Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.
Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.
Büyük dil aileleri
Dil sayısına göre
Ethnologue 22 (2019), dünyada bilinen 7.111 dilin en az %1'ini içeren aşağıdaki ailelerin listesi:
- Nijer-Kongo (1.542 dil) (% 21.7)
- Avustronezya (1.257 dil) (% 17.7)
- Trans–Yeni Gine (482 dil) (% 6,8)
- Çin-Tibet (455 dil) (% 6,4)
- Hint-Avrupa (448 dil) (% 6,3)
- [şüpheli] (381 dil) (% 5,4)
- Afro-Asya (377 dil) (% 5,3)
- Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil) (% 2,9)
- Oto-Mange (178 dil) (% 2,5)
- Avustroasya (167 dil) (% 2.3)
- Tay–Kaday (91 dil) (% 1.3)
- Dravid (86 dil) (% 1,2)
- Tupi (76 dil) (% 1,1)
Glottolog 4.0 (2019), 8.494 dil arasında en büyük aileler olarak aşağıdakileri listeler:
- Atlantik-Kongo (1.432 dil)
- Avustronezya (1.275 dil)
- Hint-Avrupa (588 dil)
- Çin-Tibet (494 dil)
- Afro-Asya (373 dil)
- Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil)
- Pama–Nyungan (248 dil)
- Oto-Mange (180 dil)
- Avustroasya (159 dil)
- Tay–Kaday (94 dil)
- Dravid (81 dil)
- (78 dil)
- (75 dil)
- Tupi (71 dil)
Dil sayıları, neye göre diyalekt olarak kabul edildiğine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir; örneğin Oto-Mange'ye ait saadece 27 tane dilin olduğunu belirtmekte, Ethnologue ve Glottolog'da ailede hangi dillerin yer aldığı konusunda aynı fikirde değiller.
Başlıca dil grupları
Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.
Moğolca (), Buryatça, Kalmukça.
Asya'daki en büyük dil ailesidir.
- Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, , , , Kantonca, Hakka lehçesi
- Tibet-Birman dilleri:
- : , .
Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)
- Na-Dene dilleri
- Tlingitçe
- :
- Eyakça
- Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
- Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, , , ,
Brahui, , Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu
- Berber dilleri: , , , , Tuareg ()
- : Hausaca
- : Somalice, Afarca, , ,
- : Eski Mısır dili, Kıptî dili.
- Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (), , – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.
- Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
- Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
- Baltık-Slav dilleri
- Cermen dilleri:
- Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
- Helenik diller: Yunanca
- Hint–İran dilleri
- İtalik diller
- Latin dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
- Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde).
- Tohar dilleri
Kafkas dilleri (bölgesel grup)
Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)
- Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, , Rutulca, .
- Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
- Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça
Güney Kafkas dilleri (genetik grup)
Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca
, , , Taino
,
, , , Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe
Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)
- : , , , , ,
- : , Sara
- Çinantek dilleri
- , , , , , ,
Paleosibirya dilleri (bölgesel grup)
,
İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri
Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca,
- :
- Tay dilleri: Tayca, Laoca
, Evenki, , , .
- Ogur grubu: Çuvaşça.
- Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca .
- Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, , Osmanlı Türkçesi.
- Karluk grubu : Özbekçe, Uygurca.
- Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca.
- : Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir.
, , , Komançice, Nahuatl, , Papago, , Tarahumara, , Ute,
,
İşaret dilleri
İşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991). Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir.
Aile adı | Bölge | Dil sayısı |
---|---|---|
Avrupa, Amerikalar, Frankofon Afrika, Asya'nın bazı bölgeleri | 50> | |
Britanya, Avustralya, Yeni Zelanda, | 4-10 | |
Arap devletlerinin büyük bir kısmı | 6-10 | |
, Kore, | 3 | |
Almanya, , | 3 | |
, , | 3 |
Kaynakça
- ^ Wittmann, Henri (1991). "Classification linguistique des langues signées non vocalement" (PDF). Revue québécoise de linguistique théorique et appliquée (Fransızca). 10 (1): 215-288. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
Literatür
- Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23
Dış bağlantılar
- İngilizce wikipedia - Language family 1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dil ailesi birbiriyle ayni kokten gelen akraba dil topluluguna verilen ad Yani ayni dil ailesine mensup dillerin ayni kokenden belki de ayni ilkel dilden turedigi kabul edilir Cogu dilin yazili tarihi cok kisa oldugu icin cok az dilin kesin kokeni bilinmektedir Dil ailelerinin belirlenmesi uzun bilimsel calismalar sonucunda mumkun olmustur Afro Asya dilleri Berberi dilleri Zenet Kabiliya Sloh Savya Tuareg Cad dilleri Hausaca Kusitik Diller Somalice Afarca Bece Oromca Sidamo Sami dilleri Arapca Ibranice Aramice Habesce Tigrece Tigrina Suryanice Buyeo Korece Japonca Dravidian languages Austronesian languages Altay dilleri Mogol dilleri Mogolca Buryatca Kalmukca Tunguz dilleri Even Evenki Golde Oroc Lamut Turk dilleri Turkce Azerice Turkmence Kazakca Kirgizca Karakalpakca Nogayca Karacayca Baskirca Kumukca Ozbekce Uygurca Salarca Yakutca Cuvasca Austro Asiatic languages Kafkas Dilleri Eskimo Aleut dilleri Hint Avrupa Dil Ailesi Arnavutca Ermenice Baltik dilleri Letonca Litvanca Kelt dilleri Bretonca Galce Irlandaca Iskoc dili Kernevekce Cermen dilleri Ingilizce Almanca Yidis Felemenkce Afrikaans Flamanca Frizce Luksemburgca Yunanca Hint Iran dilleri Sanskritce Bengalce Cingenece Hintce Urduca Nepali Gucaratca Racastanca Biharca Paharca Konkanca Oriya Sinhala Assamca Kesmirce Sindce Pencapca Iran Grubu Farsca Kurtce Osetce Zazaca Talisca Tatca Beluci Pastu Mazanderani Gilaki Latin dilleri Fransizca Ispanyolca Italyanca Portekizce Galicyaca Rumence Katalanca Provensal Ladino Retoromansca Latince Slav dilleri Rusca Ukraynaca Beyaz Rusca Sirpca Hirvatca Bosnakca Lehce Bulgarca Makedonca Slovence Slovakca Cekce Khoisan dilleri Nijer Kongo dilleri Nil Sahra dilleri Paleosibirya dilleri Cin Tibet dilleri Cin dilleri Mandarin Wu lehcesi Fucien Min lehcesi Amoy lehcesi Kantonca Hakka lehcesi Tibet Birman dilleri Tibetce Dzongka Birmanca Lolo Moso San Karence Tay Kaday dilleri Tayca Karatay Laoca Cuang Cam Ural dilleri Fince Laponca Estonca Mari dili Ceremisce Komice Karelce Macarca Khansi dili Mansice Samoyet Nenetce Baskca Dil aileleri agac semasi olarak gosterildikleri icin kendilerine dil agaci da denir Bu sebeple alt bolumlerine de dil kollari denir Bazi diller bulunduklari aile icindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmis olabilirler Ornegin Yunanca Hint Avrupa Dil Ailesi icerisinde soyutlanmis bir dildir Bazi dillerin ise bilinen hicbir yasayan akrabasi bulunmamaktadir ve bu yuzden butun dunya dilleri icinde soyutlanmislardir Ornegin Baskca tamamen soyutlanmis bir dildir Buyuk dil aileleriDil sayisina gore Ethnologue 22 2019 dunyada bilinen 7 111 dilin en az 1 ini iceren asagidaki ailelerin listesi Nijer Kongo 1 542 dil 21 7 Avustronezya 1 257 dil 17 7 Trans Yeni Gine 482 dil 6 8 Cin Tibet 455 dil 6 4 Hint Avrupa 448 dil 6 3 supheli 381 dil 5 4 Afro Asya 377 dil 5 3 Nil Sahra supheli 206 dil 2 9 Oto Mange 178 dil 2 5 Avustroasya 167 dil 2 3 Tay Kaday 91 dil 1 3 Dravid 86 dil 1 2 Tupi 76 dil 1 1 Glottolog 4 0 2019 8 494 dil arasinda en buyuk aileler olarak asagidakileri listeler Atlantik Kongo 1 432 dil Avustronezya 1 275 dil Hint Avrupa 588 dil Cin Tibet 494 dil Afro Asya 373 dil Nukleer Trans Yeni Gine 314 dil Pama Nyungan 248 dil Oto Mange 180 dil Avustroasya 159 dil Tay Kaday 94 dil Dravid 81 dil 78 dil 75 dil Tupi 71 dil Dil sayilari neye gore diyalekt olarak kabul edildigine bagli olarak onemli olcude degisebilir ornegin Oto Mange ye ait saadece 27 tane dilin oldugunu belirtmekte Ethnologue ve Glottolog da ailede hangi dillerin yer aldigi konusunda ayni fikirde degiller Dunya da dil aileleriDunya da Dil AileleriBaslica dil gruplariAlgonkin dilleri Karaayakca Sayence Meskvakice Mikmak Krice Arapahoca Atsinaca Savnice Bu ailedeki dillerde koken birligi az yapi birligi coktur Bu dil ailesinde tum diller eklemeli dillerdir Bu dil ailesinde unlu uyumu ortak ozellik tasimaktadir Mogol dilleri Mogolca Buryatca Kalmukca Avustroasya dilleri Kmerce Vietnamca Santali Avustronezya dilleri Malaya Polinezya dilleri Ilokano Sebuanca Varayca Filipince Tagalogca Tausugca tartismali Malayca Malezyaca Endonezce Sundaca Balice Cavaca Tetum Malgasca Camorro Okyanusya dilleri Fijice Mikronezya dilleri Nauruca Kiribatice Polinezya dilleri Maori Havaice Tahitice Samoaca Tongaca Rapa NuiAymara dilleri AymaracaCin Tibet dilleri Asya daki en buyuk dil ailesidir Sinik Cin dilleri Mandarin Kantonca Hakka lehcesi Tibet Birman dilleri Tibetce Dzongka Birmanca San Tay Kaday dilleri Tayca Laoca Dene Yenisey dilleri kesin degil Na Dene dilleri Tlingitce Eyakca Atabask dilleri Ahtnaca Denaginaca Deginakca Holikacukca Koyukonca Kuskokvimce Asagi Tananaca Tanakrosca Yukari Tananaca Kuzey Tuconcasi Guney Tuconcasi Gucince Hanca Tagisce Tahltanca Kaskaca Danezaca Sekanice Denetaca Satuca Tlinconca Denesulinece Tsetsautca Tsutinaca Nadoten Vetsuvetence Dakelce Cilkotince Nikolaca Hupaca Ova Apacicesi Hikarilaca Lipanca Meskalero Cirikavaca Bati Apacicesi Navahoca Yenisey dilleri Ketce Yugca Dravid dilleri Brahui Kannada Malayalam Tamilce Telugu Eskimo Aleut dilleri Aleut dilleri Aleutca Eskimo dilleri Yupik dilleri Sibirya Yupikcesi Yupikce Cupikce Nunivak Cupikcesi Supikce Inuit dilleri Inyupikce Bati Kanada Inuitcesi Dogu Kanada Inuitcesi Gronland Inuitcesi Gronlandca Berber dilleri Tuareg Hausaca Somalice Afarca Eski Misir dili Kipti dili Sami dilleri Arapca Ibranice Aramice Habesce olu diller olan Akadca Babilce Asurca Suryanice Hint Avrupa dilleri Anadolu dilleri Hitit dili Lidya dili Likya dili Luvi dili Bu diller artik kullanilmayan olu dillerdir Arnavut dilleri Arnavutca Geg Baltik Slav dilleri Slav dilleri Dogu Slav dilleri Rusca Ukraynaca Beyaz Rusca Bati Slav dilleri Lehce Slovakca Cekce Guney Slav dilleri Sirpca Hirvatca Bosnakca Bulgarca Makedonca Slovence Baltik dilleri Prusca olu Litvanyaca Letonca Cermen dilleri Bati Cermen grubu Ingilizce Almanca Yidis Felemenkce Afrikaans Flamanca Frizce Luksemburgca Kuzey Cermen grubu Isvecce Norvecce Danca Izlandaca Faroece Dogu Cermen grubu Gotca Ermenice Dogu Ermenicesi Bati Ermenicesi Helenik diller Yunanca Hint Iran dilleri Hint Aryan dilleri Sanskritce Bengalce Pastu Cingenece Hindustani Hintce Urduca Nepalce Gucaratca Konkani Oriya Seylanca Assamca Kesmirce Sindce Pencapca Irani diller Farsca Kurtce Iskitce Osetce Zazaca Belucca Mazenderanca Gilanca Italik diller Latin dilleri Fransizca Ispanyolca Italyanca Portekizce Galicya dili Rumence Katalanca Provensal Ladino Romansca Bu kolun cikis dili Latincedir Kelt dilleri Bretonca Galce Irlandaca Iskoc dili Kernevekce Birlesik Krallik nin Cornwall bolgesinde Tohar dilleri Hivaro Hmong Mien dilleri Irokua dilleri Cerokice Seneka Izole diller Avrupa Baskca Asya Aynuca Amerika Haydaca ZuniceKafkas dilleri bolgesel grup Kuzey Kafkas dilleri bolgesel grup Dagistan dilleri Avarca Dargice Lakca Tabasaranca Lezgice Rutulca Kuzeybati Kafkas dilleri Abhazca Abazaca Ubihca Cerkesce Bu diller de kendi iclerinde cesitli lehcelere ayrilirlar Nah dilleri Cecence Ingusca BatscaGuney Kafkas dilleri genetik grup Gurcuce Lazca Megrelce Svanca Taino Kecuva dilleri Kecuva Khoisan dilleri Maskoke dilleri Coktavca Krikce Maya dilleri Kakcikel Kekcice Tzeltalca Tzotzilce Yukatekce Nijer Kongo dilleri Atlantik Kongo dilleri Bantu dilleri Lingala Svahili Kirundi Ruandaca Fon Nyanja Tswana Zulu Volofca Fulani Eve Yoruba Nil Sahra dilleri tartismali SaraOto Mange dilleri Cinantek dilleri Paleosibirya dilleri bolgesel grup Cukcice Itelmence Koryakca NivihcePama Nyungan dilleri Salis dilleri Ic Salis dilleri Kiyi Salis dilleri Siyu dilleri Apsalokece Crow Dakotaca Lakotaca Nakotaca Tay Kaday dilleri Tay dilleri Tayca LaocaTrans Yeni Gine dilleri Tunguz dilleri Evenki Tupi Guarani dilleri Guarani Tupi Turk dilleri Ogur grubu Cuvasca Kipcak grubu Kazakca Kirgizca Karakalpakca Nogayca Karacay Balkarca Baskurtca Kumukca Tatarca Oguz grubu Turkce Azerice Turkmence Gagavuzca Salarca Kaskayca Horasanca Osmanli Turkcesi Karluk grubu Ozbekce Uygurca Sibirya grubu Yakutca Altayca Tuvaca Hakasca Dolganca Kirim Tatarcasi ve Urumca aslinda bir Kipcak dili olup Oguz dillerinden onemli olcude etkilenmistir Kipcak ve Oguz grubu arasinda bir dil olarak kabul edilir Ural dilleri Fin Ugor dilleri Baltik Fin dilleri Fince Laponca Estonca Marice Ceremisce Komice Karelce Ugor dilleri Macarca Hantica Mansice Samoyet dilleri Samoyet NenetsceUto Aztek dilleri Komancice Nahuatl Papago Tarahumara Ute Yuma Kocimi dilleri Isaret dilleriIsaret dilleri arasindaki ailevi liski arastirma yetersizliginden oturu iyi anlasilmamistir Pek cok isaret dili izole dil olmaktadir cf Wittmann 1991 Asagida bazi isaret dili aileleri listelenmistir Aile adi Bolge Dil sayisiAvrupa Amerikalar Frankofon Afrika Asya nin bazi bolgeleri 50 gt Britanya Avustralya Yeni Zelanda 4 10Arap devletlerinin buyuk bir kismi 6 10 Kore 3Almanya 3 3Kaynakca Wittmann Henri 1991 Classification linguistique des langues signees non vocalement PDF Revue quebecoise de linguistique theorique et appliquee Fransizca 10 1 215 288 12 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Ekim 2020 LiteraturTurkce Dil Bilgisi Tufan Demir s 22 23Dis baglantilarIngilizce wikipedia Language family 1 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi