Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Şubat 2012) |
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Eylül 2011) () |
Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı.
Türkler'in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nular veya Şiongnular) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır. Başlangıcı hususunda tartışmalar olsa da Türklerin tarihi, dünya tarihinin önemli bir parçasıdır. Avrasya ve Kuzey Afrika'da ortaya çıkan her halkın tarihi uzaktan veya yakından Türklerin hareketlerinden etkilenmiştir. Türkler doğu kültürlerini batıya ve batı kültürlerini doğuya taşımakla da önemli bir rol oynamışlardır. Kendi dinleri Tengricilikten sonra benimsedikleri yabancı dinlerin çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır (Mani dini, Musevilik, Budizm, Ortodoks ve Nasturi Hristiyanlığı, İslam).[]
Türk tarihinin başlangıcı
Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıcılıktan çiftçi-çobancılığa geçmesi ile başlar. Türkleri oluşturacak insan topluluklarının MÖ 6000'lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir. Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir.
Türklerin atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile ortaya çıktığı ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo kültürü ile devam ettiği savunulur. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir. Türkler, tarihe yaklaşık 4.000 yıl önce girmiştir. Fakat Türklerin tarihi, MÖ VII. yüzyıldan hatta tam manasıyla MÖ III. yüzyıldan, ilk Büyük Türk Hakanı Tuman (Teoman) Yabgu'dan bilinmektedir.
Milattan Önce 3. yüzyıl
- MÖ 318:Büyük Hun Devleti'nin (Hiung-nu) kuruluşu ve Çin/Hiung-nu arasında
- MÖ 240: Bozkır halklarına karşı Çin'in duvar inşası: Çin Seddi
- MÖ 209: Hiung-nu lideri Teoman'ın ölümü ve Mete'nin Hiung-nuların (Hunların) lideri olması
- MÖ 201: Kırgız halkından ilk kez söz edilmesi
- MÖ 201: Pe-Teng Kuşatması
MÖ 2. yüzyıl
- MÖ 187: Çin ve Hiung-nu arasında Baideng Muharebesi
- MÖ 177-MÖ 165: Yüeçilerin Hiung-nular tarafından Kansu'dan Baktriane'ye sürülmeleri ve oradaki Helen Krallığını ortadan kaldırmaları
- MÖ 177-MÖ 165: Hiung-nuların Çin'e akınları
- MÖ 138-MÖ 126: Baktria'da elçiliği. Çin-İran ilişkileri
MÖ 1. yüzyıl
- MÖ 49-MÖ 36: Çi-çi'nin Talas'a göçü (Batı Hiung-nu)
1. yüzyıl
- 48: Hiung-nuların ikiye bölünmeleri (Kuzey Hiung-nu ve Güney Hiung-nu)
- 93: Hiung-nuların Siyenpiler (Sien-pi) tarafından mağlup edilmeleri
2. yüzyıl
- Aşağı İtil'de (Hazar denizi'nin kuzeyi) Hun varlığı
3. yüzyıl
4. yüzyıl
- 304-351: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallıkları (Han Zhao, Hou Zhao)
- 388-392: Çin'in kuzeyinde krallığı (Wei)
- 374-375: Avrupa Hunlarının Don Nehri'ni geçişi
- 386-409: Tabgaçlar Kuzey Çin'de (Kuzey Vey)
- 395: Kavimler Göçü
5. yüzyıl
- 402: Rouran'ın kuruluşu (Yüan Yüan/Avarlar?)
- 407-431: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallığı (Xia)
- 422: Luoyang'ın Tabgaçlar tarafından alınışı
- 427: Romalılar ve Hunların ittifakı
- 434: Bizans ile Hunlar arasında Margos Antlaşması
- 440: Ak Hun (Eftalit) istilalarının başlaması
- 451: Attila Galya'da (bugün Fransa)
- 452: Attila'nın Roma seferi ve Papa I. Leo ile görüşmesi
- 461: Sibirya çevresindeki Sabirler
- 480: Hazar denizi ile Tuna nehri arasında Ön Bulgarlar
- 480: 'nda Sasaniler 'e Ak Hunların yardım etmesi
Orta Çağ/Türkler
6'ncı yüzyıl
- 531-578: 'nın İranlı Hüsrev tarafından dikilmesi
- 534: Tabgaçların (Vey Hanedanlığı) dağılması
- 540: Ergenekon destanında bahsedilen, kaybolan Orta Asya Türklerinin yeniden ortaya çıkışı
- 540: İran'ın Sasani Kralı IV. Hürmüz, I. Hüsrev ile evlenen Hazar Prensesi bir annenin çocuğu olarak dünyaya geldi.
- 552: Tu-kiulerin (Türkütler/Göktürkler) Rouran egemenliğe karşı ayaklanması. Birinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu.
- 565: Ak Hunların (Eftalitler) Göktürkler tarafından ortadan kaldırılmaları
- 567: Göktürk elçisi Maniakh, İstemi Yabgu tarafından Konstantinopolis'e gönderildi.
- 567: Avarların Kuruluşu.
- 568: Bizans elçisi Zemarchus'un Göktürk İmparatorluğu'na gönderilmesi.
- 582: Birinci Göktürk Kağanlığının bölünmesi
7. yüzyıl
Orta Asya
- 625: Toharistan Yabguluğu'nun Kuruluşu
- 630: Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çin egemenliğine girmesi, Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çin etkisine girmesi
- 639: Göktürk prensi Kürşad'ın Çin sarayında ihtilal denemesi
- 659: Batı Göktürk Kağanlığı'nın Çin egemenliğine girmesi
- 665: Türk Şahiler'nin kuruluşu
- 673-674: Arapların Maveraünnehir'e ulaşması ve Buhara'yı kuşatması.
- 674: Paralı Türk askerlerinin (Memlûkler) Arap ordularında görülmeye başlanması
- 681: İkinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu
- 699: Türgiş Hanlığı'nın kuruluşu (bugünkü Kırgızistan topraklarında)
Doğu Avrupa
- 616: Avarların İstanbul'u birinci kez kuşatması
- 621: Avarlar'ın yönetimindeki Slavların ayaklanması, Balkanların Slavlaşmasının hızlanması
- 626: Avarların İstanbul'u ikinci kez kuşatması ve ağır kayıplar sonucunda gerilemeye başlaması
- 626-627: Doğu Roma İmparatoru Herakleios'un Hazarlar'dan yardım istemesi, Hazarların Sasaniler'i yenerek Kafkasya'yı işgali
- 630: Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlı Don-Volga havzasında yerleşik Hazarların bağımsız olması, Karadeniz'in kuzeyinde ise Büyük Bulgar Hanlığı'nın kurulması
- 651-652: Sasaniler'i yıkarak tüm İran'ı ele geçiren Arap İmparatorluğu ile Hazarların savaşı
- 678: Hazarların batıya doğru baskısıyla Büyük Bulgar Hanlığı'nın bölünmesi
- 680: Balkanlara inen Bulgarların Birinci Bulgar Devleti'nu kurmaları
Bulgarların bölünmesi:
8. yüzyıl
Orta Asya
- 705-715: Arapların Maveraünnehir'i alması
- 720-735: Ötüken'de Orhun Anıtlarının dikilmesi
- 721-737: Türgişlerin Araplara karşı saldırısı
- 744: İkinci Göktürk Kağanlığı'nın ayaklanan Uygurlar, Karluklar ve Basmiller tarafından yıkılması
- 745: Uygur Kağanlığı'nın kuruluşu, Kimeklerin bugünkü Kazakistan'da bağımsız hanlık kurmaları
- 750: Arap İmparatorluğu'nun başına Abbasilerin geçmesiyle Türk-Arap ilişkilerinin yumuşamaya başlaması
- 751: Çinlilerin Orta Asya'ya girişi, Arapların Talas Muharebesi'nde Karluklar'ın yardımıyla Çinlileri mağlup etmesi, Karlukların İslamiyet'e geçmeye başlaması
- 762: Uygur Kağanlığı'nın Çin'deki Tang hanedanına An-Lu-Şan ayaklanmasının bastırılmasına yardımı
- 765: Uygur Hanı Bögü'nün Mani dinini benimsemesi
- 766: Türgiş Hanlığı'nın Uygur Kağanlığı'na bağlı Karluklar'a yenilerek dağılması, özerk Karluk Hanlığı'nın kurulması, Karluklardan kaçarak Hazar ve Aral gölleri civarına göçeden Oğuzlar'ın Oğuz Yabgu Devleti'nin temellerini atmaları
- 789-795 Uygur Kağanlığı'nda taht mücadeleleri ve gerileme
Doğu Avrupa
- 705: Theodora (II. Justinianos'un eşi), Hazar prensesi ve Bizans imparatoriçesi
- 713-737 Hazar-Arap Savaşı, Hazarların Kafkasya'yı kaybı
- 716: Tuna Bulgar Hanlığı'nın Bizans İmparatorluğu ile ilk yazılı anlaşması ve vergi almaya başlaması
- 717-718: Arapların İstanbul Kuşatması'na karşı Bulgarların Bizans'a yardımı
- 740: Hazarların Yahudiliği resmî din olarak kabulü
- 741: Çiçek (V. Konstantinos'un eşi), Hazar prensesi ve Bizans İmparatorluğu İmparatoriçesi. Bizans imparatoru IV. Leon'nun annesi
- 745-775: Bulgar-Bizans mücadelesi
- 764: Hazarların Abbasiler'i yenerek Kafkasya ve İran'ın batısını istilası
- 780: İtil Bulgar Hanlığı'nın kuruluşu
- 792: sonrası Bizans'ın Bulgarlara tekrar vergi vermeye başlaması
- 795: Bardanes Turkos, İmparator Nikephoros'a karşı başarısız bir isyan başlatan Hazar-Ermeni kökenli Bizans generali
- 796: Macar ovasına sıkışmış Avar Kağanlığı'nın Franklar tarafından işgali
9. yüzyıl
Orta Asya
- 820: Uygurların Tibetlileri püskürtmesi
- 832: Uygur Kağanlığı'nın kargaşaya sürüklenmesi
- 840: Kırgızların saldırısı sonucu Uygur Kağanlığı'nın yıkılması, Kırgız Kağanlığı'nın kurulması, Uygurların güneybatıya kaçmaları, Kırgız egemenliğini tanımayan Karluklar'ın bağımsızlıklarını ilan ederek Karahanlı Devleti'nin temelini atmaları
- 848: Güneybatıya göçeden Uygurların Kansu Uygur Krallığı'nı kurmaları
- 856: Güneybatıya göçeden bir diğer Uygur kolunun Karahoca Uygur Krallığı'nı kurması
Doğu Avrupa
- 804: Frankların darbeleri sonucunda dağılan Avar Kağanlığı'nın Tuna Bulgar Devleti tarafından yıkılması
- 811-814: Tuna Bulgar Devleti'nin Bizans İmparatorluğu'nu yenilgiye uğratması
- 860: Güneye inen Ruslar'ın Hazar Kağanlığı'nın aleyhine Kiev'e ulaşmaları
- 861: Sri Derya civarındaki Peçeneklerin Oğuzlar, Kimekler ve Karluklar'ın baskısıyla Karadeniz'in kuzeyine göçleri
- 864-865: Bulgar kralı I. Boris'in hıristiyanlığı kabul etmesi, Tuna Bulgarlarının tamamen slavlaşarak Türk dünyasından kopmaları
- 889: Karadeniz'in kuzeyindeki Peçeneklerin, Hazarlar ve Kıpçaklar'ın baskısıyla batıya ilerlemeleri
- 892: Batıya ilerleyen Peçenekler'in Dinyeper boylarındaki Macarlar'ıKarpatlar'ın ötesine göçe zorlamaları, Bizans İmparatorluğu ile ittifak kurmaları
Ön Asya ve Afrika
- 833-842: Halife Mutasım döneminde Türk kölemen askerlerin Abbasi sarayında etkilerinin artması
- 836: Abbasilerin başkentinin Bağdat'tan Türk kölemen garnizonunun bulunduğu Samerra'ya taşınması
- 868: Tolunoğulları'nın Abbasi halifesine bağlı kalarak Mısır, Suriye, Filistin ve Irak'ın kuzeyine egemenlikleri
10. yüzyıl
Orta Asya
- 923: Çin'in kuzeyinde Göktürk soyundan gelen Şato Türklerinin Hou Tang hanedanını kurması
- 924: Moğol Hitayların Kırgız Devletini yıkması, Ötüken'de Türk egemenliğinin bitmesi, Kırgızların bugünkü anayurtlarına göçü
- 934: Satuk Buğra Han'ın İslamı kabul etmesiyle, Karahanlı Devleti'nin Müslümanlığı benimsemesi
- 979: Şato Türklerinin Kuzey Song Hanedanı'nın egemenliğine girmesi, Çin'in kuzeyinde Türk varlığının erimesi
- 990-999: Karahanlı Devleti'nin Samanoğulları'nı yıkması, Maveraünnehir'in 300 yıl sonra yeniden Türk egemenliğine girmesi
Doğu Avrupa
- 920: Rus-Peçenek savaşı
- 922: İbn Fadlan'ın İslamiyeti kabul eden İdil Bulgar Hanlığı'nı elçi olarak ziyareti
- 940: Hazarlar'a karşı Rus-Bizans ittifakı, Hazarlar'ın Kırım'ı yitirmesi
- 943: Peçenekler'in Bizans İmparatorluğu'na karşı Ruslarla ittifak kurması
- 965: Oğuz Yabgu Devleti'nin Hazarlara karşı Ruslarla ittifak kurması
- 968-972: Peçenekler'in Ruslara saldırıları
- 969: Hazar başkentinin Rus kralı I. Svyatoslav tarafından alınışı, Hazarların Kafkasya'nın kuzeyine çekilmesi
- 985: Oğuz Yabgu Devleti'nin Volga Bulgar Devleti'ne karşı Ruslarla ittifak kurması
- 986: Selçuklu Hanedanının Oğuz Yabgu Devleti'nden koparak Kazakistan'ın güneyine yerleşmeleri
Ön Asya ve Afrika
- 905: Mısır'da Tolunoğulları hanedanına Abbasiler tarafından son verilmesi
- 935: Bir başka Türk kökenli haneden Akşitler'in Mısır'da iktidarı ele geçirmesi ve Suriye, Filistin, Hicaz ile Sudan'ın kuzeyine egemen olması
- 963: Gazne Devleti'nin kurulması, Türk egemenliğinin Afganistan ve Pakistan'a yayılması
- 969: Akşitler'in egemenliğinin Fâtımî Devleti tarafından sonlandırılması
11. yüzyıl
Orta Asya
- 1036: Kansu Uygur Krallığı'nın Moğol 'nın egemenliğine girmesi
- 1042: Karahanlı Devleti'nin Doğu ve Batı olarak ikiye bölünmesi
- 1050: Kimek Hanlığı'nın Kıpçakların istilasına uğrayarak yıkılması
- 1089: Semerkant merkezli Batı Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi
- 1091: Kaşgar merkezli Doğu Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi
- 1092: Büyük Selçuklu Devleti'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi sonucu iki Karahanlı devletinin tekrar bağımsız olması
Doğu Avrupa
- 1016: Hazar Kağanlığı'nın Ruslar ve Bizans İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılması
- 1037: Ruslar tarafından mağlup edilen Peçenekler'in Romanya'ya yerleşmeleri
- 1061-1068: Ruslar'ı mağlup eden Kıpçaklar'ın Karadeniz'in kuzeyi ve Ukrayna'yı ele geçirmesi
- 1091: Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra zor durumda bulunan Bizans İmparatorluğu'na karşı saldırıya geçen Peçeneklerin Enez civarında Bizans-Kıpçak ittifakınca imha edilmesi
- 1093: Kıpçaklar'ın Ruslar'ı kesin yenilgiye uğratması
Ön Asya
- 1038 Selçuklu Devleti'nin Horasan'da kurulması
- 1040: Dandanakan Muharabesi'nde Selçuklu Hanedanının Gaznelileri yenerek İran'a doğru yayılmaları
- 1048: Bizans-Gürcü ittifakını Pasinler Muharebesi'nde mağlup eden Selçuklu Hanedanının Doğun Anadolu'ya girmesi
- 1055: Selçuklu Hanedanının Bağdat'ı fethederek Abbasiler'i egemenliği altına alması
- 1056: Selçuklu prensesi, , Abbasi Halifesi Kâim Bi-Emrillah ile evlendi
- 1063: Abbasi Halifesi Kâim Bi-Emrillah'in kızı Abbasi prensesi Seyyide Hatun, Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey ile evlendi.
- 1064: Selçuklu Hanedanının Ani Kalesini fethederek Ermeni-Gürcü direnişini kırması
- 1071: Malazgirt Muharabesi'nde Bizans İmparatorluğu'nu yenen Selçuklu Hanedanı Anadolu'ya yayılmaları
- 1071: Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın kızı Sifri Hatun, Abbasi halifesi Muktedî ile evlendi.
- 1072: Sivas'ta Danişmentliler Beyliği'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
- 1077: Başkenti İznik olan Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
- 1081: Çaka Beyliği'nin Ege kıyılarında donanma inşası ile Türk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluşu
- 1085: Suriye Selçuklu Devleti'nin kuruluşu
- 1087: Selçuklu prensesi, Melikşah'ın kızı, Mah Melek Hatun, Abbasi halifesi Muktedî ile evlendi. Bu evlilikten Abbasi ve Selçuklu Şehzadesi Cafer ibn Abdullah el-Muktedi dünyaya geldi.
- 1092: Sultan Melikşah'ın Haşhaşiler tarafından öldürülmesi sonucu Büyük Selçuklu Devleti'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi
- 1096: Birinci Haçlı Seferi'nin öncülerinin Anadolu Selçuklu Devleti tarafından İznik'te imhası
- 1096-1099: Birinci Haçlı Seferi sonucunda İznik ve Batı Anadolu'nun Bizans tarafından geri alınması, Suriye ve Filistin kıyılarında Haçlı devletçiklerinin oluşması
Güney Asya
- 1001-1027: Gazne Devleti Hakanı Gazneli Mahmud'un Hindistan'a seferleri, Türk egemenliğinin ve İslamiyetin Hindistan'ın kuzeyi ve Bangladeş'e yayılması
- 1037-1059: Gazne Devleti'nin Büyük Selçuklu Devleti'yle mücadelesi, Horasan ve İran'ın Selçukluların egemenliğine geçmesi
- 1059: Gazneliler ve Büyük Selçuklular arasında barış anlaşması
- 1079-1080: Gazne Devleti'nin Afganistan'da güç kazanan Gurlular'ı mağlup etmesi
12. yüzyıl
Ön Asya
- 1100: Danişmendlilerin Antakya Prensliği'ni Malatya'da yenerek Haçlıların Güneydoğu Anadolu'ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmaları
- 1101: Anadolu Selçuklu Devleti ve Danişmendlilerin Haçlılar'ı Kastamonu ve Merzifon'da mağlup edişleri
- 1104: Büyük Selçuklu Devleti'nin Harran'da Haçlılar'ı yenerek Fırat'a ilerlemelerinin önünü kesmesi
- 1104: Şam'da Börüoğulları Atabeyliğinin kuruluşu
- 1105-1128: Suriye'de Selçuklu Hanedanı'nın Haçlılarla mücadelesi, Şam ve Halep'in Haçlı kuşatmalarına direnişi
- 1108: Melikşah'ın kızı, Selçuklu prensesi İsmah Hatun, Abbasi Halifesi Müstazhir ile evlendi
- 1124: Selçuklu prensesi Emire Hatun, Abbasi Halifesi Müsterşid ile evlendi
- 1127: Musul'da Zengi Atabeyliği'nin kuruluşu
- 1127-1174: Zengiler'in Haçlılar'la mücadelesi
- 1136: Azerbaycan Atabeyliğinin kuruluşu
- 1137: Muhammed Tapar'ın kızı, Selçuklu prensesi Fatıma Hatun, Abbasi Halifesi Muktefî ile evlendi
- 1140: Muktefî'nin kızı Abbasi prensesi Zübeyde, Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Mesud ile evlendi
- 1144: Zengiler'in Urfa'yı fethi
- 1144: Erbil'de Beyteginliler Atabeyliğinin kuruluşu
- 1147-1149: Urfa'nın düşüşü üzerine düzenlenen II. Haçlı seferinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin Eskişehir ve Ladik'te Haçlılar'ın Alman kolunu mağlup etmeleri, Zengiler'in Haçlılar'ın Şam Kuşatmasını püskürtmeleri
- 1150: Zengiler'in dört Haçlı devletinden biri olan Urfa Kontluğu'nu ortadan kaldırmaları
- 1154: Zengiler'in Börüoğulları Atabeyliğini ortadan kaldırmaları
- 1158: Muktefî'nin kızı Abbasi prensesi Kerman Hatun, Irak Selçuklu Meliki II. Muhammed ve ardından başka bir Selçuklu Meliki Arslanşah ile evlendi.
- 1173-1178: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Danişmendliler'in tüm topraklarını ele geçirerek Anadolu'da tek güç haline gelmesi
- 1174-1183: Selahaddin Eyyubi'nin Zengiin Suriye'deki egemenliğini sonlandırması
- 1176: Miryakefalon Savaşı'nda Bizanslıların Anadolu Selçuklu Devleti tarafından bozguna uğratılması, Anadolu'da Selçuklu egemenliğinin kesinleşmesi
- 1186: II. Kılıç Arslan kızı Selçuklu prensesi Selçuk Hatun, Abbasi Halifesi Nasır ile evlendi.
- 1190: III. Haçlı Seferi'nde Haçlılar'ın Alman kolunun Konya'yı istilası, Silifke'de Alman İmparatorunun boğulması sonrasında Alman ordusunun dağılması
- 1192: Selçuklu Sultanı I. Gıyâseddin Keyhüsrev, Bizans soylularından Manuel Komnenos Maurozomes'in kızı Devlet Raziye Hatun ile evlendi.
İran ve Orta Asya
- 1092-1118: Büyük Selçuklu Devleti'nde iç karışıklıklar ve yarı bağımsız atabeyliklerin ortaya çıkması
- 1132: Moğol Karahıtaylar'ın Karahoca Uygur Krallığı'nı ortadan kladırarak Türk topraklarına doğru ilerlemeye başlamaları
- 1134: Karahıtaylar'ın Doğu Karahanlılar'ı yıkmaları
- 1137: Karahıtaylar'ın Batı Karahanlılar'ı yıkmaları ve Orta Asya'da hâkim güç olmaları
- 1141: Katvan Muharebesi'nde Karahitaylar'a mağlup olan Büyük Selçuklu Devleti'nin çöküşe geçmesi
- 1154-1157: Oğuzların isyanı sonrasında Büyük Selçuklu Devleti'nin dağılması, Harezmşahlar Devleti'nin bağımsız olması
- 1182-1194: Harezmşahlar Devleti'nin İran, Horasan ve Karahitaylar'ı yenerek Maveraünnehir'i ele geçirmesi
- 1188: Büyük Selçuklu Devleti'nin ardıllarından Kirman Selçuklu Devleti'nin Oğuzlar tarafından ortadan kaldırılması
- 1194: Büyük Selçuklu Devleti'nin ardıllarından Irak Selçuklu Devleti'nin Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması
Güney Asya
- 1117: Büyük Selçuklu ordusunun Gazne'ye girmesi ve Gazne Devleti'ni vergiye bağlaması
- 1119: Gazne Devleti'nin kuzey Hindistan'daki egemenliğinin pekişmesi
- 1135: Büyük Selçuklu ordusunun tekrar Gazne'ye girmesi ve Gazne Devleti'ni yeniden vergiye bağlaması
- 1148-1151: Gurlular'ın Gazne'yi ele geçirerek büyük yıkım yapmaları
- 1152: Büyük Selçukluların Gazne'yi Gurlular'dan kurtarması
- 1157-1163: Büyük Selçuklu Devleti'nin dağılmasıyla Gazne ve Afganistan'ın tekrar Gurlular'ın eline geçmesi
- 1186: Başkenti Lahor olmak üzere Pencap'a egemen olmaya devam eden Gazne Devleti'nin Gurlular tarafından yıkılışı
Doğu Avrupa
- 1111-1116: Ruslar'a yenilen Kıpçak boylarının Gürcistan'a göçü ve Gürcüler ile ittifakı
- 1123: Kıpçaklar'ın desteklediği Gürcüler'in Büyük Selçukluları'ı Tiflis'ten çıkarması
- 1150: Kıpçaklar'ın Dinyeper boylarında yeniden güçlenmeye başlamaları
- 1154: Ruslar'ı püskürten Kıpçaklar'ın Harkov civarında yeniden egemenliklerini kurmaları
- 1157-1174: İdil Bulgarları'nın Ruslarla mücadeleleri
- 1174-1185: Kıpçaklar'ın Ruslar'a karşı askerî başarıları
13. yüzyıl
Ön Asya ve Ortadoğu
- 1202: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Saltuklu Beyliği'ni ortadan kaldırarak Doğu Anadolu'ya genişlemesi
- 1207: Antalya'nın fethiyle Anadolu Selçuklu Devleti'nin Akdeniz'e açılması
- 1214: Sinop'un fethiyle Anadolu Selçuklu Devleti'nin Karadeniz'e açılması
- 1228: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Mengüçlü Beyliği'ni ortadan kaldırması
- 1230: Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya ilerleyen Harezmşahlar'ın Yassı Çemen Muharebesi'nde Anadolu Selçuklu Devleti tarafından durdurulması
- 1239: Baba İshak ayaklanması'nın Anadolu Selçuklu Devleti'ni güçten düşürmesi
- 1243: Kösedağ Muharebesi'nde Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğollar karşısında bozguna uğraması
- 1250: Mısır'da Türk kökenli Kölemenler'in Eyyubiler'e son vererek iktidarı ele geçirmeleri
- Nureddin Bey, Karaman'da beyliğin temellerini attı
- 1299: Osmanlı Devleti'nin kuruluşu
Orta Asya
- 1212: Fergana'da hüküm süren Karahanlılar'ın Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması
Güney Asya
- 1206: Türk kökenli kölemen komutanlar tarafından Delhi Sultanlığı'nın kuruluşu
- 1236: Delhi Sultanlığı'nın tüm kuzey Hindistan, Keşmir ve Bangladeş'e egemen olması
- 1290: Delhi Sultanlığı'nda yönetimi Türk kökenli Halaciler'in ele geçirmesi
Doğu Avrupa
1299: Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu
14. yüzyıl
Çağatay Hanlığı 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor.
- 1320-1424: Delhi'de Tuğluk Hanedanlığı
- 1346: Osmanlıların Avrupaya geçişi
- 1361: Edirne'nin Osmanlılar tarafından alınışı
- 1370: Timur'un iktidarı ele alması
- 1382: Toktamış'ın Altın Ordu'nun başına geçmesi ve Moskovayı ateşe vermesi
- 1389: Kosova: Osmanlıların Balkanlar'da egemenlik sağlaması
- 1389-1403: I. Bayezid hükümdarlığı
- 1398: Timur'un Hindistan seferi
15. yüzyıl
Ön Asya
- 1402: Timur ile I. Bayezid arasında Ankara Muharebesi
- 1406: Akkoyunlular ile Karakoyunluların tekrar tarih sahnesine çıkışı
- 1453: Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethi
- 1453-1504: Akkoyunlu devleti'nin altın çağı.
Orta Asya
- 1405: Timur'un ölümü
- 1405-1447: Şahruh'un Herat'a gelişi
- 1412-1460: 'ın Özbek gücünü kuruşu.
- 1447-1449: Uluğ Bey
- 1456: Kazak Hanlığı'nın kuruluşu
Güney Asya
- 1414-1517: İranileşmiş Türk Hanedanlığı Delhi Seyyidleri
Doğu Avrupa
- 1430: Kırım Hanlığı'nın kuruluşu
- 1445: Kazan Hanlığı'nın kuruluşu
- 1462-1505: Astrahan Hanlığı'nın kuruluşu
- 1473: Hüseyin Baykara: Timurlu Rönesansı
Yeni Çağ
16. yüzyıl
Doğu Avrupa
- 1502: Kırım Hanlığı'nın Altın Ordu Devleti'ni yıkması
- 1552: Rusya'nın Kazan Hanlığı'nı ilhakı
- 1556: Rusya'nın Astrahan Hanlığı'ın ilhakı
- 1557: Rusya'nın Nogay Hanlığı'nı ilhakı
- 1571: Kırım Hanlığı'nın Moskova'yı yakması
- 1580-1598: Rusya'nın Sibir Hanlığı'nı ortadan kaldırması
Orta Asya
- 1500: Muhammed Şeybani ve Maveraünnehir'de Özbekler
- 1510: Muhammed Şeybani'nin İsmail tarafından mağlup edilmesi
Ön Asya
- 1502: Şah İsmail'in İran'da Safevi Hanedanlığını kurması
- 1514: Çaldıran Muharebesi, Osmanlıların Doğu Anadolu'ya yerleşmesi
- 1516: Ridaniye Muharebesi, Osmanlıların Suriye ve Filistin'i Kölemen Devleti'nden alması
- 1517: Osmanlıların Hicaz'da egemenlik kurmaları
- 1534: Osmanlıların Irak'ı Safevilerden alması
- 1538: Osmanlıların Yemen'de egemenlik kurmaları
- 1546: Osmanlıların Basra Körfezi'ne çıkışı
- 1551: Osmanlı egemenliğinin Katar ve Umman'a ulaşması
- 1578: Osmanlıların Hazar Denizi'ne ulaşması
- 1590: Osmanlıların tüm Kafkasya ve Batı İran'ı almaları
Güney Asya
- 1526: Babür İmparatorluğu'nun kuruluşu
Afrika
- 1516: Cezayir'de Osmanlı idaresinin kuruluşu
- 1516-1517: Osmanlıların Kölemen Devleti'ni yıkması, Mısır'da Osmanlı egemenliği
- 1551: Libya'da Osmanlı egemenliğinin başlangıcı
- 1557: Osmanlıların Habeş Eyaleti'ni kurması
- 1574: Tunus'ta Osmanlı egemenliğinin başlangıcı
- 1577: Osmanlı egemenliğinin Fizan'a yayılması
- 1576-1580: Fas'ta Osmanlı nüfuzu
17. yüzyıl
Doğu Avrupa
- 1600: Sibir Hanlığının mağlup edilmesi.
- 1606: Osmanlı İmparatorluğunun zirveye ulaşmasını simgeleyen Zitvatorok Antlaşması
- 1683: Viyana'nın Osmanlılar tarafından kuşatılması.
- 1699: Karlofça Antlaşması. Osmanlıların gerilemeye başlaması.
Ön Asya
Orta Asya
- 1605: Rusya'nın Yenisey'i işgali
- 1615-1650: Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi
- 1620: Rusya'nın Yakut topraklarını ilhakı
- 1628: Dolganlar'ın Rusya egemenliğine girmesi
- 1628-1630: Doğu Moğollarına yenilen bir diğer Moğol kavmi Kalmukların Kazakistan'ı çiğneyerek Volga havalisine yerleşmesi
- 1634-1642: Rusya'nın Yakut isyanlarını bastırması
- 1639: Rusya'nın Büyük Okyanus'a ulaşması
- 1680: Moğol Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi, Çağatay Hanlığı'nın sonu
- 1680-1698: Kazak Hanlığı'nı istilası
Güney Asya
Afrika
18. yüzyıl
Doğu Avrupa
Ön Asya
- 1717-1730: Osmanlıların Lâle Devri
- 1736-1747: Nadir Şah akını
- 1794: İran'da Kacar Hanedanlığı'nın bir Türk tarafından kuruluşu.
Orta Asya
- 1709: Hokand Hanlığı'nın kuruluşu
- 1709-1718: -Kazak Hanlığı mücadelesi
- 1718: Kazak Hanlığı'nın üçe bölünmesi
- 1721: Rusya'nın Hakasya'yı ilhakı
- 1731: Kazak Hanlığı'nın küçük cüzünün Rus himayesine girmesi
- 1740-1747: Hive Hanlığı'nda İran egemenliği
- 1755-1759: Çin'de yönetimi ele geçiren Mançu Hanedanı'nın 'ın elindeki Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi
- 1755: 'a bağlı Tuva'nın Çin'de yönetimi ele geçiren Mançu Hanedanı'nın egemenliğine girmesi
- 1756: Rusya'nın Altay bölgesini ele geçirmesi
- 1785: Buhara Hanlığı'nda Mangıtların yönetimi ele geçirmesi
Güney Asya
Afrika
- 1705: Osmanlı Devleti'ne bağlı Tunus'ta Hüseyni Hanedanı
- 1798-1799: Napolyon Bonapart'ın Mısır seferi. Türk-Fransız mücadelesi.
19. yüzyıl
Doğu Avrupa
- 1829: Yunanistan'ın bağımsız olması
- 1878: Berlin Antlaşması, Sırbistan, Karadağ, Romanya'nın bağımsızlıklarını, Bulgaristan'ın özerkliğini kazanması
- 1881: Yunanistan'ın Tesalya'yı ilhakı
- 1881: Atatürk'ün doğumu
- 1885: Bulgaristan'ın 'yi ilhakı
Ön Asya
- 1813: Rusya'nın Dağıstan ve Azerbaycan'ı ilhakı
- 1827: Balkarlar'ın Rus egemenliğine girmesi
- 1828: Karaçaylar'ın Rus egemenliğine girmesi
- 1828: Rusya'nın Revan ve Nahçıvan'ı ilhakı
- 1829: Rusya'nın Ahıska'yı ilhakı
- 1839: Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Fermanı
- 1876: Osmanlı Devleti'nde ilk anayasa
- 1884: Resulzade'nin doğumu
Orta Asya
- 1820: Kazak Hanlığı'nın Büyük cüzünün Hokand Hanlığı'nın egemenliğine girmesi
- 1847: Kazak Hanlığı topraklarının tamamen Rusya'nın eline geçmesi
- 1851-1854: Hive Hanlığı'nın Ruslara yenilgisi
- 1864: Rusya'nın Batı Türkistan'a yönelik seferlerinin başlaması
- 1865: Doğu Türkistan'da 'nın kuruluşu
- 1866: Buhara Emirliği'nın Rus egemenliğine girmesi
- 1866: Bökeyhan'nın doğumu
- 1868: Hokand Hanlığı'nın Rus egemenliğine girmesi
- 1871: Rusların Balkaş Gölü civarını işgali
- 1873: Hive Hanlığı'nın Rus egemenliğine girmesi
- 1876: Rusya'nın Hokand Hanlığı'nı ilhakı
- 1877-1878: Çin'in 'nı ortadan kaldırması
- 1881-1884: Rusya'nın Türkmenistan'ı ilhakı
Güney Asya
- 1805: Babür Devleti'nin Maratha Konfederasyonu'nu yenen İngilizlerin himayesine girmesi
- 1857: İngilizlerin Babür Devleti'ni ortadan kaldırmaları, Hindistan'daki dokuz yüzyıllık Türk idaresinin/varlığının sonu
Afrika
- 1801-1815: ABD'nin Garp ocakları ile mücadelesi
- 1822: Sudan'ın Osmanlı idaresine girmesi
- 1830-1842: Fransa'nın Cezayir'i işgali
- 1831-1840: Osmanlı-Mısır mücadelesi, Mısır'ın özerklik kazanması
- 1869: Süveyş Kanalı'nın açılması
- 1881':Fransa'nın Cezayir'i işgali
- 1882: İngiltere'nin Mısır'ı işgali
- 1885: İtalya'nın Habeş Eyaleti'ni işgali
- 1885: Sudan'daki Türk yönetiminin sonu
- 1888: İngiltere'nin Somali'yi işgali, Afrika Boynuzu'nda Türk varlığının sonu
20. yüzyıl
- 1905: Cedidcilik hareketlerinin başlaması.
- 1910-1920: Kazakların ve Kırgızların Alaş Orda Hükûmeti
- 1911-1912: Trablusgarp'ın İtalya tarafından işgali
- 1912: Balkan savaşları
- 1915-1916: Çanakkale Savaşı
- 1915-1918: Osmanlı'da Ermeni Kırımı'ndaki olayları
- 1917: Türkistan'ın özerkliğini ilan etmesi
- 1918: Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Mütarekesi imzalandı.
- 1918: Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilanı
- 1919-1922: Türk Kurtuluş Savaşı gerçekleşti.
- 1919-1928: Sovyetler Birliği'ne karşı Basmacı Ayaklanması
- 1921-1944: Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti
- 1922: Türklerin Yunanlara karşı zaferi
- 1923: Türkiye'de cumhuriyetin ilanı
- 1932-1934: Çin'de Uygurların Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti
- 1937: Bökeyhan'nın ölümü
- 1938: Atatürk'ün ölümü
- 1939:
- 1955: Resulzade'nin ölümü
- 1944: Rus ordusunun yardımı ile kısa ömürlü bir Doğu Türkistan Cumhuriyeti ilan edilmesi
- 1955: Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Sincan'ın (Doğu Türkistan'ın) özerk bölge ilan edilmesi
- 1971: Avrupalıların Orta Asya'dan çekilmeye başlaması
- 1974: Türkiye'nin Kıbrıs çıkartması
- 1983: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi
- 1988: Azeri-Ermeni ihtilafının başlaması
- 1990: Sovyetlerin Bakü baskını
- 1991: SSCB'nin dağılması ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nun ortaya çıkması
- 1992: BDT Türk cumhuriyetlerinin BM'ye kabulü:
- 1992: 30 Ekim 1992'de Ankara'da ilk Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'nin yapılması.
- 1993: Azerbaycan'ın bir kısmının Ermeniler tarafından işgali.
- 1993: 1993 yılında, Türk Dili Konuşan Ülkelerin kültür ve sanat alanlarında işbirliğini sağlayan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi'nin Almatı'da kurulması.
- 1993: Kültürel, ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tüm Türk devlet ve toplulukları ile akraba toplulukların katıldığı ilk Türk Kurultayı'nın yapılması.
21. yüzyıl
- 2005: Kırgızistan'da Lale devrimi.
- 2005: Kazak lider Nursultan Nazarbayev'in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya'da ortak pazar kurulması teklifi.
- 2005: Özbekistan'da Andican olayları
- 2006: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi.
- 2007: Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi.
- 2008: 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması.
- 2009: Türk Keneşi kuruldu.
- 2020: Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ sorununu çözmesi.
- 2022: Ocak 2022'de Kazakistan'da iç karışıklıklar yaşandı.
Kitaplar
Türkçe kitaplar
- Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca Türkler Ansiklopedisi, Adana, 2002.
- İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ankara, 1983.
- Zeki. Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1970.
- Faruk Sümer, Oğuzlar, İstanbul, 1980.
- Bahaeddin Ögel, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, 1962.
- Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, İstanbul, 1978.
- Bahaeddin Ögel, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1981.
- Çeçen Anıl, Tarihte Türk Devletleri, İstanbul, 1986.
- O. Esad Arseven, Türk Sanat Tarihi, İstanbul, 1955.
- Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, İstanbul, 1977.
- Erol Güngör, Tarihte Türkler, İstanbul, 1989.
- Abdülkadir İnan, Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul, 1976.
- A. Nimet Kurat, Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.
- Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, İstanbul, 1986.
- Hüseyin Namık Orkun, Türk Tarihi, Ankara, 1946.
- Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi, İstanbul, 1978.
- Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, Ankara, 1971.
- Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara, 1946.
- İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi, İstanbul, 1972.
- İbrahim Kafesoğlu, Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara, 1956.
- M. Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1954.
- Çağatay Uluçay, İlk Müslüman Türk Devletleri, İstanbul, 1977.
- Faruk Sümer, Karakoyunlular, Ankara, 1984.
- A.N. Kurat, Peçenek Tarihi, İstanbul, 1937.
- B. Yenilmez, Yenilmez, Rize, 2002.
Yabancı kitaplar
- R. Grousset, L'Empire des steppes, Paris, 1960 (Türkçe çevirisi: Reşat Uzmen-Bozkır İmparatorluğu, 1996.)
- DE. Guignes, Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols, Paris, 1756.
- Jean-Paul Roux, Historie des Turcs, 1984.
- Jean-Paul Roux, Timur, 1994.
- Fayard Paris, Historie des Turcs, 1984.
- D.Sinor, Aspects of Altaic Civilization, 1963.
- M. Barthold, Turkestan down to the Mongol Invansıon, Londra, 1968.
- E. Berl, Historie de l'Europe d'Attila a Tamerlan, Paris, 1946.
- M.A. Czaplıcka, The Turks of Central Asia in History and at the Present Day, Oxford, 1918.
- W. Eberhard, Kultur und Siedlung der Randvölker China, 1942.
- L. Hambis, La Haute-Asie, Paris, 1953.
- Hammer-Purgstall, Von, Historie de l'Empire ottoman depuis son origine jusqu!a nos jours, Paris, 1835.
- H. H. Howorth, History of the Mongols, Londra, 1876.
- Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi - Pasifikten Akdenize 2000 Yıl, 2004
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi, İmaj Yayınevi, Ankara, 1996, , s.1.
- ^ a b Büyük Larousse, Türkler maddesi, İnterpress
- ^ Diamond, Jared. Tüfek, Mikrop ve Çelik. TÜBİTAK Yayınları.
- ^ Zekiyev, Mirfatih (Ağustos 2007). Türklerin ve Tatarların Kökeni. Selenge Yayınları. s. 143-178.
- ^ GÜN, Gültekin (2021). Bir Belgeselcinin Gözünden BÜYÜK TÜRK TARİHİ (1. Bölüm) Araştırma ve Konuları. academia edu. s. 4. 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- ^ https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/406763/yokAcikBilim_463550.pdf?sequence=-1 8 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çapan Fatma, (2013), Balkanlarda Türk-Bizans İlişkileri, Fırat Üniversitesi Doktora Tezi, s.13
- ^ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/260874 13 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Baykuzu, Tille Deniz (2011), Geç Dönem (IV.-V. YY.) Hun Devletleri Hakkında Çin Kaynakları, İstem Dergisi, s. 40.
- ^ "Geçmişten Günümüze Türk Tarihi". Story And History. 18 Aralık 2020. 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2012 Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Eylul 2011 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Turk tarihi gunumuzdeki Turk halklarinin ve yabanci halklarin arasinda Turk dilini konusmus olan Turk topluluklarinin ortak tarihidir Gokturklerden once var olmus Turk dili konusan topluluklar bazi tarihciler tarafindan Turk tabiri yerine On Turk tabiri ile anilirdi Selcuk Bey e ait oldugu dusunulen ve Iran da bulunan bir heykel kafasi New York Sanat muzesinde sergilenmektedir Hiung nulardan kalan altin bir kemer bagi MO 300 Turkler in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine cikmalarinin Hun Hiung nular veya Siongnular hukumdarligi ile olduguna dair iddialar vardir Baslangici hususunda tartismalar olsa da Turklerin tarihi dunya tarihinin onemli bir parcasidir Avrasya ve Kuzey Afrika da ortaya cikan her halkin tarihi uzaktan veya yakindan Turklerin hareketlerinden etkilenmistir Turkler dogu kulturlerini batiya ve bati kulturlerini doguya tasimakla da onemli bir rol oynamislardir Kendi dinleri Tengricilikten sonra benimsedikleri yabanci dinlerin cok kez oncusu ve savunucusu olmus ve yayilmalarini ve gelismelerini saglamislardir Mani dini Musevilik Budizm Ortodoks ve Nasturi Hristiyanligi Islam kaynak belirtilmeli Turk tarihinin baslangiciDunya uzerinde yasayan insan topluluklarinin milletlesme sureci onlarin avci toplayiciliktan ciftci cobanciliga gecmesi ile baslar Turkleri olusturacak insan topluluklarinin MO 6000 lerde koyun yetistiriciligine basladigi dusunulmektedir Bu tarih atli gocebe Turk kulturunun baslangici olarak kabul edilebilir Turklerin atalarinin MO 2500 ile MO 1700 yillari arasindaki Afanasiyevo kulturu ile ortaya ciktigi ve MO 1700 ile MO 1200 yillari arasindaki Andronovo kulturu ile devam ettigi savunulur Bu irkin savasci ve gocebe kulture sahip oldugu MO 1700 yillari sonrasinda kitleler halinde Altay Daglari ile Tanri Daglari arasindaki bolgeye yayildigi bilinmektedir Turkler tarihe yaklasik 4 000 yil once girmistir Fakat Turklerin tarihi MO VII yuzyildan hatta tam manasiyla MO III yuzyildan ilk Buyuk Turk Hakani Tuman Teoman Yabgu dan bilinmektedir Milattan Once 3 yuzyil MO 318 Buyuk Hun Devleti nin Hiung nu kurulusu ve Cin Hiung nu arasinda MO 240 Bozkir halklarina karsi Cin in duvar insasi Cin Seddi MO 209 Hiung nu lideri Teoman in olumu ve Mete nin Hiung nularin Hunlarin lideri olmasi MO 201 Kirgiz halkindan ilk kez soz edilmesi MO 201 Pe Teng Kusatmasi MO 2 yuzyil MO 187 Cin ve Hiung nu arasinda Baideng Muharebesi MO 177 MO 165 Yuecilerin Hiung nular tarafindan Kansu dan Baktriane ye surulmeleri ve oradaki Helen Kralligini ortadan kaldirmalari MO 177 MO 165 Hiung nularin Cin e akinlari MO 138 MO 126 Baktria da elciligi Cin Iran iliskileri MO 1 yuzyil MO 49 MO 36 Ci ci nin Talas a gocu Bati Hiung nu 1 yuzyil 48 Hiung nularin ikiye bolunmeleri Kuzey Hiung nu ve Guney Hiung nu 93 Hiung nularin Siyenpiler Sien pi tarafindan maglup edilmeleri 2 yuzyil Asagi Itil de Hazar denizi nin kuzeyi Hun varligi 3 yuzyil 216 Asya Hun Devleti Buyuk Hun Devleti yikildi 260 San si nin kuzeyinde Tabgaclar 4 yuzyil 304 351 Cin in kuzeyinde Hiung nu kralliklari Han Zhao Hou Zhao 388 392 Cin in kuzeyinde kralligi Wei 374 375 Avrupa Hunlarinin Don Nehri ni gecisi 386 409 Tabgaclar Kuzey Cin de Kuzey Vey 395 Kavimler Gocu 5 yuzyil 402 Rouran in kurulusu Yuan Yuan Avarlar 407 431 Cin in kuzeyinde Hiung nu kralligi Xia 422 Luoyang in Tabgaclar tarafindan alinisi 427 Romalilar ve Hunlarin ittifaki 434 Bizans ile Hunlar arasinda Margos Antlasmasi 440 Ak Hun Eftalit istilalarinin baslamasi 451 Attila Galya da bugun Fransa 452 Attila nin Roma seferi ve Papa I Leo ile gorusmesi 461 Sibirya cevresindeki Sabirler 480 Hazar denizi ile Tuna nehri arasinda On Bulgarlar 480 nda Sasaniler e Ak Hunlarin yardim etmesiOrta Cag Turkler6 nci yuzyil 531 578 nin Iranli Husrev tarafindan dikilmesi 534 Tabgaclarin Vey Hanedanligi dagilmasi 540 Ergenekon destaninda bahsedilen kaybolan Orta Asya Turklerinin yeniden ortaya cikisi 540 Iran in Sasani Krali IV Hurmuz I Husrev ile evlenen Hazar Prensesi bir annenin cocugu olarak dunyaya geldi 552 Tu kiulerin Turkutler Gokturkler Rouran egemenlige karsi ayaklanmasi Birinci Gokturk Kaganligi nin kurulusu 565 Ak Hunlarin Eftalitler Gokturkler tarafindan ortadan kaldirilmalari 567 Gokturk elcisi Maniakh Istemi Yabgu tarafindan Konstantinopolis e gonderildi 567 Avarlarin Kurulusu 568 Bizans elcisi Zemarchus un Gokturk Imparatorlugu na gonderilmesi 582 Birinci Gokturk Kaganliginin bolunmesi7 yuzyilOrta Asya 625 Toharistan Yabgulugu nun Kurulusu 630 Dogu Gokturk Kaganligi nin Cin egemenligine girmesi Bati Gokturk Kaganligi nin Cin etkisine girmesi 639 Gokturk prensi Kursad in Cin sarayinda ihtilal denemesi 659 Bati Gokturk Kaganligi nin Cin egemenligine girmesi 665 Turk Sahiler nin kurulusu 673 674 Araplarin Maveraunnehir e ulasmasi ve Buhara yi kusatmasi 674 Parali Turk askerlerinin Memlukler Arap ordularinda gorulmeye baslanmasi 681 Ikinci Gokturk Kaganligi nin kurulusu 699 Turgis Hanligi nin kurulusu bugunku Kirgizistan topraklarinda Dogu Avrupa 616 Avarlarin Istanbul u birinci kez kusatmasi 621 Avarlar in yonetimindeki Slavlarin ayaklanmasi Balkanlarin Slavlasmasinin hizlanmasi 626 Avarlarin Istanbul u ikinci kez kusatmasi ve agir kayiplar sonucunda gerilemeye baslamasi 626 627 Dogu Roma Imparatoru Herakleios un Hazarlar dan yardim istemesi Hazarlarin Sasaniler i yenerek Kafkasya yi isgali 630 Bati Gokturk Kaganligi na bagli Don Volga havzasinda yerlesik Hazarlarin bagimsiz olmasi Karadeniz in kuzeyinde ise Buyuk Bulgar Hanligi nin kurulmasi 651 652 Sasaniler i yikarak tum Iran i ele geciren Arap Imparatorlugu ile Hazarlarin savasi 678 Hazarlarin batiya dogru baskisiyla Buyuk Bulgar Hanligi nin bolunmesi 680 Balkanlara inen Bulgarlarin Birinci Bulgar Devleti nu kurmalari Bulgarlarin bolunmesi 8 yuzyilOrta Asya 705 715 Araplarin Maveraunnehir i almasi 720 735 Otuken de Orhun Anitlarinin dikilmesi 721 737 Turgislerin Araplara karsi saldirisi 744 Ikinci Gokturk Kaganligi nin ayaklanan Uygurlar Karluklar ve Basmiller tarafindan yikilmasi 745 Uygur Kaganligi nin kurulusu Kimeklerin bugunku Kazakistan da bagimsiz hanlik kurmalari 750 Arap Imparatorlugu nun basina Abbasilerin gecmesiyle Turk Arap iliskilerinin yumusamaya baslamasi 751 Cinlilerin Orta Asya ya girisi Araplarin Talas Muharebesi nde Karluklar in yardimiyla Cinlileri maglup etmesi Karluklarin Islamiyet e gecmeye baslamasi 762 Uygur Kaganligi nin Cin deki Tang hanedanina An Lu San ayaklanmasinin bastirilmasina yardimi 765 Uygur Hani Bogu nun Mani dinini benimsemesi 766 Turgis Hanligi nin Uygur Kaganligi na bagli Karluklar a yenilerek dagilmasi ozerk Karluk Hanligi nin kurulmasi Karluklardan kacarak Hazar ve Aral golleri civarina goceden Oguzlar in Oguz Yabgu Devleti nin temellerini atmalari 789 795 Uygur Kaganligi nda taht mucadeleleri ve gerilemeDogu Avrupa 705 Theodora II Justinianos un esi Hazar prensesi ve Bizans imparatoricesi 713 737 Hazar Arap Savasi Hazarlarin Kafkasya yi kaybi 716 Tuna Bulgar Hanligi nin Bizans Imparatorlugu ile ilk yazili anlasmasi ve vergi almaya baslamasi 717 718 Araplarin Istanbul Kusatmasi na karsi Bulgarlarin Bizans a yardimi 740 Hazarlarin Yahudiligi resmi din olarak kabulu 741 Cicek V Konstantinos un esi Hazar prensesi ve Bizans Imparatorlugu Imparatoricesi Bizans imparatoru IV Leon nun annesi 745 775 Bulgar Bizans mucadelesi 764 Hazarlarin Abbasiler i yenerek Kafkasya ve Iran in batisini istilasi 780 Itil Bulgar Hanligi nin kurulusu 792 sonrasi Bizans in Bulgarlara tekrar vergi vermeye baslamasi 795 Bardanes Turkos Imparator Nikephoros a karsi basarisiz bir isyan baslatan Hazar Ermeni kokenli Bizans generali 796 Macar ovasina sikismis Avar Kaganligi nin Franklar tarafindan isgali9 yuzyilHazar Hanligi gucunun zirvesindeykenOrta Asya 820 Uygurlarin Tibetlileri puskurtmesi 832 Uygur Kaganligi nin kargasaya suruklenmesi 840 Kirgizlarin saldirisi sonucu Uygur Kaganligi nin yikilmasi Kirgiz Kaganligi nin kurulmasi Uygurlarin guneybatiya kacmalari Kirgiz egemenligini tanimayan Karluklar in bagimsizliklarini ilan ederek Karahanli Devleti nin temelini atmalari 848 Guneybatiya goceden Uygurlarin Kansu Uygur Kralligi ni kurmalari 856 Guneybatiya goceden bir diger Uygur kolunun Karahoca Uygur Kralligi ni kurmasiDogu Avrupa 804 Franklarin darbeleri sonucunda dagilan Avar Kaganligi nin Tuna Bulgar Devleti tarafindan yikilmasi 811 814 Tuna Bulgar Devleti nin Bizans Imparatorlugu nu yenilgiye ugratmasi 860 Guneye inen Ruslar in Hazar Kaganligi nin aleyhine Kiev e ulasmalari 861 Sri Derya civarindaki Peceneklerin Oguzlar Kimekler ve Karluklar in baskisiyla Karadeniz in kuzeyine gocleri 864 865 Bulgar krali I Boris in hiristiyanligi kabul etmesi Tuna Bulgarlarinin tamamen slavlasarak Turk dunyasindan kopmalari 889 Karadeniz in kuzeyindeki Peceneklerin Hazarlar ve Kipcaklar in baskisiyla batiya ilerlemeleri 892 Batiya ilerleyen Pecenekler in Dinyeper boylarindaki Macarlar iKarpatlar in otesine goce zorlamalari Bizans Imparatorlugu ile ittifak kurmalariOn Asya ve Afrika 833 842 Halife Mutasim doneminde Turk kolemen askerlerin Abbasi sarayinda etkilerinin artmasi 836 Abbasilerin baskentinin Bagdat tan Turk kolemen garnizonunun bulundugu Samerra ya tasinmasi 868 Tolunogullari nin Abbasi halifesine bagli kalarak Misir Suriye Filistin ve Irak in kuzeyine egemenlikleri10 yuzyilOrta Asya 923 Cin in kuzeyinde Gokturk soyundan gelen Sato Turklerinin Hou Tang hanedanini kurmasi 924 Mogol Hitaylarin Kirgiz Devletini yikmasi Otuken de Turk egemenliginin bitmesi Kirgizlarin bugunku anayurtlarina gocu 934 Satuk Bugra Han in Islami kabul etmesiyle Karahanli Devleti nin Muslumanligi benimsemesi 979 Sato Turklerinin Kuzey Song Hanedani nin egemenligine girmesi Cin in kuzeyinde Turk varliginin erimesi 990 999 Karahanli Devleti nin Samanogullari ni yikmasi Maveraunnehir in 300 yil sonra yeniden Turk egemenligine girmesiDogu Avrupa 920 Rus Pecenek savasi 922 Ibn Fadlan in Islamiyeti kabul eden Idil Bulgar Hanligi ni elci olarak ziyareti 940 Hazarlar a karsi Rus Bizans ittifaki Hazarlar in Kirim i yitirmesi 943 Pecenekler in Bizans Imparatorlugu na karsi Ruslarla ittifak kurmasi 965 Oguz Yabgu Devleti nin Hazarlara karsi Ruslarla ittifak kurmasi 968 972 Pecenekler in Ruslara saldirilari 969 Hazar baskentinin Rus krali I Svyatoslav tarafindan alinisi Hazarlarin Kafkasya nin kuzeyine cekilmesi 985 Oguz Yabgu Devleti nin Volga Bulgar Devleti ne karsi Ruslarla ittifak kurmasi 986 Selcuklu Hanedaninin Oguz Yabgu Devleti nden koparak Kazakistan in guneyine yerlesmeleriOn Asya ve Afrika 905 Misir da Tolunogullari hanedanina Abbasiler tarafindan son verilmesi 935 Bir baska Turk kokenli haneden Aksitler in Misir da iktidari ele gecirmesi ve Suriye Filistin Hicaz ile Sudan in kuzeyine egemen olmasi 963 Gazne Devleti nin kurulmasi Turk egemenliginin Afganistan ve Pakistan a yayilmasi 969 Aksitler in egemenliginin Fatimi Devleti tarafindan sonlandirilmasi11 yuzyilOrta Asya 1036 Kansu Uygur Kralligi nin Mogol nin egemenligine girmesi 1042 Karahanli Devleti nin Dogu ve Bati olarak ikiye bolunmesi 1050 Kimek Hanligi nin Kipcaklarin istilasina ugrayarak yikilmasi 1089 Semerkant merkezli Bati Karahanli Devleti nin Selcuklu tabiyetine girmesi 1091 Kasgar merkezli Dogu Karahanli Devleti nin Selcuklu tabiyetine girmesi 1092 Buyuk Selcuklu Devleti nin ic karisikliklara suruklenmesi sonucu iki Karahanli devletinin tekrar bagimsiz olmasiDogu Avrupa 1016 Hazar Kaganligi nin Ruslar ve Bizans Imparatorlugu tarafindan ortadan kaldirilmasi 1037 Ruslar tarafindan maglup edilen Pecenekler in Romanya ya yerlesmeleri 1061 1068 Ruslar i maglup eden Kipcaklar in Karadeniz in kuzeyi ve Ukrayna yi ele gecirmesi 1091 Malazgirt Meydan Muharebesi nden sonra zor durumda bulunan Bizans Imparatorlugu na karsi saldiriya gecen Peceneklerin Enez civarinda Bizans Kipcak ittifakinca imha edilmesi 1093 Kipcaklar in Ruslar i kesin yenilgiye ugratmasiOn Asya 1038 Selcuklu Devleti nin Horasan da kurulmasi 1040 Dandanakan Muharabesi nde Selcuklu Hanedaninin Gaznelileri yenerek Iran a dogru yayilmalari 1048 Bizans Gurcu ittifakini Pasinler Muharebesi nde maglup eden Selcuklu Hanedaninin Dogun Anadolu ya girmesi 1055 Selcuklu Hanedaninin Bagdat i fethederek Abbasiler i egemenligi altina almasi 1056 Selcuklu prensesi Abbasi Halifesi Kaim Bi Emrillah ile evlendi 1063 Abbasi Halifesi Kaim Bi Emrillah in kizi Abbasi prensesi Seyyide Hatun Selcuklu Sultani Tugrul Bey ile evlendi 1064 Selcuklu Hanedaninin Ani Kalesini fethederek Ermeni Gurcu direnisini kirmasi 1071 Malazgirt Muharabesi nde Bizans Imparatorlugu nu yenen Selcuklu Hanedani Anadolu ya yayilmalari 1071 Selcuklu Sultani Alp Arslan in kizi Sifri Hatun Abbasi halifesi Muktedi ile evlendi 1072 Sivas ta Danismentliler Beyligi nin kurulusu Buyuk Selcuklulara bagli 1077 Baskenti Iznik olan Anadolu Selcuklu Devleti nin kurulusu Buyuk Selcuklulara bagli 1081 Caka Beyligi nin Ege kiyilarinda donanma insasi ile Turk Deniz Kuvvetleri nin kurulusu 1085 Suriye Selcuklu Devleti nin kurulusu 1087 Selcuklu prensesi Meliksah in kizi Mah Melek Hatun Abbasi halifesi Muktedi ile evlendi Bu evlilikten Abbasi ve Selcuklu Sehzadesi Cafer ibn Abdullah el Muktedi dunyaya geldi 1092 Sultan Meliksah in Hashasiler tarafindan oldurulmesi sonucu Buyuk Selcuklu Devleti nin ic karisikliklara suruklenmesi 1096 Birinci Hacli Seferi nin onculerinin Anadolu Selcuklu Devleti tarafindan Iznik te imhasi 1096 1099 Birinci Hacli Seferi sonucunda Iznik ve Bati Anadolu nun Bizans tarafindan geri alinmasi Suriye ve Filistin kiyilarinda Hacli devletciklerinin olusmasiGuney Asya 1001 1027 Gazne Devleti Hakani Gazneli Mahmud un Hindistan a seferleri Turk egemenliginin ve Islamiyetin Hindistan in kuzeyi ve Banglades e yayilmasi 1037 1059 Gazne Devleti nin Buyuk Selcuklu Devleti yle mucadelesi Horasan ve Iran in Selcuklularin egemenligine gecmesi 1059 Gazneliler ve Buyuk Selcuklular arasinda baris anlasmasi 1079 1080 Gazne Devleti nin Afganistan da guc kazanan Gurlular i maglup etmesi12 yuzyilOn Asya 1100 Danismendlilerin Antakya Prensligi ni Malatya da yenerek Haclilarin Guneydogu Anadolu ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmalari 1101 Anadolu Selcuklu Devleti ve Danismendlilerin Haclilar i Kastamonu ve Merzifon da maglup edisleri 1104 Buyuk Selcuklu Devleti nin Harran da Haclilar i yenerek Firat a ilerlemelerinin onunu kesmesi 1104 Sam da Boruogullari Atabeyliginin kurulusu 1105 1128 Suriye de Selcuklu Hanedani nin Haclilarla mucadelesi Sam ve Halep in Hacli kusatmalarina direnisi 1108 Meliksah in kizi Selcuklu prensesi Ismah Hatun Abbasi Halifesi Mustazhir ile evlendi 1124 Selcuklu prensesi Emire Hatun Abbasi Halifesi Mustersid ile evlendi 1127 Musul da Zengi Atabeyligi nin kurulusu 1127 1174 Zengiler in Haclilar la mucadelesi 1136 Azerbaycan Atabeyliginin kurulusu 1137 Muhammed Tapar in kizi Selcuklu prensesi Fatima Hatun Abbasi Halifesi Muktefi ile evlendi 1140 Muktefi nin kizi Abbasi prensesi Zubeyde Selcuklu Sultani Giyaseddin Mesud ile evlendi 1144 Zengiler in Urfa yi fethi 1144 Erbil de Beyteginliler Atabeyliginin kurulusu 1147 1149 Urfa nin dususu uzerine duzenlenen II Hacli seferinde Anadolu Selcuklu Devleti nin Eskisehir ve Ladik te Haclilar in Alman kolunu maglup etmeleri Zengiler in Haclilar in Sam Kusatmasini puskurtmeleri 1150 Zengiler in dort Hacli devletinden biri olan Urfa Kontlugu nu ortadan kaldirmalari 1154 Zengiler in Boruogullari Atabeyligini ortadan kaldirmalari 1158 Muktefi nin kizi Abbasi prensesi Kerman Hatun Irak Selcuklu Meliki II Muhammed ve ardindan baska bir Selcuklu Meliki Arslansah ile evlendi 1173 1178 Anadolu Selcuklu Devleti nin Danismendliler in tum topraklarini ele gecirerek Anadolu da tek guc haline gelmesi 1174 1183 Selahaddin Eyyubi nin Zengiin Suriye deki egemenligini sonlandirmasi 1176 Miryakefalon Savasi nda Bizanslilarin Anadolu Selcuklu Devleti tarafindan bozguna ugratilmasi Anadolu da Selcuklu egemenliginin kesinlesmesi 1186 II Kilic Arslan kizi Selcuklu prensesi Selcuk Hatun Abbasi Halifesi Nasir ile evlendi 1190 III Hacli Seferi nde Haclilar in Alman kolunun Konya yi istilasi Silifke de Alman Imparatorunun bogulmasi sonrasinda Alman ordusunun dagilmasi 1192 Selcuklu Sultani I Giyaseddin Keyhusrev Bizans soylularindan Manuel Komnenos Maurozomes in kizi Devlet Raziye Hatun ile evlendi Iran ve Orta Asya 1092 1118 Buyuk Selcuklu Devleti nde ic karisikliklar ve yari bagimsiz atabeyliklerin ortaya cikmasi 1132 Mogol Karahitaylar in Karahoca Uygur Kralligi ni ortadan kladirarak Turk topraklarina dogru ilerlemeye baslamalari 1134 Karahitaylar in Dogu Karahanlilar i yikmalari 1137 Karahitaylar in Bati Karahanlilar i yikmalari ve Orta Asya da hakim guc olmalari 1141 Katvan Muharebesi nde Karahitaylar a maglup olan Buyuk Selcuklu Devleti nin cokuse gecmesi 1154 1157 Oguzlarin isyani sonrasinda Buyuk Selcuklu Devleti nin dagilmasi Harezmsahlar Devleti nin bagimsiz olmasi 1182 1194 Harezmsahlar Devleti nin Iran Horasan ve Karahitaylar i yenerek Maveraunnehir i ele gecirmesi 1188 Buyuk Selcuklu Devleti nin ardillarindan Kirman Selcuklu Devleti nin Oguzlar tarafindan ortadan kaldirilmasi 1194 Buyuk Selcuklu Devleti nin ardillarindan Irak Selcuklu Devleti nin Harezmsahlar Devleti tarafindan ortadan kaldirilmasiGuney Asya 1117 Buyuk Selcuklu ordusunun Gazne ye girmesi ve Gazne Devleti ni vergiye baglamasi 1119 Gazne Devleti nin kuzey Hindistan daki egemenliginin pekismesi 1135 Buyuk Selcuklu ordusunun tekrar Gazne ye girmesi ve Gazne Devleti ni yeniden vergiye baglamasi 1148 1151 Gurlular in Gazne yi ele gecirerek buyuk yikim yapmalari 1152 Buyuk Selcuklularin Gazne yi Gurlular dan kurtarmasi 1157 1163 Buyuk Selcuklu Devleti nin dagilmasiyla Gazne ve Afganistan in tekrar Gurlular in eline gecmesi 1186 Baskenti Lahor olmak uzere Pencap a egemen olmaya devam eden Gazne Devleti nin Gurlular tarafindan yikilisiDogu Avrupa 1111 1116 Ruslar a yenilen Kipcak boylarinin Gurcistan a gocu ve Gurculer ile ittifaki 1123 Kipcaklar in destekledigi Gurculer in Buyuk Selcuklulari i Tiflis ten cikarmasi 1150 Kipcaklar in Dinyeper boylarinda yeniden guclenmeye baslamalari 1154 Ruslar i puskurten Kipcaklar in Harkov civarinda yeniden egemenliklerini kurmalari 1157 1174 Idil Bulgarlari nin Ruslarla mucadeleleri 1174 1185 Kipcaklar in Ruslar a karsi askeri basarilari Mogol Imparatorlugu nun yayilmasindan once son durum13 yuzyil13 yuzyilda Mogol Imparatorlugu nun yayilmasiOn Asya ve Ortadogu 1202 Anadolu Selcuklu Devleti nin Saltuklu Beyligi ni ortadan kaldirarak Dogu Anadolu ya genislemesi 1207 Antalya nin fethiyle Anadolu Selcuklu Devleti nin Akdeniz e acilmasi 1214 Sinop un fethiyle Anadolu Selcuklu Devleti nin Karadeniz e acilmasi 1228 Anadolu Selcuklu Devleti nin Menguclu Beyligi ni ortadan kaldirmasi 1230 Mogol istilasindan kacarak Anadolu ya ilerleyen Harezmsahlar in Yassi Cemen Muharebesi nde Anadolu Selcuklu Devleti tarafindan durdurulmasi 1239 Baba Ishak ayaklanmasi nin Anadolu Selcuklu Devleti ni gucten dusurmesi 1243 Kosedag Muharebesi nde Anadolu Selcuklu Devleti nin Mogollar karsisinda bozguna ugramasi 1250 Misir da Turk kokenli Kolemenler in Eyyubiler e son vererek iktidari ele gecirmeleri Nureddin Bey Karaman da beyligin temellerini atti 1299 Osmanli Devleti nin kurulusuOrta Asya 1212 Fergana da hukum suren Karahanlilar in Harezmsahlar Devleti tarafindan ortadan kaldirilmasiGuney Asya 1206 Turk kokenli kolemen komutanlar tarafindan Delhi Sultanligi nin kurulusu 1236 Delhi Sultanligi nin tum kuzey Hindistan Kesmir ve Banglades e egemen olmasi 1290 Delhi Sultanligi nda yonetimi Turk kokenli Halaciler in ele gecirmesiDogu Avrupa 1299 Osmanli Imparatorlugu nun kurulusuMogol Imparatorlugu nun bolunmesinden sonra Altin Ordu devleti Turklesiyor14 yuzyil Cagatay Hanligi 1350 yilindan itibaren tamamen Turklesmis oluyor 1320 1424 Delhi de Tugluk Hanedanligi 1346 Osmanlilarin Avrupaya gecisi 1361 Edirne nin Osmanlilar tarafindan alinisi 1370 Timur un iktidari ele almasi 1382 Toktamis in Altin Ordu nun basina gecmesi ve Moskovayi atese vermesi 1389 Kosova Osmanlilarin Balkanlar da egemenlik saglamasi 1389 1403 I Bayezid hukumdarligi 1398 Timur un Hindistan seferi 15 yuzyil On Asya 1402 Timur ile I Bayezid arasinda Ankara Muharebesi 1406 Akkoyunlular ile Karakoyunlularin tekrar tarih sahnesine cikisi 1453 Fatih Sultan Mehmed in Istanbul u fethi 1453 1504 Akkoyunlu devleti nin altin cagi Orta Asya 1405 Timur un olumu 1405 1447 Sahruh un Herat a gelisi 1412 1460 in Ozbek gucunu kurusu 1447 1449 Ulug Bey 1456 Kazak Hanligi nin kurulusuGuney Asya 1414 1517 Iranilesmis Turk Hanedanligi Delhi SeyyidleriDogu Avrupa 1430 Kirim Hanligi nin kurulusu 1445 Kazan Hanligi nin kurulusu 1462 1505 Astrahan Hanligi nin kurulusu 1473 Huseyin Baykara Timurlu RonesansiYeni Cag16 yuzyil Dogu Avrupa 1502 Kirim Hanligi nin Altin Ordu Devleti ni yikmasi 1552 Rusya nin Kazan Hanligi ni ilhaki 1556 Rusya nin Astrahan Hanligi in ilhaki 1557 Rusya nin Nogay Hanligi ni ilhaki 1571 Kirim Hanligi nin Moskova yi yakmasi 1580 1598 Rusya nin Sibir Hanligi ni ortadan kaldirmasiOrta Asya 1500 Muhammed Seybani ve Maveraunnehir de Ozbekler 1510 Muhammed Seybani nin Ismail tarafindan maglup edilmesiOn Asya 1502 Sah Ismail in Iran da Safevi Hanedanligini kurmasi 1514 Caldiran Muharebesi Osmanlilarin Dogu Anadolu ya yerlesmesi 1516 Ridaniye Muharebesi Osmanlilarin Suriye ve Filistin i Kolemen Devleti nden almasi 1517 Osmanlilarin Hicaz da egemenlik kurmalari 1534 Osmanlilarin Irak i Safevilerden almasi 1538 Osmanlilarin Yemen de egemenlik kurmalari 1546 Osmanlilarin Basra Korfezi ne cikisi 1551 Osmanli egemenliginin Katar ve Umman a ulasmasi 1578 Osmanlilarin Hazar Denizi ne ulasmasi 1590 Osmanlilarin tum Kafkasya ve Bati Iran i almalariGuney Asya 1526 Babur Imparatorlugu nun kurulusuAfrika 1516 Cezayir de Osmanli idaresinin kurulusu 1516 1517 Osmanlilarin Kolemen Devleti ni yikmasi Misir da Osmanli egemenligi 1551 Libya da Osmanli egemenliginin baslangici 1557 Osmanlilarin Habes Eyaleti ni kurmasi 1574 Tunus ta Osmanli egemenliginin baslangici 1577 Osmanli egemenliginin Fizan a yayilmasi 1576 1580 Fas ta Osmanli nufuzu17 yuzyil Dogu Avrupa 1600 Sibir Hanliginin maglup edilmesi 1606 Osmanli Imparatorlugunun zirveye ulasmasini simgeleyen Zitvatorok Antlasmasi 1683 Viyana nin Osmanlilar tarafindan kusatilmasi 1699 Karlofca Antlasmasi Osmanlilarin gerilemeye baslamasi On Asya Orta Asya 1605 Rusya nin Yenisey i isgali 1615 1650 Kirgizlarin Ruslara karsi mucadelesi 1620 Rusya nin Yakut topraklarini ilhaki 1628 Dolganlar in Rusya egemenligine girmesi 1628 1630 Dogu Mogollarina yenilen bir diger Mogol kavmi Kalmuklarin Kazakistan i cigneyerek Volga havalisine yerlesmesi 1634 1642 Rusya nin Yakut isyanlarini bastirmasi 1639 Rusya nin Buyuk Okyanus a ulasmasi 1680 Mogol Dogu Turkistan i ele gecirmesi Cagatay Hanligi nin sonu 1680 1698 Kazak Hanligi ni istilasiGuney Asya 1628 1658 Hindistan imparatoru Sah Cihan 1658 1707 Hindistan imparatoru Evrengzeb Afrika 18 yuzyil Dogu Avrupa 1742 1775 Rusya da Tatar ayaklanmasi 1783 Kirim in Ruslar tarafindan ilhaki On Asya 1717 1730 Osmanlilarin Lale Devri 1736 1747 Nadir Sah akini 1794 Iran da Kacar Hanedanligi nin bir Turk tarafindan kurulusu Orta Asya 1709 Hokand Hanligi nin kurulusu 1709 1718 Kazak Hanligi mucadelesi 1718 Kazak Hanligi nin uce bolunmesi 1721 Rusya nin Hakasya yi ilhaki 1731 Kazak Hanligi nin kucuk cuzunun Rus himayesine girmesi 1740 1747 Hive Hanligi nda Iran egemenligi 1755 1759 Cin de yonetimi ele geciren Mancu Hanedani nin in elindeki Dogu Turkistan i ele gecirmesi 1755 a bagli Tuva nin Cin de yonetimi ele geciren Mancu Hanedani nin egemenligine girmesi 1756 Rusya nin Altay bolgesini ele gecirmesi 1785 Buhara Hanligi nda Mangitlarin yonetimi ele gecirmesiGuney Asya Afrika 1705 Osmanli Devleti ne bagli Tunus ta Huseyni Hanedani 1798 1799 Napolyon Bonapart in Misir seferi Turk Fransiz mucadelesi 19 yuzyil Dogu Avrupa 1829 Yunanistan in bagimsiz olmasi 1878 Berlin Antlasmasi Sirbistan Karadag Romanya nin bagimsizliklarini Bulgaristan in ozerkligini kazanmasi 1881 Yunanistan in Tesalya yi ilhaki 1881 Ataturk un dogumu 1885 Bulgaristan in yi ilhakiOn Asya 1813 Rusya nin Dagistan ve Azerbaycan i ilhaki 1827 Balkarlar in Rus egemenligine girmesi 1828 Karacaylar in Rus egemenligine girmesi 1828 Rusya nin Revan ve Nahcivan i ilhaki 1829 Rusya nin Ahiska yi ilhaki 1839 Osmanli Devleti nde Tanzimat Fermani 1876 Osmanli Devleti nde ilk anayasa 1884 Resulzade nin dogumuOrta Asya 1820 Kazak Hanligi nin Buyuk cuzunun Hokand Hanligi nin egemenligine girmesi 1847 Kazak Hanligi topraklarinin tamamen Rusya nin eline gecmesi 1851 1854 Hive Hanligi nin Ruslara yenilgisi 1864 Rusya nin Bati Turkistan a yonelik seferlerinin baslamasi 1865 Dogu Turkistan da nin kurulusu 1866 Buhara Emirligi nin Rus egemenligine girmesi 1866 Bokeyhan nin dogumu 1868 Hokand Hanligi nin Rus egemenligine girmesi 1871 Ruslarin Balkas Golu civarini isgali 1873 Hive Hanligi nin Rus egemenligine girmesi 1876 Rusya nin Hokand Hanligi ni ilhaki 1877 1878 Cin in ni ortadan kaldirmasi 1881 1884 Rusya nin Turkmenistan i ilhakiGuney Asya 1805 Babur Devleti nin Maratha Konfederasyonu nu yenen Ingilizlerin himayesine girmesi 1857 Ingilizlerin Babur Devleti ni ortadan kaldirmalari Hindistan daki dokuz yuzyillik Turk idaresinin varliginin sonuAfrika 1801 1815 ABD nin Garp ocaklari ile mucadelesi 1822 Sudan in Osmanli idaresine girmesi 1830 1842 Fransa nin Cezayir i isgali 1831 1840 Osmanli Misir mucadelesi Misir in ozerklik kazanmasi 1869 Suveys Kanali nin acilmasi 1881 Fransa nin Cezayir i isgali 1882 Ingiltere nin Misir i isgali 1885 Italya nin Habes Eyaleti ni isgali 1885 Sudan daki Turk yonetiminin sonu 1888 Ingiltere nin Somali yi isgali Afrika Boynuzu nda Turk varliginin sonu20 yuzyil Anadolu Turkleri 60 yil kadar bir zaman icin tek uzun omurlu bagimsiz bir devlete sahip Turk toplulugu olarak kalmistir 1905 Cedidcilik hareketlerinin baslamasi 1910 1920 Kazaklarin ve Kirgizlarin Alas Orda Hukumeti 1911 1912 Trablusgarp in Italya tarafindan isgali 1912 Balkan savaslari 1915 1916 Canakkale Savasi 1915 1918 Osmanli da Ermeni Kirimi ndaki olaylari 1917 Turkistan in ozerkligini ilan etmesi 1918 Turkiye ile Itilaf Devletleri arasinda Mondros Mutarekesi imzalandi 1918 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin ilani 1919 1922 Turk Kurtulus Savasi gerceklesti 1919 1928 Sovyetler Birligi ne karsi Basmaci Ayaklanmasi 1921 1944 Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti 1922 Turklerin Yunanlara karsi zaferi 1923 Turkiye de cumhuriyetin ilani 1932 1934 Cin de Uygurlarin Dogu Turkistan Islam Cumhuriyeti 1937 Bokeyhan nin olumu 1938 Ataturk un olumu 1939 1955 Resulzade nin olumu 1944 Rus ordusunun yardimi ile kisa omurlu bir Dogu Turkistan Cumhuriyeti ilan edilmesi 1955 Sincan Uygur Ozerk Bolgesi Sincan in Dogu Turkistan in ozerk bolge ilan edilmesi 1971 Avrupalilarin Orta Asya dan cekilmeye baslamasi 1974 Turkiye nin Kibris cikartmasi 1983 Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nin bagimsizligini ilan etmesi 1988 Azeri Ermeni ihtilafinin baslamasi 1990 Sovyetlerin Baku baskini 1991 SSCB nin dagilmasi ve Bagimsiz Devletler Toplulugu nun ortaya cikmasi 1992 BDT Turk cumhuriyetlerinin BM ye kabulu Kazakistan Ozbekistan Azerbaycan Turkmenistan Kirgizistan 1992 30 Ekim 1992 de Ankara da ilk Turk Dili Konusan Ulkeler Zirvesi nin yapilmasi 1993 Azerbaycan in bir kisminin Ermeniler tarafindan isgali 1993 1993 yilinda Turk Dili Konusan Ulkelerin kultur ve sanat alanlarinda isbirligini saglayan Turk Kultur ve Sanatlari Ortak Yonetimi nin Almati da kurulmasi 1993 Kulturel ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tum Turk devlet ve topluluklari ile akraba topluluklarin katildigi ilk Turk Kurultayi nin yapilmasi 21 yuzyil 2005 Kirgizistan da Lale devrimi 2005 Kazak lider Nursultan Nazarbayev in yaptigi ulusa seslenis konusmasinda Orta Asya da ortak pazar kurulmasi teklifi 2005 Ozbekistan da Andican olaylari 2006 Baku Tiflis Ceyhan boru hattinin hizmete girmesi 2007 Hazar denizinin statusunun belirlenmesi icin kiyidas ulkelerin ilk defa bir araya gelmesi 2008 21 Kasim 2008 tarihinde Turkiye Azerbaycan Kazakistan ve Kirgizistan arasinda Turk Dili Konusan Ulkeler Parlamenter Asamblesi kurulmasi 2009 Turk Kenesi kuruldu 2020 Azerbaycan in Daglik Karabag sorununu cozmesi 2022 Ocak 2022 de Kazakistan da ic karisikliklar yasandi KitaplarKanuni Sultan Suleyman in Nahcivan a yuruyusunu gosteren bir minyatur Turkce kitaplar Hasan Celal Guzel Kemal Cicek Salim Koca Turkler Ansiklopedisi Adana 2002 Ibrahim Kafesoglu Turk Milli Kulturu Ankara 1983 Zeki Velidi Togan Umumi Turk Tarihine Giris Istanbul 1970 Faruk Sumer Oguzlar Istanbul 1980 Bahaeddin Ogel Islamiyetten Once Turk Kultur Tarihi Ankara 1962 Bahaeddin Ogel Turk Kultur Tarihine Giris Istanbul 1978 Bahaeddin Ogel Buyuk Hun Imparatorlugu Tarihi Ankara 1981 Cecen Anil Tarihte Turk Devletleri Istanbul 1986 O Esad Arseven Turk Sanat Tarihi Istanbul 1955 Muharrem Ergin Orhun Abideleri Istanbul 1977 Erol Gungor Tarihte Turkler Istanbul 1989 Abdulkadir Inan Eski Turk Dini Tarihi Istanbul 1976 A Nimet Kurat Karadeniz Kuzeyindeki Turk Kavimleri ve Devletleri Ankara 1972 Huseyin Namik Orkun Eski Turk Yazitlari Istanbul 1986 Huseyin Namik Orkun Turk Tarihi Ankara 1946 Osman Turan Turk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi Istanbul 1978 Bahaeddin Ogel Turk Mitolojisi Ankara 1971 Yusuf Hikmet Bayur Hindistan Tarihi Ankara 1946 Ibrahim Kafesoglu Selcuklu Tarihi Istanbul 1972 Ibrahim Kafesoglu Harzemsahlar Devleti Tarihi Ankara 1956 M Altay Koymen Buyuk Selcuklu Imparatorlugu Tarihi Ankara 1954 Cagatay Ulucay Ilk Musluman Turk Devletleri Istanbul 1977 Faruk Sumer Karakoyunlular Ankara 1984 A N Kurat Pecenek Tarihi Istanbul 1937 B Yenilmez Yenilmez Rize 2002 Yabanci kitaplar R Grousset L Empire des steppes Paris 1960 Turkce cevirisi Resat Uzmen Bozkir Imparatorlugu 1996 DE Guignes Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols Paris 1756 Jean Paul Roux Historie des Turcs 1984 Jean Paul Roux Timur 1994 Fayard Paris Historie des Turcs 1984 D Sinor Aspects of Altaic Civilization 1963 M Barthold Turkestan down to the Mongol Invansion Londra 1968 E Berl Historie de l Europe d Attila a Tamerlan Paris 1946 M A Czaplicka The Turks of Central Asia in History and at the Present Day Oxford 1918 W Eberhard Kultur und Siedlung der Randvolker China 1942 L Hambis La Haute Asie Paris 1953 Hammer Purgstall Von Historie de l Empire ottoman depuis son origine jusqu a nos jours Paris 1835 H H Howorth History of the Mongols Londra 1876 Jean Paul Roux Turklerin Tarihi Pasifikten Akdenize 2000 Yil 2004Ayrica bakinizOn Turkler Tarihteki Turk devletleri Turk Kurtulus Savasi Anadolu tarihiKaynakca Sina Aksin Ana Cizgileriyle Turkiye nin Yakin Tarihi Imaj Yayinevi Ankara 1996 ISBN 975 7852 18 X s 1 a b Buyuk Larousse Turkler maddesi Interpress Diamond Jared Tufek Mikrop ve Celik TUBITAK Yayinlari Zekiyev Mirfatih Agustos 2007 Turklerin ve Tatarlarin Kokeni Selenge Yayinlari s 143 178 GUN Gultekin 2021 Bir Belgeselcinin Gozunden BUYUK TURK TARIHI 1 Bolum Arastirma ve Konulari academia edu s 4 17 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2021 https acikbilim yok gov tr bitstream handle 20 500 12812 406763 yokAcikBilim 463550 pdf sequence 1 8 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Capan Fatma 2013 Balkanlarda Turk Bizans Iliskileri Firat Universitesi Doktora Tezi s 13 https dergipark org tr tr download article file 260874 13 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Baykuzu Tille Deniz 2011 Gec Donem IV V YY Hun Devletleri Hakkinda Cin Kaynaklari Istem Dergisi s 40 Gecmisten Gunumuze Turk Tarihi Story And History 18 Aralik 2020 1 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2020