taşıyan bir konu haline geldi. Çatışma sırasında asker ve sivillerin uğradığı büyük kayıplar sonucunda 9 Mayıs'ta kutlanan Zafer Bayramı, Rusya'da hâlâ en önemli ve duygusal tarihlerden biridir.
Eski Sovyet Cumhuriyetlerinde
Bazı Sovyet sonrası cumhuriyetlerde, bu konuda fikir birliği olmamasına rağmen büyük ölçüde Holodomor nedeniyle, SSCB hakkında daha olumsuz bir görüş var. Etnik Ukraynalılar buna olumsuz bakıyor. Ukrayna'nın güney ve doğu bölgelerindeki Rusça konuşan Ukraynalılar, SSCB hakkında daha olumlu bir görüşe sahipler. İç çatışmaların olduğu bazı ülkelerde, özellikle Sovyet sonrası çatışmaların mültecileri için, SSCB'ye yönelik bir nostalji de var.evlerini terk etmek zorunda kalan ve yerinden edilmiş kişiler. Bu nostalji, ülkeye veya politikalarına duyulan bir hayranlıktan çok, evlerine dönme ve yoksulluk içinde yaşamama özlemidir. Transdinyester gibi eski SSCB cumhuriyetlerindeki birçok Rus yerleşim bölgesi, genel olarak onu olumlu bir şekilde anıyor.
Siyasi sol tarafından
Solun SSCB'ye bakışı karmaşık. Bazı solcular SSCB'yi devlet kapitalizminin bir örneği ya da oligarşik bir devlet olarak görürken, diğer solcular Vladimir Lenin'e ve Rus Devrimi'ne hayranlık duyuyorlar. Konsey komünistleri genellikle SSCB'yi sınıf bilinci yaratmada başarısız olarak, toplumu seçkinlerin kontrol ettiği yozlaşmış bir devlete dönüşen bir ülke olarak görüyorlar.
Anarşistler de ülkeyi eleştiriyor ve Sovyet sistemini kızıl faşizm olarak yaftalıyor. SSCB'ye yönelik anarşist düşmanlığa katkıda bulunan faktörler arasında, ilk ittifaktan sonra Mahnovist harekete karşı Sovyet saldırıları, anarşist Kronstadt isyanının bastırılması ve İspanya İç Savaşı sırasında rakip anarşist grupların Sovyet destekli Komünist hizip tarafından yenilgiye uğratılması yer alıyor.
Maoistler de SSCB hakkında karışık bir görüşe sahipler, Çin-Sovyet Bölünmesi sırasında onu olumsuz görüyorlar ve onu revizyonist ve kapitalizme geri dönmüş olarak suçluyorlar. 1963'te Çin hükûmeti, SSCB'nin sistemine yönelik eleştirilerini dile getirdi ve alternatif olarak Çin'in ideolojik çizgisini destekledi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Конституция (Основной Закон) Союза Советских Социалистический Республик. Принята 7 октября 1977 года
- ^ с 294 млн человек, а также 2-е место в мире по уровню промышленного производства — 16,5 % мирового объёма и 7-е место в мире по уровню (3,4 %)
- ^ "Union of Soviet Socialist Republics > History > Early Years > World War II — Britannica Kids Encyclopædia". 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Soviet Union > The U.S.S.R. from the death of Lenin to the death of Stalin — Encyclopædia Britannica". 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Russia > History > Soviet Russia > The Stalin era (1928—1953) — Encyclopædia Britannica". 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "The Second World War: 1939—1945 > Invasion of the Soviet Union, 1941 — Encyclopædia Britannica". 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^
- ^ Соглашение о создании Содружества Независимых Государств (1991)
- ^ "Sovyet". 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ a b . www.britannica.com (İngilizce). 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Nicholas II'den Vladimir Putin'e Modern Rusya Tarihi. Hizmet, Robert. Harvard Üniversitesi Yayınları. 2005. s. 84. ISBN .
- ^ Leggett, George (1981). The Cheka : Lenin's political police : the all-Russian extraordinary commission for combating counter-revolution and sabotage, December 1917 to February 1922. Internet Archive. Oxford : Clarendon Press ; New York : Oxford University Press. ISBN .
- ^ . web.archive.org. 10 Ekim 2017. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ . www.merriam-webster.com (İngilizce). 11 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ "Обращение II Всероссийского съезда Советов к рабочим, солдатам и крестьянам о победе революции и её ближайших задачах". 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ "Декрет Всероссийского Центрального Исполнительного Комитета «О национализации банков»". 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Положение о рабочем контроле". 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Декрет об уничтожении сословий и гражданских чинов". 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Декрет Совета Народных Комиссаров о восьмичасовом рабочем дне". 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Акбулатов Р. С. Пенсионное обеспечение в СССР в 80-е гг. XX века: Основные причины реформирования // Молодой учёный. — 2012. — № 7. — С. 203—208." 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ // Большая Советская Энциклопедия М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.
- ^ Scientific and Technological Training and Mainpower in the USSR 29 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(Аналитическая записка НАТО об образовании в СССР, 1959 г.)(Rusça)
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ Декрет ВЦИК об аннулировании государственных займов 3 [E.U. 1918 год] февраляа и от 15 [E.U. 1918 год] февраляа.
- ^ "Ко всем трудящимся мусульманам России и Востока". 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ Большая Российская энциклопедия. Том 7. стр. 591−598. Москва. Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 2007. — , 5-85270-320-6.
- ^ "Карр Эдвард. История Советской России — М: Прогресс, 1990. — С. 135". 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ ["[[Template:08|v]]". 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017. URL–vikibağı karışıklığı () Цветков В. Ж. Определение политико-правового статуса Белого движения в годы гражданской войны в России // Сайт «1868 „Добровольческий Корпус“» (www.dk1868.ru) ]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ "Союз Советских Социалистических Республик | Виртуальная выставка к 1150-летию зарождения российской государственности". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ . 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ . web.archive.org. 28 Eylül 2007. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ М. Геллер, А. Некрич ИСТОРИЯ РОССИИ: 1917—1995 6 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Map Universal Soviet Union Map/Union of Soviet Socialist Republics (USSR) 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Chapman J. G. Real Wages in the Soviet Union, 1928—1952 // Review of Economics and Statistics. 1954. Vol. 36, No. 2. P. 134. DOI:10.2307/1924665
- ^ Soviet industrialization, 1928—1952. Chicago: University of Chicago Press, 1961.
- ^ . 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ Nordhaus, William D.; Hewett, Ed A. (1990). "Soviet Economic Reform: The Longest Road". Brookings Papers on Economic Activity. 1990 (1): 287-318. doi:10.2307/2534530. ISSN 0007-2303. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.
- ^ "О РОЛИ ОБРАЗОВАНИЯ В ОБЕСПЕЧЕНИИ". 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ . 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.[]
- ^ a b . euronews. 26 Aralık 2021. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2023.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;izvestijaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;pravdaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ a b c Воля, которую мы потеряли… (Ровно 10 лет назад состоялся референдум, после которого история России стала историей заговора против России) 19 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . // Время. Еженедельное издание русских консерваторов. — 2005. — № 5. — а.
- ^ . Офіційний вебпортал парламенту України (Ukraynaca). 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Committee, United States Congress Joint Economic; Hardt, John Pearce (1993). The Former Soviet Union in Transition (İngilizce). M.E. Sharpe. ISBN .
- ^ Zadorozhnii, Oleksandr (2016). International Law in the Relations of Ukraine and the Russian Federation: Monograph (İngilizce). Yuri Marchenko. ISBN . 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ . Рамблер/новости (Rusça). 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Николаевич, Касатенко Александр (2013). "История и теория реституции культурных ценностей". Вестник Таганрогского института управления и экономики (1 (17)): 51-55. ISSN 2071-9604. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Genişleme ve bir arada yaşama: Sovyet dış politikasının tarihi, 1917–73. Adam B. Ulam. 1974.
- ^ Fisher, Harold Henry (1955). The Communist Revolution: An Outline of Strategy and Tactics (İngilizce). Stanford University Press. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Komintern: Üçüncü Enternasyonalin Tarihi. Duncan, Hallas. 1985.
- ^ . Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Comecon: Planlanan ekonomilerin entegrasyon sorunları. Michael C. Kaser. (Oxford University Press, 1967).
- ^ Varşova Paktı Yeniden Değerlendirildi: Doğu Avrupa'da Uluslararası İlişkiler, 1955–1969. Laurien Crump. (Routledge, 2015).
- ^ Cominform'un Başlangıcı: Sovyetler Birliği'nin 1947'de Amerika Birleşik Devletleri'nin Siyasi Girişimleriyle Bağlantılı Olarak Avrupa Komünist Partilerine Yönelik Politikası. Michał Jerzy Zacharias. Acta Poloniae Historica 78. 1998. s. 161-200. ISSN 0001-6829.
- ^ Yunan İç Savaşı (1944–1949) ve Uluslararası Komünist Sistem. Nikos Marantzidis. Journal of Cold War Studies 15.4. 2013. s. 25-54.
- ^ Sovyet dış politikası üzerindeki kominform etkiler." Karşılaştırmalı Komünizm Çalışmaları. Heinz Timmermann. 1985. s. 3-23.
- ^ Genişleme ve Birlikte Yaşama. Ulam. 1974. s. 79-111.
- ^ Mueller, Gordon H. (1976). "Rapallo Reexamined: A New Look at Germany's Secret Military Collaboration with Russia in 1922". Military Affairs. 40 (3): 109-117. doi:10.2307/1986524. ISSN 0026-3931. 29 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ British and American Commercial Relations with Sovyet Russia, 1918–1924. Christine A. White. (UNC Press Books, 2017).
- ^ WILSON, J. H. (1971). "AMERICAN BUSINESS AND THE RECOGNITION OF THE SOVIET UNION". Social Science Quarterly. 52 (2): 349-368. ISSN 0038-4941. 11 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Stalin's Russia. Chris Ward. 1999. s. 88-148.
- ^ St.Petersburg ve Moskova: Çarlık ve Sovyet Dış Politikası, 1814–1974. Barbara Jelavich,. 1974. s. 46-342.
- ^ Shaw, Louise Grace (2003). The British Political Elite and the Soviet Union, 1937-1939 (İngilizce). Psychology Press. ISBN .
- ^ Savaş Nasıl Geldi: İkinci Dünya Savaşı'nın Acil Kökenleri 1938–1939. DC Watt. 1989.
- ^ Sovyet Rusya'nın Dış Politikası (1929–1941),. Beloff, Max. Oxford Üniversitesi Yayınları. 1949. s. 2.
- ^ Strachan, Frederick (23 Kasım 2011). . E-International Relations (İngilizce). 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Sakwa, Richard. Soviet Politics in Perspective. 2nd ed. London – N.Y.: Routledge, 1998.
- ^ Encyclopædia Britannica. "Inquisitorial procedure (law) – Britannica Online Encyclopedia". 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2014.
- ^ Adams, Simon (2005). Russian Republics. Black Rabbit Books. s. 21. ISBN . 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
- ^ Birnhaum 1966: 81–82.
- ^ Immanuel 1966: 90–92, tarihinde 21 Eylül 2014 erişilmiştir.
- ^ "The World at War - TANNU TUVA 1911 - 1944". www.schudak.de. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.
- ^ Feldbrugge, Ferdinand Joseph Maria (1993). Russian Law: The Rnd of the Soviet system and the Role of Law. . s. 94. ISBN . 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
- ^ Сидорчик, Андрей (29 Ekim 2014). . AiF (Rusça). 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2022.
- ^ Norris, Robert S.; Kristensen, Hans M. (1 Temmuz 2006). "Global nuclear stockpiles, 1945-2006". Bulletin of the Atomic Scientists. 62 (4): 64-66. doi:10.2968/062004017. ISSN 0096-3402. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ağustos 2022.
- ^ . www.encyclopedia.com. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Editors, History com. . HISTORY (İngilizce). 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Sovyetler Birliği'nde Ekonomik Durgunluk Siyaseti: Yerel Parti Organlarının Ekonomi Yönetimindeki Rolü. Rutland, Peter. Cambridge Üniversitesi Yayınları. 1993. s. 9. ISBN .
- ^ 4. Yahudilere Yönelik Sovyet Kültürel ve Etnik Politikaları: Yeniden Değerlendirilen Bir Miras". Ro'i'de, Yaacov (ed.). Rusya ve Sovyetler Birliği'nde Yahudiler ve Yahudi Yaşamı. Krupnik, İgor. Routledge. 1995. ISBN .
- ^ Siyasi Kültür, Kültür Politikası, Sanat ve Politika Üzerine. von Beyme, Klaus. 2014. s. 65. ISBN .
- ^ . 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Sovyet ve Amerikan İnsan Hakları Doktrini Arasındaki Çelişki: Perestroyka ve Pragmatizm Yoluyla Uzlaşma. Lambelet, Doriane. Boston Üniversitesi Uluslararası Hukuk Dergisi. s. 61-62.
- ^ . hrlibrary.umn.edu. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ a b Rusya Bolşevik Rejimi Altında. Richard Pipes. 1995. s. 401-403. ISBN .
- ^ Komünizm Weidenfeld & Nicolson. Richard Pipes. 2001. ISBN .
- ^ . 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
- ^ Russia - Encyclopedia Britannica 26 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Britannica.com (27 Nisan 2010). 21 Eylül 2014 tarihinde erişilmiştir.
- ^ (PDF). 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2014.
- ^ Gregory, Paul R. (2004). The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives. Cambridge University Press. pp. 218–20. .
- ^ Wilson, David (1983). The Demand for Energy in the Soviet Union (İngilizce). Rowman and Littfield. ss. 105-108. ISBN .
- ^ Wilson 1983, p. 295.
- ^ Wilson 1983, p. 297.
- ^ Wilson 1983, p. 297–99.
- ^ Wilson 1983, p. 299.
- ^ a b c Central Intelligence Agency (1991). . The World Factbook. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Central Intelligence Agency (1992). . The World Factbook (İngilizce). 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2010.
- ^ "Reconstruction and Cold War". . 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2010.
- ^ Hardt, John Pearce; Hardt, John P. (2003). Russia's Uncertain Economic Future: With a Comprehensive Subject Index. . s. 233. ISBN . 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ . . 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ . . 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2010.
- ^ MacFarland, Margo (3 Mayıs 1990). "Global Tech Strategies Brought to U.S.". Washington Technology.
- ^ Deckert, R.A. (10 Ekim 1990). "The science of uncovering industrial information". Business Journal of the Treasure Coast.
- ^ "U.S. Firms Must Trade Short-Term Gains for Long-Term Technology Planning". Inside the Pentagon (İngilizce). 7 Mart 1991.
- ^ Highman, Robert D.S.; Greenwood, John T.; Hardesty, Von (1998). Russian Aviation and Air Power in the Twentieth Century. Routledge. s. 134. ISBN . 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ a b Wilson 1983, p. 205.
- ^ Wilson 1983, p. 201.
- ^ Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 166–67.
- ^ Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 168.
- ^ Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 165.
- ^ a b Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 167.
- ^ Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 169.
- ^ Uluslararası Para Fonu ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü 1991, p. 56.
- ^ Mark Harrison (18 Temmuz 2002). Accounting for War: Soviet Production, Employment, and the Defence Burden, 1940–1945. Cambridge University Press. s. 167. ISBN .
- ^ Geoffrey A. Hosking (2001). Russia and the Russians: a history. Harvard University Press. s. 469. ISBN .
- ^ Geoffrey A. Hosking (2006). Rulers and victims: the Russians in the Soviet Union. Harvard University Press. s. 242. ISBN .
- ^ (1977). Большая советская энциклопедия [Büyük Sovyet Ansiklopedisi] (Rusça). 24. Moskova: . s. 15.
- ^ Anderson, Barbara A. (1990). Growth and Diversity of the Population of the Soviet Union. 510. Annals of the American Academy of Political and Social Sciences. s. 155–77.
- ^ Vallin, J.; Chesnais, J.C. (1970). Recent Developments of Mortality in Europe, English-Speaking Countries and the Soviet Union, 1960–1970. 29. Population Studies. ss. 861-898.
- ^ Ryan, Michael (28 Mayıs 1988). Life expectancy and mortality data from the Soviet Union. . 296. s. 1,513–1515.
- ^ Davis, Christopher; . Rising Infant Mortality in the USSR in the 1970s. Washington, D.C.: ABD Sayım Bürosu. s. 95.
- ^ Krimins, Juris (3–7 Aralık 1990). The Changing Mortality Patterns in Latvia, Lithuania and Estonia: Experience of the Past Three Decades. Paper presented at the International Conference on Health, Morbidity and Mortality by Cause of Death in Europe.
- ^ Kadınlar, Devlet ve Devrim: Sovyet Aile Politikası ve Sosyal Yaşam,. Wendy Z Goldman. Cambrigde Üniversitesi Yayınları. 1993.
- ^ Rusya'da Kadın Kurtuluş Hareketi: Feminizm, Nihilizm ve Bolşevizm, 1860-1930. Richard Stites. 1978.
- ^ Anne Sosyalist Toplum: Eş-Aktivist Hareketi ve Sovyet Günlük Yaşam Kültürü, 1934–1941,. Rebecca Balmas Neary. Russian Review. 1999. s. 396-412.
- ^ . web.archive.org. 22 Mart 2019. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Gao, George. . Pew Research Center (İngilizce). 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Central Intelligence Agency (1991). . The World Factbook. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Comrie 1981, p. 2.
- ^ Comrie 1981, p. 3.
- ^ Hosking, Geoffrey (13 Mart 2006). "Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union". . 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014. (pay-fee)
- ^ Comrie 1981, p. 3–4.
- ^ Comrie 1981, p. 4.
- ^ Comrie 1981, p. 25.
- ^ Comrie 1981, p. 26.
- ^ Comrie 1981, p. 27.
- ^ [SSCB halklarının dilleri hakkında 24.04.1990 tarihli SSCB kanunu] (Rusça). . 24 Nisan 1990. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ a b c Eaton, Katherine Bliss (2004). Daily life in the Soviet Union. Greenwood Publishing Group. ss. 285 ve 286. ISBN . 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2014.
- ^ 1977 Anayasası'nın 52. Maddesi: “SSCB vatandaşlarına vicdan özgürlüğü, yani herhangi bir dine inanıp inanmama, dini ibadetleri yerine getirme veya ateist propaganda yapma hakkı güvence altına alınmıştır. Dini inançlarla bağlantılı olarak düşmanlık ve kin beslemek yasaktır. SSCB'de kilise devletten, okul da kiliseden ayrılmıştır.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2022.
- ^ Law, David A. (1975). Russian Civilization. Ardent Media. ss. 300-1. ISBN . 11 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Şlapentoh, Vladimir (1990). Soviet Intellectuals and Political Power: The post-Stalin Era. I.B. Tauris. s. 26. ISBN . 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Pejovich, Svetozar (1990). The Economics of Property Rights: Towards a Theory of Comparative Systems. . s. 130. ISBN . 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ . www.theodora.com. 28 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . www.demoscope.ru. 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Comrie, Bernard (1981). The languages of the Soviet Union. Internet Archive. Cambridge [Eng.] ; New York : Cambridge University Press. ISBN .
- ^ . www.historytoday.com. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Lane 1992, p. 353.
- ^ Lane 1992, p. 360.
- ^ Lane 1992, p. 352.
- ^ Lane 1992, p. 352–53.
- ^ Dinkel, R.H. (1990). The Seeming Paradox of Increasing Mortality in a Highly Industrialized Nation: the Example of the Soviet Union. ss. 155-77.
- ^ . Chicago Tribune. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Ferber, Irwin; Bedrick, Anthony E. (1 Mart 1979). "Dental survey of 620 Soviet immigrants". The Journal of the American Dental Association (İngilizce). 98 (3): 379-383. doi:10.14219/jada.archive.1979.0062. ISSN 0002-8177. (PMID) 283158. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Ziegler, C. (1985). "Soviet Images of the Environment". British Journal of Political Science. doi:10.1017/S0007123400004233. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ . www.who.int (İngilizce). 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Baverstock, Keith; Williams, Dillwyn (Eylül 2006). "The Chernobyl Accident 20 Years On: An Assessment of the Health Consequences and the International Response". Environmental Health Perspectives. 114 (9): 1312-1317. doi:10.1289/ehp.9113. ISSN 0091-6765. (PMC) 1570049 $2. (PMID) 16966081. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Hønneland, Geir; Jørgensen, Anne-Kristin (2002). "Implementing Russia's International Environmental Commitments: Federal Prerogative or Regional Concern?". Europe-Asia Studies. 54 (8): 1223-1240. ISSN 0966-8136. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
- ^ Sandle, Mark. A Short History Of Soviet Socialism. doi:10.4324/9780203500279/short-history-soviet-socialism-mark-sandle. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Wesson, Robert G. (Haziran 1972). "The USSR: Oligarchy or Dictatorship?". Slavic Review (İngilizce). 31 (2): 314-322. doi:10.2307/2494336. ISSN 0037-6779. 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ . 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ "Russian Support for Stalin Surges to Record High, Poll Says". Bloomberg.com (İngilizce). 16 Nisan 2019. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Inc, Gallup (19 Aralık 2013). . Gallup.com (İngilizce). 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Interfax-Ukraine. . Get the Latest Ukraine News Today - KyivPost (İngilizce). 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ (Rusça). 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ (PDF). 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ (PDF). 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Dietsch, Johan (2006). Making Sense of Suffering : Holocaust and Holodomor in Ukrainian Historical Culture (thesis/docmono tez). Lund University. 24 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ www.elibrary.ru . 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. Eksik ya da boş
|başlık=() - ^ "State Capitalism' in the Russia". 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ (PDF). 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ . www.marxists.org. 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ . web.archive.org. 25 Aralık 2007. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Sovyetler Birliği ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Impressions of Soviet Russia 23 Mayıs 2016 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi, John Dewey.
- Documents and other forms of media from the Soviet Union: 1917–1991. 11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- A Country Study: Soviet Union (Former) 10 Aralık 1997 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Soviet Union 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ekim Devrimi 1.kısım 9 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ekim Devrimi 2.kısım 24 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- SSCB haritası 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – sınırlar, Cumhuriyetler ve SSCB toprakları.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sovyetler Birligi Rusca Sovetskij Soyuz Sovetskiy Sayuz resmi adiyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi Sayuz Sovetskih Sotsialisticeskih Respublik ya da kisa adlariyla SSCB Rusca SSSR veya Sovyetler Petrograd daki gecici hukumetin Vladimir Lenin onderligindeki Bolseviklerce 1917 Ekim Devrimi yle devrilmesinden sonra 1922 yilinda kurulan ve 1991 yilina dek varligini koruyan devlet Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler BirligiSoyuz Sovetskih Socialisticheskih Respublik Soyuz Sovyetskikh Sotsialisticheskikh Respublik1922 1991Bayrak Devlet armasiSlogan Proletarii vseh stran soedinyajtes Proletarii vseh stran soedinyaytes Butun ulkelerin iscileri birlesin Mars Enternasyonal 1922 1944 source source track track track track track track track track track track track track track track track track Sovyetler Birligi Devlet Marsi 1944 1991 source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Sovyetler Birligi konumu yesil Baskent ve en buyuk sehirMoskova 55 45 K 37 37 D 55 750 K 37 617 D 55 750 37 617Resmi dil ler RuscaTaninan bolgesel dil ler UkraynacaBeyaz RuscaOzbekceKazakcaGurcuceAzericeLitvancaMoldovacaLetoncaKirgizcaTacikceErmeniceTurkmenceEstoncaAzinlik dilleriAbhazcaBaskurtcaBuryatcaFinceVolga AlmancasiKoreceOsetceTatarcave digerEtnik gruplar 1989 70 Dogu Slavi 12 Turki 18 ve digerResmi dinLaik devlet de jure olarak Devlet ateizmi de facto olarak DemonimSovyetHukumet1922 1924 Federal Leninist tek partili sosyalist cumhuriyet 1924 1953 Federal Marksist Leninist Stalinist totaliter diktatorluk altinda tek partili sosyalist cumhuriyet 1953 1990 Federal Marksist Leninist tek partili parlamenter sosyalist cumhuriyet 1990 1991 Federal yari baskanlik cumhuriyetiLider 1922 1924Vladimir Lenin ilk 1924 1953Josef Stalin 1953 1964Nikita Kruscev 1964 1982Leonid Brejnev 1982 1984Yuriy Andropov 1984 1985Konstantin Cernenko 1985 1991Mihail Gorbacov son Basbakan 1922 1924Vladimir Lenin ilk 1991Ivan Silayev son Yasama organiSovyetler Birligi Sovyetler Kongresi 1922 1938 Sovyetler Birligi Yuksek Sovyeti 1938 1991 Ust meclisMilliyetler Sovyeti Alt meclisBirlik SovyetiTarihi donem20 yuzyil Kurulus Antlasmasi30 Aralik 1922 Alman istilasi22 Haziran 1941 II Dunya Savasi zaferi9 Mayis 1945 BM uyeligi24 Ekim 1945 Son anayasa9 Ekim 1977 Varsova Pakti nin cozulusu1 Temmuz 1991 Agustos Darbesi19 22 Agustos 1991 Beloveja Mutabakati8 Aralik 1991 Dagilma26 Aralik 1991Yuzolcumu199122 402 200 km2Nufus 1991293 milyonGSYIH SAGP 1990 tahmini Toplam 2 7 trilyon Kisi basina 9 200GSYIH nominal 1990 tahmini Toplam 2 7 trilyon Kisi basina 9 200Gini 1989 0 275 dusukPara birimiSovyet rublesi SUR Zaman dilimiUTC 2 ila 12Tarih formatigg aa yyyyTrafik akisisagTelefon kodu 7ISO 3166 koduInternet alan adi suOnculler ArdillarBuhara SHCBeyaz Rusya SSCEstonyaHarezm SHCRomanya KralligiLetonyaLitvanyaRusya SFSCTranskafkasya SFSCTuva HCUkrayna SSC AzerbaycanBeyaz RusyaErmenistanEstonyaGurcistanKazakistanKirgizistanLetonyaLitvanyaMoldovaOzbekistanRusyaTacikistanTurkmenistanUkrayna Avrupa nin dogu kesimiyle Asya nin kuzey kesimi boyunca yayilan SSCB II Dunya Savasi ndan sonra 22 403 000 km lik yuzolcumuyle dunyanin en buyuk ulkesi konumundaydi Nufus bakimindan da 293 047 571 Haziran 1991 kisiyle dunyada 3 sirada yer aliyordu Ayni zamanda dunyanin baslica siyasi ve askeri guclerinden biri olan Sovyetler Birligi nin batisinda Norvec Finlandiya Baltik Denizi Polonya Cekoslovakya Macaristan ve Romanya guneyinde Karadeniz Turkiye Iran Afganistan Cin Mogolistan ve Kuzey Kore yer aliyordu Kuzey ve dogu sinirlarini ise Arktik Okyanusu ve Buyuk Okyanus ciziyordu Birligin baskenti Moskova para birimi ise Sovyet rublesiydi 1917 Ekim Devrimi ile iktidara gelen Vladimir Lenin onderligindeki Bolsevikler tarafindan 1922 yilinda kurulan SSCB Soguk Savas surecinde Amerika Birlesik Devletleri nin karsisinda onemli bir guc konumunda idi 1980 li yillarda dunya genelinde sanayi uretim hacminin 16 5 luk kismini yaparak 2 sirada milli gelir acisindan da dunya genelinde 3 4 luk payla 7 sirada yer aliyordu 1985 yilinda iktidara gelen Mihail Gorbacov un baslattigi Glasnost ve Perestroyka denilen ve 6 yil suren reformlarin ardindan 1991 yilinin sonunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi resmen dagildi Birligin dagilmasiyla bagimsizligini ilan eden 15 cumhuriyetten 12 si bir araya gelerek Bagimsiz Devletler Toplulugu nu olusturdu EtimolojiSovyet sozcugu konsey toplanti tavsiye anlamina gelen Rusca sovet Rusca sovet sozcugunden turetilmistir nihai olarak vet iti nin bilgilendirmek proto Slav sozlu kokunden turemistir Slav vest haberler ile ilgili Ingilizce bilge ad vis or koku Fransizca araciligiyla Ingilizceye geldi veya Hollandaca weten bilmek wetenschap bilim anlamina gelir karsilastirin Sovietnik sozcugu meclis uyesi anlamina gelir sovet Rus Imparatorlugu nda 1810 dan 1917 ye kadar gorev yapan Devlet Surasi Bakanlar Kurulu olarak anilirdi Isci konseyleri olarak Sovyetler ilk olarak 1905 Rus devrimi sirasinda ortaya cikti Imparatorluk hukumeti tarafindan hizla bastirilmalarina ragmen Sovyetler 1917 Subat devriminden sonra ulke capinda yeniden ortaya cikti ve Rusya Gecici Hukumeti ile iktidari paylasti Vladimir Lenin liderligindeki Bolsevikler Gecici Hukumete karsi tum iktidar Sovyetlere sloganini kullandilar ve 1917 Ekim devrimiyle iktidari ondan aldilar Ocak 1918 de Ucuncu Tum Rusya Sovyetleri Kongresi nde Lenin Sovyetler Birligi nin kuruldugunu ilan etti 1922 Gurcu Olayi sirasinda Lenin RSFSR yi ve diger ulusal Sovyet cumhuriyetlerini baslangicta Avrupa ve Asya Sovyet Cumhuriyetleri Birligi olarak adlandirdigi daha buyuk bir birlik olusturmaya cagirdi Rusca Soyuz Sovetskih Respublik Evropy i Azii tr Soyuz Sovetskikh Respublik Evropy i Azii Josef Stalin baslangicta Lenin in onerisine direndi ancak sonunda kabul etti ancak Lenin in anlasmasiyla adi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi SSCB olarak degistirdi ancak tum cumhuriyetler sosyalist sovyet olarak basladi ve 1936 ya kadar diger duzene gecmedi Ayrica bircok cumhuriyetin ulusal dildeki konsey veya konsil yalnizca oldukca gec Rus sovyetinin bir uyarlamasina donusturuldu ve digerlerinde ornegin Ukrayna SSR sinde asla degistirilmedi SSSR Latin alfabesinde SSSR SSCB kokenli Rus dilinin Kiril harfleriyle yazilmis kisaltmasidir Sovyetler bu kisaltmayi o kadar sik kullandi ki dunya capindaki izleyiciler onun anlamina asina oldu Bundan sonra en yaygin Rusca baslatma Soyuz SSR dir harf cevirisi Soyuz SSR dilbilgisi farkliliklarini telafi ettikten sonra esasen Ingilizce de Union of SSRs anlamina gelir Buna ek olarak Rusca kisa bicim adi Sovetskij Soyuz harf cevirisi Sovetskiy Soyuz kelimenin tam anlamiyla Sovyetler Birligi anlamina gelir da yaygin olarak kullanilir Buyuk Vatanseverlik Savasi nin baslamasindan bu yana Sovyetler Birligi nin Rusca isminin SS olarak kisaltilmasi ornegin Amerika Birlesik Devletleri nin ABD olarak kisaltilmasiyla ayni sekilde tam bir tabu olmustur bunun nedeni SS nin yerine bir Rus Kiril kisaltmasi olan SS nin Ingilizcede oldugu gibi Nazi Almanyasi nin kotu sohretli Schutzstaffel ile iliskilendirilmesidir Ingiliz medyasinda devlet Sovyetler Birligi veya SSCB olarak aniliyordu Diger Avrupa dillerinde Fransizca da Union sovietique ve URSS veya Almanca da Sowjetunion ve UdSSR gibi yerel olarak cevrilmis kisa bicimler ve kisaltmalar genellikle kullanilir Ingilizce konusulan dunyada Sovyetler Birligi de gayri resmi olarak Rusya ve vatandaslari Ruslar olarak adlandiriliyordu ancak Rusya SSCB nin cumhuriyetlerinden yalnizca biri oldugu icin bu teknik olarak yanlisti Rusya teriminin ve turevlerinin dilbilimsel esdegerlerinin bu tur yanlis uygulamalari diger dillerde de yaygindi TarihBu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Agustos 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Ekim Devrimi Solda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi nin kurucu lideri Vladimir Lenin Sagda Kizil Ordu nun kurucusu ve Ekim Devrimi nin kilit isimlerinden Lev Trocki Miladi takvime gore 7 Kasim Julyen takvimine gore 25 Ekim 1917 de Rusya da Bolsevikler gecici hukumeti devirerek iktidari ele gecirdiler 8 Kasim da Sankt Peterburg da acilan Rusya Isci ve Asker Sovyetleri II Kongresi nde devrim lideri Lenin Halk Komiserleri Konseyi hukumet baskani secildi Lenin ilk olarak savasan tum hukumetlere ilhaksiz ve tazminatsiz bir baris onerisinde bulundu Baris kararnamesini toprak kararnamesi izledi Buyuk mulk sahipligi yasaklandi Kilise ile devletin ayrilmasi medeni nikah kadinlar ile erkekler arasinda hak esitligi isletmeler uzerinde isci denetimi bankalarin ulusallastirilmasi ulusal topluluk haklari vb pek cok hak ve ozgurluk getirildi Fabrikalar isci konseylerine devredildi Buyuk cogunlugu Bati Avrupa devletlerince isletilen maden ocaklari millilestirildi Soyluluk unvanlari kaldirildi ve herkes kanun onunde esit kabul edildi Iscilerin gunluk calisma suresi 8 saate indirildi Cocuk isci calistirilmasi yasaklandi Calisan herkese cocuklara ve calisamayacak durumda olan yasli ve hastalara sosyal guvence saglandi Hafta sonlari tatil ilan edildi Ekim Devrimi sirasinda Lenin i resmeden 1987 yilina ait Sovyet pulu Bolsevikler egitime cok onem veriyordu Amaclari modern proletkult anlayisiyla yetismis milliyetcilige ve kohne geleneksel duzene dusman yeni bir Sovyet insani yaratmakti Cocuk ve yetiskin herkes icin egitim seferberligi baslatildi Carlik doneminde halkin sadece 20 si egitim olanaklarindan faydalanabildigi icin okur yazar orani oldukca dusuktu Bu nedenle yetiskinler icin isci fakulteleri rabfak kuruldu Bu fakultelerde iscilerin hem temel ve teorik hem de mesleki ve pratik egitim almalari saglandi Egitim tum toplum icin ucretsiz ve mecburi hale getirildi Boylece 1932 de cocuklarin 98 i bilfiil okula gidiyor olacakti Bu konuda verilen cabalar Sovyetler Birligi halkini 100 luk okuma yazma oranina ulastirmayi basaracaktir Tabii bu egitim ogretim seferberligi Sovyet halklarini ilim ve teknolojide buyuk basarilara imza atan bir toplum haline de getirecektir 25 Ocak 1918 de toplanan III Sovyetler Kongresi nde Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin kuruldugu ilan edildi Eski Rus Carligi topraklari ozerk cumhuriyetlere ayrildi ve her ulusa yerel yonetimlerini orgutleme hakki tanindi Devrimden bir gun sonra Petrograd daki Kislik Saray ve onu 8 Kasim 1917 Ulkede kisa surede bircok reform yapilmasina karsin uluslararasi iliskilerde onemli sorunlar yasanmaktaydi Ingiltere Fransa ve ABD Sovyet hukumetinin mesrutiyetini kabul etmezken Almanya da savastan cekilen Sovyet hukumetine cok agir sartlar iceren bir baris anlasmasi oneriyordu Disisleri Bakani Lev Trocki Almanya nin onerisine toprak talebinin olmadigi bir baris teklifiyle cevap verdi Ancak bunu reddeden Almanya Dogu Cephesi nde Rusya uzerindeki saldirilarini arttirdi Petrograd a saldiri tehlikesi uzerine hukumetin guvenlik amaciyla Moskova ya tasinmasiyla tarihi sehir yeniden baskent oldu Bolsevik komiser Trocki Almanya nin dayattigi agir baris kosullarini kabul etmeyince uzlasma saglanamadi Almanya nin saldirilarinin devrimin kazanimlarini tehlikeye atmasi Trocki nin gorevinden azledilmesine sebep oldu Disisleri Komiserligine getirilen Litvinov Almanya ile yeniden diplomatik gorusmelere basladi Sovyet hukumeti baris icin Berlin in istekleri karsisinda tavizler vermek zorunda kaldi Mart 1918 de Belarus un bati topraklari Almanya ya birakilarak Brest Litovsk Anlasmasi imzalandi Almanya da devrim olacagini uman Lenin boylece verilen tavizlerin telafi edilecegini ifade ediyordu 1919 da Berlin de Sovyet hukumetinin de destekledigi ve Lenin in yakin arkadasi olan Rosa Luxemburg un onculugundeki devrim girisimi basarisiz olsa da Almanya nin I Dunya Savasi ndan yenik cikmasi tavizleri kismen gecersizlestirdi Lenin I Dunya Savasi nda Avrupa daki sosyal demokratlarin cogunun kendi hukumetlerinin saldirgan politikalarini desteklemelerini ve hukumetlerinin savas butcelerini onaylamalarini Marksizm e ihanet olarak degerlendirdi Bu nedenle Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi nin adinin Komunist Parti olarak degistirilmesini onerdi Bolsevik liderin onerisi Mart 1918 de kabul edildi ve parti resmi olarak Rusya Komunist Partisi adini aldi Rusya da devrim basariya ulasmasina ragmen Bolsevikler Merkezi Rusya Avrupa Rusyasi disinda ozellikle toprak aristokratlarinin yogun oldugu kirsal bolgelerde yeterince guclu degildi 1918 de Car yanlisi generaller Birlesik Krallik Fransa ve Amerika Birlesik Devletleri nden aldiklari maddi ve askeri destekle Bolseviklere karsi saldiriya gectiler Lenin in emperyalist savas sirasinda Car ile diger Itilaf Devletleri arasinda yapilan gizli paylasim anlasmalarini aciklamasi Rusya nin eski ortaklarini zor durumda birakti Zaten muttefiklerinin savastan cekilmesine karsi cikan ve komunizmin kendi ulkelerinde de yayilmasindan korkan emperyalist devletler gizli anlasmalarin da aciklanmasiyla Bolseviklere karsi savasmak uzere asker sevkiyatina basladilar Bolsevikler bir yandan Anton Denikin Aleksandr Kolcak Pyotr Vrangel gibi monarsi yanlisi generaller ve onlarin muttefiki dis mihraklarla diger yandan firsattan istifade ederek toprak kazanma amaciyla Rusya yi isgale baslayan Romanya Polonya ve Japonya ile mucadele etmek zorunda kaldilar Lenin 1919 un Mayis ayinda Moskova Kizil Meydan da kalabaliga konusuyor Lenin bu saldirilar karsisinda Kizil Ordu yu orgutledi Silahli Kuvvetler Halk Komiseri olan Lev Trotski cepheye giderek Beyazlara karsi mucadeleyi organize etti Icerideki karsi devrimcilerle mucadele etmek icin de Ceka kuruldu Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin ilk istihbarat ve gizli servisi olan Ceka nin kurucu onderi Feliks Dzerjinski de devrimi sabote etmeye calisanlara ve devlet dairelerine sizan rejim dusmanlarina karsi sert tedbirler aldi Ancak monarsi taraftarlari Bolsevik hukumetini devirebilmek icin Beyaz Teror hareketlerine giristiler Bunun uzerine ozgurlukler gecici olarak kisitlandi ve Savas Komunizmi olarak adlandirilan bir donem basladi 1918 yazinda saldirilar siddetlendi Almanya ile yapilan anlasmayi bozarak Rusya yi yeniden savasa suruklemek amaciyla Alman Buyukelcisi Wilhelm von Mirbach temmuz ayinda duzenlenen bir suikastla olduruldu 30 Agustos 1918 de ise Fanya Kaplan adinda bir teroristin duzenledigi suikast Lenin in agir bir bicimde yaralanmasina sebep oldu Ancak o gun Kuzey Komunu Bolsevik Komiseri Moisei Uritski olduruldu Lenin Lev Trocki ve Lev Kamenev Ekim Devrimi nin ikinci yil donumunu kutluyorlar 7 Kasim 1919 Ic savas doneminde Beyazlarin Sovyet hukumetini devirebilmek icin batili emperyalistlerle is birligi yapmalari ve batili askeri birliklerin Rusya yi isgaline izin vermeleri toplumda infial yaratti ve tarafsiz kitlelerin de Kizil Ordu ya katiliminda etkili oldu Bunun da etkisiyle 1919 yilindan itibaren Bolsevikler Beyaz Teror u yenmeyi ve monarsi yanlisi beyaz ordulari geri puskurtmeyi basardilar Anti komunist birliklerin duzensiz hareket etmesi ve Sovyet hukumetine destegin artmasi uzerine daha fazla kayip vermek istemeyen ABD Fransa ve Ingiltere ye ait askeri birlikler 1920 yilinda Beyaz komutanlari yalniz birakarak ulkeyi terk ettiler Desteksiz kalan monarsi taraftari generaller de ulkedeki Beyaz askerleri kaderine terk ederek kacmaya basladilar Bolsevikler hem enternasyonalist politikanin geregi olarak hem de rejimi guvence altina almak icin sosyalizmin yayilmasini gerekli goruyorlardi Bu amacla 1919 da devrimin tum dunyada yayilmasina onculuk edecek Komunist Partileri bir araya getiren III Enternasyonal kuruldu Italya Fransa Ispanya Portekiz ve daha pek cok Avrupa ulkesinde Komunist Partiler kurularak Komintern e katildi ve sosyalizmin yayilmasi icin dunya genelinde orgutlu bir mucadele basladi Ancak Bolsevikler bununla da yetinmeyerek Macaristan ve Almanya deneyimlerinin basarisizliginin da etkisiyle amaclarinin kisa vadede gerceklesmemesi olasiligini dikkate alarak uluslararasi politikada en azindan Sovyet rejiminin kapitalist saldirilar karsisinda guvenligini temin etme amacli sosyalizmi kabul etmeseler de bazi devletlerle isbirligine gideceklerdir Boylece emperyalist saldirganligin itici gucuyle ortak dusmana karsi ortak amaclar dogrultusunda Turkiye gibi bazi devletlerle ittifak yapmaktan cekinmeyeceklerdir Sovyetler Birligi nin kurulmasi Vladimir Lenin Mayis 1920 de Moskova daki Teatralnaya Meydani nda halka konusurken 1921 de Bolsevikler ic savastan zaferle cikarak tum Rusya da otoriteyi sagladilar Beyaz Rusya Ukrayna Orta Asya ve Transkafkasya da da Bolsevikler muhaliflerini bertaraf etmeyi basardilar 1922 de savas doneminde mecburi olarak kabul edilen siki politik ve ekonomik onlemler kaldirildi Lenin in belirledigi ve Nikolay Buharin in onemli olcude katkida bulundugu yeni ekonomik atilimlari iceren NEP Novaya Ekonomiceskaya Politika Yeni Ekonomi Politikasi kabul edildi Toprak aristokratlarinin sabotaj faaliyetlerine kolektif ciftlikleri yagmalayarak uretimi dusurme cabalarina karaborsacilik ve kasitli kitlik yaratma girisimlerine karsi onlem amaciyla koylulerin serbest ticaret yapmalarina izin verildi NEP emperyalist savas ile ic savasta daha da sarsilan ekonominin kisa surede toparlanmasini sagladi Rusya da 1921 22 de yasanan kitlik tahminen 5 milyon insani oldurdu Kitlik ekonomik rahatsizligin birlesik etkilerinden kaynaklandi 1922 yilinda devletin federal yapisi konusunda tartismalar yasandi Milliyetler Halk Komiseri olan Stalin tum cumhuriyetlerin Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti icinde ozerk nitelikte teskilatlanmalari gerektigini savunuyordu Lenin buna siddetle karsi cikarak tum cumhuriyetlerin esit statude egemenlik haklarinin korundugu birlesik bir federasyon plani hazirladi Plana gore her cumhuriyetin birlikten ayrilma hakki vardi Sonunda federasyonun olusturulmasinda Leninist ilkeler kabul edildi 30 Aralik 1922 de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nin Beyaz Rusya SSC Ukrayna SSC Orta Asya ve Kafkas cumhuriyetleriyle birlesmesiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi resmen kuruldu Lenin doneminde Sovyetler Birligi 1922 1924 Lenin in hukumdarlari din adamlarini ve kapitalistleri silip supurdugunu tasvir eden siyasi bir karikaturun de yer aldigi 1920 den kalma Bolsevik propaganda posteri Posterde Yoldas Lenin Dunyayi Pislikten Temizliyor yaziyor 1917 yilinda ilk sosyalist hukumeti kurmayi basaran ve bu hukumeti yasatabilmek icin zorlu kosullarda bedel odemek pahasina da olsa mucadele veren Vladimir Lenin ic savasin bitimiyle birlikte enkaz halindeki ulkeyi yeniden insa edebilmek icin sosyalist ilkelerden kismen taviz vererek NEP i uygulamaktan cekinmedi Enerjinin ulke kalkinmasindaki onemini belirten Lenin ekonomik politikalarin da buna gore uygulanmasi gerektigini savundu Tarim ile sanayinin modernize edilmesinin onemini vurgulayarak tarimda ilkel yontemlerin derhal terk edilebilmesi icin guclu bir sanayi hamlesine ihtiyac oldugunu ifade etti Uluslararasi alanda ise sosyalist devrimlerin yayginlasmasi icin ozellikle batili sosyalist partilere destek vermekten cekinmeyen Lenin Almanya da 1919 yilindaki Spartakus hareketinin basarisizligi uzerine mucadelenin yonunu somurge altindaki ulkelere cevirdi Dunyanin pek cok yerinde emperyalist hegemonya altindaki halklara bagimsizlik cagrisi yapti Bu cagri Mogolistan Cin gibi bazi ulkelerde sosyalizme esdeger girisimlerle Turkiye Hindistan gibi bazi ulkelerde ise ortak amaclar dogrultusunda karsilik buldu Ancak bu mucadelelere verilen destek batinin Sovyet hukumetine yonelik tepkisini de kacinilmaz kildi 1922 yilinin Mayis ayindan itibaren sagligi bozulan Lenin vasiyetname olarak kabul edilen unlu notlarini yazdirdi Bu vasiyetnamede Komunist Parti de onde gelen mucadele arkadaslarinin olumlu ve olumsuz yonlerini siralayarak cesitli uyarilarda bulundu Partinin iki onemli ismi Stalin ve Trotski arasindaki catismanin tehlikesini vurgulayan Lenin 1922 yilinda Komunist Parti Genel Sekreteri secilen Yosif Stalin in yetkilerinin daraltilmasinin gerekliligini sebepleriyle birlikte acikladi Ancak Mart 1923 te felc olan ve konusamaz hale gelen Lenin resmi liderligini surdurse de politikadan uzaklasmak zorunda kaldi SSCB nin siyasal ve ekonomik temellerini atarak dunyadaki ilk ve en buyuk sosyalist devleti kuran Lenin 21 Ocak 1924 te oldu Devrimin liderinin olumuyle ulkede bir hafta surecek yas ilan edildi Birkac gunde 1 milyon insan Lenin in naasi onunde saygiyla egildi Lenin in naasi tahnit edilerek 27 Ocak 1924 te duzenlenen buyuk bir cenaze toreniyle Moskova Kizil Meydan da bulunan Lenin Mozolesi nde daimi istirahatgahina konuldu Josef Stalin donemi 1924 1953 Josef Stalin 1924 ten 1953 teki olumune kadar Sovyetler Birligi ni diktatorluk rejimiyle yonetti Lenin in olumunden sonra bir sure ulke onun istedigi gibi kolektif iktidar troyka tarafindan yonetildi Ancak birlik ve beraberlik yonunde verilen onca demec partideki rekabeti gizlemeye yetmedi 1922 de Komunist Parti Genel Sekreterligine getirilmis olan Stalin bu yetki ile troyka icerisinde on plana cikmaktaydi Zaten asil rekabet de Kizil Ordu nun onderi Lev Trotski ile Milliyetler Halk Komiseri Josef Stalin arasinda yasanmaktaydi Ozellikle izlenecek ekonomik politika konusunda gorus ayriliklari bulunmaktaydi Lenin donemindeki ekonomik politikanin belirlenmesinde etkili olan Buharin israrla NEP i savunurken kimi Bolsevikler de hizli bir sekilde kolektivizasyona gecilmesini savunuyordu Stalin ise ilk basta bu tartismalarda hakem rolu ustlenerek iktidarda daha genis destek saglamaktaydi Onceleri Trotski ye karsi Stalin ile uzlasmaya calisan Grigoriy Zinovyev ve Lev Kamenev 1925 yilinda saf degistirerek muhalif cepheye gecti Ancak bu surecte Stalin partideki nufuzunu kullanarak Kliment Vorosilov ve Vyaceslav Molotov gibi destekcilerini onemli makamlara getirdi ve gucunu pekistirdi Partinin etkili isimleri Zinovyev ve Kamenev saf degistirmisti ama Kizil Ordu nun lideri Trotski de Politburo dan ihrac edilmisti Trotski 1927 de Kazakistan a surgune gonderildiginde Stalin partinin ve ulkenin lideri konumuna gelmisti Buharin in savundugu NEP in gerekli iyilestirmeyi sagladigi saviyla sosyalizm icin gerekli olan kolektif ekonomiye gecilmesi karari alindi 1924 te birlesik cumhuriyetlere ve Leninist ilkelere uygun yeni anayasa kabul edildi Anayasal duzenlemeyle oy hakki isci sinifina ve kolektif koyluye verildi 1927 de Tum Birlik Sovyetleri Besinci Kongresi nde SSCB nin ulusal ekonomik gelisimini saglayacak olan Birinci Bes Yillik Plan hazirlanarak kabul edildi Sanayi ve tarim alanlarinda tek tek belirlenen planin ilkeleri ulkenin hizli bir sekilde kalkinmasini hedefliyordu Lenin in enerjiyi kalkinmanin temeli olarak kabul ettigi komunizm Sovyet iktidari ve elektirifikasyonla saglanir sozune dayanarak enerji yatirimlarina onem verildi Sanayinin ihtiyaci icin ulkenin pek cok yerinde hidroelektrik santralleri kuruldu Endustriyel alanda agir sanayiyi guclendirme hamlelerine oncelik verildi Sovyetler Birligi Komunist Partisi uyesi Aleksey Stahanov sagda madenci bir arkadasiyla birlikte 1935 1943 arasi Stalin hukumeti siki calismayi tesvik etmek icin Stahanovizm hareketini baslatti Tarimda kulaklarin buyuk toprak sahibi zengin koyluler tasfiyesi ve tum topraklarin kolektiflestirilmesi karari alindi Topraklar kolhoz ve sovhoz olarak ikiye ayrildi Kolektif koylu tarimsal uretimin buyuk kismini devlet mulkiyetindeki kolhoz ve sovhozlar uzerinde yaparken her ciftciye yasalarca belirlenmis toprak mulkiyetini ozel tasarrufunda isleme hakki verildi Bu devrim oncesinde topraklarin buyuk kisminin mulkiyetine sahip az sayida aristokratin tasarruf hakkiyla kiyaslandiginda cok daha adil kabul edildi Sanayi hamleleri henuz yeni atilmakta oldugundan tarim icin gerekli olan makina ihtiyacinda da ithalat yoluna gidildi Bu nedenle ilk etapta Ingiltere den ithal edilen traktor araclariyla ilkel tarimdan modern uretime gecme konusunda da onemli bir adim atildi Ancak ozellikle Ukrayna nin batisinda toprak aristokratlari kolektiflestirmeye karsi gelerek kasitli olarak tarimsal verimi dusurme amaciyla sabotaj faaliyetlerine giristiler Traktor istasyonlarini yagmalayarak kolektif ciftlikleri yaktilar Bu durum hukumetin sert tedbirler almasina sebep oldu Boylece Birinci Bes Yillik Planin hedeflerine dort yil uc ay gibi bir surede ulasildi 1933 te baslatilan Ikinci Bes Yillik Plan doneminde SSCB de 4500 fabrika ve enerji tesisi yapilarak hizmete acildi Ucuncu Bes Yillik Planin 1938 1941 arasindaki doneminde 3000 e yakin sanayi tesisi kuruldu Boylece II Dunya Savasi oncesi planli donemde 9000 dolayinda buyuk olcekli sanayi tesisi acilmis oldu 1940 yili sonunda SSCB agir sanayi uretimi 1913 tekinin 12 katina ulasti Sovyetler dunyanin uc buyuk ekonomisinden biri oldu Tarim alaninda Birinci Bes Yillik Planin uygulandigi donemde kolektif normlara uygun olarak 210 000 kolhoz olusturuldu II Dunya Savasi oncesinde tarimsal uretimin modernizasyonu icin gerekli olan 6000 e yakin makine ve traktor istasyonu hizmete acilmis ve bu istasyonlarda yarim milyon traktor mevcut hale getirilmisti 1936 da yeni anayasa kabul edildi Bu anayasada isci ve koylulerin sosyalist devletinde sinifsiz toplumun saglandigi gerekcesiyle ulkenin tum yurttaslarina oy hakki tanindi Bu donemde Kazakistan Kirgizistan Tacikistan Ozbekistan ve Turkmenistan in sinirlari yeniden duzenlendi ve son seklini aldi 1936 1938 Moskova Durusmalari sirasinda Nikolay Buharin Lev Kamenev ve Grigoriy Zinovyev gibi partinin ust duzey pek cok ismi istihbarat servisi NKVD tarafindan tasfiye edildi Ancak bu tasfiye hareketlerinde NKVD sefi Nikolay Yejov un Stalin i asilsiz belgeler sunarak yanilttigi ve kendi rakiplerini ortadan kaldirmaya calistigi fark edilince yargilamalarin seyri degisti Bu defa Stalin in emriyle gorevinden azledilen Yejov yargilanarak 1940 yilinda idam edildi Tasfiye hareketleriyle hapse atilan pek cok kisi ise serbest birakildi Stalin doneminde dis politikada ise Sovyetler Birligi nin kapitalist devletlerle baris icinde yasama politikasina karsin bati Avrupa ulkelerindeki isci hareketlenmeleri dolayisiyla tedirgin olan kapitalist cephe Nazi Almanyasi ile ittifak olusturmaktan cekinmedi 1933 te Almanya da iktidara gelen nazizm sosyalizmin batida yayilmasina karsi bir kalkan vazifesi goruyordu Almanya ve Italya da devrimci guclerin imha edilmesi ABD ve Birlesik Krallik tarafindan memnuniyetle karsilandi 1938 de Fransa ve Birlesik Krallik Almanya nin Cekoslovakya yi isgaline izin veren Munih Anlasmasi ni imzaladi Bu durum Cekoslovakya nin toprak butunlugunu tehdit eden bir duruma karsi saldiriya gecebilecegine dair 1924 te guvence veren Sovyetler Birligi icin sok etkisi yaratti Fransa nin da bu konuda teminat sunmasina ragmen 1938 Munih Anlasmasi ni cekinmeden imzalamasi Sovyetler tarafindan siddetle elestirildi II Dunya Savasi yillari Bircok tarihci tarafindan II Dunya Savasi nin belirleyici bir donum noktasi olarak gorulen Stalingrad Muharebesi Sovyetler Birligi 1939 da Almanya ile saldirmazlik pakti imzaladi Stalin in Nazi tehdidine karsi ulkesinin guvenligini temin etme amaciyla imzaladigi bu pakt Hitler in Polonya ve Fransa uzerine saldiri baslatmasi icin bir firsat oldu Nazi Almanyasi ile iliskileri bozulan Bati Avrupa devletleri ve ABD daha once Sovyetlerin uzlasi cabalarina karsin Hitler ile yaptiklari ittifaka ragmen bu defa Stalin in Saldirmazlik Pakti ni imzalamasini elestirdiler 1939 da Moldova Litvanya Letonya ve Estonya cumhuriyetleri SSCB ye katildi Beyaz Rusya ya ait olup 1920 de mecburi olarak Polonya ya birakilan topraklar da geri alindi ve bati sinirlari da hemen hemen son seklini aldi Boylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi 15 birlik cumhuriyetinden olusan bir devlet haline geldi Sovyet lider Josef Stalin solda ABD Baskani Franklin D Roosevelt ortada ve Birlesik Krallik Basbakani Winston Churchill sagda 28 Kasim 1 Aralik 1943 tarihleri arasindaki Tahran Konferansi nda Almanya 1939 da saldirmazlik pakti imzalamasina ragmen 22 Haziran 1941 de savas ilani yapmaksizin Sovyetler Birligi ne ani bir saldiri baslatti Rusya nin iklim kosullari dikkate alinarak yazin baslatilan ve Barbarossa Harekati adi verilen bu saldiriya hazirliksiz yakalanan Ruslar onceleri geri cekilmek zorunda kaldi Sovyet generallerin Hitler in imzaladigi pakta guvenmemesi gerektigi konusundaki uyarilarina ragmen yeterli hazirligi yapmayan Stalin bu ani saldiri karsisinda sok yasadi Nazilerin doguya yonelmesi bati cephesindeki yukun hafiflemesi dolayisiyla muttefik devletler tarafindan memnuniyetle karsilandi Almanlar Ukrayna nin batisinda Katolikler ve eski toprak aristokrati ailelerden aldiklari destekle kisa surede Moskova ve Leningrad onlerine ulasti Gectikleri her yeri ve bu arada buyuk ve kucuk olcekli 32 000 sanayi kurulusunu yagma etti Ucuncu Bes Yillik Plan yarim kalirken metalurji tesisleri maden ocaklari tren istasyonlari demiryollari sovhoz ve kolhozlar makine ve traktor istasyonlari imha edildi Ancak Stalin dogru bir politikayla bu tesislerdeki tasinabilir olanlari Ural daglarinin dogusuna tasinmasi emrini verdi 1941 de Savunma Sanayi Halk Komiseri olan Dmitri Ustinov askeri sanayi tesislerinin Ural Daglari nin dogusuna nakledilmesi gorevini ustlendi 80 den fazla askeri sanayi tesisi 600 000 isci teknisyen muhendis Leningrad dan tahliye edildi 1 Buyuk Vatanseverlik Savasi nda Sovyet askerleri Stalingrad 1944 Stalin 7 Kasim 1941 de Ekim Devrimi nin 24 yildonumunde Kizil Meydan da buyuk bir gecit toreni duzenleyerek cepheye gidecek Kizil Ordu askerlerine anavatan savunmasi konusunda kutsal mucadele cagrisi yapti Devrimin sehri Leningrad Naziler tarafindan ablukaya alindi Hitler in amaci kisa kadar Moskova yi teslim almakti Ancak Moskova da guclu bir savunma hatti olusturan Sovyet birlikleri Georgi Jukov un komutasindaki direnisle Nazilerin sehre 100 km den fazla yaklasmasina izin vermedi Kisin da gelmesiyle birlikte avantajlar Sovyetlerin lehine gecti Bunun uzerine Merkezi Rusya yi dogudan abluka altina almayi ve Hazar petrollerine ulasmayi amaclayan Hitler emrindeki subaylarin donanim yetersizligi konusundaki uyarilarina ragmen Nazi ordularina Stalingrad a hucum etme emri verdi Genis Rus steplerinin ortasinda Volga nehrinin iki yakasinda kurulu sehrin yarisi Nazilerin isgali altina girdi Sehirde partizan savaslari basladi Cephede ustun tank kuvvetleriyle galip gelen Almanlar partizan direnisi karsisinda ise tam bir hezimete ugradi Binlerce subayini sehirdeki partizan direnisinde kaybeden Naziler bozguna ugradi ve dagilmaya basladi Mihver Devletleri nin Dogu Cephesi ndeki Nazi subayi Friedrich Paulus kumandasindaki en buyuk ordusu olan 6 Ordu tamamen etkisiz hale getirildi ve Paulus teslim oldu Bu teslimiyet savasin kaderini degistirdi ve Naziler geri cekilmeye basladi Sovyet halki agir kayiplar verse de Kizil Ordu 1943 te karsi harekati baslatti Leningrad kusatmasi yarildi Kizil Ordu Nazileri Sovyet topraklarindan kovmayi basardiktan sonra Polonya dan itibaren tum Dogu Avrupa yi Nazi isgalinden kurtardi Polonya daki Nazi toplama kamplari kapatildi ve esirler serbest birakildi Stalin Kizil Ordu ya Berlin e ilerleme emri verdi ve Nisan 1945 te Kizil Ordu Berlin e girdi Mayis ayinda da Nazi Almanyasi teslim olarak baris anlasmasi istedi Boylece II Dunya Savasi sona erdi Savas boyunca Naziler milyonlarca Sovyet savas esirini oldurdu II Dunya Savasi sonrasi ve Stalin in son yillari Leningrad sakinleri evlerini Alman bombardimani nedeniyle yikilmis halde birakiyor 871 gun suren Leningrad Kusatmasi sirasinda cogu acliktan olmak uzere yaklasik 1 milyon sivil oldu Savasin yikimi Sovyet halki icin agir oldu Sovyetler Birligi cogunlugu Ruslar olmak uzere farkli uluslardan 27 milyon kayip verdi Buyuk sehirler yogun bombardiman altinda kaldigindan sivil kayiplar askeri kayiplari asmisti Sanayi bolgelerinin tahribati ve tarimsal uretimin dusmesiyle ekonomi de ciddi bir darbe aldi Savas sirasinda Nazi isgaline direnen partizan birlikleri ve sosyalist partiler Sovyetler Birligi nin destegiyle Cekoslovakya Bulgaristan Macaristan Yugoslavya Arnavutluk Dogu Almanya Polonya ve Romanya da iktidara gelerek soz konusu ulkelerde sosyalist halk cumhuriyetlerini kurdular Uzakdogu da da yine Sovyetlerin destegiyle Cin ve Kuzey Kore nin sosyalizme yonelmesi savas oncesi kusatilmis olan ulkenin guvenligi ve muttefik kazanmasi acisindan onemli gelismelerdi Ancak ABD ve muttefiklerinin komunizmin yayilmasindan endise etmesi ve Marshall Plani ni uygulamasi uluslararasi gerilimin yasanmasina sebep oldu Ayrica ABD ve uydu devletlerinin 1949 da kisaca NATO denilen Kuzey Atlantik Pakti ile Sovyetler Birligi ne karsi askeri ittifak kurmasi dunyada yeni bir savas tehlikesi yaratti Sovyet hukumeti savasin sebep oldugu yikima ragmen Dorduncu Bes Yillik Plan ile ulke ekonomisinin yeniden toparlanmasini sagladi Planli ekonomi ve teknolojik ilerlemelerin de etkisiyle 1950 lerde endustriyel kalkinmada ve tarimsal uretimde savas oncesinden daha iyi bir duzeye ulasildi Sanayide makine uretimine oncelik verilirken tarimda kolektivizasyon tamamlandi ve bakir topraklarin da tarima acilmasiyla uretim yeniden artti Ekim 1952 de Rusya Komunist Partisi Bolsevik Sovyetler Birligi Komunist Partisi adini aldi Stalin in son donemlerinde Politburo da iktidar hesaplari yapilmaya baslandi Stalin devletin istikrari acisindan etrafindakilere yeterince itimat etmiyordu Ozellikle KGB sefi Lavrenti Beria nin partide savas sonrasinda yaptigi tasfiye hareketleri ciddi tedirginlik yaratiyordu Ancak bazi politik analistlere gore Stalin gayri resmi de olsa halefini secmisti 1946 yilinda SBKP Merkez Komitesi Dis Politika Bolumu Baskani olan 1947 de ise Propaganda Bolumu Baskanligi na atanan Mihail Suslov iktidar hirsi yapmayan bir kisi olarak Stalin in dikkatini cekmisti Rus siyasi analist Jores Medvedev e gore Stalin en cok partinin ideoloji ve propaganda sorumlusu kabul edilen Suslov a guveniyordu ve hatta olumunden sonra onu genel sekreterlige varis tayin etmisti Ancak Suslov un iktidar konusunda caba gostermemesi partide diger adaylara firsat veriyordu Stalin 5 Mart 1953 te oldu Stalin in tarihsel rolu dikkate alinarak bedeni mumyalandi ve naasi Lenin Mozolesi ne konuldu Sovyet halkinda sok etkisi yaratan Stalin in ani olumuyle birlikte politburoda iktidar mucadelesi basladi Nikita Kruscev donemi 1953 1964 Nikita Kruscev ABD Baskani John F Kennedy ile Viyana da Haziran 1961 1953 te Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreterligi ne Nikita Kruscev hukumet baskanligina Georgi Malenkov Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskanligina ise Kliment Vorosilov getirildi Troyka iktidari ile yonetimde parti sekreteri hukumet baskani ve Yuksek Sovyet Prezidyumu baskani bulunuyordu Stalin in olumuyle iktidari almaya calisan ve Sovyet istihbarat servisi NKVD in baskani olarak Stalin donemi tasfiyelerinin asil sorumlusu kabul edilen Lavrenti Beria Aralik 1953 te idam edildi 1956 da partide Kruscev e karsi muhalefet hareketi olustuysa da Merkez Komite Baskani Suslov un destegini alan parti sekreteri konumunu korudugu gibi yetkilerini de genisletti Sovyet siyasetci ve donemin Politburo uyesi Mikoyan in daha sonra yapacagi aciklamaya gore Kruscev guclu bir muhalefete karsin Mihail Suslov sayesinde iktidarda kalmisti Kruscev 1956 da Komunist Parti 20 Kongresi nin gizli oturumunda Stalin e yonelik agir elestirilerde bulundu Stalin donemi tasfiyelerinin partiye buyuk zarar verdigini ve Stalin kultunun yikilmasi gerektigini ifade etti Ancak Stalin in tarihsel rolu ve Sovyetler Birligi nin kalkinmasindaki liderlik vasfi hicbir zaman tartisma konusu edilmedi Uzaya cikan ilk insan Yuri Gagarin kozmonot Pavel Popovic ve uzaya cikan ilk kadin Valentina Tereskova Nikita Kruscev ile birlikte 22 Haziran 1963 te Lenin in Mozolesi nde Kruscev doneminde Sovyetler Uzay Yarisi nda buyuk ilklere imza atti Siyasi tutuklular serbest birakildi Kongreden sonra toplumda Stalin e yonelik sevgiden dolayi halkin tepkisini cekmemek ve toplumsal infial yaratmamak icin Stalin heykelleri sessizce ve yavas yavas kaldirildi 1961 yilinda Stalin in tahnit edilmis naasi Lenin Mozolesi nden cikarilarak Kremlin Duvari Mezarligi na defnedildi Kruscev dis politikada kapitalist devletler ile uzlasmaya calissa da ABD hegemonyasina karsi savunma tedbirleri almaktan da cekinmedi NATO ittifakina karsi 1955 te sosyalist devletlerle birlikte Varsova Pakti ni kurdu Kruscev in uluslararasi arenada izledigi politika bazi muttefik devletlerle gerilim yasanmasina sebep oldu SSCB nin ABD ile yakinlasma politikasi Cin ile iliskilerin bozulmasina sebep oldu Mancurya daki sinir problemini henuz halledememis olan ancak muttefik olduklari icin bu konuyu sorun haline getirmemeye calisan iki devlet Kruscev in Washington ziyaretleri ve bati ile is birligi cabalari sebebiyle siyasi bir gerilim yasadi Cin Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni Marksizm Leninizm e ihanet etmekle suclarken Kruscev buna Lenin in bati ile dost olma politikasiyla cevap verdi SSCB ekonomide bilim ve teknolojide sagladigi buyuk basarilarla dunyada iki super gucten biri haline geldi 1957 de Sputnik adi verilen ilk uydu uzaya gonderilerek dunyanin yorungesine yerlestirildi 1961 de Yuri Gagarin uzaya giden ilk insan olarak tarihe adini yazdirdi Sovyetler Birligi basarilariyla ABD den bir adim onde oldugunu gosterdi SSCB nin dahili basarilarinin yaninda disarida da komunizm hizla yayilmaktaydi 1959 da Kuba da Fidel Castro nun onderligindeki devrimin basarili olmasi ve bu ulkede sosyalizmin ilan edilmesi ideolojinin ABD kapilarina dayandigini gosteriyordu Castro nun sik sik yapacagi Moskova ziyaretleri ve devrim dalgasinin tum Latin Amerika da yayilmaya baslamasi NATO uyesi devletleri isci hareketlenmelerine karsi yeni tedbirler almaya yoneltti ABD ve muttefikleri ile iliskilerin gelistirilmesi cabalarina karsin somurge altindaki ulkelerdeki devrim hareketlerinden endiselenen ABD SSCB ye karsi uydu devletlerde fuze konuslandiracak bunlar da yeni bir savas tehlikesi yaratacakti Kruscev doneminde SSCB de bilimsel teknik ve ekonomik ilerlemelere karsin bazi siyasi sorunlar yasanacakti Parti sekreteri Vorosilov ve Molotov gibi Stalin doneminin etkili isimlerini tasfiye ederken rejim icin tehlikeli olabilecek atamalar yapiyordu Politburo nun onayini almayan icraatlar ve anti komunist saldirganliga verilen tavizler dikkati cekerken tarimsal alanda da problemler ortaya cikmaktaydi Islenen topraklar ve tarimsal uretim artiyordu ama hasilat hizla artan nufusun ihtiyaclarini karsilayamiyordu Bu nedenle bugday basta olmak uzere bazi tarim urunlerinin ithalati artmaktaydi Tum bu sorunlar partide Kruscev e karsi muhalefet hareketlerinin olusmasina sebep oldu Moskova hizbi olarak adlandirilan bu muhalefet hareketinde liderligi ustlenen Politburo baskani ve ideolojik yetkili Mihail Suslov yetkilerini kotuye kullandigi Stalin e yonelik elestirilerinin kisisel bir dusmanlik haline geldigi Anti Stalinizasyon kampanyasinin yikici bir etki yarattigi saviyla Kruscev in genel sekreterlik gorevinden alinmasi cagrisinda bulundu Partide guclu bir nufuzu olan Suslov un bu cagrisi uzerine Yuksek Sovyet Ekim 1964 te Kruscev i azletti Leonid Brejnev donemi 1964 1982 14 Ekim 1964 te Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreterligine Leonid Brejnev Hukumet Baskanligina Aleksey Kosigin Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskanligina ise Mikoyan getirildi Mikoyan Prezidyum Baskanligi ni daha sonra Nikolay Podgorni ye o da genel sekreterin siyasi etkisini arttirmasiyla ve anayasal degisiklige gidilmesiyle 1977 yilinda bu makami Leonid Brejnev e birakti Leonid Brejnev in etkisi ile 1965 1970 yillari arasindaki yeni ekonomik planda kabul edilen reformlar olumlu sonuclar alinmasini sagladi Dunyadaki petrol fiyatlarinin yukselmesinin de etkisiyle VIII Bes Yillik Plan in sonuclari yikilisa kadarki ekonomik planlar icerisinde en verimlisi oldu Bu donemde Sovyetler Birligi ekonomik acidan iki super gucten biri haline geldi 1966 da isletmecilerin yetkisini genisleten reform onerisi kabul edildi Verimliligi arttirmak icin isletmelerin karlilik esasi uzerinden degerlendirilmesi kararlastirildi Sosyo ekonomik alanda da onemli gelismeler soz konusuydu Kentsel nufus artmis kultur seviyesi yukselmis ve okuma yazma orani 100 e ulasmisti Dunya Bankasi verilerine gore 1970 yilinda SSCB de finansman kaynaklari itibariyla egitim harcamalarinin GSYIH ya orani 7 ydi Halen G 7 ulkelerinden dahi bazilarinda bu oran 5 6 civarindadir Bilim ve teknoloji alanindaki ilerlemeler Nobel odullerinin siralanarak adeta ovunc kaynagi olmasini sagladi Vietnam in ve bazi Afrika ulkelerinin somurgecilige karsi bagimsizlik mucadelelerinde Sovyetler Birligi nden yardim almalari ve komunizmi tercih etmeleri SSCB ile ABD yi pek cok kez karsi karsiya getirdi 1963 yilinda Vietnam Ulusal Kurtulus Cephesi Vietkong nin Fransiz somurgeciligine karsi baslattigi bagimsizlik hareketi ABD nin ulkeyi isgal etmesine sebep oldu Somurgecilerle is birligi yapan guneylilere karsi ulkenin kuzeyindeki Vietkong gerillalari Sovyetler Birligi ve diger sosyalist ulkelerin maddi yardimlariyla desteklendi Kuzey Vietnam in 1975 te mutlak zafer kazanmasi ABD nin tek kutuplu dunya arzusuna ket vururken SSCB nin uluslararasi prestijini arttirdi Buna ragmen Brejnev in Lenin in baris politikasini devam ettirme konusundaki israrci politikasi sayesinde ABD ile silahsizlanma antlasmalari imzalandi Ancak bu anlasmalar Kuba ile iliskilerin bozulmasina sebep oldu ABD nin hegemonyaci siyasetine ve ulkesini isgal etme tehdidine karsi Sovyetler Birligi nden yeni ve guclu bir savunma hatti isteyen Kuba lideri Castro nun talebi Brejnev tarafindan maddi sebeplerden dolayi reddedildi Bundan sonra Sovyetler Birligi ile Kuba arasindaki iliskiler ticari alisveristen oteye gidemedi Fidel Castro da Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni Marksizm Leninizm e ihanetle sucladi Paris te baslayan ve once Avrupa ya daha sonra tum dunyaya yayilan 1968 Mayis hareketi ise Marksizm Leninizm in uluslararasi siyasi arenada guclenmesini sagladi Fransa da De Gaulle yonetiminin ekonomik politikasini ve issizligi protesto amaciyla ogrencilerin baslattigi gosteriler iscilerin katilimiyla artti Protestolar pek cok ulkede yayildi ve uluslararasi duzeyde Vietnam Savasi ABD fasizm ve somurgecilik karsiti isyanlar halini aldi 1968 de Cekoslovakya daki Prag isyani ise Moskova nin gudumune karsi cikan Cek Sosyalistlerinin bir direnis hareketi olarak basladi Cekoslovakya Komunist Partisi nin lideri olan Alexander Dubcek ulkesinde reform hareketlerine giriserek Moskova dan bagimsiz bir sosyalist politika uygulayinca Varsova Pakti ulkeleri Prag a askeri mudahalede bulundu Her seye ragmen Cekoslovak halkinin Moskova yonetimini elestiren ancak Marksizm Leninizm e sahip cikan pankartlarla bu mudahaleyi protesto etmesi insancil sosyalizme olan inanclarinin bir kaniti olarak dikkat cekti 1970 li yillara gelindiginde Sovyetler Birligi artik gucunun doruklarindaydi Uzay Cagi ni baslatan ve ABD ile uzay yarisina giren SSCB Dogu Avrupa daki sosyalist ulkelerle kurdugu ticari is birligi orgutu COMECON ile de Avrupa Ekonomik Toplulugu karsisindaki rekabetci gucunu gosteriyordu 1970 te Sovyetler Birligi baska bir gezegenden Dunya ya veri gonderen ilk uzay aracini Venera 7 yi Venus e yollamisti 1971 1975 arasi donemi kapsayan IX Bes Yillik Plan doneminde ise sanayi uretiminde 43 artis saglanirken enerji ve yakit uretimine ozel bir agirlik verildi Bu donemde SSCB komur demir cevheri celik petrol cimento yapay gubre uretimi gibi alanlarda dunyanin en buyuk ureticisi ve ihracatcisi durumuna geldi Donem boyunca ulusal gelir artisi 28 i buldu Devletin temel gorevi halkin gelir seviyesini yukseltmekti Bu ekonomik politikayla isci ve memurlarin ortalama aylik ucreti 1970 1985 arasinda 50 den fazla artti Ayni donem icinde toplam perakende fiyat endeksi ise sadece 8 artis gosterdi Soz konusu fiyat artisi altin pirlanta ve kurk gibi bazi luks esyalara yapildi Sovyetler Birligi nde halkin lukse olan ilgisini azaltma cabasi ilk donemlerden itibaren gecerli bir politikaydi Ancak halkin temel ihtiyaclarini karsilayabilmesi adina gida maddeleri ve tum temel tuketim mallarinin fiyatlari ayni kaldi Bu da Sovyet halkinin alim gucunun hizla yukselmesini sagladi Yine 1970 1985 yillari arasinda toplumsal tuketim fonlari iki kattan fazla buyudu Bu fonlar sayesinde halka parasiz ilk orta ve yuksek ogretim herkes icin parasiz saglik hizmeti ev kirasiyla belediye hizmetleri ve kent ici toplu tasima ucretlerinin ucte ikisinden fazlasi emekli maaslari burs yardim parasi kres ve ana okulu harcamalarinin tumu ve bircok baska odemeler saglandi Boylece halkin gercek geliri 40 oraninda daha artmis oldu Kultur ve sanat alanindaki gelismeler de dikkat cekiciydi Halkin sanatsal etkinliklere ilgisini arttirmak adina sinema tiyatro bale konser gibi etkinlikler oldukca dusuk ucretle toplumun hizmetine sunuldu Lenin in sinema sanatlar icerisinde en onemlisidir sozu Sovyet sinemaciligina onemli bir ivme kazandirdi Sosyalist ulkelerde ilgiyle izlenen Sovyet filmleri kapitalist ulkelerde ise ideolojik etkenlerden dolayi yayinlanmadi Okur yazar oraninin en yuksek seviyeye ulasmasi diger devletlerle adeta yaris yaparcasina toplumun kultur duzeyini arttirmaya calisan devletin uluslararasi alanda prestijini arttiracak onemli gelismeleri de beraberinde getirdi 1925 yilinda yayinlanmaya baslayan Komsomolskaya Pravda gazetesi 1970 li yillarda 17 milyona ulasan gunluk tiraji ile tum dunyada en cok satan gazete unvanini kazandi Onceleri Komsomol orgutune bagli genclik gazetesi olarak cikan ancak zamanla toplumun her kesiminden vatandaslarin okudugu bu gazete mevcut tirajiyla devletin Sovyet toplumunu batidaki toplumsal yozlasmalarla kiyaslamasi icin bir nevi gurur kaynagiydi Cocuklar icin yayinlanan Pionerskaya Pravda Komunist Parti nin resmi yayin organi Pravda emekci gazetesi vb toplumun her kesimi icin yayinlanan gazetelerin olmasi halkin kultur seviyesini yukseltmek adina verilen bir mucadelenin kanitiydi 1976 yilindaki SBKP XXV Kongresi nde gelismis sosyalist topluma denk dusecek yeni bir anayasa hazirlanmasi karari alindi Buyuk Ekim Sosyalist Devrimi nin 60 yildonumune yetistirilecek sekilde yapilan calismalarla 1977 yilinda SSCB nin yeni anayasasi kabul edildi Bu anayasada devlet cok uluslu sosyalist federasyon olarak tanimlandi Ulkede burjuvazi ve somurucu siniflar kalmadigi icin anayasadaki isci ve koylulerin sosyalist devleti ifadesi kaldirilarak tum halkin sosyalist devleti ifadesi getirildi Sadece sanayi ve tarim sektorunde calisanlar degil hizmet sektoru de dahil tum ekonomik faaliyetlerde gorev alanlar ve dolayisiyla tum halk emekci sinifi olarak kabul edildi Sovyetler Birligi Marsi nin sozleri yeniden duzenlendi ve Stalin e yonelik atiflar kaldirildi Brejnev Ekim Devrimi nin 60 yildonumunde yaptigi konusmada Avrupa daki bazi Komunist Partilerin Marksizm i terk ederek Eurokomunizm fraksiyonuna yonelmelerine cevap olarak Komunist Parti nin Marksizm Leninizm e olan bagliligini ve Lenin in ilkelerinden odun verilmeyecegini acikladi Avrupa daki durumun aksine Guneydogu Asya ve Afrika daki Komunist Partiler ise Sovyetler Birligi ile iliskilerini gelistirme yonunde bir politika izlediler Brejnev doneminde dis politikada Sovyetler Birligi nin etkisi giderek artmaktaydi 1978 de Afganistan da sosyalistler iktidara geldi ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu Ancak 1979 da ABD destekli orgutler yeni Afgan hukumetini devirebilmek icin saldiriya gecti ABD tarafindan silahlandirilan Taliban vb orgutler ulkede ic savas baslatti Iktidari tehlikeye dusen sosyalist Babrak Karmal Sovyetler Birligi nden yardim istedi Bu gelismeler uzerine Kizil Ordu Afganistan a girdi Ancak Afganistan a asker sevkiyati bu mudahalenin maddi kulfetinden dolayi ulkede ciddi bir muhalefet hareketinin olusmasina sebep oldu Fakat kisa sure once Prezidyum Baskanligi ni da alarak gucunu pekistiren Brejnev Politburo baskani Mihail Suslov un ve Savunma Bakani Dimitri Ustinov un da mudahaleyi desteklemesiyle muhalif hareketleri kolayca bertaraf etmeyi basardi Brejnev doneminde Fransa ve Almanya Federal Cumhuriyeti basta olmak uzere pek cok Avrupa ulkesiyle ekonomik kulturel ve toplumsal antlasmalar yapildi Sibirya daki dogalgazin Bati Avrupa ulkelerine tasinmasi icin buyuk bir boru hatti projesi baslatildi ABD nin ambargo ve ticari kisitlama cabalarina karsin Brejnev Bati Avrupa devletleriyle ticari alisverisi gelistirme yonunde caba sarf etti 1981 deki SBKP XXVI Kongresi nde Brejnev uluslararasi alanda barisin saglanmasinin en onemli sorun oldugunu belirtti 1982 de de Disisleri Bakani Andrey Gromiko SSCB nin herhangi bir savas durumunda nukleer silahi kullanan ilk ulke olmayacagi ancak ulkesine bu silahla saldirilmasi durumunda kendilerinin de kullanacagi ve topraklarinda nukleer silah bulundurmayan ulkelere karsi bu tarz silah kullanilmayacagi taahhudunde bulundu Brejnev iktidari genel olarak ulkede bir istikrar donemi olarak surdu Ekonomik kalkinma halkin refah seviyesinin yukselmesi toplumsal baris ortaminin korunmasinda belirleyici oldu Ancak 1980 li yillarin baslarinda Politburo nun onemli isimlerinin birer birer hayatini kaybetmesi SSCB siyasetinde belirgin degisikliklere yol acti Hastaligi nedeniyle gorevinden istifa eden Basbakan Aleksey Kosigin Aralik 1980 de oldu Ocak 1982 de de Politburo nun kidemli uyesi ve en onemlisi Stalin sonrasi siyasetinin belirleyici ismi Mihail Suslov un ani olumu partide radikal degisiklik talep edenler icin bir firsat oldu Nihayet yasli lider Brejnev in de 10 Kasim 1982 de olmesi SSCB de sik sik liderlerin degistigi bir donemin baslamasina sebep oldu Yuri Andropov ve Konstantin Cernenko donemi 1982 1985 Brejnev in yerine SBKP Genel Sekreterligine KGB sefi Yuri Andropov getirildi Andropov genel olarak Brejnev in istikrar surecini devam ettirmeye yonelik bir politika izledi SSCB de toplumsal refahin korunmasinda etkili olan bu politika batili kapitalistler tarafindan muhafazakarlik olarak degerlendirildi Andropov 1984 Subat inda olunce yerine Konstantin Cernenko getirildi Ancak Cernenko da 1985 Mart inda olunce SBKP Genel Sekreterligine daha genc biri olarak Mihail Gorbacov getirildi Mihail Gorbacov donemi ve Sovyetler Birligi nin dagilmasi 1985 1991 Gorbacov iktidara geldikten sonra Sovyetler Birligi nde pek cok degisiklik yapma konusunda adimlar atti ancak bu adimlar SSCB yi alti yil icinde parcalanmaya goturecek olaylara zemin hazirladi Yeni sekreter ilk olarak Politburo da revizyona giderek Brejnev donemi uyelerinin cogunu tasfiye etti Eylul 1985 te Nikolay Rijkov u hukumet baskanligina getirerek reformlarinin desteklenmesi ve uygulanmasinda onemli bir asama olan kabine degisikligini gerceklestirdi Subat 1986 da toplanan SBKP XXVII Kongresi nde siyasal alanda glastnost aciklik ile sosyal ve ekonomik alanda perestroyka yeniden yapilanma ilkeleri kabul edildi Ancak aciklik politikasi ile birlikte cumhuriyetlere sizan batili sivil toplum kuruluslari ile basin ve medyanin Rus olmayan uluslar uzerinde yaptigi ayrilikci propagandalar milliyetci taleplerin ortaya cikmasina sebep oldu Yeniden yapilanma ise ekonomide asiri merkeziyetcilikten adem i merkeziyetcilige gecilmesini devlet tekeli ve kismi ozel girisimcilikten piyasa ekonomisine gecisi amacliyordu Ancak bu konuda da hizli ve hatali donusumler ekonominin her alaninda hizli bir gerileme yasanmasina sebep oldu Sanayide madencilikte ve tarimsal alanda uretim dustu Halkin gelir seviyesi ve alim gucu hizla azaldi Gorbacov 1987 de Buyuk Ekim Sosyalist Devrimi nin 70 yildonumu kutlamalarinda yaptigi konusmada Stalin ve Trostki ye yonelik agir suclamalarda bulundu Partide yasanan tasfiyelerden dolayi Stalin i ve uzlasmaz tavirlarindan dolayi da Trotski yi elestirdi Stalin in ulkenin ekonomik kalkinmasindaki rolunu kabul etse de tasfiye hareketlerinin partiye buyuk zarar verdigini ifade etti ve ulkenin yasadigi mevcut sorunlarin temelinde Stalin in hatalarinin oldugunu belirtti Kasim 1989 da Dogu ve Bati Berlin arasindaki gecisler serbest birakildi 1990 yilinda da her iki Alman devleti Demokratik Alman Cumhuriyeti ve Federal Alman Cumhuriyeti resmi olarak birlesti 1989 yilinda Dogu Avrupa daki sosyalist halk cumhuriyetlerinde batili devletlerin baslattigi anti komunist propagandaya mudahale edilmemesi ve bunun sonucunda sosyalist iktidarlarin birer birer dusmesi bu ulkelerle siyasi ve ticari birlik orgutleri kuran SSCB yi ekonomik olarak daha da sarsti SSCB de daha once olmayan enflasyon serbest piyasa ekonomisine gecisle birlikte ortaya cikti ve kisa surede onemli bir sorun haline geldi 1990 yilinda fiyatlarin serbest birakilmasi ve temel gida urunlerinin fiyatlarinin hizla yukselmesi halkin temel ihtiyaclarini bile karsilamasini zorlastirdi Yanlis politikalar sonucu gelen ekonomik cokus milliyetci taleplerin daha da artmasina sebep oldu Ilk isyan ABD merkezli sivil toplum kuruluslarinin faaliyet gosterdigi ve halki tahrik ettigi Baltik ulkelerinde oldu Mart 1990 da Baltik ulkesi Litvanya nin ayriligini ilan etmesi Kremlin in mudahalesine sebep oldu Ancak gelismeler yeni reformlarin yapilmasini gerekli kildi 1990 yilinda yapilan reformla yonetici konumunda olan genel sekreterlik makami kaldirilarak baskanlik sistemine gecildi ve Yuksek Sovyet meclisinde yapilan oylamada Mihail Gorbacov SSCB Devlet Baskani secildi Ekonominin coktugunu fark eden Nikolay Rijkov ise 14 Ocak 1991 de hukumet baskanligindan istifa etti Ilerleyen donemde Komunist Parti nin yonetici rolu kaldirilarak cok partili sisteme gecildi Haziran 1991 de rejim muhalifi Boris Yeltsin Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devlet baskani secildi Birligin dagilma tehlikesi uzerine SSCB Devlet Baskani Mihail Gorbacov Aralik 1990 da Sovyet cumhuriyetlerine yenilenmis birlik anlasmasi yapma cagrisinda bulundu Gorbacov un yaptigi bu cagriya Beyaz Rusya Ukrayna Kazakistan Kirgizistan Tacikistan Ozbekistan Turkmenistan ve Azerbaycan olumlu yanit verdi 17 Mart 1991 de bu ulkelerde yapilan referandumlarda Sovyetler Birligi Referandumu 1991 halkin 77 si birlik lehine oy kullandi Turki cumhuriyetlerde bu oran 95 in uzerindeydi Turkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde halkin 98 26 si Kirgizistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde ise 95 98 i Sovyetler Birligi nin korunmasi yonunde evet oyu verdi Referandumdan cikan sonuca gore 20 Agustos 1991 de birlik anlasmasinin imzalanmasina karar verildi Ancak 19 Agustos 1991 de KGB Baskani Vladimir Kryuckov onculugunde ordunun askeri mudahale girisimi gelismeleri farkli bir noktaya getirdi Ordu kisa surede geri adim atmasina ragmen bu girisim diger cumhuriyetlerde tedirginlik yaratti ve ayriliga yonelmelerine sebep oldu Askeri mudahale girisimi Mart 1991 de yapilan referanduma gore 20 Agustos 1991 de yapilmasi planlanan yenilenmis birlik anlasmasinin da iptal edilmesine sebep oldu Askeri mudahale uyelerinden biri intihar etti digerleri ise tutuklandi KGB Baskani Vladimir Kryuckov da gorevinden azledilerek hapse atildi Askeri mudahaleden sorumlu tutulan Komunist Parti nin faaliyetleri yasaklandi Partinin tum gelirlerine el konuldu Askeri mudahale girisiminin ardindan Rusya FSSC devlet baskani Boris Yeltsin in popularitesi artti Gorbacov un siyasi yetkilerini alarak devlet baskanini etkisiz birakan Yeltsin birlik cumhuriyetlerindeki ayrilikci propagandalari serbest birakti Ekonomik liberallesmeyi destekleyen ancak birligin dagitilmasina karsi cikan Rusya FSSC hukumet baskani Ivan Silayev i de Eylul ayinda gorevden aldi Rusya FSSC nin mevcut durumunun ittifaki korumakta yetersiz kaldigini fark eden referandum destekcisi ve birlik yanlisi 8 Sovyet cumhuriyeti de Eylul 1991 den itibaren birer birer ayriliklarini ilan etti Boris Yeltsin basina yaptigi aciklamada yeni yildan once SSCB yi dagitacagini belirtti 6 Kasim da KGB Baskani Vadim Bakatin e verdigi emirle istihbarat servisini de lagvetti 8 Aralik 1991 de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devlet baskani Boris Yeltsin Ukrayna devlet baskani Leonid Kravcuk ve Belarus temsilcileri Minsk te bir araya gelerek Sovyetler Birligi ni dagitan anlasmayi imzaladilar Ancak 12 Aralik 1991 de Yuksek Sovyet meclisinde yapilan oylamada anlasmanin onaylanmasi reddedildi Sovyet anayasasina gore birligin dagitilmasi ancak Yuksek Sovyet in yetkisindeydi Buna ragmen Yeltsin in baskisi uzerine Sovyetler Birligi Devlet Baskani Mihail Gorbacov 25 Aralik 1991 de gorevinden istifa ettigini acikladi Ayni gun gece yarisi Kremlin de dalgalanan Kizil Bayrak indirilerek yerine Rus bayragi cekildi Boylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi 25 Aralik 1991 de resmen dagildi Sovyet sonrasi devletler Sovyet sonrasi 15 devlet icin devletlerin ardilliginin analizi karmasiktir Rusya Federasyonu yasal devam eden devlet olarak goruluyor ve cogu amac icin Sovyetler Birligi nin varisi Tum eski Sovyet buyukelcilik mulklerinin mulkiyetini elinde tuttu ve ayrica Guvenlik Konseyi ndeki kalici koltuguyla Sovyetler Birligi nin BM uyeligini miras aldi Dagilma sirasinda SSCB nin diger iki kurucu devletinden Ukrayna Rusya ya benzer sekilde hem Ukrayna SSC nin hem de SSCB nin devlet halefi olduguna dair yasalar cikaran tek ulkeydi Sovyet anlasmalari Ukrayna nin gelecekteki dis anlasmalari icin temel olusturdu ve Ukrayna nin SSCB nin yabanci mulklerinden payini alacagi Sovyetler Birligi nin borclarinin 16 37 sini ustlenmeyi kabul etmesine yol acti O zamanlar zor durumda olmasina ragmen Rusya nin Bati da genis capta kabul goren SSCB nin tek devami konumu ve Batili ulkelerden gelen surekli baski nedeniyle Rusya nin SSCB nin devlet mallarini yurtdisinda elden cikarmasina izin verdi Bu nedenle Ukrayna Sovyet Altin Rezervleri ve Elmas Fonu hakkinda bilgi vermeyi reddettigi icin Rusya Federasyonu nun diger eski Sovyet cumhuriyetleriyle imzaladigi sifir secenek anlasmasini hicbir zaman onaylamadi Iki eski cumhuriyet arasindaki eski Sovyet mulkiyeti ve varliklari konusundaki anlasmazlik hala devam ediyor Catisma cozulemez Kiev bildirilerini sorunu coz hesabiyla durtmeye devam edebiliriz ancak bu cozulmeyecek Mahkemeye gitmek de anlamsiz Bazi Avrupa ulkeleri icin bu siyasi bir mesele ve kimin lehine bir karar verecekler Bu durumda ne yapilacagi acik bir sorudur Onemsiz olmayan cozumler arayin Ancak 2014 yilinda donemin Ukrayna Basbakani Yatsenyuk un basvurusuyla Rusya ile davalarin 32 ulkede yeniden basladigini hatirlamaliyiz Kultur varliklarinin iadesi konusunda da benzer bir durum yasandi 14 Subat 1992 de Rusya ve diger eski Sovyet cumhuriyetleri Minsk te Kulturel ve tarihi varliklarin mense devletlere iadesine iliskin anlasmayi imzalamasina ragmen sonunda Yerinden Edilen Kulturel Degerlere Iliskin Federal Yasa yi kabul eden Rusya Devlet Dumasi tarafindan durduruldu SSCB nin Ikinci Dunya Savasi Sonucu ve Rusya Federasyonu Topraklari Uzerinde Bulunmasi iadeyi imkansiz hale getirdi Estonya Letonya ve Litvanya kendilerini 1940 ta Sovyetler Birligi tarafindan isgal ve ilhak edilmeden once var olan uc bagimsiz ulkenin yeniden canlanmis hali olarak goruyorlar Buna ek olarak uluslararasi olarak taninan diger Sovyet sonrasi devletlerden bagimsizligini iddia eden ancak sinirli uluslararasi taninirliga sahip alti devlet vardir Abhazya Daglik Karabag Donetsk Luhansk Guney Osetya ve Transdinyester Cecen Ickerya Cumhuriyeti ndeki Cecen ayrilikci hareketi Gagavuzya Cumhuriyeti ndeki Gagavuz ayrilikci hareketi ve Talis Mugan Ozerk Cumhuriyeti ndeki Talis ayrilikci hareketi uluslararasi olarak taninmiyor Dis iliskilerBaskanligi sirasinda her zaman nihai politika kararlarini Stalin verdi Aksi takdirde Sovyet dis politikasi Sovyetler Birligi Komunist Partisi Merkez Komitesi Dis Politika komisyonu veya partinin en yuksek organi Politburo tarafindan belirlendi Operasyonlar ayri Disisleri Bakanligi tarafindan yurutuldu 1946 ya kadar Disisleri Halk Komiserligi veya Narkomindel olarak biliniyordu En etkili sozculer Georgi Cicerin 1872 1936 Maksim Litvinov 1876 1951 Vyaceslav Molotov 1890 1986 Andrey Visinski 1883 1954 ve Andrey Gromiko 1909 1989 Entelektueller Moskova Devlet Uluslararasi Iliskiler Enstitusu ne dayaniyordu Komintern 1919 1943 veya Komunist Enternasyonal Kremlin merkezli dunya komunizmini savunan uluslararasi bir komunist orguttu Komintern uluslararasi burjuvazinin devrilmesi ve devletin tamamen ortadan kaldirilmasina gecis asamasi olarak uluslararasi bir Sovyet cumhuriyetinin kurulmasi icin silahli kuvvet dahil mevcut tum araclarla mucadele etmeyi amacliyordu Birlesik Krallik ve Amerika Birlesik Devletleri ne karsi uzlastirici bir onlem olarak kaldirildi Comecon Karsilikli Ekonomik Yardim Konseyi Rusca Sovet Ekonomicheskoj Vzaimopomoshi Sovet Ekonomicheskoy Vzaimopomoshchi SEV SEV 1949 dan 1991 e kadar Sovyet kontrolu altinda Dogu Bloku ulkelerini ve dunyanin baska yerlerindeki birkac komunist devleti kapsayan ekonomik bir organizasyondu Moskova Marshall Plani konusunda endiseliydi ve Comecon Sovyetlerin etki alanindaki ulkelerin Amerikalilar ve Guneydogu Asya ya dogru ilerlemesini engellemeyi amacliyordu Comecon Dogu Bloku nun Bati Avrupa da Avrupa Ekonomik Isbirligi Teskilati nin OEEC olusumuna yanitiydi Varsova Pakti 1955 yilinda Soguk Savas sirasinda SSCB ve Dogu Avrupa daki uydu devletleri arasinda kurulan bir toplu savunma ittifakiydi Varsova Pakti Orta ve Dogu Avrupa nin sosyalist devletlerinin bolgesel ekonomik orgutu olan Comecon un askeri tamamlayicisiydi Varsova Pakti Bati Almanya nin NATO ya entegrasyonuna tepki olarak olusturuldu Gayri resmi olarak Komunist Bilgi Burosu ve resmi olarak Komunist ve Isci Partilerinin Bilgi Burosu olan Kominform 1947 1956 Komintern in 1943 te dagilmasindan bu yana uluslararasi Marksist Leninist hareketin ilk resmi ajansiydi Sovyet yonetimi altindaki Marksist Leninist partiler arasindaki eylemleri koordine etmek Stalin bunu Bati Avrupa komunist partilerine munhasiran parlamenter cizgilerini terk etmelerini ve bunun yerine Marshall Plani nin operasyonlarini siyasi olarak engellemeye odaklanmalarini emretmek icin kullandi Ayrica 1947 1949 Yunan Ic Savasi sirasinda Marksist Leninist isyancilara uluslararasi yardimi koordine etti Josip Broz Tito nun ardindan 1948 de Yugoslavya yi sinir disi etti bagimsiz bir programda israr etti Gazetesi Kalici Baris Icin Halk Demokrasisi Icin Stalin in pozisyonlarini terfi ettirdi Kominform un Avrupa ya yogunlasmasi Sovyet dis politikasinda dunya devrimi uzerindeki vurgunun kaldirilmasi anlamina geliyordu Tek tip bir ideoloji ilan ederek kurucu partilerin meselelerden ziyade kisiliklere odaklanmalarina izin verdi Ilk politikalar 1919 1939 Sovyetler Birligi nin Marksist Leninist liderligi dis politika konularini yogun bir sekilde tartisti ve birkac kez yon degistirdi Stalin 1920 lerin sonlarinda diktatorce kontrolu ele gecirdikten sonra bile tartismalar oldu ve sik sik pozisyon degistirdi Ulkenin ilk donemlerinde her buyuk sanayi ulkesinde yakinda Komunist devrimlerin patlak verecegi varsayilmisti ve onlara yardim etmek Sovyet sorumlulugundaydi tercih edilen silahti Birkac devrim patlak verdi ancak hizla bastirildilar en uzun omurlusu Macaristan daydi Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Komintern yalnizca 21 Mart 1919 dan 1 Agustos 1919 a kadar surdu Rus Bolsevikleri herhangi bir yardimda bulunacak durumda degildi 1921 de Lenin Trocki ve Stalin kapitalizmin Avrupa da istikrara kavustugunu ve yakin zamanda herhangi bir yaygin devrim olmayacagini anladilar Rusya da sahip olduklarini korumak ve koprubasini yok edebilecek askeri catismalardan kacinmak Rus Bolseviklerinin gorevi haline geldi Rusya artik Almanya ile birlikte bir parya devletiydi Ikili 1922 de uzun suredir devam eden sikayetleri cozen Rapallo Antlasmasi ile anlasti Ayni zamanda iki ulke gizlice SSCB deki gizli kamplarda yasadisi Alman ordusu ve hava kuvvetleri operasyonlari icin egitim programlari olusturdu Moskova sonunda diger devletleri tehdit etmeyi birakti ve bunun yerine ticaret ve diplomatik taninma acisindan bariscil iliskiler kurmaya calisti Birlesik Krallik Winston Churchill ve diger birkac kisinin devam eden bir Marksist Leninist tehditle ilgili uyarilarini reddetti ve 1922 de ticari iliskiler ve fiili diplomatik tanima baslatti Savas oncesi Carlik Rusya nin borclarinin odenmesi icin umut vardi ancak bu olmadi defalarca ertelendi Resmi taninma yeni Isci Partisi nin 1924 te iktidara gelmesiyle geldi Diger tum ulkeler ticari iliskilerin acilmasinda ayni seyi yapti Henry Ford 1920 lerin sonunda uzun vadeli barisa yol acacagini umarak Sovyetlerle genis capli ticari iliskiler kurdu Nihayet 1933 te Birlesik Devletler yeni bir karli pazarin acilmasini bekleyen kamuoyu ve ozellikle ABD ticari cikarlari tarafindan desteklenen bir kararla SSCB yi resmen tanidi 1920 lerin sonlarinda ve 1930 larin baslarinda Stalin dunya capindaki Marksist Leninist partilere Marksist olmayan siyasi partilere isci sendikalarina veya diger sol orgutlere siddetle karsi cikmalarini emretti Stalin 1934 te tum Marksist partileri fasizme karsi olan tum anti Fasist siyasi isci ve orgutsel guclere ozellikle de Nazi turune katilmaya cagiran Halk Cephesi programiyla tersine dondu 1939 da Munih Anlasmasi ndan alti ay sonra SSCB Fransa ve Ingiltere ile Nazi karsiti bir ittifak kurmaya calisti Adolf Hitler SSCB ye Molotov Ribbentrop Pakti araciligiyla Dogu Avrupa nin cogu uzerinde kontrol saglayacak daha iyi bir anlasma onerdi Eylul ayinda Nazi Almanya si Polonya yi isgal etti ve SSCB de o ayin sonunda isgal ederek Polonya nin bolunmesine neden oldu Buna cevaben Ingiltere ve Fransa Almanya ya savas ilan ederek II Dunya Savasi nin baslangici oldu Ikinci Dunya Savasi 1939 1945 1953 teki olumune kadar Josef Stalin savaslar arasi donemde Sovyetler Birligi nin tum dis iliskilerini kontrol etti Almanya nin artan savas makinesine ve Ikinci Cin Japon Savasi nin patlak vermesine ragmen Sovyetler Birligi kendi yolunu izlemeyi secen baska hicbir ulusla isbirligi yapmadi Ancak Barbarossa Harekati ndan sonra Sovyetler Birligi nin oncelikleri degisti Birlesik Krallik ile onceki catismasina ragmen Vyaceslav Molotov savas sonrasi sinir taleplerini geri cekti Soguk Savas 1945 1991 Soguk Savas Amerika Birlesik Devletleri ile Sovyetler Birligi ve ilgili muttefikleri olan Bati Bloku ve Dogu Bloku arasinda 1945 ten sonra baslayan ve iki super guc arasinda buyuk olcekli catismalar ancak her biri vekalet savaslari olarak bilinen buyuk bolgesel catismalari destekledi Catisma bu iki super gucun kuresel nufuz icin ideolojik ve jeopolitik mucadelesine dayaniyordu 1945 te Nazi Almanyasi Nukleer cephanelik gelistirme ve konvansiyonel askeri konuslandirmanin yani sira hakimiyet mucadelesi psikolojik savas propaganda kampanyalari casusluk genis kapsamli ambargolar spor etkinliklerinde rekabet ve teknolojik yarismalar gibi dolayli yollarla ifade edildi Uzay Yarisi da bunlara dahildir SiyasetSovyetler Birligi nde uc guc hiyerarsisi bulunmaktaydi yasama organini Sovyetler Birligi Yuksek Sovyeti hukumeti ise Bakanlar Kurulu ve ulkedeki tek yasal parti olan ve nihai politika yapan Sovyetler Birligi Komunist Partisi SBKP temsil etmekte idi Merkezi SSCB Yuksek Sovyeti iki meclisten olusur Birlik Sovyeti ve Milliyetler Sovyeti Her iki mecliste de 750 uye vardir ve her iki meclisin de yasa onerme gucu esittir Bir yasa her iki Mecliste cogunlukla kabul edildiginde yururluge girer Birlik Sovyeti tum halkin nufusunun esit bicimde temsilci sectigi bir yasama organiydi 300 000 kisiye bir temsilci Milliyetler Sovyeti ne secilecek uye sayisi ise Birlik Cumhuriyetleri icin 32 Ozerk Cumhuriyetler icin 11 Ozerk Bolgeler icin 5 Oblast denilen yonetim birimleri icin 1 olarak belirlenmisti SSCB Yuksek Sovyeti genellikle yilda iki kez ve iki uc gun sureyle toplanirdi Her toplantidan once ve sonra milletvekili komisyonlarinin ve surekli organ olan Yuksek Sovyet Prezidyumu nun calismalari nedeniyle yogun bir yasama etkinligi gosterirdi Yuksek Sovyet toplantilari arasindaki donemde Prezidyum komisyon calismalarini es gudumlu kilar milletvekillerinin etkinliklerine yardimci olur ve devlet baskanligi islevlerini yerine getirirdi Prezidyum un 1 i SSCB nin baskani 15 i birlik cumhuriyetlerinin baskanlari 1 i sekreter 20 si uyeler olmak uzere 37 uyesi var ve iki meclisin ortak toplantisinda secilirdi Her meclis yonetim dallarina ve etkinlik alanina gore uzmanlasmis 16 sar milletvekili komisyonu olustururdu Bu 32 komisyonda yaklasik 1 000 milletvekili gorev alirdi Birlik Cumhuriyetleri nin ve Ozerk Cumhuriyetlerin Yuksek Sovyetleri her cumhuriyetin en yuksek devlet organlariydi Tek meclisten olusur ve meclis secimleri 5 yilda bir yapilirdi Milletvekili sayisi cumhuriyetin nufusuna bagliydi Ornegin Rusya SFSC Yuksek Sovyet ine 975 Turkmenistan Yuksek Sovyeti ne 330 halk temsilcisi secilirdi Yerel Sovyetler belli bir yonetsel birimde devlet otoritesini uygulardi Iki bucuk yilda bir secim yapilir ve yaklasik 2 300 00 temsilci belirlenirdi SSCB 1924 Anayasasi na gore isci ve koylulerin sosyalist devleti olarak tanimlanmisti Ancak Leonid Ilic Brejnev doneminde somurucu aristokrat ve burjuva sinifinin tamamen ortadan kalktigi ve toplumun tamamen emekci halktan olustugu tespitiyle hazirlanan 1977 Anayasasi na gore SSCB tum halkin sosyalist devleti olarak tanimlanmistir Tum erk halka aitti 1924 Anayasasi na gore sadece isci ve koylulere taninan oy hakki 1936 Anayasasi ile tum halka verilmisti Halk temsilcileri Kremlin Sovyetler Birligi nin hukumet merkezi Halk devlet erkini SSCB nin siyasal temelini olusturan Halk Temsilcileri Sovyetleri araciligiyla yurutur Devletin diger organlarinin tumu Sovyetler in denetimine tabidir ve onlara karsi sorumludur Devletin orgutlenmesi ve etkinligi demokratik merkeziyetcilik ilkesine uygun olarak gerceklesir Bir baska deyisle devlet erk organlarinin tumu secimle gelir ve etkinlikleri konusunda halka hesap vermek zorundadirlar ust organlarin kararlarini alt organlar uygulamak durumundadir Devlet yasamindaki en onemli sorunlar halkin tartismasina acilir ve bu konularda halk oylamasina gidilir Anayasa ya gore siyasal sistemin gelismesindeki ana yonelim sosyalist demokrasinin surekli derinlestirilmesidir SSCB nin siyasal temelini olusturan Halk Temsilcileri Sovyetleri hem yasama hem de yurutme erkine sahiptir Etkinlik gosterdigi bolgede Sovyetler yalnizca yasa cikarmakla ve karar almakla kalamaz ayni zamanda siyasal ekonomik toplumsal ve kulturel gelismeye iliskin her sorun konusundaki kararlari yuruturler Her halk temsilcisinin Sovyet in etki alanindaki devlet kurumlarinin tumunu isletmeleri devlet ciftliklerini ve kolhozlari denetleme yetkisi vardir Sovyet icinde yuruttugu calismalar konusunda da secmenlerine rapor vermek durumundadir Calismalari konusunda secmenlerin cogunlugu kendisini yetersiz gorurlerse diledikleri zaman onu gorevden alir ve bir baskasini secebilirler Her Sovyet kendi etkinlik alaninda en yuksek otoriteye sahiptir ve Sovyetler in tumu tek bir devlet otoritesi sistemi olusturur Bu sistem SSCB Yuksek Sovyeti ni 15 Birlik Cumhuriyeti nin yuksek sovyetlerini 20 Ozerk Cumhuriyeti ve 59 991 yerel Sovyeti kapsar Her Sovyette devlet yonetim organlari olarak hem Bakanlar Konseyleri hem de Yurutme Komiteleri vardir Yargi Yargi hukumetin diger dallarindan bagimsiz degildi alt mahkemeleri ve Anayasa tarafindan kurulan ya da Yuksek Sovyeti tarafindan yorumlanan yasalari denetlemekteydi Anayasa Gozetim Komitesi kanun ve eylemleri anayasaya gore gozden gecirmekteydi Sovyetler Birligi nde yargic ve savunma avukatinin is birligi icinde oldugu Roma hukukunun kullanilmaktaydi Idari bolumler Anayasal olarak Sovyetler Birligi kurucu Birlik Cumhuriyetleri olan Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile federal Transkafkasya cumhuriyetlerinin 30 Aralik 1922 de SSCB Kurulus Antlasmasi ni imzalamalariyla kuruldu 1924 yilinda Orta Asya da ile RSFSC nin Turkistan OSSC nin bazi topraklarindan ve iki Sovyet devleti olan ve lerinin topraklarindan Ozbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Turkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu 1929 yilinda Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Ozbekistan SSC den ayrildi 1936 anayasasi ile Transkafkasya SFSC nin bilesenleri olan Gurcistan Ermenistan ve Azerbaycan SSCleri birlik cumhuriyeti sifatina yukseltildi ve RFSSC nin ozerk devletleri olan Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Kirgizistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de SSCB yi olusturan esit egemen cumhuriyetler haline geldiler Agustos 1940 ta Ukrayna SSC ve Romanya dan alinan Besarabya nin bazi topraklari ile Moldova SSC kuruldu Ayrica Estonya Letonya ve Litvanya gibi Baltik devletleri SSCB topraklarina katildi Finlandiya dan alinan bazi topraklar ile Mart 1940 ta kurulan Karelo Fin SSC 1956 da RSFSC ye tekrar dahil edildi Ayni zamanda II Dunya Savasi ndan sonra yine Finlandiya ya bagli Dogu Karelya Salla ve Kuusamo nun bir kismi bolgesi ve Finlandiya Korfezi ndeki dort ada Japonya nin Kuril adalari Almanya nin Konisberg bolgesi Polonya nin dogusu ve 11 Ekim 1944 te de Tuva Halk Cumhuriyeti SSCB topraklarina katildi 1940 yilindan birligin resmen dagildigi Aralik 1991 e kadar 15 Sovyet cumhuriyeti bulunmaktaydi Cumhuriyet 1956 1991 yillari arasinda Sovyetler Birligi nin cumhuriyetlerinin haritasi1 Rusya SFSC2 Ukrayna SSC3 Beyaz Rusya SSC4 Ozbekistan SSC5 Kazakistan SSC6 Gurcistan SSC7 Azerbaycan SSC8 Litvanya SSC9 Moldova SSC10 Letonya SSC11 Kirgizistan SSC12 Tacikistan SSC13 Ermenistan SSC14 Turkmenistan SSC15 Estonya SSC 1977 Anayasasina gore SSCB uluslarin kendi kaderlerini ozgurce belirledigi esit haklara sahip 15 cumhuriyetten olusan cok uluslu federal bir devletti Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri nin ozgur iradesiyle sosyalist federalizm ilkesi temeli uzerinde kurulmustu Federe cumhuriyetlerden her birinin Birlik Anayasasi temeline dayali ve ulusal ozelliklerine gore duzenlenen kendi anayasasi ve yuksek devlet erki organlari vardi Yuksek Sovyet Yuksek Sovyet Prezidyumu Bakanlar Konseyi Yuksek Mahkeme Emekci Temsilcileri Sovyetleri ve onlarin yurutme komiteleri Her Cumhuriyet in Yurttas ve Ceza Yasasi Is Yasasi gibi ayri yasalari ulusal marsi bayragi ve baskenti vardi Her cumhuriyet yabanci bir devletle dogrudan iliskiye gecme antlasma imzalama diplomatik temsilci degis tokusunda bulunma ve SSCB den ayrilma hakkina sahipti Kimi birlik cumhuriyetlerinin icinde ozerk cumhuriyetler yer alirdi 20 Ozerk Cumhuriyet ten 16 si Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti nde 2 si Gurcistan da 1 i Ozbekistan da 1 i de Azerbaycan da bulunmaktadir Ozerk cumhuriyetler federe cumhuriyetin butunleyici parcasi olan bir siyasal olusumdur her birinin kendi anayasasi ve yuksek erk organlari vardir ve topraklari Ozerk Cumhuriyet in kendi onayi olmaksizin degisiklige ugratilamaz Toplami 8 tane olan ozerk bolgelerden 5 i RSFSC de 1 i Gurcistan da 1 i Azerbaycan da 1 i de Tacikistan dadir Bunlar yonetsel ozerklikten yararlanan ulusal ve mekansal olusumlardir 10 u RSFSC de 1 i Gurcistan da 1 i Azerbaycan da 1 de Tacikistan da yer alan ozerk topraklar ise ulusal azinliklara ayrilmistir AskeriSovyetler Birligi Soguk Savas boyunca askeri olarak Dunya nin en guclu 2 devletinden biriydi ve tarihte uretilen en guclu nukleer bomba olan Car Bombasini uretmislerdir 1986 da Sovyetler Birligi nde bulunan nukleer silah sayisi 45 000 dir ve bu o zamanin en buyuk nukleer gucudur Sovyetler ordusu en buyugu 2 Dunya Savasi Olmak uzere Dogu Alman Ayaklanmasi 1956 Macaristan Ayaklanmasi Varsova Pakti nin Cekoslovakya ya mudahalesi ve Sovyetler Birligi nin Afganistan a mudahalesi gibi bircok savasta yer almistir Uzay Programi1950 lerin sonunda SSCB ABD ile ustun uzay ucusu kabiliyeti elde etmek icin bir yarisma olan Uzay Yarisi nin baslangicini belirleyen ilk uydu olan Sputnik 1 i insa etti Bunu test kopeklerinin uzaya gonderildigi Sputnik 5 basta olmak uzere diger basarili uydular izledi 12 Nisan 1961 de SSCB Yuri Gagarin i tasiyan ve onu uzaya firlatilan ve uzay yolculugunu tamamlayan ilk insan yapan Vostok 1 i firlatti O zamanlar uzay mekikleri icin ilk planlar Sovyet tasarim ofislerinde ve yorunge istasyonlari olusturuldu ancak sonunda tasarimcilar ve yonetim arasindaki kisisel anlasmazliklar bunu engelledi Ay uzay programina gelince SSCB nin yalnizca otomatik uzay araci firlatma programlari vardi Murettebatli uzay araci kullanilmadan Uzay Yarisi nin Ay Yarisi bolumunu gecmek istiyorlardi 1970 lerde uzay mekigi tasarimi icin ozel oneriler ortaya cikmaya basladi ancak ozellikle elektronik endustrisindeki eksiklikler elektronigin hizli asiri isinmasi programi 1980 lerin sonuna kadar erteledi Ilk mekik olan Buran Uzay Mekigi 1988 de hicbir insan murettebati olmadan uctu Baska bir mekik olan Pticka 1991 de mekik projesi iptal edildiginden sonunda yapim asamasinda kaldi Uzaya firlatilmalari icin bugun dunyanin en guclusu olan kullanilmayan bir super guc roketi Energiya var 1980 lerin sonlarinda Sovyetler Birligi Mir yorunge istasyonunu insa etmeyi basardi Salyut istasyonlarinin insasi uzerine insa edildi ve tek rolu sivil duzeyde arastirma gorevleriydi Mir 1986 dan 1998 e kadar faaliyette olan tek yorunge istasyonuydu Yavas yavas Amerikan modulleri de dahil olmak uzere baska moduller eklendi Ancak gemide cikan bir yangindan sonra istasyon hizla bozuldu bu nedenle 2001 de yandigi atmosfere getirilmesine karar verildi Siyasal SistemCok Uluslu Devlet Rus Carligi sinirlari icerisinde birbirinden irk dil din bakimindan farkli topluluklari barindirirdi Bunlarin arasinda Ruslar digerlerini yonetir konumdaydi Butun bu halklari merkezi otoriteye bagli kilabilmek icin Ruslastirma politikasi izlenirdi Devrimden sonra diger uluslar Ruslarla esit konuma geldi Bagimsizliklari kabul edilen uluslar federalizm ilkeleri icinde bir araya getirildi Sovyetler Birligi 15 birlik cumhuriyetinden meydan gelmekteydi Ayrica bunlarin icinde ozerk cumhuriyet eyalet ve bolgeler vardi Cumhuriyetlerden her biri federal devletin yetkisine girmeyen konularda bagimsizdi Federal devletin yetkileri arasinda Sovyetler Birligi nin uluslararasi iliskileri Sovyetler Birligi nin ic orgutlenisi Ekonominin genel yonetimi Hukuksal orgutlenme ile kulturel orgutlenmenin genel yonetimiSosyalist Demokrasi 1990 Ekim Devrimi gecit toreni Devlet iktidarinin temel kurumu iki meclisli Yuce Sovyet ti Bu meclislerden biri Birlik Sovyeti Sovyetler Birligi ndeki halklarin butununu otekisi Cumhuriyetler Sovyeti ise federe cumhuriyetleri ve ozerk bolgeleri temsil eder Yuce Sovyet bir yasama organidir Yurutme organini olusturan Bakanlar Kurulu nu secen de bu Yuce Sovyettir Sovyetler Birligi nde Bati demokrasilerinde cesitli bicimlerde uygulanan gucler ayriligi ya da gorev bolunmelerine benzeyen bir durum yoktu Gucler birligi ve dikey bir yetki paylasimi vardi Butun yetki Yuce Sovyet in elindeydi Prezidyum ondan aldigi yetkileri onun adina kullaniyordu Bakanlar Kurulu da alinan kararlari uyguluyordu Tek parti anlayisi Bati demokrasilerinden farkli olarak Sovyet demokrasisi tek partiliydi Bu parti Sovyetler Birligi Komunist Partisi adini tasiyordu Komunist Parti nin kendi kongrelerindeki kararlari Sovyetler Birligi nin siyasal yasaminda bir asama niteligi tasirdi Devlet mekanizmasinin ve tum halkin gercek dinamosu bu partiydi Kurulan mahalle ilce il konseyleri ile tum Sovyet yurttaslari ayni zamanda yonetime katiliyor ve SBKP uyesi sayiliyordu Tek parti anlayisinin ideolojik boyutu ise sermaye ve emek celiskisi yok edildigi icin tum halkin emekci olmasi ve bu partinin tum emekcileri yonetimde temsili degil fiili bir birey olarak gormesidir Ozgurluklerin Anlami Sovyetlerde ozgurluklerin anlami batidakinden farkliydi Marksist anlayisa uygun olarak ozgurlukler soyut ve mutlak veriler olarak degil toplum yapisinda belli bir surece gore yapilacak degisikliklerle gerceklesecek seyler olarak kabul edilirdi Birey rejimi yikacak faaliyetlerde bulunmadigi muddetce kapitalist toplumlara gore daha ozgurdu Ancak siyasi ozgurlukler tek parti ve tek rejimle sinirlandirilmisti Sovyetler Birligi nde siyasal elestiri hurriyeti donemsel degisikliklikler gostermisti Lenin doneminde elestiri silahli bir eyleme donusmedigi muddetce serbesti Ornegin devrimci bir sair olmasina ragmen Vladimir Mayakovski nin elestirileri Lenin tarafindan idari alanda duzenlemeler yapilmasi icin faydali dahi gorulmustu Ancak Stalin doneminde elestiriler yoneticilere degil sadece alinan kararlara ve uygulamalara yonelik olabilirdi Bu sayede yasal duzenlemeler yapilabilirdi Kruscev ve Brejnev donemlerinde rejimi tehdit eden unsurlarin tamamen ortadan kalktigi inanciyla ifade ozgurlugu yeniden saglandi Hatta Brejnev doneminin refah ortami ve rehavetiyle halk arasinda ulkeyi yonetenler hakkinda Kremlin e kadar ulasacak fikralar yayildi Ancak rejime karsi siyasal eylemler ya da komunist rejimin mesruiyeti tartisma konusu dahi edilmezdi Bu donemin muhalif yazarlari eser yazmaktan men edilmek ya da en kotusu vatandasliktan cikarilmakla cezalandirilirdi Gorbacov un baslattigi glastnost denilen aciklik politikasi ise ifade ozgurlugunun sinirlarini rejimin elestirisine varincaya kadar yikmis ve ulkede ilk isyanlarin baslamasina sebep olmustu Batili sivil toplum orgutlerinin devlet icin bir tehdit unsuru olabilecegini tahmin etmeyen Komunist Parti Genel Sekreteri Gorbacov egemen devlet Rusya nin merkezinde dahi bu orgutlerin faaliyet gostermesinde sakinca gormedi Ancak 1990 yilindan itibaren ekonomik krizin sebep oldugu sefalet elestiri ozgurlugu ile birlikte isyani da kacinilmaz kildi Sosyal TabloSosyalist ilkelere dayanan uretim bicimi ve iliskilerinden dolayi Sovyetler Birligi nde toplum butun kurumlariyla batili devletlerden farkli bir toplum yapisi olarak ortaya cikmisti Sinifsiz Toplum Sovyetler Birligi nde devrimden onceki eski sinif ve zumreler kalmamisti Soylular sinifi butunuyle ortadan kalkmisti Ruhban ise sosyal planda sadece bir meslekti Burjuvazi butun bicimleriyle tasfiye edilmisti Sovyetler Birligi nde bir iscinin bir muhendisin bir opera sanatcisinin topluma verdiklerinin birbirinden farkli seyler oldugu kabul edilir ve buna gore emekleri karsilanirdi Bu farkliliklar birtakim sinirlamalara bagliydi Spekulasyon yoluyla kazanc elde etmek olasi degildi Cunku Sovyetler Birligi nde borsa veya tahvil piyasasi yoktu Zorunlu gereksinim maddelerinin fiyatlari dusuk onun disinda kalanlarin fiyatlari ise yuksek tutulmustu Boylece herkes kisa donemde zorunlu gereksinimleri karsilandigina ve onun disinda kalanlarin satin alinmasi da buyuk tasarruflari gerektirdigine gore para biriktirmek buyuk bir onem tasimamaktaydi Bireyin sosyal planda yukselme olanaklari herkese acik egitim orgutu ile genis olculere vardirilmisti Bir isci ya da koylu cocugu kapitalist ulkedekilerden daha kolaylikla istedigi meslege sahip olabilirdi Oyle ki Sovyetler Birligi ni 18 yil yoneten Leonid Brejnev yoksul bir isci ve son genel sekreter Mihail Gorbacov da yoksul bir koylu ailesinden gelmekteydi Aile Kadin ve Cocuk 1917 Ekim Devrimi nden hemen sonra aile kurumu parcalanir duruma geldi Bir yandan butun baskilarin ortadan kaldirilmasi ve ozgur aski savunan bazi anarsistler ote yandan toplumun icinde bulundugu iktisadi ve sosyal kosullar aileyi bir sure sarsti Evlenme ve bosanma isleri yalinlastirildi Cocuk aldirmak serbest birakildi Zamanla kosullar iyilestikce ailenin guclendirilmesine onem verildi 1936 da cocuk dusurmek yasaklandi ve ayni zamanda gebe kadinlara devletin ilgisi ve yardimi artmaya basladi 1944 yilinda aile ile ilgili olarak cikarilan bir kanunla evlenme kurumuna verilen deger artti Bunun disinda evlilik disi olan cocuk ve anasi maddi ve manevi olarak korundu ve yardim gordu Kadin butun uretim faaliyetlerine katilmaktaydi Kadinlar kolhozlarda tarimsal yasamda cok etkin rol oynarlardi maden ve sanayide calisanlarin 30 u kadindi Basta bu dogumlarin fazla olmasindan ileri geliyordu Cocuk devletin ucretsiz dogum evlerinde dogardi Cocugun bakimina cok sayida kres ve cocuk bahcesiyle devlet destek olurdu Kres ve cocuk bahceleri kentlerden koylere ve kolhozlara kadar yayilmisti Insan haklariSovyetler Birligi nde insan haklari ciddi sekilde sinirlandirilmisti Sovyetler Birligi 1927 den 1953 e kadar totaliter bir devletti ve 1990 a kadar tek parti devletiydi Ifade ozgurlugu bastirildi ve muhalefet cezalandirildi Ister ozgur sendikalara ozel sirketlere bagimsiz kiliselere veya muhalefetteki siyasi partilere katilim olsun bagimsiz siyasi faaliyetlere musamaha gosterilmedi Yurt icinde ve ozellikle yurt disinda hareket ozgurlugu kisitlandi Sovyet insan haklari anlayisi uluslararasi hukuktan cok farkliydi Sovyet hukuk teorisine gore bireye karsi ileri surulecek olan insan haklarindan yararlanan hukumettir Sovyet devleti insan haklarinin kaynagi olarak goruluyordu Bu nedenle Sovyet hukuk sistemi hukuku siyasetin bir kolu ve mahkemeleri hukumetin organlari olarak goruyordu Sovyet gizli polis teskilatlarina kapsamli yargi disi yetkiler verildi Sovyet hukumeti pratikte hukukun ustunlugunu onemli olcude dizginledi sivil ozgurlukler hukukun korunmasi ve mulkiyet garantileri bunlar Andrey Vyshinsky gibi Sovyet hukuk teorisyenleri tarafindan burjuva ahlaki ornekleri olarak kabul edildi Vladimir Lenin e sosyalist mahkemelerin amaci teroru ortadan kaldirmak degil ama onu kanitlamak ve ilke olarak mesrulastirmakti Sovyetler Birligi 1973 te Medeni ve Siyasi Haklara Iliskin Uluslararasi Sozlesme gibi yasal olarak baglayici insan haklari belgelerini imzaladi ancak bunlar ne genis capta biliniyordu ne Komunist yonetim altinda yasayan insanlar tarafindan erisilebilirdi ne de Komunist yetkililer tarafindan ciddiye alindi CografyaAral Golu 1985 yilinda 22 402 200 kilometrekarelik bir alana sahip Sovyetler Birligi dunyanin yuzolcumu bakimindan en buyuk devleti idi ve dagildiktan sonra bu unvani ardili olan Rusya almistir SSCB Dunya yuzolcumunun altida birini kaplamaktaydi ve buyuklugu Kuzey Amerika ile karsilastirilmaktaydi Avrupa daki kismi ulkenin yuzolcumunun ceyregi kadardi ve ulkenin kulturel ve ekonomik merkeziydi Asya nin dogu kisminda Pasifik Okyanusu na uzanirken guneyinde ise Afganistan bulunmaktaydi ve bu bolgeler daha seyrek nufusluydu SSCB 11 zaman dilimi arasinda dogudan batiya 10 000 km ve kuzeyden guneye 7200 km boyunca yayilmaktaydi Ulkede bes iklim bolgesi bulunmaktaydi tundra tayga bozkirlar coller ve daglar Sovyetler Birligi 60 000 kilometre ile dunyanin en uzun sinirina sahip olup bunun ucte ikisi Arktik Okyanusu kiyi seridiydi Bering Bogazi uzerinden Amerika Birlesik Devletleri ve La Perouse Bogazi uzerindende Japonya ya komsuydu Sovyetler Birligi 1945 ten 1991 e kadar Afganistan Cin Cekoslovakya Finlandiya Macaristan Iran Mogolistan Kuzey Kore Norvec Polonya Romanya ve Turkiye ile sinirdi Sovyetler Birligi nin en uzun nehri Irtis Nehri ydi En yuksek dag gunumuzde Tacikistan sinirlari icerisinde yer alan Komunizm Zirvesi simdiki adiyla Somoni Zirvesi olup 7495 m yuksekligindeydi Dunyanin en buyuk golu olan Hazar Denizi nin buyuk bir kismi ve Dunyanin en buyuk tatli su ve en derin golu olan Baykal Golu Sovyetler Birligi nde yer aliyordu Ekonomi 1932 de yapimi tamamlanan Sovyet hidroelektrik santrali Sovyet bolgelerinde mal tedarik oncelikleri Merkezi sosyalist plana dayali bir ekonomiye sahip olan SSCB nin ekonomik temelini uretim araclarinin toplumsal mulkiyeti olusturur Marksist teori sosyalist toplumda uretim araclarinin toplumsal mulkiyetini uretimin ve bolusumun tamamen merkezi planlama dogrultusunda gerceklestirilecegini soyler Ekim Devrimi nin hemen ardindan tum devlet yonetimine el koyan ve burjuva kapitalist devlet mekanizmasini parcalamayi hedefleyen Bolsevikler ulkedeki tum bankalari fabrikalari belirli bir degerlemenin uzerindeki uretim araclarini bedelsiz kamulastirmis tum dis borclari reddetmislerdir Ancak kisa sure sonra Ingiliz destekli Car yanlilarinin Bolsevikler ile tutustuklari ic savas Lenin tarafindan Savas Komunizmi kararlarinin uygulanmasina sebep olmustur Bu donemde koylunun tarimsal uretiminin bir kismina devrimciler tarafindan el konulmus yillik uretim birikimi ve tuketim miktari planlanmis ve paranin pazar icerisinde donusumu kisitlanmistir Ic savas ekonomiye agir bir darbe indirmis 1920 de uretim birikimi 1914 oncesi donemin bile gerisine dusmustur 1921 de ic savasin Bolsevikler lehine sonuclanmasinin ardindan Lenin tarafindan bir adim geri iki adim ileri seklinde formule edilmis Yeni Ekonomi Politikasi yururluge sokulmustur Sovyetlerin sermaye birikimi saglamasi uretimin canlanmasi ve endustriyel kalkinma hamleleri icin bir dayanak noktasi olmasi planlanan bu politika ile koylunun uretim fazlasini pazarda satabilmesine olanak saglanmis kucuk isletmelere ve kucuk burjuvaziye izin verilmistir Suikast sonucu sagligini yitiren Lenin in 1924 te olumu uzerine parti genel sekreteri olan Stalin tarafindan 1928 e kadar devam ettirilen Yeni Ekonomi Politikasi sonuc itibariyla basariya ulasmis ve ekonominin hizla kalkinmasini saglamistir Stalin donemi SSCB nin kisa surede muazzam bir endustriyel kalkinma gerceklestirdigi ve dunyanin en buyuk sanayilerinden birisi haline geldigi bir surectir 1927 de Politburo icerisinde yasanan sert tartismalar sonucunda Stalin Yeni Ekonomi Politikasi nin artik gereksiz oldugunu komunizme gecis icin modern kapitalist ulkelerin endustriyel gelismislik duzeylerinin hizla yakalanmasi gerektigini belirtmis ve fikirlerini kabul ettirmistir Bunun sonucunda 1927 yilinda alinan bir kararla kesin olarak planli ekonomiye gecis yapilmis tarim kolektiflestirilmis ve 1928 de ilki kabul edilen uygulamaya konulmustur Bu kalkinma planlari ulke kaynaklarinin hizli endustriyel kalkinma icin mobilize edilmesi uzerine kuruluydu Bati kapitalizmi 1929 1936 arasinda tarihinin en derin talep yetersizligine bagli iktisadi krizlerinden birini yasarken SSCB liderligindeki sosyalist dunya zaman performans acisindan medeniyet tarihinin en basarili kalkinmalarindan birini gerceklestirmis 1936 da Avrupa nin en buyuk sanayisi konumuna yukselmistir II Dunya Savasi nda 27 milyon vatandasini kaybeden SSCB maddi acidan da agir sekilde tahrip edilmisti Savasin ardindan Berlin e kadar genisleyen sosyalist cumhuriyetler sonucunda o zamana kadar ice kapanik ve kendi kendine yeterliligi one cikaran Sovyet ekonomisi hizla disa acilmis ve Sosyalist ulkeler arasinda Comecon adi verilen ekonomik is birligi organini olusturmustur Ancak yine de dunya ekonomisinin SSCB icerisindeki etkisi zayifti ve ulke icerisindeki tum tuketici fiyatlamalari devlet tarafindan planlaniyordu Agir sanayisi oldukca gelismis olan SSCB ozellikle 1960 lardan itibaren makine ihracatinda dunyada on plana cikmisti Ayrica ABD nin uydu devletlerine silah satabilmek icin baslattigi Soguk Savas silahlanma yarisina sebep olmus ve bu durum ABD ve SSCB yi onemli silah ihracatcilari konumuna getirmistir Ulke icerisinde planlanmamis ve ikinci ekonomi seklinde tanimlanan bir yasadisi ekonominin ortaya cikisi 1965 te yapilan reformlar sonucunda hafifletilmeye calisilmistir Ihracatta sanayi urunleriyle on plana cikan SSCB ithalat alaninda ise tarimsal urunlere yonelmekteydi SSCB dunyanin onemli tahil ureticilerinden olmasina karsin hukumet ozellikle II Dunya Savasi ndan sonra artan nufusun ihtiyacini gidermekte zorlaniyordu Tarimsal uretimin artmasi dahi SSCB nin tahil ithalatina yonelmesine engel olamiyordu Bu durum ozellikle Kruscev doneminde ciddi bir sorun olmus ve genel sekreterin gorevden alinmasinda etkili olmustu 1980 de Japonya tarafindan ekonomik buyukluk bakimindan gecilen ve dunyanin en buyuk ucuncu ekonomisi durumuna gelen SSCB de Gorbacov un iktidara gelisiyle 1987 de Prestroyka denilen iktisadi reform paketini aciklandi SSCB nin dagilisinin iktisadi sebeplere dayandigi iddia edilse de Yalcin Kucuk gibi Sovyetologlar dagilisin ardinda siyasi ihanetin oldugunu ifade etmislerdir Nitekim Sovyet ekonomisinin 1985 yilina kadar istikrarli gelisimi perestroykanin uygulanmaya kondugu 1986 dan itibaren ise duraklama surecine girmesi devletin yikilisinda siyaset ve ekonomiye yoneticiler tarafindan keskin mudahalelerin yapilmasinin etkili oldugunu gostermektedir Enerji Uluslararasi Atom Enerjisi Ajansi nin 30 yil donumu anisina yapilmis bir posta pulu Sovyetler Birligi nde yakit ihtiyaci 1970 lerden 1980 lere kadar her toplumsal urunun basina brut ruble ve endustriyel urun basina ruble dusmustur Baslangicta bu dusus cok hizli buyudu ama yavas yavas 1970 ve 1975 yillari arasinda yavaslamistir 1975 ten ve 1980 e kadar sadece yuzde 2 6 daha yavas buyumustur Tarihci David Wilson yuzyilin sonuna kadar gaz endustrisinin Sovyet yakit uretiminin 40 ini karsilayacagini inaniyordu Ancak bu teori SSCB nin cokusu nedeniyle gerceklesemedi SSCB teoride enerji alanlari nedeniyle 1990 larda 2 2 5 oraninda bir ekonomik buyume devam etmis olurdu Ancak ulkenin yuksek askeri harcamalari ve oncesi ile gergin iliskiler nedeniyle enerji sektoru bircok zorlukla karsi karsiya kaliyordu 1991 yilinda Sovyetler Birligi 82 000 km lik ham petrol ve 206 500 km lik dogalgaz boru hatti agina sahipti Petrol ve petrol urunleri dogalgaz metaller ahsap tarim urunleri ve cesitli uretim mallari oncelikli makine silah ve askeri techizat ihrac edildi 1970 li ve 1980 li yillarda Sovyetler Birligi nde kazanci agir fosil yakit ihracatina dayaniyordu 1988 yilinda zirvesinde dunyanin en buyuk ham petrol ureticisi ve Suudi Arabistan dan sonra ikinci buyuk ihracatcisi idi Bilim ve teknoloji Sputnik uydusunu Dunya yorungesinde gosteren bir Sovyet pulu Sovyetler Birligi 4 Ekim 1957 de Sputnik 1 i firlatarak Uzay Cagi ni baslatti Sovyetler Birligi kendi ekonomisi icin bilim ve teknolojiye buyuk vurgu yapmaktaydi ancak dunyanin ilk uzay uydusunu yapmak gibi teknolojisindeki en onemli basarilarin genellikle askeri sorumlulugu bulunmaktaydi Lenin eger Sovyetler teknolojide gelismis dunyanin gerisinde kalisa asla onlari gecemeyecegine inaniyordu Sovyet otoriteleri buyuk aglar arastirma ve gelistirme kuruluslari gelistirerek Lenin in inancina bagliliklarini kanitladi 1989 yilinda Sovyet bilim adamlari tipta sayili alanlar matematik kaynak ve askeri teknolojiler gibi cesitli alanlarda dunyanin en iyi egitimli uzmanlari arasinda yer aldi Ancak kati devlet planlamasi ve yogun burokrasi nedeniyle Sovyetler Birligi kimya biyoloji ve bilgisayar teknolojileri gibi konularda Birinci Dunya ya kiyasla geride kalmistir Ronald Reagan yonetimi altindaki Sovyetler Birligi nin ABD ile kokten farkli bir sekilde bilim ve teknoloji edinimini belirlenmistir ABD orneginde ekonomik onceliklendirmenin hem kamu hem de ozel sektorun bilim ve teknoloji edinme araci olarak yerli arastirma ve gelistirme icin kullanilaniliyordu Buna karsilik Sovyetler Birligi edinmede ofansif ve defansif manevra ve dunya capindaki teknoloji kullanimi teknoloji elde ettigi rekabet avantaji artirmak icin rekabet avantaji elde eden ABD yi onlemekteydi Ancak ek olarak Sovyetler Birligi nin teknoloji tabanli planlama merkezi devlet merkezli bir buyuk olcude esneklikten uzak bir sekilde yurutulmekteydi Bu onemli bir eksiklik olup Sovyetler Birligi nin gucunu zayiflatmak ve boylece kendi reformu tesvik etmek icin ABD tarafindan istismar edilmistir Ulasim Vnukovo Havalimani 1971 Ulasim ulke ekonomisinin onemli bir bileseni idi 1920 lerin sonunda ve 1930 larda ekonominin merkezilestirilmesi en onemlisi bir havacilik olan Aeroflot un kurulmasi gibi altyapinin buyuk olcekte gelismesini saglamistir Ulkede kara su ve hava yolu olmak uzere genis bir ulasim yelpazesi bulunmaktaydi Ancak kotu bakimdan dolayi yol su ve Sovyet sivil havaciligi Birinci Dunya ile karsilastirildiginda oldukca eski ve teknolojik olarak geri kalmaktaydi Sovyet demiryolu tasimaciligi dunyanin en buyuk ve en yogun olarak kullanilan demiryolu tasimaciligi olup ayni zamanda cogu Batili ulkelerden daha iyi gelismis durumdaydi 1970 lerin sonunda ve 1980 lerin basinda Sovyet ekonomistleri demiryollari gelen yuku biraz hafifletmek ve Sovyet devlet butcesini artirmak icin daha fazla demiryolu yapimini onerdi ve otomotiv endustrisi fazla gelismemis ve buyuk sehirler disinda stabilize yollar yaygindi Sovyet bakim projeleriyle ulkenin ihtiyaci olan bazi yollarin bakilamayacagini anlasildi 1980 lerin ortalarinda Sovyet otoriteleri yenilerinin insasi siparis ederek yol sorunu cozmek icin calisti Bununla birlikte otomobil endustrisi yol yapimindan daha hizli bir oranda buyumekte idi Gelismemis karayolu agi toplu tasima icin buyuyen bir talebe yol acmistir Gelismelere ragmen tasimacilik sektoru hala bircok acidan eski altyapi yatirim eksikligi yolsuzluk ve kotu kararlar gibi sorunlar nedeniyle geri kaldi Sovyet otoriteleri ulasim altyapisi ve hizmetleri icin artan talebi yeterince karsilayamadi Sovyet ticaret filosu dunyanin en buyuklerinden biriydi Demografi1961 2009 arasi SSCB kirmizi ve nufusu mavi 20 yuzyilin ilk elli yilinda Carlik Rusyasi ve Sovyetler Birligi yasadigi felaketler sonucu buyuk olcekli nufus kayiplari verdi I Dunya Savasi ve Rus Ic Savasi sirasinda savas sonrasi dahil toplam 18 milyon 1930 larda yaklasik 10 milyon ve 1941 5 yilinda 26 milyondan fazla kisi olmustur Savas sonrasi Sovyet nufusu eger demografik buyume devam etseydi 45 50 milyon daha fazla olmasi gerekirdi SSCB nin 1926 da binde 44 0 iken buyuk olcude artan kentlesme ve evliliklerin artan ortalama yasi nedeniyle 1974 te binde 18 0 e dusmustur da kademeli olarak dusus gostererek 1926 yilinda binde 23 7 iken 1974 yilinda 8 7 e dusmustur Genel olarak Transkafkasya ve Orta Asya da bulunan guney cumhuriyetlerin dogum oranlarinin Sovyetler Birligi nin kuzey bolgelerine kiyasla cok daha yuksek oldugu ve hatta bazi durumlarda II Dunya Savasi sonrasi donemde artmis bir fenomen kismen yavas sehirlesme oranlari ve guney cumhuriyetlerinde geleneksel olarak yapilan erken evlilikler atfedilir Sovyet Avrupasi nda yonelirken Sovyet Orta Asyasi nda ise nufus yenilenmesi icin yuksek olan dogum uzerinde nufus artis gostermeye devam etmistir 1960 larin sonlarinda ve 1970 lerde SSCB de olum oraninin azalan seyri ozellikle calisma cagindaki erkeklerde tersine bir tanik olundu ancak ayni zamanda Rusya ve ulkenin diger Slav agirlikli alanlarda yaygin oldu 1980 lerin sonlarinda resmi veri analizine gore 1970 lerin sonundan ve 1980 lerin basinda kotulesen yetiskin olum orani tekrar duzelmeye basladi 1970 yilinda 24 7 e olan bebek olum hizi 1974 yilinda 27 9 a yukselmisti Bazi arastirmacilar bu durumu buyuk olcude reel olarak kotulesen saglik kosullari ve hizmetlerin bir sonucu olarak kabul etmektedirler Yetiskin ve bebek olum oranlarinin yukselisi Sovyet yetkilileri tarafindan aciklanmadi ve sadece on yil icin tum olum orani istatistiklerini yayinlamaktan vazgecti Sovyet demograflar ve saglik uzmanlari 1980 li yillarin sonuna kadar olum oranlarinin artmasi hakkindaki verilerin yayinlanmasina devam etmek ve arastirmacilarin gercek nedenlerini arastirmak varken bu duruma sessiz kaldilar Kadinlar ve dogurganlik Lenin e gore devlet kadin ve erkek esitligini tesvik etmek icin acik taahhutlerde bulundu Pek cok erken donem Rus feministi ve siradan Rus calisan kadin Devrim e aktif olarak katildi ve daha pek cogu o donemin olaylarindan ve yeni politikalardan etkilendi Ekim 1918 den baslayarak Lenin in hukumeti bosanma ve kurtaj yasalarini serbestlestirdi escinselligi suc olmaktan cikardi 1930 larda yeniden suc haline getirildi birlikte yasamaya izin verdi ve bir dizi reform baslatti Bununla birlikte dogum kontrolunun olmadigi yeni sistem bircok evlilik disi evliligin yani sira sayisiz evlilik disi cocuk uretti Bosanma ve evlilik disi iliskiler salgini Sovyet liderleri insanlarin cabalarini ekonomiyi buyutmeye yogunlastirmasini istediginde sosyal zorluklar yaratti Kadinlara dogurganliklari uzerinde kontrol vermek ulkelerinin askeri gucune yonelik bir tehdit olarak algilanan dogum oranlarinda da ani bir dususe yol acti 1936 da Stalin liberal yasalarin cogunu tersine cevirerek onlarca yil suren pronatalist bir cag baslatti 1917 de Rusya kadinlara oy hakki taniyan ilk buyuk guc oldu I ve II Dunya Savaslarindaki agir kayiplarin ardindan Rusya da kadinlarin sayisi 4 3 oraninda erkeklerden fazlaydi Bu o zamanin diger buyuk guclerine kiyasla Rus toplumunda kadinlarin oynadigi daha buyuk role katkida bulundu Etnik gruplar Sovyetler Birligi 100 den fazla farkli etnik gruplar ile farkli etnik kokenlere sahip ulke idi Toplam nufus 1991 yilindaki nufus sayiminda 293 milyon olarak tespit edilmistir 1990 da yapilan bir hesaplamaya gore nufusun cogunlugu Ruslar 50 78 olmak uzere bunu Ukraynalilar 15 45 ve Ozbekler 5 84 takip ediyordu SSCB nin tum vatandaslarin kendi etnik bagliligi bulunmaktaydi Bir kisinin etnikligi 16 yasindayken cocugun ailesi tarafindan secilirdi Aile kabul etmez ise cocuk babasinin etnisitesini alirdi Kismen Sovyet politikalari nedeniyle dilsel bagi bulunan Gurculer ile siniflandirilan Gurcistan SSC deki Megreller gibi daha kucuk azinlik bazi etnik gruplar daha buyuk olanlarin bir parcasi olarak kabul edilmistir Bazi etnik gruplar gonullu olarak digerleri ise zorla asimile olmustur Ruslar Beyaz Ruslar ve Ukraynalilar yakin kulturel baglari paylasirken bu durum diger etnik gruplarda olmadi Ayni topraklarda yasayan birden fazla millet arasinda yillar icinde etnik karsitliklar gelismistir Dil Vladimir Lenin baskanligindaki Sovyet hukumeti kucuk dil gruplari kendi yazi sistemlerini vermistir Bazi kusurlari tespit edilmesine ragmen bu yazi sistemlerinin gelistirilmesi cok basarili olmustu SSCB nin sonraki gunlerinde ayni cokdillilik durumundaki ulkelerde benzer politikalar uygulandi Bu yazi sistemleri olustururken dilleri birbirinden buyuk olcude lehcesel farkliliklar gibi ciddi sorunlar olustu Bir dil kendi yazi sistemine sahip oldugu ve kayda deger bir yayini bulunursa bu dil resmi dil statusune sahip olabiliyordu Kendi yazi sistemine sahip olmayan bircok azinlik dilini konusanlar ikinci bir dil almaya zorlanirdi Sovyet yonetiminin bu politikayi uygulamasina ornek olarak ozellikle Stalin rejimi altinda bir dil yeterince yaygin degilse o dilde egitim kesilirdi Bu diller daha sonra cogunlukla Rusca olmak uzere baska dillere asimile oldu Buyuk Vatanseverlik Savasi II Dunya Savasi zamaninda bazi azinlik dilleri yasaklandi ve bunun konusuculari dusmanla is birligi yapmakla suclandi Sovyetler Birligi nin bircok dil konusulmakta olup en yaygin dil olan Rusca de facto resmi dil olarak etnik iletisim dili Rusca yazyk mezhnacionalnogo obsheniya olup ancak 1990 yilinda resmi birlik dili olarak kabul edildi Din Moskova daki Kurtarici Isa Katedrali nin 1931 yilinda yikimi Sovyetler Birligi nin yikilmasindan sonra 1994 2000 yillari arasinda yeniden insa edilmistir 1990 yili istatistiklerine gore ulkenin dini yapisi 20 Rus Ortodoks 10 Musluman 7 Protestan Gurcu Ortodoks Ermeni Ortodoks ve Katolik 1 den azi Yahudi ve 60 i Ateist idi Hristiyanlik ve Islam dine inanan vatandaslar arasinda en fazla sayida taraftari olan dinleriydi Dogu Hristiyanligi Sovyetler Birligi ndeki en buyuk Hristiyan mezhebi olan Rusya nin geleneksel Rus Ortodoks Kilisesi ile Hristiyanlar arasinda hakim idi Sovyetler Birligi nin Muslumanlarin yaklasik 90 i Sunni olup kalan 10 Sii ise Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde yasamaktaydi Kucuk gruplar ise Katolik Yahudi Budist ve cesitli Protestan gruplariydi Sovyetler Birligi anayasal olarak kilise ve devletin ayrilmasi ilkesinin ilan edildigi laik bir devletti 1919 dan itibaren Sovyetler Birligi Komunist Partisi dinin ortadan kaldirilmasina katkida bulundu Sovyet iktidarinin ilk on yillarinda bircok Ortodoks kilisesi ozellikle Moskova daki Kurtarici Isa Katedrali Moskova Kremlin deki 14 yuzyildan kalma birkac manastir ve ulke genelinde duzinelerce kilise yikildi 1925 ten 1947 ye kadar SSCB de Militan Ateistler Birligi Bezbozhnik yayinevi daha sonra olarak islev gordu Ateist dunya gorusu parti ve devlet kurumlari tarafindan desteklendi ve tesvik edildi universitelerde ogretiliyordu 15 Mayis 1932 de Sovyetler Birligi nde 1 Mayis 1937 ye kadar ulkede dinin tamamen ortadan kaldirilmasi olan bir kampanya ilan edildi 1939 a gelindiginde Sovyetler Birligi nde calismaya devam eden kiliselerin sayisi birkac yuze indirildi ve piskoposluk yapilari tamamen yikildi Buyuk Temizlik sirasinda Stalin in kisisel karari ile Baspiskopos ve Moskova Patrikhanesi baskani Basrahip vuruldu Bezbozhnik dergisinin 1929 yilinda yayinlanan sayisinin kapagi Isa sanayi iscileri tarafindan bir el arabasindan atiliyor Egitim Sovyet ogrencilerin Cekoslovakya ziyareti 1985 1917 oncesinde Rus Imparatorlugu nda egitim zorunlu degildi ve bu nedenle alt sinif isci ve koylu ailelerinden olan bircok cocuk egitim olanaklarina zorlukla erisilebiliyor veya hic erisemiyordu 1917 tahminlerine gore nufusun 75 80 i okuma yazma bilmiyordu Anatoli Lunacarski Sovyet Rusya nin ilk Egitim bakan oldu Baslangicta Sovyet otoriteleri cehaletin ortadan kaldirilmasina buyuk onem vermekteydiler Bu nedenle okuma yazma bilenler dogrudan ogretmen yapildi Kisa bir sure icin kaliteden bir miktar odun verildi 1940 yilinda Yosif Stalin cehaletin ortadan kaldirildigini ilan etti Buyuk Vatanseverlik Savasi sonrasinda ulkenin egitim sistemi onemli olcude genisledi Bu genisleme buyuk bir etki yaratti 1960 larda tek istisna Sibirya nin en ucra koselerinde kirsal bolgelerde avcilikla gecinenler haric neredeyse tum Sovyet cocuklari egitime erisebiliyordu Nikita Kruscev egitimi daha erisilebilir hale getirmek icin cocuklara aciktan toplumun ihtiyaclarina yakindan bagli hale getirmeye calisti Egitim ayni zamanda ni yaratma konusunda onemli oldu Ulkenin egitim sistemi son derece merkezi bir yapida olup tum vatandaslar icin evrensel olarak erisilebiliyordu ve kulturel gerilik ile iliskili halklardan gelen adaylar icin pozitif ayrimcilik uygulaniyordu Anayasal olarak vatandaslarin dogrudan is gucune katilma ve ucretsiz mesleki egitim hakki vardi Brejnev yonetimi tum universiteler icin gerekli basvurulari sunmak icin yerel Komsomol parti sekreterinin onerisinin gerekliligi kuralini koydu 1986 istatistiklerine gore yuksekogretimde nufus basina dusen ogrenci sayisi 10 000 kiside SSCB icin 181 ABD icin ise 517 idi Milliyetler ve Etnik Gruplar Sovyetler Birligi 100 den fazla farkli etnik gruba sahip etnik olarak cesitli bir ulkeydi Ulkenin toplam nufusu 1991 yilinda 293 milyon olarak tahmin edilmistir 1990 yilindaki bir tahmine gore nufusun cogunlugu Ruslar 50 78 onu Ukraynalilar 15 45 ve Ozbekler 5 84 izlemektedir Genel olarak 1989 da ulkenin etnik demografisi 69 8 inin Dogu Slavlari 17 5 inin Turk halklari 1 6 sinin Ermeniler 1 6 sinin Baltlar 1 5 inin Fin 1 5 ini Tacikler 1 4 unu Gurculer 1 2 Moldovalilar ve 4 1 i diger cesitli etnik gruplardan olusuyordu SSCB nin tum vatandaslarinin kendi etnik baglantilari vardi Bir kisinin etnik kokeni cocugun ebeveynleri tarafindan on alti yasinda secildi Ebeveynler ayni fikirde degilse cocuga otomatik olarak babanin etnik kokeni atanir Kismen Sovyet politikalari nedeniyle daha kucuk azinlik etnik gruplarinin bazilari dilsel olarak iliskili Gurculerle siniflandirilan Gurcistan Megreller gibi daha buyuk gruplarin bir parcasi olarak kabul edildi Bazi etnik gruplar gonullu olarak asimile olurken digerleri zorla getirildi Ruslar Belarus lular ve tamami Dogu Slav ve Ortodoks olan Ukraynalilar yakin kulturel etnik ve dini baglari paylasirken diger gruplar paylasmadi Ayni bolgede yasayan birden fazla milletle birlikte yillar icinde etnik dusmanliklar gelisti Cesitli etnik kokenlerden uyeler yasama organlarina katildi Politburo Merkez Komite Sekreterligi vb gibi iktidar organlari resmi olarak etnik olarak tarafsizdi ancak gercekte Sovyet liderliginde Joseph Stalin Grigory Zinoviev gibi Rus olmayan liderler olmasina ragmen etnik Ruslar asiri temsil edildi Nikolai Podgorny veya Andrei Gromyko Sovyet doneminde onemli sayida etnik Rus ve Ukraynali diger Sovyet cumhuriyetlerine goc etti ve bircogu oraya yerlesti 1989 daki son nufus sayimina gore Sovyet cumhuriyetlerindeki Rus diasporasi 25 milyona ulasmisti Saglik Sovyetler Birligi nde guvensiz kurtaj uygulamalarini caydirma amacli hazirlanmis bir poster 1917 yilinda devrim oncesinde Rusya da saglik kosullari gelismis ulkelerin oldukca gerisinde idi Lenin bu durumu Ya sosyalizm biti yenecek ya da bit sosyalizmi diye elestirmistir Sovyet saglik prensibi 1918 yilinda tarafindan olusturulmustu Saglik hizmetleri devlet tarafindan kontrol edilecekti ve devrimci bir kavram olan ucretsiz saglik hizmeti tum vatandaslara saglanacakti nin 42 maddesi tum yurttaslarin sagligi koruma altina alinmis ve SSCB de herhangi bir saglik kurumuna ucretsiz erisim hakki verilmisti Ancak Sovyetler Birligi nde nufus artisi sebebiyle saglik sisteminin halkinin tum ihtiyaclarini yerine getirmesi mumkun degildi Mihail Gorbacov devlet baskani olmadan once Sovyetler Birligi nin saglik sistemi bircok yabanci uzmanin calismalari sosyo ekonomik politikalar ve tip alanindaki gelismelerle halka kaliteli bir hizmet sunabiliyordu Ancak Mihail Gorbacov doneminde ekonomik iflasla maddi imkansizliklar Sovyet saglik sisteminin hizmet kalitesi ve sunumunda esitsizligin ortaya cikmasina sebep oldu Sovyetler Birligi Komunist Partisi 19 Kongresi sirasinda dunyanin en iyi doktorlarina ve en iyi hastanelerine sahip olmak bu konudaki sorunlari tespit edip hizmet kalitesini iyilestirebilmek icin milyarlarca harcanmasi gerektigini belirtti Sosyalist devrimin ardindan tum yas gruplari icin yasam kalitesi yukseldi Bu durumun istatistiksel verilerine gore bazi sosyologlar sosyalist sistemin kapitalist sisteme gore daha ustun oldugunu iddia etti Bu gelismeler 1960 larda daha da iyi kosullar yaratti ve Sovyetler Birligi nde yasam kalitesi ABD yi gecti 1970 lerde ortalama omur muhtemelen yuzunden cogu yil boyunca sabit kaldi Yine bu sebepten bebek olum oranlari yukselmeye basladi 1974 yilindan sonra hukumet bu konudaki yayin istatistiklerinin yayimlanmasini durdurdu Bu egilim Sovyetler Birligi nin daha gelismis Avrupa kisminda belirgin bir sekilde gerilerken ulkenin bebek olum oranlarinin en yuksek oldugu Asya yakasindaki bu durum buyuk olcude artan gebelik sayisi ile aciklanabilir Brejnev doneminde yasam kalitesinde dususe sebep olan en onemli faktorlerden alkolizme karsi da devlet tarafindan kampanya baslatildi Alkol kullanimini azaltmak icin reklamlar yapildi ve hatta satisi ve kullanimina iliskin sinirlamalar getirildi Dis hekimligi Sovyet dis teknolojisi ve dis sagligi herkesin bildigi gibi kotu durumdaydi 1991 de ortalama 35 yasindaki bir kisinin 12 ila 14 arasi curugu dolgusu veya eksik disi vardi Dis macunu cogu zaman mevcut degildi ve dis fircalari modern dis hekimligi standartlarina uymuyordu KulturFelsefe Sovyetler Birligi nde felsefi arastirmalar resmi olarak Marksist dusunce odakliydi Bu kuramsal olarak nihai felsefi dogru ve nesnellik temeliydi 1920 ler ve 1930 lar boyunca Rus dusuncesinin diger egilimleri baskilandi pek cok filozof goc etti baskalari suruldu Stalin 1931 de diyalektik materyalizm i Marksizm Leninizm ile ozdeslestiren bir karar cikartarak butun komunist devletlerde ve Comintern araciligiyla cogu Komunist partide gecerli olacak resmi felsefe haline getirdi Bolsevik yonetimin baslangicindan itibaren Sovyet felsefesinin resmi amaci her derste yer almasi zorunlu bir ogretim konusuydu Komunist dusuncelerin kuramsal olarak anlatilmasiydi Bununla birlikte 1917 Ekim Devrimi nden sonra hem felsefi hem siyasi mucadeleler damgasini vurmus ve artik eskisi gibi dogmatik olunmayip daha ilerici ve olumlu konular tartisilir hale getirmistir Evald Vasilevich Ilyenkov 1960 larin onde gelen filozoflarindan biriydi Leninist Diyalektik ve Positivizmin Metafizikligi Leninist Dialectics amp Metaphysics of Positivism 1979 kitabinda 1920 lerin mekanikciler ile diyalektikciler tartismasini yeniden acti 1960 lar ve 1970 lerde analitik felsefe analytical philosophy ve mantik deneyciligi logical empiricism dahil Bati felsefeleri Sovyet dusuncesi uzerinde iz birakmaya basladilar CevreResmi Sovyet cevre politikasi insanoglunun dogayi aktif olarak iyilestirdigi eylemlere her zaman buyuk onem vermistir Lenin in Komunizm Sovyet iktidari ve ulkenin elektrifikasyonudur sozu bircok acidan modernizasyon ve endustriyel gelismeye odaklanmayi ozetler 1928 deki ilk bes yillik plan sirasinda Stalin ulkeyi ne pahasina olursa olsun sanayilestirmeye basladi Modern bir sanayi toplumu yaratma mucadelesinde cevre ve doga koruma gibi degerler tamamen goz ardi edilmistir Stalin in olumunden sonra cevre sorunlarina daha fazla odaklandilar ancak cevre korumanin degerine iliskin temel algi ayni kaldi Sovyet medyasi her zaman ucsuz bucaksiz topraklara ve neredeyse yok edilemez dogal kaynaklara odaklanmistir Bu doganin kirlenmesinin ve kontrolsuz somurulmesinin bir sorun olmadigini hissettirdi Sovyet devleti ayrica bilimsel ve teknolojik ilerlemenin tum sorunlari cozecegine kesinlikle inaniyordu Resmi ideoloji sosyalizm altinda gorunuste cozulemeyecekleri kapitalist ulkelerin aksine cevre sorunlarinin kolayca ustesinden gelinebilecegini soyledi Sovyet yetkilileri insanin dogayi asabilecegine dair neredeyse sarsilmaz bir inanca sahipti Ancak yetkililer cevre sorunlari oldugunu kabul etmek zorunda kaldiklarinda 1980 lerde SSCB de sorunlari oyle bir sekilde acikladilar ki sosyalizm henuz tam olarak gelismemisti sosyalist bir toplumdaki kirlilik sosyalizm gelisseydi cozulecek olan gecici bir anormallikti 1986 daki Cernobil faciasi sivil bir nukleer santralde meydana gelen ilk buyuk kazaydi Dunyada benzeri olmayan bu olay atmosfere cok sayida radyoaktif izotopun salinmasina neden oldu Radyoaktif dozlar nispeten uzaklara dagilmistir Olaydan sonra 4 000 yeni tiroid kanseri vakasi rapor edildi ancak bu nispeten dusuk sayida olume yol acti WHO verileri 2005 Bununla birlikte kazanin uzun vadeli etkileri bilinmemektedir Bir baska buyuk kaza da Kyshtym felaketidir Sovyetler Birligi nin dagilmasinin ardindan cevre sorunlarinin Sovyet yetkililerinin kabul ettiginden daha buyuk oldugu kesfedildi Kola Yarimadasi acik sorunlari olan yerlerden biriydi Ornegin nikelin cikarildigi Moncegorsk ve Norilsk sanayi sehirlerinin cevresinde tum ormanlar kirlilikten yok olurken Rusya nin kuzeyi ve diger kisimlari emisyonlardan etkilendi 1990 larda Bati daki insanlar nukleer tesislerin radyoaktif tehlikeleri hizmet disi birakilmis nukleer denizaltilar ve radyoaktif atiklarin veya kullanilmis nukleer yakitin islenmesiyle de ilgilendiler 1990 larin basinda SSCB nin Barents Denizi ve Kara Denizi ne radyoaktif madde tasidigi biliniyordu ve bu daha sonra Rus parlamentosu tarafindan onaylandi 2000 yilinda batida K 141 Kursk denizaltisinin cokmesi endiseleri daha da artirdi Gecmiste K 19 K 8 K 129 K 27 K 219 ve K 278 Komsomolets denizaltilarinin karistigi kazalar oldu MirasSSCB nin mirasi tartismali bir konu olmaya devam ediyor Ozellikle Stalin yonetimindeki SSCB gibi komunist devletlerin sosyo ekonomik dogasi da cok tartisildi ve cesitli sekillerde burokratik kolektivizm devlet kapitalizmi devlet sosyalizmi veya tamamen benzersiz bir uretim tarzi olarak etiketlendi SSCB farkli liderler tarafindan uygulanan buyuk miktarda birbiriyle celisen politikalarla uzun bir sure boyunca genis bir politika yelpazesi uyguladi Bazilari ulke hakkinda olumlu dusunurken bazilari ulkeyi baskici bir oligarsi olarak nitelendirerek elestirmektedir SSCB hakkindaki gorusler karmasiktir ve zaman icinde degismistir farkli kusaklarin konuyla ilgili farkli gorusleri ve tarihi boyunca farkli zaman dilimlerine karsilik gelen Sovyet politikalari vardir Solcular SSCB hakkinda buyuk olcude farkli goruslere sahiptir Anarsistler ve diger liberter sosyalistler gibi bazi solcular iscilere uretim araclari uzerinde kontrol vermedigi ve merkezi bir oligarsi oldugu konusunda hemfikir olsalar da digerleri Bolsevik politikalari ve Vladimir Lenin hakkinda daha olumlu goruslere sahipler Anarsistler gibi bircok anti Stalinist solcu Sovyet otoriterligine ve baskisina asiri derecede elestirel yaklasiyor Aldigi elestirilerin cogu Sovyetler Birligi ndeki katliamlar SSCB de mevcut merkezi hiyerarsi ve kitlesel siyasi baskinin yani sira hukumeti elestirenlere ve diger solcular gibi siyasi muhaliflere yonelik siddete odaklaniyor Elestirmenler ayrica herhangi bir onemli isci kooperatifini uygulamadaki veya isci ozgurlugunu uygulamadaki basarisizliginin yani sira yolsuzluga ve Sovyet otoriter dogasina da isaret ediyor 2021 de yapilan bir ankette Ruslarin 70 i Josef Stalin hakkinda olumlu goruslere sahip olduklarini belirtti Ermenistan da yanit verenlerin 12 si SSCB nin cokusunun iyi oldugunu soylerken 66 si zarar verdigini soyledi Kirgizistan da ankete katilanlarin 16 si SSCB nin cokusunun iyi oldugunu soylerken 61 i zarar verdigini soyledi 2018 Derecelendirme Sosyoloji Grubu anketinde yanitlayan Ukraynalilarin 47 si 1964 ten 1982 ye kadar Sovyetler Birligi ni yoneten Sovyet lideri Leonid Brejnev hakkinda olumlu goruse sahipti Levada Center tarafindan 2021 de yapilan bir anket Ruslarin 49 unun SSCB nin siyasi sistemini tercih ederken 18 inin mevcut siyasi sistemi ve 16 sinin Bati Demokrasisini tercih edecegini ortaya koydu Ankete katilanlarin 62 si Sovyet merkezi planlama sistemini tercih ederken 24 u piyasaya dayali bir sistemi tercih ediyor SSCB nin hayranliginin cogu oligarklarin kontrolu yolsuzluk ve modasi gecmis Sovyet donemi altyapisi gibi modern Sovyet sonrasi hukumetlerin basarisizliklarinin yani sira Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra organize sucun yukselisi ve egemenliginden geliyor Sovyetler Birligi dogrudan onun icin bir nostaljiye yol aciyor Ikinci Dunya Savasi nin 1941 1945 donemi Rusya da hala Buyuk Yurtseverlik Savasi olarak biliniyor Savas sinemada edebiyatta okullardaki tarih derslerinde kitle iletisim araclarinda ve sanatta buyuk onem tasiyan bir konu haline geldi Catisma sirasinda asker ve sivillerin ugradigi buyuk kayiplar sonucunda 9 Mayis ta kutlanan Zafer Bayrami Rusya da hala en onemli ve duygusal tarihlerden biridir Eski Sovyet Cumhuriyetlerinde Bazi Sovyet sonrasi cumhuriyetlerde bu konuda fikir birligi olmamasina ragmen buyuk olcude Holodomor nedeniyle SSCB hakkinda daha olumsuz bir gorus var Etnik Ukraynalilar buna olumsuz bakiyor Ukrayna nin guney ve dogu bolgelerindeki Rusca konusan Ukraynalilar SSCB hakkinda daha olumlu bir goruse sahipler Ic catismalarin oldugu bazi ulkelerde ozellikle Sovyet sonrasi catismalarin multecileri icin SSCB ye yonelik bir nostalji de var evlerini terk etmek zorunda kalan ve yerinden edilmis kisiler Bu nostalji ulkeye veya politikalarina duyulan bir hayranliktan cok evlerine donme ve yoksulluk icinde yasamama ozlemidir Transdinyester gibi eski SSCB cumhuriyetlerindeki bircok Rus yerlesim bolgesi genel olarak onu olumlu bir sekilde aniyor Siyasi sol tarafindan Solun SSCB ye bakisi karmasik Bazi solcular SSCB yi devlet kapitalizminin bir ornegi ya da oligarsik bir devlet olarak gorurken diger solcular Vladimir Lenin e ve Rus Devrimi ne hayranlik duyuyorlar Konsey komunistleri genellikle SSCB yi sinif bilinci yaratmada basarisiz olarak toplumu seckinlerin kontrol ettigi yozlasmis bir devlete donusen bir ulke olarak goruyorlar Anarsistler de ulkeyi elestiriyor ve Sovyet sistemini kizil fasizm olarak yaftaliyor SSCB ye yonelik anarsist dusmanliga katkida bulunan faktorler arasinda ilk ittifaktan sonra Mahnovist harekete karsi Sovyet saldirilari anarsist Kronstadt isyaninin bastirilmasi ve Ispanya Ic Savasi sirasinda rakip anarsist gruplarin Sovyet destekli Komunist hizip tarafindan yenilgiye ugratilmasi yer aliyor Maoistler de SSCB hakkinda karisik bir goruse sahipler Cin Sovyet Bolunmesi sirasinda onu olumsuz goruyorlar ve onu revizyonist ve kapitalizme geri donmus olarak sucluyorlar 1963 te Cin hukumeti SSCB nin sistemine yonelik elestirilerini dile getirdi ve alternatif olarak Cin in ideolojik cizgisini destekledi Ayrica bakinizSovyetler Birligi nin madalya ve nisanlari Sovyetler Birligi milli futbol takimi Kizil Ordu Sovyet savas suclari Vatanseverlik Savasi Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti Sovyetler Birligi nostaljisi Sovyet imparatorluguKaynakca Konstituciya Osnovnoj Zakon Soyuza Sovetskih Socialisticheskij Respublik Prinyata 7 oktyabrya 1977 goda s 294 mln chelovek a takzhe 2 e mesto v mire po urovnyu promyshlennogo proizvodstva 16 5 mirovogo obyoma i 7 e mesto v mire po urovnyu 3 4 Union of Soviet Socialist Republics gt History gt Early Years gt World War II Britannica Kids Encyclopaedia 12 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Soviet Union gt The U S S R from the death of Lenin to the death of Stalin Encyclopaedia Britannica 4 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Russia gt History gt Soviet Russia gt The Stalin era 1928 1953 Encyclopaedia Britannica 10 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 The Second World War 1939 1945 gt Invasion of the Soviet Union 1941 Encyclopaedia Britannica 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Soglashenie o sozdanii Sodruzhestva Nezavisimyh Gosudarstv 1991 Sovyet 18 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 a b www britannica com Ingilizce 29 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 www britannica com Ingilizce 9 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Nicholas II den Vladimir Putin e Modern Rusya Tarihi Hizmet Robert Harvard Universitesi Yayinlari 2005 s 84 ISBN 9780674018013 Leggett George 1981 The Cheka Lenin s political police the all Russian extraordinary commission for combating counter revolution and sabotage December 1917 to February 1922 Internet Archive Oxford Clarendon Press New York Oxford University Press ISBN 978 0 19 822552 2 web archive org 10 Ekim 2017 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 www merriam webster com Ingilizce 11 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Obrashenie II Vserossijskogo sezda Sovetov k rabochim soldatam i krestyanam o pobede revolyucii i eyo blizhajshih zadachah 5 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Arsivlenmis kopya 6 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Dekret Vserossijskogo Centralnogo Ispolnitelnogo Komiteta O nacionalizacii bankov 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Polozhenie o rabochem kontrole 3 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Dekret ob unichtozhenii soslovij i grazhdanskih chinov 1 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Dekret Soveta Narodnyh Komissarov o vosmichasovom rabochem dne 5 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Akbulatov R S Pensionnoe obespechenie v SSSR v 80 e gg XX veka Osnovnye prichiny reformirovaniya Molodoj uchyonyj 2012 7 S 203 208 3 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Scientific and Technological Training and Mainpower in the USSR 29 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Analiticheskaya zapiska NATO ob obrazovanii v SSSR 1959 g Rusca a b Arsivlenmis kopya 20 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Dekret VCIK ob annulirovanii gosudarstvennyh zajmov 3 E U 1918 god fevralyaa i ot 15 E U 1918 god fevralyaa Ko vsem trudyashimsya musulmanam Rossii i Vostoka 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2021 Arsivlenmis kopya 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Bolshaya Rossijskaya enciklopediya Tom 7 str 591 598 Moskva Nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 2007 ISBN 978 5 85270 337 8 5 85270 320 6 Karr Edvard Istoriya Sovetskoj Rossii M Progress 1990 S 135 6 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Template 08 v 11 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 URL vikibagi karisikligi yardim Cvetkov V Zh Opredelenie politiko pravovogo statusa Belogo dvizheniya v gody grazhdanskoj vojny v Rossii Sajt 1868 Dobrovolcheskij Korpus www dk1868 ru Arsivlenmis kopya 6 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Soyuz Sovetskih Socialisticheskih Respublik Virtualnaya vystavka k 1150 letiyu zarozhdeniya rossijskoj gosudarstvennosti 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Ekim 2020 web archive org 28 Eylul 2007 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2024 M Geller A Nekrich ISTORIYa ROSSII 1917 1995 6 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Map Universal Soviet Union Map Union of Soviet Socialist Republics USSR 25 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chapman J G Real Wages in the Soviet Union 1928 1952 Review of Economics and Statistics 1954 Vol 36 No 2 P 134 DOI 10 2307 1924665 Soviet industrialization 1928 1952 Chicago University of Chicago Press 1961 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Nordhaus William D Hewett Ed A 1990 Soviet Economic Reform The Longest Road Brookings Papers on Economic Activity 1990 1 287 318 doi 10 2307 2534530 ISSN 0007 2303 2 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2024 O ROLI OBRAZOVANIYa V OBESPEChENII 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 Arsivlenmis kopya 6 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2017 28 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi olu kirik baglanti a b euronews 26 Aralik 2021 26 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Agustos 2023 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi izvestija isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi pravda isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme a b c Volya kotoruyu my poteryali Rovno 10 let nazad sostoyalsya referendum posle kotorogo istoriya Rossii stala istoriej zagovora protiv Rossii 19 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vremya Ezhenedelnoe izdanie russkih konservatorov 2005 5 a Oficijnij vebportal parlamentu Ukrayini Ukraynaca 25 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Committee United States Congress Joint Economic Hardt John Pearce 1993 The Former Soviet Union in Transition Ingilizce M E Sharpe ISBN 978 1 56324 318 9 Zadorozhnii Oleksandr 2016 International Law in the Relations of Ukraine and the Russian Federation Monograph Ingilizce Yuri Marchenko ISBN 978 617 684 146 3 5 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Rambler novosti Rusca 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Nikolaevich Kasatenko Aleksandr 2013 Istoriya i teoriya restitucii kulturnyh cennostej Vestnik Taganrogskogo instituta upravleniya i ekonomiki 1 17 51 55 ISSN 2071 9604 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Genisleme ve bir arada yasama Sovyet dis politikasinin tarihi 1917 73 Adam B Ulam 1974 Fisher Harold Henry 1955 The Communist Revolution An Outline of Strategy and Tactics Ingilizce Stanford University Press 5 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Komintern Ucuncu Enternasyonalin Tarihi Duncan Hallas 1985 Library of Congress Washington D C 20540 USA 13 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Comecon Planlanan ekonomilerin entegrasyon sorunlari Michael C Kaser Oxford University Press 1967 Varsova Pakti Yeniden Degerlendirildi Dogu Avrupa da Uluslararasi Iliskiler 1955 1969 Laurien Crump Routledge 2015 Cominform un Baslangici Sovyetler Birligi nin 1947 de Amerika Birlesik Devletleri nin Siyasi Girisimleriyle Baglantili Olarak Avrupa Komunist Partilerine Yonelik Politikasi Michal Jerzy Zacharias Acta Poloniae Historica 78 1998 s 161 200 ISSN 0001 6829 Yunan Ic Savasi 1944 1949 ve Uluslararasi Komunist Sistem Nikos Marantzidis Journal of Cold War Studies 15 4 2013 s 25 54 Sovyet dis politikasi uzerindeki kominform etkiler Karsilastirmali Komunizm Calismalari Heinz Timmermann 1985 s 3 23 Genisleme ve Birlikte Yasama Ulam 1974 s 79 111 Mueller Gordon H 1976 Rapallo Reexamined A New Look at Germany s Secret Military Collaboration with Russia in 1922 Military Affairs 40 3 109 117 doi 10 2307 1986524 ISSN 0026 3931 29 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 British and American Commercial Relations with Sovyet Russia 1918 1924 Christine A White UNC Press Books 2017 WILSON J H 1971 AMERICAN BUSINESS AND THE RECOGNITION OF THE SOVIET UNION Social Science Quarterly 52 2 349 368 ISSN 0038 4941 11 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Stalin s Russia Chris Ward 1999 s 88 148 St Petersburg ve Moskova Carlik ve Sovyet Dis Politikasi 1814 1974 Barbara Jelavich 1974 s 46 342 Shaw Louise Grace 2003 The British Political Elite and the Soviet Union 1937 1939 Ingilizce Psychology Press ISBN 978 0 7146 5398 3 Savas Nasil Geldi Ikinci Dunya Savasi nin Acil Kokenleri 1938 1939 DC Watt 1989 Sovyet Rusya nin Dis Politikasi 1929 1941 Beloff Max Oxford Universitesi Yayinlari 1949 s 2 Strachan Frederick 23 Kasim 2011 E International Relations Ingilizce 22 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Sakwa Richard Soviet Politics in Perspective 2nd ed London N Y Routledge 1998 Encyclopaedia Britannica Inquisitorial procedure law Britannica Online Encyclopedia 8 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2014 Adams Simon 2005 Russian Republics Black Rabbit Books s 21 ISBN 978 1 58340 606 9 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2014 Birnhaum 1966 81 82 Immanuel 1966 90 92 tarihinde 21 Eylul 2014 erisilmistir The World at War TANNU TUVA 1911 1944 www schudak de 18 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2024 Feldbrugge Ferdinand Joseph Maria 1993 Russian Law The Rnd of the Soviet system and the Role of Law s 94 ISBN 0 7923 2358 0 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2014 Sidorchik Andrej 29 Ekim 2014 AiF Rusca 26 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Agustos 2022 Norris Robert S Kristensen Hans M 1 Temmuz 2006 Global nuclear stockpiles 1945 2006 Bulletin of the Atomic Scientists 62 4 64 66 doi 10 2968 062004017 ISSN 0096 3402 16 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Agustos 2022 www encyclopedia com 19 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Editors History com HISTORY Ingilizce 7 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 www britannica com Ingilizce 10 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 www britannica com Ingilizce 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 www britannica com Ingilizce 16 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Sovyetler Birligi nde Ekonomik Durgunluk Siyaseti Yerel Parti Organlarinin Ekonomi Yonetimindeki Rolu Rutland Peter Cambridge Universitesi Yayinlari 1993 s 9 ISBN 978 0 521 39241 9 4 Yahudilere Yonelik Sovyet Kulturel ve Etnik Politikalari Yeniden Degerlendirilen Bir Miras Ro i de Yaacov ed Rusya ve Sovyetler Birligi nde Yahudiler ve Yahudi Yasami Krupnik Igor Routledge 1995 ISBN 978 0 714 64619 0 Siyasi Kultur Kultur Politikasi Sanat ve Politika Uzerine von Beyme Klaus 2014 s 65 ISBN 978 3 319 01559 0 13 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Sovyet ve Amerikan Insan Haklari Doktrini Arasindaki Celiski Perestroyka ve Pragmatizm Yoluyla Uzlasma Lambelet Doriane Boston Universitesi Uluslararasi Hukuk Dergisi s 61 62 hrlibrary umn edu 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 a b Rusya Bolsevik Rejimi Altinda Richard Pipes 1995 s 401 403 ISBN 0 394 50242 6 Komunizm Weidenfeld amp Nicolson Richard Pipes 2001 ISBN 0 297 64688 5 27 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023 Russia Encyclopedia Britannica 26 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Britannica com 27 Nisan 2010 21 Eylul 2014 tarihinde erisilmistir PDF 15 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Eylul 2014 Arsivlenmis kopya 9 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2014 Gregory Paul R 2004 The Political Economy of Stalinism Evidence from the Soviet Secret Archives Cambridge University Press pp 218 20 ISBN 0 521 53367 8 Wilson David 1983 The Demand for Energy in the Soviet Union Ingilizce Rowman and Littfield ss 105 108 ISBN 9780709927044 Wilson 1983 p 295 Wilson 1983 p 297 Wilson 1983 p 297 99 Wilson 1983 p 299 a b c Central Intelligence Agency 1991 The World Factbook 29 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2014 Central Intelligence Agency 1992 The World Factbook Ingilizce 29 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2010 Reconstruction and Cold War 2 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2010 Hardt John Pearce Hardt John P 2003 Russia s Uncertain Economic Future With a Comprehensive Subject Index s 233 ISBN 0 7656 1208 9 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2014 4 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2010 MacFarland Margo 3 Mayis 1990 Global Tech Strategies Brought to U S Washington Technology erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Deckert R A 10 Ekim 1990 The science of uncovering industrial information Business Journal of the Treasure Coast U S Firms Must Trade Short Term Gains for Long Term Technology Planning Inside the Pentagon Ingilizce 7 Mart 1991 Highman Robert D S Greenwood John T Hardesty Von 1998 Russian Aviation and Air Power in the Twentieth Century Routledge s 134 ISBN 978 0 7146 4784 5 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Wilson 1983 p 205 Wilson 1983 p 201 Ambler Shaw and Symons 1985 p 166 67 Ambler Shaw and Symons 1985 p 168 Ambler Shaw and Symons 1985 p 165 a b Ambler Shaw and Symons 1985 p 167 Ambler Shaw and Symons 1985 p 169 Uluslararasi Para Fonu ve Ekonomik Kalkinma ve Isbirligi Orgutu 1991 p 56 Mark Harrison 18 Temmuz 2002 Accounting for War Soviet Production Employment and the Defence Burden 1940 1945 Cambridge University Press s 167 ISBN 978 0 521 89424 1 Geoffrey A Hosking 2001 Russia and the Russians a history Harvard University Press s 469 ISBN 978 0 674 00473 3 Geoffrey A Hosking 2006 Rulers and victims the Russians in the Soviet Union Harvard University Press s 242 ISBN 978 0 674 02178 5 1977 Bolshaya sovetskaya enciklopediya Buyuk Sovyet Ansiklopedisi Rusca 24 Moskova s 15 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Anderson Barbara A 1990 Growth and Diversity of the Population of the Soviet Union 510 Annals of the American Academy of Political and Social Sciences s 155 77 Vallin J Chesnais J C 1970 Recent Developments of Mortality in Europe English Speaking Countries and the Soviet Union 1960 1970 29 Population Studies ss 861 898 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Ryan Michael 28 Mayis 1988 Life expectancy and mortality data from the Soviet Union 296 s 1 513 1515 Davis Christopher Rising Infant Mortality in the USSR in the 1970s Washington D C ABD Sayim Burosu s 95 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Krimins Juris 3 7 Aralik 1990 The Changing Mortality Patterns in Latvia Lithuania and Estonia Experience of the Past Three Decades Paper presented at the International Conference on Health Morbidity and Mortality by Cause of Death in Europe Kadinlar Devlet ve Devrim Sovyet Aile Politikasi ve Sosyal Yasam Wendy Z Goldman Cambrigde Universitesi Yayinlari 1993 Rusya da Kadin Kurtulus Hareketi Feminizm Nihilizm ve Bolsevizm 1860 1930 Richard Stites 1978 Anne Sosyalist Toplum Es Aktivist Hareketi ve Sovyet Gunluk Yasam Kulturu 1934 1941 Rebecca Balmas Neary Russian Review 1999 s 396 412 web archive org 22 Mart 2019 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Gao George Pew Research Center Ingilizce 17 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Central Intelligence Agency 1991 The World Factbook 29 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2014 Comrie 1981 p 2 Comrie 1981 p 3 Hosking Geoffrey 13 Mart 2006 Rulers and Victims The Russians in the Soviet Union 5 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 pay fee Comrie 1981 p 3 4 Comrie 1981 p 4 Comrie 1981 p 25 Comrie 1981 p 26 Comrie 1981 p 27 SSCB halklarinin dilleri hakkinda 24 04 1990 tarihli SSCB kanunu Rusca 24 Nisan 1990 14 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2014 a b c Eaton Katherine Bliss 2004 Daily life in the Soviet Union Greenwood Publishing Group ss 285 ve 286 ISBN 0 313 31628 7 22 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2014 1977 Anayasasi nin 52 Maddesi SSCB vatandaslarina vicdan ozgurlugu yani herhangi bir dine inanip inanmama dini ibadetleri yerine getirme veya ateist propaganda yapma hakki guvence altina alinmistir Dini inanclarla baglantili olarak dusmanlik ve kin beslemek yasaktir SSCB de kilise devletten okul da kiliseden ayrilmistir Arsivlenmis kopya 10 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2022 Law David A 1975 Russian Civilization Ardent Media ss 300 1 ISBN 0 8422 0529 2 11 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 Slapentoh Vladimir 1990 Soviet Intellectuals and Political Power The post Stalin Era I B Tauris s 26 ISBN 978 1 85043 284 5 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 Pejovich Svetozar 1990 The Economics of Property Rights Towards a Theory of Comparative Systems Springer Science Business Media s 130 ISBN 978 0 7923 0878 2 16 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2014 www theodora com 28 Temmuz 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 www demoscope ru 11 Subat 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Comrie Bernard 1981 The languages of the Soviet Union Internet Archive Cambridge Eng New York Cambridge University Press ISBN 978 0 521 29877 3 www historytoday com 26 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 2 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Lane 1992 p 353 Lane 1992 p 360 Lane 1992 p 352 Lane 1992 p 352 53 Dinkel R H 1990 The Seeming Paradox of Increasing Mortality in a Highly Industrialized Nation the Example of the Soviet Union ss 155 77 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Chicago Tribune 29 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Ferber Irwin Bedrick Anthony E 1 Mart 1979 Dental survey of 620 Soviet immigrants The Journal of the American Dental Association Ingilizce 98 3 379 383 doi 10 14219 jada archive 1979 0062 ISSN 0002 8177 PMID 283158 16 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2022 Ziegler C 1985 Soviet Images of the Environment British Journal of Political Science doi 10 1017 S0007123400004233 6 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2022 www who int Ingilizce 21 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Baverstock Keith Williams Dillwyn Eylul 2006 The Chernobyl Accident 20 Years On An Assessment of the Health Consequences and the International Response Environmental Health Perspectives 114 9 1312 1317 doi 10 1289 ehp 9113 ISSN 0091 6765 PMC 1570049 2 PMID 16966081 6 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Honneland Geir Jorgensen Anne Kristin 2002 Implementing Russia s International Environmental Commitments Federal Prerogative or Regional Concern Europe Asia Studies 54 8 1223 1240 ISSN 0966 8136 6 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Sandle Mark A Short History Of Soviet Socialism doi 10 4324 9780203500279 short history soviet socialism mark sandle 6 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2023 Wesson Robert G Haziran 1972 The USSR Oligarchy or Dictatorship Slavic Review Ingilizce 31 2 314 322 doi 10 2307 2494336 ISSN 0037 6779 25 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2023 27 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Russian Support for Stalin Surges to Record High Poll Says Bloomberg com Ingilizce 16 Nisan 2019 3 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2023 Inc Gallup 19 Aralik 2013 Gallup com Ingilizce 24 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Interfax Ukraine Get the Latest Ukraine News Today KyivPost Ingilizce 11 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Rusca 10 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 PDF 16 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 PDF 12 Subat 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Dietsch Johan 2006 Making Sense of Suffering Holocaust and Holodomor in Ukrainian Historical Culture thesis docmono tez Lund University 24 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2023 www elibrary ru 19 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Eksik ya da bos baslik yardim State Capitalism in the Russia 18 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Mart 2023 PDF 5 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 www marxists org 28 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 web archive org 25 Aralik 2007 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mart 2023 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Sovyetler Birligi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Impressions of Soviet Russia 23 Mayis 2016 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arsivlendi John Dewey Documents and other forms of media from the Soviet Union 1917 1991 11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde A Country Study Soviet Union Former 10 Aralik 1997 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Soviet Union 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ekim Devrimi 1 kisim 9 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ekim Devrimi 2 kisim 24 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde SSCB haritasi 9 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde sinirlar Cumhuriyetler ve SSCB topraklari